MIDIAN, MIDIANHON

[Kang (Iya ni) Midian].

1. Usa sa mga anak nga lalaki ni Abraham pinaagi sa iyang puyopuyo nga si Ketura; ang amahan ni Epa, Eper, Hanok, Abida, ug Eldaa. (Gen 25:​1, 2, 4; 1Cr 1:​32, 33) Sa wala pa siya mamatay, si Abraham naghatag ug mga gasa kang Midian ug sa ubang mga anak nga lalaki sa iyang mga puyopuyo ug dayon nagpalakaw kanila ngadto sa yuta sa Sidlakan.​—Gen 25:​5, 6.

2. Ang mga kaliwat ni Midian nga anak ni Abraham sa linangkob gitawag nga “Midian” ug “mga Midianhon.” (Num 31:​2, 3) Usahay ang Bibliya naghisgot kanila ingong mga Ismaelinhon. (Itandi ang Gen 37:​25, 27, 28, 36; 39:1; Huk 8:​22, 24.) Kini nagpasabot nga ang mga kaliwat ni Abraham pinaagi sa iyang mga anak nga lalaki nga si Ismael ug Midian pareho gayod ug paagi sa ilang pagkinabuhi, ug tingali may dugang pang panagsagol pinaagi sa pagminyoay taliwala sa duha ka katawhan. Mopatim-aw usab nga adunay pipila sa mga Kenihanon nga nailhan ingong mga Midianhon. Sanglit ang mga Kenihanon nahisgotan na ingong katawhan una pa matawo si Midian, kini nagpasabot nga ang Kenihanong bayaw nga lalaki ni Moises nga si Hobab maoy usa ka Midianhon pinasukad lamang sa dapit nga iyang gipuy-an.​—Gen 15:​18, 19; Num 10:29; Huk 1:16; 4:11; tan-awa ang ISMAELINHON; KENIHANON.

Kay mga kaliwat ni Abraham, ang mga Midianhon lagmit nagsulti ug usa ka pinulongan nga kaamgid gayod sa Hebreohanon. Pananglitan, si Gideon dayag nga wala malisdi sa pagsabot sa mga Midianhon. (Huk 7:13-15; 8:​18, 19) Hinunoa, adunay posibilidad usab nga si Gideon nakakat-on sa pinulongan sa mga Midianhon, kay ang Israel nailalom man sa ilang pagdominar sulod sa pito ka tuig.​—Huk 6:1.

Ang mga Midianhon sa paninugdan maoy tigbalhinbalhin nga mga pumoluyo sa tolda. (Huk 6:​5, 6; Hab 3:7) Apan sa adlaw ni Moises gitaho usab sila ingong nagpuyo sa mga siyudad. (Num 31:​9, 10) Sa maong panahon sila nagmauswagon, nga nakabaton ug mga asno ug mga hayop nga karnero ug mga baka nga mokabat sa tinagpulo ka libo ang gidaghanon. (Num 31:32-34) Ang ilang mga bahandi naglakip sa mga pahiyas nga bulawan nga may katibuk-ang gibug-aton nga kapin sa 191 kg (mokantidad karon ug kapin sa $2,150,000).​—Num 31:50-52.

Ang mga lalaki ug babaye lagmit nagdayandayan sa ilang kaugalingon ug mga pahiyas nga bulawan, lakip sa mga singsing sa ilong ug mga ariyos. Ang mga hari sa Midian nagsapot ug “mga besti nga balhibo sa karnero nga tininag morado,” ug bisan ang ilang mga kamelyo dunay mga kulentas nga gitaoran ug pormag-bulan nga mga dayandayan.​—Num 31:50; Huk 8:​21, 26.

Walay duhaduha ang mga Midianhon nakabaton sa kadaghanan sa ilang bahandi pinaagi sa negosyo ug sa pagpangagaw. (Itandi ang Gen 37:28; Huk 6:​5, 6.) Sukad pa sa panahon ni Jose, ang nagapanawng mga magpapatigayon nga Midianhon tig-adtoan na sa Ehipto. Ngadto niining nagapanawng mga magpapatigayon nga nagpaingon sa Ehipto ug nagdalag mahumot nga salong nga si Jose gibaligya sa iyang mga igsoon-sa-amahan.​—Gen 37:​25, 28.

Lagmit wala madugay una pa mosulod ang Israel sa Yutang Saad, ang Edomhanon nga si Haring Hadad (anak nga lalaki ni Bedad) nakabaton ug kadaogan batok sa mga Midianhon diha sa kapatagan sa Moab.​—Gen 36:35; 1Cr 1:46.

Nagpahinabo nga Makasala ang Israel. Sa ulahi, gipakita sa mga Midianhon ang ilang pagkamabatokon sa mga Israelinhon. Mikooperar sila sa mga Moabihanon sa pagsuhol sa manalagna nga si Balaam aron sa pagtunglo sa Israel. (Num 22:4-7) Sa dihang kini napakyas, ang mga Midianhon ug mga Moabihanon, sa tambag ni Balaam, malipatlipatong migamit sa ilang mga babaye sa paghaylo sa libolibong mga lalaking Israelinhon nga malangkit sa seksuwal nga imoralidad ug idolatriya maylabot kang Baal sa Peor. (Num 25:1-9, 14-18; 31:​15, 16; 1Co 10:8; Pin 2:14) Human niadto ang mga Israelinhon, sa pagsunod sa sugo sa Diyos, nanimalos sa Midian. Ang mga siyudad sa Midian ug ang pinarilang mga kampo sa maong dapit ilang gisunog sa kalayo. Libolibo sa binuhing mga hayop ug daghang butang nga ginama sa bulawan gipanguha ingong mga inagaw. Gawas lamang sa mga ulay, ang tanan, lakip ang lima ka hari sa Midian​—si Evi, Rekem, Zur, Hur, ug Reba​—gipatay.​—Num 31.

Wala pay tulo ka siglo sa ulahi, ang mga Midianhon nakabawi na gikan niini nga kapildihan mao nga sila nakaarang sa pagpanglupig sa mga Israelinhon sulod sa pito ka tuig. (Itandi ang Huk 6:1; 11:​25, 26.) Uban sa mga Amalekanhon ug sa “mga taga-Sidlakan,” kining nagbalhinbalhin nga mga tigpuyo sa tolda, uban sa ilang mga hayop ug dili-maihap nga mga kamelyo, misulod sa yuta sa Israel hangtod sa Gaza, nga nangagaw sa binuhing mga hayop sa mga Israelinhon ug usab naghurot sa ilang mga abot.​—Huk 6:2-6.

Bug-os nga Gipildi ni Gideon. Sa kataposan, sa dihang ang Israel mituaw kang Jehova alang sa tabang, iyang gipatindog si Gideon aron sa pagluwas kanila. (Huk 6:7-16) Ang kapildihan nga gipadangat ni Jehova pinaagi kaniya bug-os kaayo mao nga wala nay rekord nga nanghasi pa ang mga Midianhon. (Huk 8:28) Ang ilang mga prinsipe nga si Oreb ug Zeeb gipatay, ingon man ang ilang mga hari nga si Zeba ug Zalmuna. (Huk 7:25; 8:​5, 21; tan-awa ang GIDEON.) Daghang siglo sa ulahi ang kadaogan batok sa Midian gihisgotan pa gihapon sa dihang gihulagway ang pagdugmok sa gahom sa kaaway.​—Isa 9:4; 10:24-26; tan-awa usab ang Sal 83:9-11.

Kasukwahi sa kanhing pagpakig-away sa mga Midianhon, usa ka tagna sa pagpasig-uli ang nagpunting sa panahon sa dihang ang “mga nating laking kamelyo sa Midian ug sa Epa” magdalag mga gasa ngadto sa Zion.​—Isa 60:​5, 6, 11-14.

3. Ang teritoryo nga giokupar sa mga Midianhon nailhan ingong “Midian” o “yuta sa Midian.” (1Ha 11:18; Hab 3:7) Giuyonan sa kadaghanan nga ang mga kaliwat ni Midian sa dakong bahin didto mipuyo sa AK nga bahin sa Arabia sa S lamang sa Gulpo sa ʽAqaba. Apan ang gidak-on sa ilang gipanag-iyang mga yuta dili matino ug tingali nagbag-obag-o sa pagdagan sa ilang kasaysayan. Sa panahon sa pagkinabuhi ni Moises, daghang Midianhon ang dayag nga nagkinabuhi duol sa Moabihanong teritoryo ug diha sa kasilinganan sa rehiyon nga gikontrolar sa Amorihanon nga si Haring Sihon.​—Num 22:4; 31:8-12; Jos 13:21.

Si Moises migugol ug mga 40 ka tuig didto sa yuta sa Midian. Didto siya naminyo kang Zipora, usa sa pito ka anak nga babaye ni Jetro nga saserdote sa Midian. (Tan-awa ang JETRO.) Pinaagi kaniya siya nakabaton ug duha ka anak nga lalaki, si Gersom ug Eliezer. Tungod sa trabaho ni Moises ingong usa ka magbalantay sa karnero sa iyang ugangang lalaki, siya nahiadto sa kabukiran palibot sa Horeb, nga nagpakitang siya nagpuyo diha sa kasilinganan sa Gulpo sa ʽAqaba. Apan, dili matino kon ang rehiyon palibot sa Horeb maoy bahin ba sa “yuta sa Midian” niadtong panahona. (Ex 2:15-22; 3:1; 4:18-20; 18:1-4; Buh 7:​29, 30) Mopatim-aw nga sa ulahi may bahin sa Edom nga gihisgotan ingong Midian.​—1Ha 11:14-18.