Kapitulo 7
Ang Bibliya ba Nagsupak sa Iyang Kaugalingon?
Ang usa ka pasangil nga sagad himoon batok sa Bibliya mao nga kini nagsupak sa iyang kaugalingon. Naandan, nga ang katawhan kinsa naghimo niining pasangil wala sa personal makabasa sa Bibliya; yano lamang sila nga nagsubli sa kon unsa ang ilang nadunggan. Ang uban, bisan pa, nakakaplag sa daw tinuod nga panagsupak ug nabalaka kanila.
1, 2. (Ilakip ang introduksiyon.) (a) Unsang pasangil ang sagad himoon batok sa Bibliya? (b) Sa pagtandi sa nagkalahi nga mga pasahe sa Bibliya, unsa ang angay natong hinumduman? (c) Unsa ang pipila ka katarungan ngano anaa usahay ang kalahian sa paagi sa duha ka magsusulat sa Bibliya sa pagtaho sa samang hitabo?
KON kini tinuod nga Pulong sa Diyos, ang Bibliya kinahanglan nagkaharmonya, dili nagkasupak. Ngano, nan, nga ang pipila ka pasahe daw nagsupak sa uban? Sa pagtubag, kinahanglan hinumdoman nato nga, samtang ang Bibliya mao ang Pulong sa Diyos, kini gisulat sa usa ka gidaghanon sa mga lalaki latas sa usa ka hugna sa panahon sa daghang kasiglohan. Kining mga magsusulat adunay nagkalahi nga mga kasinatian, mga estilo sa pagsulat, ug mga gasa, ug ang tanan niining kalahian makita sa sinulat.
2 Gawas pa, kon duha o kapin pa ka magsusulat maghisgot sa samang hitabo, ang usa mahimong maglakip sa mga detalye nga wala ilakip sa lain. Dugang pa, ang nagkalahi nga mga magsusulat magpresentar sa ulohan sa nagkalahi nga mga paagi. Ang usa tingali mosulat niini sa kronolohikal, samtang ang lain mahimong mosunod sa usa ka lahi nga kahikayan. Niining kapitulo, magpresentar kami sa pipila ka gikaingon nga panagsupak sa Bibliya ug palandongon kon sa unsang paagi kini husayon, nga naglakip sa mga hunahuna sa itaas.
Independiyente nga mga Saksi
3, 4. Mahitungod sa opisyal sa kasundalohan kansang suluguon nga lalaki nagkasakit, unsang dayag nga kalahian ang naglungtad taliwala sa talaan ni Mateo ug ni Lucas, ug sa unsang paagi kining mga talaan mahimong husayon?
3 Ang pipila ka “panagsupak” mobangon sa dihang kita aduna sa duha o kapin pa nga mga talaan sa samang hitabo. Pananglitan, sa Mateo 8:5 mabasa nato nga sa dihang si Jesus miabot sa Capernaum, ang “usa ka opisyal sa kasundalohan mianha kaniya, nga nangaliyupo kaniya,” nga naghangyo kang Jesus sa pag-ayo sa iyang suluguon nga lalaki. Apan sa Lucas 7:3, mabasa nato nga kining opisyal sa kasundalohan “nagpadala sa mga ansiyano sa mga Hudiyo kaniya sa paghangyo [kang Jesus] sa pag-anha ug sa pag-ayo sa iyang ulipon.” Kining opisyal sa kasundalohan ba nakigsulti kang Jesus, o siya ba nagpadala sa mga ansiyano?
4 Ang tubag, klaro, nga ang tawo nagpadala sa mga ansiyano sa mga Hudiyo. Ngano, nan, si Mateo nag-ingon nga ang tawo mismo nangaliyupo kang Jesus? Tungod, sa hitabo, nga ang tawo mihangyo kang Jesus pinaagi sa Hudiyong mga ansiyano. Ang mga ansiyano nag-alagad ingon nga iyang tigpamaba.
5. Ngano ang Bibliya nag-ingon nga gitukod ni Solomon ang templo, samtang ang aktuwal nga bulohaton klaro nga gihimo sa uban?
5 Sa pag-ilustrar niini, sa 2 Cronicas 3:1, mabasa nato: “Unya gisugdan ni Solomon ang pagtukod sa balay ni Jehova sa Jerusalem.” Sa ulahi, mabasa nato: “Busa nahuman ni Solomon ang balay ni Jehova.” (2 Cronicas 7:11) Si Solomon personal ba nga nagtukod sa templo gikan sa sinugdan hangtod sa kataposan? Wala. Ang aktuwal nga bulohaton sa pagtukod gihimo sa usa ka panon sa hanas nga mga mamomoo ug mga obrero. Apan si Solomon mao ang nag-organisar sa bulohaton, ang usa nga responsable. Busa, ang Bibliya nag-ingon nga siya nagtukod sa balay. Sa samang paagi, ang Ebanghelyo ni Mateo nagtug-an kanato nga ang kumander sa militar miduol kang Jesus. Apan si Lucas mihatag sa dugang detalye nga siya miduol kaniya pinaagi sa Hudiyong mga ansiyano.
6, 7. Sa unsang paagi atong husayon ang duha ka nagkalahi nga talaan sa Ebanghelyo mahitungod sa hangyo sa mga anak nga lalaki ni Zebedeo?
6 Ania ang susamang panig-ingnan. Sa Mateo 20:20, 21, mabasa nato: “Ang inahan sa mga anak nga lalaki ni Zebedeo miduol [kang Jesus] uban sa iyang mga anak nga lalaki, nangayog katahuran ug naghangyo sa usa ka butang gikan kaniya.” Ang gihangyo niya mao nga unta ang iyang mga anak nga lalaki makabaton sa labing pinaboran nga puwesto sa dihang si Jesus moanha na sa iyang Gingharian. Sa talaan ni Marcos niining samang hitabo, mabasa nato: “Si Santiago ug si Juan, ang duha ka anak nga lalaki ni Zebedeo, miduol [kang Jesus] ug miingon kaniya: ‘Magtutudlo, gusto unta namo nga buhaton nimo kanamo ang bisan unsa nga among hangyuon.’” (Marcos 10:35-37) Ang duha ka anak nga lalaki ni Zebedeo ba, o ang inahan ba nila, mao ang naghangyo kang Jesus?
7 Klaro, nga ang duha ka anak nga lalaki ni Zebedeo mao ang naghangyo, sama sa gipahayag ni Marcos. Apan gihimo nila kini pinaagi sa ilang inahan. Siya mao ang ilang tigpamaba. Kini gipaluyohan sa taho ni Mateo nga sa dihang ang ubang mga apostol nakadungog kon unsa ang gihimo sa inahan sa mga anak nga lalaki ni Zebedeo, sila nasuko, dili sa inahan, apan sa “duha ka magsoon.”—Mateo 20:24.
8. Sa unsang paagi kini posible alang sa duha ka nagkalainlain nga talaan sa samang hitabo magkalahi sa usa ug usa apan sa gihapon matuod ang duruha?
8 Nakadungog ka na ba sa duha ka tawo nga naghubit sa usa ka hitabo diin silang duha nakasaksi? Kon mao, nakamatikod ka ba nga ang matag tawo nagpasiugda sa mga detalye nga napatik kaniya? Ang usa tingali malimot sa pipila ka butang nga mahimong ilakip sa lain. Ang duruha, bisan pa, nagtug-an sa kamatuoran. Mao man usab kini uban sa upat ka talaan sa Ebanghelyo sa ministeryo ni Jesus, maingon man usab sa ubang mga hitabo sa kasaysayan nga gitaho sa kapin sa usa ka magsusulat sa Bibliya. Ang matag magsusulat misulat sa tukmang kasayuran bisan kon ang usa naghupot sa mga detalye nga gilaktawan sa lain. Pinaagi sa pagpalandong sa tanang mga talaan, ang usa ka mas bug-os nga pagsabot sa kon unsa ang nahitabo mabatonan. Ang maong kalahian nagpamatuod nga ang mga talaan sa Bibliya independiyente. Ug ang ilang lintunganay nga harmonya nagpamatuod nga kini matuod.
Basaha ang Konteksto
9, 10. Sa unsang paagi ang kontekso magtabang kanato sa pagkakita kon asa kuhaa ni Cain ang iyang asawa?
9 Sagad, ang dayag nga kalahian mahimong masulbad kon tan-awon nato ang konteksto. Palandonga, pananglitan, ang sagad-bangonon nga suliran mahitungod sa asawa ni Cain. Sa Genesis 4:1, 2 mabasa nato: “Sa igong panahon [si Eva] nanganak kang Cain ug miingon: ‘Nakapatungha ako ug usa ka lalaki uban sa panabang ni Jehova.’ Sa ulahi siya nanganak na usab, sa iyang igsoon nga lalaki si Abel.” Sama sa nahibaloan na, gipatay ni Cain si Abel; apan tapos niana, mabasa nato nga si Cain nakabaton ug usa ka asawa ug mga anak. (Genesis 4:17) Kon si Adan ug Eva aduna lamang duha ka anak nga lalaki, asa man nakita ni Cain ang iyang asawa?
10 Ang solusyon anaa sa kamatuoran nga si Adan ug Eva adunay kapin pa sa duha ka kabataan. Sumala sa konteksto, sila adunay usa ka dakong pamilya. Sa Genesis 5:3 mabasa nato nga si Adan nahimong amahan sa laing anak nga lalaki nga ginganlag Seth ug unya, sa mosunod nga bersikulo, mabasa nato: “Siya nahimong amahan sa mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye.” (Genesis 5:4) Busa si Cain mahimong nagpangasawa sa usa sa iyang mga igsoon nga babaye o bisan sa usa sa iyang mga pag-umangkon nga babaye. Nianang sayong hugna sa panahon sa tawhanong kasaysayan, sa dihang ang katawhan haduol pa kaayo sa kahingpitan, ang maong kaminyoon dayag nga wala magpahamutang ug mga risgo alang sa kabataan nga mahimong dad-on niini sa panaghiusa karon.
11. Unsa ang giangkon nga panagsupak taliwala nila Santiago ug apostol Pablo ang gipunting sa uban?
11 Ang atong pagpalandong sa konteksto usab magtabang kanato sa pagsabot sa kon unsa ang giangkon sa uban nga usa ka panagsupak taliwala sa apostol Pablo ug ni Santiago. Sa Efeso 2:8, 9, si Pablo nag-ingon nga ang mga Kristohanon maluwas pinaagi sa pagtuo, dili pinaagi sa mga buhat. Siya nagkanayon: “Kamo naluwas pinaagi sa pagtuo . . . dili tungod sa mga buhat.” Si Santiago, bisan pa, miinsister sa importansiya sa mga buhat. Misulat siya: “Maingon nga ang lawas nga walay espiritu patay, mao man usab ang pagtuo nga walay mga buhat patay.” (Santiago 2:26) Sa unsang paagi kining duha ka pahayag husayon?
12, 13. Sa unsang paagi ang mga pulong ni Santiago nagsangkap inay kay nagsupak niadtong sa apostol Pablo?
12 Sa pagpalandong sa konteksto sa mga pulong ni Pablo, makaplagan nato nga ang usa ka pahayag nagsangkap sa lain. Ang apostol Pablo naghisgot sa mga paningkamot sa mga Hudiyo sa pagbantay sa Kasugoan ni Moises. Nagtuo sila nga kon sila magbantay sa Kasugoan sa tanang mga detalye niini, mahimo silang matarung. Gipakita ni Pablo nga kini imposible. Bisan kanus-a dili kita mahimong matarung—ug busa takos sa kaluwasan—pinaagi sa atong kaugalingong mga buhat, kay kita sa kinaiyanhon makasasala. Mahimo lamang maluwas kita pinaagi sa pagtuo sa halad lukat ni Jesus.—Roma 5:18.
13 Si Santiago, bisan pa, nagdugang sa hinungdanong punto nga ang pagtuo sa iyang kaugalingon walay bili kon kini wala paluyohi sa mga aksiyon. Ang usa ka tawo kinsa nag-angkon nga adunay pagtuo kang Jesus kinahanglan magpamatuod niini pinaagi sa kon unsa ang iyang ginahimo. Ang usa ka dili aktibo nga pagtuo usa ka patay nga pagtuo ug dili motultol ngadto sa kaluwasan.
14. Sa unsang mga pasahe gipakita ni apostol Pablo nga siya sa bug-os harmonya uban sa prinsipyo nga ang usa ka buhi nga pagtuo kinahanglan nga ipasundayag pinaagi sa mga buhat?
14 Ang apostol Pablo bug-os nga uyon niini, ug siya sagad naghisgot sa mga matang sa mga buhat nga kinahanglan buhaton sa mga Kristohanon sa pagpasundayag sa ilang pagtuo. Pananglitan, ngadto sa mga taga-Roma siya misulat: “Uban sa kasingkasing ang usa nagatuo alang sa pagkamatarung, apan uban sa baba ang usa nagahimog publiko nga pagpahayag alang sa kaluwasan.” Ang paghimog usa ka “publiko nga pagpahayag”—ang pagpakig-ambit sa atong pagtuo sa uban—hinungdanon alang sa kaluwasan. (Roma 10:10; tan-awa usab ang 1 Corinto 15:58; Efeso 5:15, 21-33; 6:15; 1 Timoteo 4:16; 2 Timoteo 4:5; Hebreohanon 10:23-25.) Walay buhat, bisan pa, nga mahimong buhaton sa usa ka Kristohanon, ug dayag walay bisan unsa mang paningkamot sa pagtuman sa Kasugoan ni Moises, ang makahatag kaniya sa katungod sa walay kataposang kinabuhi. Mao kini “ang gasa nga ginahatag sa Diyos” niadtong kinsa nagtuo.—Roma 6:23; Juan 3:16.
Nagkalahi nga mga Panlantaw
15, 16. Sa unsang paagi si Moises ug si Josue husto sa dihang ang usa miingon nga ang silangan sa Jordan “kining kilid” sa suba samtang ang lain miingon nga kini “ang pikas kilid”?
15 Usahay ang mga magsusulat sa Bibliya misulat mahitungod sa samang hitabo gikan sa nagkalahi nga mga panlantaw, o sila nagpresentar sa ilang mga talaan sa nagkalahi nga mga paagi. Kon palandongon kining kalahian, ang dugang dayag nga panagsupak sayon ra nga masulbad. Usa ka panig-ingnan niini anaa sa Numeros 35:14, diin si Moises naghisgot mahitungod sa teritoryo silangan sa Jordan ingon nga “kining kilid sa Jordan.” Si Josue, bisan pa, naghisgot sa yuta silangan sa Jordan, ug nagtawag niini “ang pikas kilid sa Jordan.” (Josue 22:4) Hain man ang husto?
16 Sa pagkamatuod, ang duruha husto. Sumala sa talaan sa Numeros, ang mga Israelita wala pa makatabok sa Suba sa Jordan ngadto sa Yutang Saad, busa alang kanila ang silangan sa Jordan mao “kining kilid.” Apan si Josue nakatabok na sa Jordan. Karon siya, sa pisikal, anaa sa kasadpan sa suba, sa yuta sa Canaan. Busa ang silangan sa Jordan, alang kaniya, mao “ang pikas kilid.”
17. (a) Unsa ang giangkon nga panagsupak ang gipunting sa uban sa unang duha ka kapitulo sa Genesis? (b) Unsa ang pasukaranan nga katarungan alang sa gikaingon nga panagsupak?
17 Dugang pa, ang paagi sa pagkaasoy sa usa ka kasugiran mahimong motultol ngadto sa usa ka dayag nga panagsupak. Sa Genesis 1:24-26, ang Bibliya nagpasabot nga ang mga mananap una nga gilalang kay sa tawo. Apan sa Genesis 2:7, 19, 20, daw nagpasabot kini nga ang tawo gilalang una sa mga mananap. Ngano kining kalahian? Tungod kay ang duha ka talaan sa paglalang naghisgot niini gikan sa duha ka nagkalahi nga panlantaw. Ang nahauna naghubit sa paglalang sa mga langit ug sa yuta ug sa tanang butang niini. (Genesis 1:1–2:4) Ang ikaduha naghisgot sa paglalang sa tawhanong kaliwat ug sa pagkahulog niini ngadto sa kasal-anan.—Genesis 2:5–4:26.
18. Sa unsang paagi atong husayon ang dayag nga panagsupak taliwala sa duha ka talaan sa paglalang sa unang mga kapitulo sa Genesis?
18 Ang unang talaan gibalay nga kronolohikanhon, nga gibahin sa unom sunodsunod nga “mga adlaw.” Ang ikaduha gisulat sumala sa importansiya sa topiko. Tapos sa usa ka mubo nga pasiuna, kini sa makatarunganon nagpadayon ngadto sa paglalang kang Adan, sanglit kay siya ug ang iyang pamilya mao man ang ulohan sa kon unsa ang mosunod. (Genesis 2:7) Unya ang ubang kasayuran gipaila sumala sa kinahanglanon. Atong natun-an nga tapos sa paglalang kaniya si Adan magapuyo sa usa ka tanaman sa Eden. Busa ang pagtanom sa tanaman sa Eden mao na karon ang gihisgotan. (Genesis 2:8, 9, 15) Gisugo ni Jehova si Adan sa paghatag ngalan sa “tagsa ka ihalas nga mananap sa kapatagan ug sa tagsa ka naglupad nga linalang sa kalangitan.” Nan, karon, mao na ang panahon sa paghisgot nga “si Jehova nga Diyos nagporma gikan sa yuta” sa tanan niining mga linalang, bisan pa nga ang paglalang kanila misugod dugay na una pa si Adan nakita sa talan-awon.—Genesis 2:19; 1:20, 24, 26.
Maampingon nga Basaha ang Talaan
19. Unsang dayag nga kalibog ang naglungtad sa talaan sa Bibliya mahitungod sa pagbihag sa Jerusalem?
19 Usahay, ang tanan nga kinahanglanon sa pagsulbad sa dayag nga panagsupak mao ang maampingon nga pagbasa sa talaan ug mangatarungan sa kasayuran nga gitagana. Mao kini ang kaso kon palandongon nato ang pagbihag sa Jerusalem sa mga Israelita. Ang Jerusalem gitala ingon nga bahin sa panulondon ni Benjamin, apan mabasa nato nga ang tribo ni Benjamin wala makabihag niini. (Josue 18:28; Maghuhukom 1:21) Mabasa usab nato nga ang Juda wala makahimo sa pagbihag sa Jerusalem—nga daw kini bahin sa panulondon nianang tribo. Sa kaulahian, gipildi sa Juda ang Jerusalem, nga gisunog kini uban sa kalayo. (Josue 15:63; Maghuhukom 1:8) Mga gatosan ka tuig sa ulahi, bisan pa, si David gitala usab nga nagbihag sa Jerusalem.—2 Samuel 5:5-9.
20, 21. Pinaagi sa maampingong pagsusi sa tanang maylabot nga mga detalye, unsa ang migimaw nga kasaysayan sa Hebreohanong pagsakop sa siyudad sa Jerusalem?
20 Sa unang tan-aw, tanan kini mahimong nagpadayag nga makapalibog, apan sa pagkamatuod walay panagsupak. Sa pagkamatuod, ang utlanan taliwala sa panulondon ni Benjamin ug ni Juda nagdagan subay sa Walog sa Hinom, latas sa mismo karaang siyudad sa Jerusalem. Kon unsa ang sa ulahi nahimong gitawag nga Siyudad ni David sa aktuwal nahaluna sa teritoryo ni Benjamin, sama sa giingon sa Josue 18:28. Apan dayag kini nga ang Jebuseohanon nga siyudad sa Jerusalem misaylo tabok sa Walog sa Hinom ug busa misapaw sa teritoryo ni Juda, sa pagkaagi nga si Juda, usab, kinahanglan makig-away batok sa Canaanhong mga lumulupyo niini.
21 Si Benjamin wala makahimo sa pagbihag sa siyudad. Sa usa ka okasyon, nabihag ni Juda ang Jerusalem ug gisunog kini. (Maghuhukom 1:8, 9) Apan ang mga puwersa ni Juda dayag nga nagpadayon sa unahan, ug ang pipila sa orihinal nga mga lumulupyo nakapanag-iya usab sa siyudad. Sa ulahi, sila miporma sa usa ka bando sa pagsukol nga wala malangkat ni Juda o ni Benjamin. Busa ang mga Jebuseohanon nagpadayon sa Jerusalem hangtod gibihag ni David ang siyudad mga gatosan ka tuig sa ulahi.
22, 23. Kinsa ang nagpas-an sa kahoy sa pagsakit ni Jesus ngadto sa dapit sa kamatayon?
22 Mahinagbo nato ang ikaduhang panig-ingnan sa mga Ebanghelyo. Mahitungod sa pag-agak kang Jesus ngadto sa iyang kamatayon, sa Ebanghelyo ni Juan mabasa nato: “Nagpas-an sa kahoy sa pagsakit alang sa iyang kaugalingon, siya milakaw.” (Juan 19:17) Bisan pa niana, sa Lucas mabasa nato: “Karon samtang sila nag-agak kaniya, gidakop nila si Simon, usa ka nitibo sa Cirene, nga nag-abot gikan sa balangay, ug sila nagpahaluna sa kahoy sa pagsakit diha kaniya sa pagpas-an niini luyo kang Jesus.” (Lucas 23:26) Si Jesus ba ang nagpas-an sa kasangkapan sa iyang kamatayon, o si Simon ba ang nagpas-an niini alang kaniya?
23 Sa sinugdan, si Jesus dayag nga nagpas-an sa iyang kaugalingon nga kahoy sa pagsakit, sama sa gipakita ni Juan. Apan sa ulahi, sama sa gipamatud-an nila Mateo, Marcos, ug Lucas, si Simon sa Cirene gipugos sa pagpas-an niini alang kaniya sa nahabilin pa sa dalan ngadto na sa dapit sa kamatayon.
Pruweba sa Independensiya
24. Nganong dili kita matingala sa pagkaplag sa pipila ka daw panagsupak sa Bibliya, apan unsa ang dili nato itiklop gikan niini?
24 Tinuod, adunay pipila ka dayag nga panagkalahi sa Bibliya nga malisod husayon. Apan dili kita magpakaingon nga kini tino nga panagsupak. Sagad kini yanong usa ka kaso sa kakulang sa kompleto nga kasayuran. Ang Bibliya nagtagana sa igong kahibalo sa pagtagbaw sa atong espirituwal nga kinahanglanon. Apan kon kini mohatag pa kanato sa tagsa ka detalye mahitungod sa tagsa ka hitabo nga gihisgotan, mahimo kining usa ka dako, lisod dad-on nga basahonan, inay kay sa dali, sayon dad-on nga tomo nga nabatonan nato karon.
25. Unsa ang giingon ni Juan mahitungod sa rekord sa ministeryo ni Jesus, ug sa unsang paagi kini makatabang kanato sa pagsabot ngano ang Bibliya wala naghatag kanato sa tagsa ka detalye mahitungod sa tagsa ka hitabo?
25 Naghisgot mahitungod sa ministeryo ni Jesus, ang apostol Juan misulat uban sa makatarunganong pagpasobra: “Aduna, sa pagkamatuod, daghan uban pa nga mga butang usab nga gihimo ni Jesus, nga, kon kini isulat sa bug-os nga detalye, gihunahuna ko, nga ang kalibotan mismo dili paigo nga kasudlan sa mga linukot nga sinulat.” (Juan 21:25) Kini mas pa nga imposible ang pagtala sa tanang mga detalye sa hataas nga kasaysayan sa katawhan sa Diyos gikan sa mga patriarka ngadto sa unang-siglo Kristohanong kongregasyon!
26. Ang Bibliya naundan sa igong kasayuran alang kanato aron sa pagpaneguro sa unsang hinungdanong kamatuoran?
26 Sa aktuwal, ang Bibliya usa ka milagro sa pagpamubo. Kini naundan sa igo nga kasayuran sa pagpahinabo kanato sa pag-ila niini nga labaw pa kay sa yano tawhanong binuhat. Ang bisan unsang mga kalahian nga unod niini nagpamatuod nga ang mga magsusulat sa pagkamatuod independiyente nga mga saksi. Sa laing bahin, ang talagsaong panaghiusa sa Bibliya—nga hisgotan nato sa dugang detalye sa usa ka umaabot nga kapitulo—nagpasundayag sa dili kaduhaduhaan langitnong sinugdan niini. Kini ang pulong sa Diyos, dili sa tawo.
[Blurb sa panid 89]
Ang dayag nga kalahian sa Bibliya nagpamatuod nga ang mga magsusulat sa pagkamatuod independiyente nga mga saksi
[Blurb sa panid 91]
Ang pagpalandong sa konteksto sagad magtabang sa pagsulbad sa gikaingon nga panagsupak
[Kahon sa panid 93]
Ang “Kalahian” Dili Kanunay Isipon nga Panagsupak
Si Kenneth S. Kantzer, usa ka teologo, makausa nag-ilustrar kon sa unsang paagi ang duha ka taho sa samang hitabo maorag nagkasupak apan sa gihapon ang duha matuod. Siya misulat: “Mga pila na ka panahon kanhi ang inahan sa usa ka minahal nga higala namo namatay. Una kami nga nahibalo mahitungod sa iyang kamatayon pinaagi sa usa ka kasaligan namo nga higala kinsa mitaho nga ang inahan sa among higala nagbarog sa eskina sa dalan nga naghulat sa usa ka bus, gidasmagan sa laing bus nga nag-agi, grabe nga nasamdan, ug namatay sulod sa pipila ka gutlo sa ulahi.”
Wala madugay sa ulahi, siya nakadungog sa usa ka lahi kaayo nga taho. Nag-ingon siya: “Among nahibaloan gikan sa apo nga lalaki sa namatay nga babaye nga siya nalangkit sa usa ka banggaay, nalabay gikan sa sakyanan nga gisakyan niya, ug namatay dihadiha. Ang bata segurado sa nahitabo.
“Sa ulahi . . . kami nanukiduki aron maharmonya ang tanan. Among nahibaloan nga ang apohan nga babaye naghulat sa bus, nadasmagan sa laing bus, ug grabe nga nasamdan. Gisakwat siya sa usa ka nag-agi nga sakyanan ug naghagurus ngadto sa ospital, apan sa pagdali, ang sakyanan nga gisakyan niya paingon sa ospital nabangga uban sa laing sakyanan. Nalabay siya sa sakyanan ug namatay dihadiha.”
Oo, ang duha ka talaan sa samang hitabo mahimong matuod bisan pa sila daw wala magkauyon sa usa ug usa. Usahay mao kini ang kaso sa Bibliya. Ang independiyente nga mga saksi mahimong maghubit sa nagkalahi nga mga detalye mahitungod sa samang hitabo. Inay kay nagkasupak, bisan pa, kon unsa ang ilang gisulat nagsangkap, ug kon atong palandongon ang tanang mga talaan, mabatonan nato ang mas maarang-arang pagsabot sa kon unsa ang nahitabo.