Kinabuhi Luyo sa Kamatayon—Sa Unsang Paagi, Asa, Kanus-a?
ANG Maglalalang ug Maghahatag-ug-Kinabuhi sa tawo naghatag sa iyang personal nga garantiya nga ang tawhanong kamatayon dili kinahanglang magtapos sa kinabuhi hangtod sa hangtod. Dugang pa, ang Diyos nagpasalig kanato nga posible nga dili lamang mabuhi pag-usab alang sa dugang limitadong gitas-on sa kinabuhi kondili mabuhi nga adunay palaaboton nga dili na gayod magaatubang ug kamatayon pag-usab! Gipadayag kini ni apostol Pablo nga yano, apan masaligon: “Siya [Diyos] naghatag ug garantiya ngadto sa tanang tawo sa pagkaagi nga siya nagbanhaw kaniya [Kristo Jesus] gikan sa mga patay.”—Buhat 17:31.
Siyempre, kini nagbilin gihapon ug tulo ka pangunang mga pangutana nga wala matubag: Sa unsang paagi ang usa ka tawong patay mabuhi pag-usab? Kanus-a kini mahitabo? Asa kanang bag-ong kinabuhi motungha sa paglungtad? Sa tibuok-kalibotan, lainlaing mga tubag ang gihatag niining mga pangutanaha, apan usa ka hinungdanong yawi sa pagtino sa kamatuoran niining mga butanga mao ang tukmang pagsabot kon unsay mahitabo sa mga tawo sa panahon sa ilang kamatayon.
Ang Pagkadili-Mamatay ba ang Tubag?
Usa ka kaylap nga pagtuo mao nga usa ka bahin sa tanang tawo maoy dili-mamatay ug nga ang ilang mga lawas lamang ang mamatay. Tingali nakadungog ka na nianang pangangkona. Kining bahina nga gipangangkon nga dili-mamatay gitawag sa lainlaing paagi ingong “kalag” o “espiritu.” Ginaingon nga kini mabuhi inigkamatay sa lawas ug magpadayon sa pagkinabuhi sa laing dapit. Sa pagkaprangka, ang maong pagtuo wala magsukad sa Bibliya. Tinuod, ang karaang Hebreohanong mga tawo sa Bibliya nagpaabot ug kinabuhi luyo sa kamatayon, apan dili pinaagi sa pagkabuhi sa usa ka dili-mamatay nga bahin kanila. Sila masaligong nagpaabot sa usa ka umaabot nga pagkabuhi pag-usab sa yuta pinaagi sa milagro sa pagkabanhaw.
Ang patriarkang si Abraham maoy usa ka tagsaong pananglitan sa usa kinsa may pagtuo sa umaabot nga pagkabanhaw sa mga patay. Nagbatbat sa pagkamainandamon ni Abraham sa pagtanyag sa iyang anak nga si Isaac sa paghalad, ang Hebreohanon 11:17-19 nagtug-an kanato: “Tungod sa pagtuo si Abraham, sa dihang siya gisulayan, sama sa nakatanyag na kang Isaac, . . . apan iyang giisip nga ang Diyos makahimo sa pagbangon kaniya bisan gikan sa mga patay; ug gikan niana siya midawat usab kaniya sa masambingayong paagi,” sanglit ang Diyos wala magkinahanglan nga ihalad si Isaac. Dugang nga pamatuod sa unang pagtuo taliwala sa mga Israelinhon nga sila mabuhi pag-usab sa ulahi nga panahon (imbes adunay dihadiha nga pagpadayon sa kinabuhi diha sa kalibotan sa espiritu), ang manalagnang Oseas nagsulat: “Gikan sa kamot sa Sheol [ang komon nga lubnganan sa katawhan] pagalukaton ko sila; gikan sa kamatayon pagatubson ko sila.”—Oseas 13:14.
Busa kanus-a ang ideya bahin sa kinaiyanhong pagkadili-mamatay sa tawo mitungha sa Hudiyohanong hunahuna ug pagtuo? Ang Encyclopaedia Judaica miadmitir nga “tingali ubos sa impluwensiya sa Grego nga ang doktrina sa pagkadili-mamatay sa kalag miabot sa Hudaismo.” Bisan pa niana, ang debotadong mga Hudiyo hangtod sa panahon ni Kristo nagtuo gihapon ug nagpaabot sa umaabot nga pagkabanhaw. Tin-awng makita nato kini gikan sa panagkabildohay ni Jesus uban kang Marta sa pagkamatay sa iyang igsoong si Lazaro: “Busa si Marta miingon kang Jesus: ‘Ginoo, kon dinhi ka pa dili unta mamatay ang akong igsoong lalaki.’ . . . Si Jesus miingon kaniya: ‘Mobangon ang imong igsoon.’ Si Marta miingon kaniya: ‘Ako nahibalo nga siya mobangon diha sa pagkabanhaw sa kataposan nga adlaw.’”—Juan 11:21-24.
Kahimtang sa mga Patay
Sa makausa pa, dili kinahanglang ipanaghap ang butang. Ang yanong kamatuoran sa Bibliya mao nga ang mga patay “nangatulog,” walay-panimuot, nga bug-os walay pagbati o kahibalo. Ang maong kamatuoran wala ipresentar sa komplikado, lisod-sabtong paagi diha sa Bibliya. Palandonga kining sayon-sabton nga mga kasulatan: “Ang mga buhi nasayod nga sila mangamatay; apan ang mga patay, sila dili mahibalo sa bisan unsa . . . Ang tanan nga hikaplagan sa imong kamot nga buhaton, buhata kana uban sa imo mismong kusog, kay didto sa Sheol diin ikaw moadto walay buluhaton ni kahibalo ni kaalam.” (Ecclesiastes 9:5, 10) “Ayaw pag-ibutang ang inyong pagsalig sa mga prinsipe, ni sa anak nga lalaki sa tawo, nga kaniya walay kaluwasan. Ang iyang espiritu mogula, siya mobalik sa iyang yuta; nianang maong adlaw mahanaw ang iyang mga hunahuna.”—Salmo 146:3, 4.
Nan, masabot kon nganong gihisgotan ni Jesu-Kristo ang kamatayon ingong pagkatulog. Girekord ni apostol Juan ang panagkabildohay ni Jesus ug sa iyang mga tinun-an: “Siya miingon kanila: ‘Si Lazaro nga atong higala mipahulay, apan ako mopanaw didto aron pukawon siya gikan sa pagkatulog.’ Busa ang mga tinun-an miingon kaniya: ‘Ginoo, kon siya mipahulay, mamaayo siya.’ Si Jesus, hinuon, namulong bahin sa iyang kamatayon. Apan ilang gihanduraw nga siya namulong bahin sa pagpahulay diha sa pagkatulog. Busa, nianang panahona si Jesus miingon kanila sa walay-lipudlipod: ‘Si Lazaro namatay.’”—Juan 11:11-14.
Ang Tibuok nga Tawo Mamatay
Ang proseso sa tawhanong kamatayon naglangkit sa tibuok nga tawo, dili lamang kamatayon sa lawas. Sumala sa tin-awng mga pulong sa Bibliya, kita makahinapos gayod nga ang tawo wala magbaton ug usa ka dili-mamatay nga kalag nga mabuhi inigkamatay sa iyang lawas. Ang Kasulatan tin-awng nagpakita nga ang kalag mamatay. “Tan-awa! Ang tanang kalag—ako man. Ang kalag sa amahan maingon man ang kalag sa anak nga lalaki—ako man. Ang kalag nga makasala—kini mamatay.” (Ezequiel 18:4) Ang mga pulong “dili-mamatay” o “pagkadili-mamatay” wala gayod hisgoti ingong kinaiyanhon diha sa katawhan.
Ang New Catholic Encyclopedia naghatag niining makaiikag nga impormasyon bahin sa Hebreohanon ug Gregong mga pulong nga gihubad “kalag” diha sa Bibliya: “Ang kalag diha sa DT [Daang Testamento] maoy nepeš, diha sa BT [Bag-ong Testamento] [psy·kheʹ]. . . . Ang nepeš nagagikan sa usa ka orihinal nga gamot nga tingali nagkahulogang pagginhawa, ug busa . . . kay ang gininhawa magpaila man sa buhi gikan sa patay, ang nepeš nagkahulogang kinabuhi o kaugalingon o yanong indibiduwal nga kinabuhi. . . . Walay dichotomy [pagbulag sa duha ka bahin] sa lawas ug kalag diha sa DT. Nasabtan pag-ayo sa Israelinhon kining mga butanga, diha sa kabug-osan niini, ug busa iyang giisip ang mga tawo ingong mga persona ug dili ingong mga kalangkoban sa lahi nga mga bahin. Ang terminong nepeš, bisag gihubad sa among pulong nga kalag, wala gayod magkahulogang kalag ingong lahi gikan sa lawas o sa indibiduwal nga tawo. . . . Ang terminong [psy·kheʹ] mao ang katugbang nga pulong diha sa BT sa nepeš. Kini mahimong magkahulogang ang prinsipyo sa kinabuhi, kinabuhi mismo, o buhing linalang.”
Busa imong makita nga sa panahon sa kamatayon, ang buhi nga tawo niadto, o ang buhi nga kalag, mohunong sa paglungtad. Ang lawas mobalik sa “abog” o sa mga elemento sa yuta nga kaha anam-anam pinaagi sa paglubong ug sa mosunod nga pagkadugta o gipadali sa pagkahimong abo pinaagi sa pagsunog. Gisultihan ni Jehova si Adan: “Abog ikaw ug sa abog ikaw mopauli.” (Genesis 3:19) Nan, sa unsang paagi ang kinabuhi luyo sa kamatayon mahimong posible? Tungod kini kay ang Diyos adunay iyang kaugalingong panumdoman sa tawo nga namatay. Si Jehova adunay milagrosong gahom ug katakos sa paglalang ug mga tawo, busa dili ikatingala nga siya diha sa iyang panumdoman makapreserbar sa rekord sa sumbanan sa kinabuhi sa indibiduwal. Oo, ang tanang palaaboton alang nianang usa nga mabuhi pag-usab nahasandig sa Diyos.
Kini ang diwa sa pulong “espiritu,” nga gihisgotan ingong mobalik ngadto sa matuod nga Diyos nga maoy naghatag niini. Nagbatbat niini nga sangpotanan, ang dinasig nga magsusulat sa basahong Ecclesiastes nagpatin-aw: “Unya ang abog mobalik sa yuta ingon sa kaniadto ug ang espiritu mismo mobalik ngadto sa matuod nga Diyos nga maoy naghatag niini.”—Ecclesiastes 12:7.
Ang Diyos lamang ang makabuhi sa usa ka tawo. Sa dihang gilalang sa Diyos ang tawo diha sa Eden ug gihuypan niya ang mga buho sa iyang ilong “sa gininhawa sa kinabuhi,” dugang pa sa pagbutang diha sa baga ni Adan ug hangin, gipahinabo ni Jehova ang puwersa-sa-kinabuhi sa pagpabuhi sa tanang selula diha sa iyang lawas. (Genesis 2:7) Tungod kay kining puwersa-sa-kinabuhi mahimong ikapasa gikan sa mga ginikanan ngadto sa mga anak pinaagi sa proseso sa pagsamkon ug paghimugso, ang tawhanong kinabuhi tukmang ikapasidungog ngadto sa Diyos apan, siyempre, nadawat pinaagi sa mga ginikanan.
Pagkabanhaw—Usa ka Malipayong Panahon
Ang pagkabanhaw angayng dili pakasaypon sa reinkarnasyon, nga wala paluyohi sa Balaang Kasulatan. Ang reinkarnasyon mao ang pagtuo nga human mamatay ang tawo, siya matawo-pag-usab sa usa o labaw pang sunodsunod nga mga paglungtad. Kini ginaingon nga mahimong sa hataas nga ang-ang o sa ubos nga ang-ang sa paglungtad kon itandi sa miaging kinabuhi sa usa, depende kon unsang rekord kono ang natigom sa panahon nianang miaging tibuok-kinabuhi. Sumala niining pagtuoha, ang usa mahimong “matawo-pag-usab” ingong tawo kaha o ingong hayop. Kana sukwahi kaayo sa gitudlo sa Bibliya.
Ang pulong “pagkabanhaw” gihubad gikan sa Gregong pulong a·naʹsta·sis, nga sa literal nagkahulogang “usa ka pagtindog pag-usab.” (Ang Hebreohanong mga maghuhubad sa Grego naghubad sa a·naʹsta·sis uban sa Hebreohanong mga pulong nga techi·yathʹ ham·me·thimʹ, nga nagkahulogang “pagpabuhi-pag-usab sa patay.”) Ang pagkabanhaw naglangkit ug pagpalihok-pag-usab sa sumbanan sa kinabuhi sa indibiduwal, diin ang sumbanan sa kinabuhi gipabilin sa Diyos diha sa iyang panumdoman. Sumala sa kabubut-on sa Diyos alang sa indibiduwal, ang tawo ipasig-uli kaha sa tawhanong lawas o sa espirituhanong lawas; bisan pa niana magpabilin ang iyang personal nga pagkamao, nga adunay samang personalidad ug mga panumdoman sa dihang siya namatay.
Oo, ang Bibliya naghisgot ug duha ka matang sa pagkabanhaw. Ang usa maoy pagkabanhaw ngadto sa langit nga may usa ka espirituhanong lawas; kini maoy alang sa pipila lamang. Si Jesu-Kristo nakadawat ug ingon niana nga pagkabanhaw. (1 Pedro 3:18) Ug siya nagpakita nga ang ingon niana maoy maagoman sa mga pinili taliwala sa iyang mga sumusunod sa tunob, nga magsugod sa matinumanong mga apostoles, diin ngadto kanila siya mihatag sa saad: “Ako molakaw aron sa pag-andam ug dapit alang kaninyo. . . . Ako moanhi pag-usab ug pagadawaton kamo ngadto sa akong kaugalingon, aron nga kon asa ako kamo usab maatua.” (Juan 14:2, 3) Gihisgotan kini sa Bibliya ingong “ang unang pagkabanhaw,” nga una sa panahon ug sa ranggo. Ang Kasulatan nagbatbat niadtong makadawat sa pagkabanhaw ngadto sa langitnong kinabuhi ingong mga saserdote sa Diyos ug ingong nagamandong mga hari uban ni Kristo Jesus. (Pinadayag 20:6) Kining “unang pagkabanhaw” maoy alang sa limitadong gidaghanon, ug ang Kasulatan mismo nagbutyag nga 144,000 lamang ang pagakuhaon taliwala sa matinumanong mga lalaki ug mga babaye. Sila nakapamatuod na sa ilang integridad kang Jehova nga Diyos ug Kristo Jesus hangtod sa ilang kamatayon, nga nahimong aktibo sa pagpamatuod ngadto sa uban bahin sa ilang pagtuo.—Pinadayag 14:1, 3, 4.
Sa walay duhaduha, ang pagkabanhaw sa mga patay maoy panahon sa walay-kinutoban nga kalipay alang niadtong pagabanhawon sa kinabuhi sa langit. Apan ang kalipay wala matapos dinha, kay gisaad usab ang usa ka pagkabanhaw sa kinabuhi dinhi mismo sa yuta. Kadtong pagabanhawon moduyog sa di-limitadong gidaghanon nga maluwas sa kataposan sa presenteng daotang sistema. Human nakatan-aw sa gamayng gidaghanon niadtong mahimong takos alang sa langitnong pagkabanhaw, si apostol Juan gihatagan ug panan-awon sa “usa ka dakong panon sa katawhan, nga walay tawong makaihap, gikan sa tanang kanasoran ug mga tribo ug katawhan ug mga dila.” Pagkamalipayong panahon unya kana sa dihang milyonmilyon, tingali bilyonbilyon, ang mabuhi pag-usab dinhi sa yuta!—Pinadayag 7:9, 16, 17.
Kanus-a Kini Mahitabo?
Ang bisan unsang kasadya ug kalipay dili-magdugay kon ang mga patay mabuhi pag-usab sa usa ka yuta nga punog panag-away, pag-ulag-dugo, polusyon, ug kapintasan—sama sa kahimtang karon. Dili, ang pagkabanhaw kinahanglang maghulat sa pagkatukod sa “usa ka bag-ong yuta.” Palandonga, usa ka planeta sa nahinloang katawhan ug mga institusyon nga hangtod karon daw desididong molaglag sa yuta ug sa pagdaot sa maputling katahom niini, dugang pa sa dili-maisip nga kagul-anan nga ilang nahatag diha sa mga molupyo niini.—2 Pedro 3:13; Pinadayag 11:18.
Dayag, ang panahon alang sa pagkabanhaw sa katibuk-an sa katawhan anaa pa sa unahan. Bisan pa niana ang maayong balita mao nga dili kini halayo pa kaayo. Tinuod, kini kinahanglang maghulat sa kataposan niining presenteng daotang sistema sa mga butang. Apan, ang dagayang ebidensiya nagpamatuod nga ang panahon alang sa kalit nga pagsugod sa “dakong kasakitan” haduol na, nga matapos diha “sa gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing-Gamhanan”—nga kasagarang gihisgotan ingong Armageddon. (Mateo 24:3-14, 21; Pinadayag 16:14, 16) Ipahinabo niini ang pagwagtang sa tanang pagkadaotan gikan niining matahom nga planeta, ang Yuta. Sunod niana moabot ang Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando ni Kristo Jesus, sa dihang ang yuta anam-anam nga pagadalhon ngadto sa paraiso nga kahimtang.
Ang Bibliya nagbutyag nga sa panahon niining Milenyal nga pagmando, ang pagkabanhaw sa mga tawong patay mahitabo. Unya matuman nianang panahona ang saad ni Jesus nga gihimo samtang dinhi pa sa yuta: “Ayaw kahibulong niini, tungod kay ang takna nagasingabot diin kadtong tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug managpanggula . . . ngadto sa pagkabanhaw.”—Juan 5:28, 29.
Epekto sa Paglaom sa Pagkabanhaw
Pagkakatingalahang paglaom alang sa umaabot kining palaabotong pagkabanhaw—usa ka panahon sa dihang ang mga patay mabuhi pag-usab! Pagkamakapadasig kaayo kini kanato samtang ginaatubang nato ang mga kalisod sa pagkatigulang, sakit, wala-damhang mga kalamidad ug kaguol, ug bisan ang adlaw-adlawng mga kalisod ug mga problema sa kinabuhi! Pagakuhaon niini ang ikos sa kamatayon—dili magkuha sa kaguol sa bug-os apan magbulag kanato gikan niadtong wala gayoy paglaom sa umaabot. Si apostol Pablo miadmitir niining makapahupayng epekto sa paglaom sa pagkabanhaw niining mga pulonga: “Mga igsoon, dili namo buot nga kamo mawalay-alamag mahitungod niadtong mga nangatulog sa kamatayon; aron kamo dili managsubo ingon sa uban usab nga mga walay paglaom. Kay kon ang atong pagtuo mao nga si Jesus namatay ug mibangon pag-usab, sa ingon, usab, kadtong mga nahikatulog sa kamatayon pinaagi ni Jesus dad-on sa Diyos uban kaniya.”—1 Tesalonica 4:13, 14.
Hayan atong nasinati na ang kamatuoran sa laing obserbasyon nga gihimo sa tawong taga-Oriente nga si Job: “Ang tawo nagakaupos samag butang nga dunot, sama sa besti nga ginakutkot sa tangkob. Ang tawo nga nahimugso gikan sa babaye mubo lamang ug kinabuhi ug puno sa suliran. Siya mobuswak sama sa usa ka bulak ug malawos; sama sa anino nga nagdagan, siya mahanaw.” (Job 13:28–14:2, New International Version) Kita usab nahibalo sa pagkawalay-katinoan sa kinabuhi ug sa dulom nga kamatuoran nga ang “panahon ug wala-dahomang hitabo” modangat kanatong tanan. (Ecclesiastes 9:11) Sa pagkatinuod, walay usa kanato ang malipay sa paghunahuna sa pag-atubang sa proseso sa kamatayon. Bisan pa, ang tino nga paglaom sa pagkabanhaw makatabang sa pagkuha sa dako kaayo nga kahadlok sa kamatayon.
Nan, magmadasigon! Tan-aw saylo sa posibleng pagkatulog diha sa kamatayon ngadto sa pagkabuhi pag-usab pinaagi sa milagro sa pagkabanhaw. Masaligong hulata ang palaaboton sa usa ka umaabot nga kinabuhi nga walay kataposan, ug idugang kini sa kalipay sa kasayoran nga ang maong bulahang panahon anaa sa haduol nga umaabot.