Tabangi ang Inyong mga Anak nga Molampos

MAHITUNGOD sa pagmatuto sa mga bata, daghang ginikanan ang nahadiindiin pagpangita ug mga tubag nga, sa pagkatinuod, mabatonan dayon nila diha sa ilang kaugalingong panimalay. Daghang pamilya ang adunay Bibliya, apan kini gipaabogan diha sa estante sa libro inay gamiton sa pagmatuto sa bata.

Tinuod, daghan karong adlawa ang maduhaduhaon mahitungod sa paggamit sa Bibliya ingong giya sa pamilyahanong kinabuhi. Ilang giisip kini nga dili-nunot-sa-panahon, kinaraan, o sobra ka haras. Apan ang matinud-anong pagsusi magpadayag nga ang Bibliya maoy praktikal nga basahon alang sa mga pamilya. Tan-awon nato kon sa unsang paagi.

Ang Hustong Palibot

Ang Bibliya nagsulti sa amahan nga isipon ang iyang mga anak ingong “mga saha sa mga kahoyng olibo nga naglibot sa [iyang] lamesa.” (Salmo 128:3, 4) Ang linghod nga mga saha dili motubo ngadto sa mga kahoyng nagapamunga kon walay mainampingong paggalam, kon walay gihatag nga hustong sustansiya, yuta, ug kaumog. Sa susama, ang malamposong pagmatuto sa bata nagkinahanglag trabaho ug pag-atiman. Ang mga bata nagkinahanglan ug maayong palibot aron motubo ngadto sa pagkahamtong.

Ang unang sangkap alang sa maong palibot mao ang gugma​—tali sa magtiayon ug tali sa mga ginikanan ug mga anak. (Efeso 5:33; Tito 2:4) Daghang membro sa pamilya ang nahigugma sa usag usa apan wala makita ang panginahanglan nga ipahayag ang maong gugma. Apan, konsideraha: Husto bang moingon ka nga nakigkomunikar ka sa usa ka higala kon nagsulat ka kaniya ug mga sulat nga wala gayod nimo sulati ug adres, butangig prankiyo, o ipadala? Sa susama, ang Bibliya nagpakita nga ang tinuod nga gugma labaw pa kay sa usa ka pagbati nga magdasig sa kasingkasing; gipahayag niini ang kaugalingon pinaagi sa mga pulong ug mga lihok. (Itandi ang Juan 14:15 ug 1 Juan 5:3.) Ang Diyos nagpakita ug panig-ingnan, nga nagpahayag sa iyang gugma alang sa iyang Anak pinaagi sa mga pulong: “Kini ang akong Anak, ang hinigugma, si kinsa akong giuyonan.”​—Mateo 3:17.

Pagdayeg

Sa unsang paagi ipakita sa mga ginikanan ang maong gugma ngadto sa ilang mga anak? Sa pagsugod, pangitaa ang maayo. Sayon rang mangitag sayop sa mga bata. Ang ilang pagkadili-hamtong, kakulang sa kasinatian, ug kahakog mopadayag sa daghang paagi, adlaw-adlaw. (Proverbio 22:15) Apan mobuhat sila ug daghang maayong mga butang kada adlaw. Asa nimo isentro ang imong pagtagad? Ang Diyos dili magsigeg hunahuna sa atong mga sayop kondili mahinumdom sa maayo nga atong nabuhat. (Salmo 130:3; Hebreohanon 6:10) Pakiglabotan nato ang atong mga anak sa samang paagi.

Ang usa ka batan-ong lalaki miingon: “Sa tibuok kong kinabuhi diha sa panimalay, wala gayod ako mahinumdom ug bisan unsang matang sa pagdayeg​—alang kaha sa mga kalamposan diha sa balay o sa tunghaan.” Mga ginikanan, tagda kining hinungdanong panginahanglan sa inyong mga anak! Ang tanang bata angayng dayegon kanunay gumikan sa maayong mga butang nga ilang nabuhat. Kana magpamenos sa risgo nga modako sila nga “maminghoy,” nga nagtuong wala gayod silay mabuhat nga maayo.​—Colosas 3:21.

Komunikasyon

Ang laing maayong paagi sa pagpahayag ug gugma ngadto sa imong mga anak mao ang pagsunod sa tambag sa Santiago 1:19: “Magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti, magmahinay sa kapungot.” Imo bang pasultion ang imong mga anak ug maminaw gayod sa ilang isulti? Kon ang imong mga anak nahibalo nga badlongon nimo sila sa dili pa gani sila matapos sa pagsulti o masuko sa dihang nahibaloan nimo kon unsa gayoy ilang gibati, nan tingali iluom na lang nila ang ilang mga pagbati. Apan kon sila nahibalo nga ikaw maminaw gayod, kalagmitan kaayong makigsulti sila kanimo.​—Itandi ang Proverbio 20:5.

Apan, unsa na man kon sila magpadayag ug mga pagbati nga nahibaloan nimong sayop? Panahon ba alang sa masuk-anong tubag, pagbadlong, o usa ka disiplina? Ibutang ta, ang pipila ka binatang mga pagpahungaw sa kasuko makapalisod nga “magmahinay sa pagsulti, magmahinay sa kasuko.” Apan tagda pag-usab ang panig-ingnan sa Diyos uban sa iyang mga anak. Gipatungha ba niya ang atmospera sa tumang kahadlok, aron ang iyang mga anak mahadlok nga mosulti kaniya kon unsa gayod ang ilang gibati? Wala! Ang Salmo 62:8 nag-ingon: “Salig [sa Diyos] sa tanang panahon, Oh katawhan. Sa iyang atubangan ibubo ang imong kasingkasing. Ang Diyos maoy atong dangpanan.”

Busa sa dihang si Abraham nabalaka bahin sa desisyon sa Diyos nga laglagon ang mga siyudad sa Sodoma ug Gomora, wala siya magpanuko sa pagsulti sa iyang langitnong Amahan: “Halayo kanimo ang pagbuhat sa ingon niana . . . Dili ba ang Maghuhukom sa tibuok yuta magabuhat sa matarong?” Si Jehova wala magbadlong kang Abraham; Siya namati kaniya ug naghupay sa iyang mga kahadlok. (Genesis 18:20-33) Ang Diyos mapailobon ug malumo sa talagsaong paagi, bisan sa dihang ang iyang mga anak mosugid sa ilang mga pagbati nga wala gayoy pasikaranan ug dili makataronganon.​—Jonas 3:10​–4:11.

Ang mga ginikanan sa susama kinahanglang magpatungha ug palibot diin ang mga bata mobating luwas nga mopadayag sa ilang kinasulorang mga pagbati, bisan unsa pa kana ka makapatugaw. Busa kon ang imong anak mopahungaw sa kasuko, pamati. Inay kasab-an, ilha ang mga pagbati sa bata ug ipasulti ang mga katarongan. Pananglitan, moingon ka tingali: ‘Morag nasuko ka kang tanpolano. Gusto ba nimong isulti nako kon unsay nahitabo?’

Pagdumala sa Kasuko

Siyempre, walay ginikanan nga sama ka mapailobon kang Jehova. Ug ang kabataan makapaupos gayod sa pailob sa ilang mga ginikanan. Kon masuko ka sa imong mga anak matag karon ug unya, ayawg kabalaka nga kini maghimo kanimong daotang ginikanan. Usahay, may katarongan ka nga masuko. Ang Diyos mismo makataronganong nasuko sa iyang mga anak, bisan sa pipila nga gimahal pag-ayo niya. (Exodo 4:14; Deuteronomio 34:10) Apan, ang iyang Pulong nagtudlo kanato nga kontrolahon ang atong kasuko.​—Efeso 4:26.

Sa unsang paagi? Usahay makatabang ang pag-usab sa gihisgotan sulod sa pipila ka yugto aron ang imong kasuko adunay higayon nga mapuypoy. (Proverbio 17:14) Ug hinumdomi, Kini usa ka bata! Ayaw pagdahom ug panggawi sa hamtong o hinamtong nga panghunahuna. (1 Corinto 13:11) Ang pagsabot kon nganong ang imong bata molihok sa usa ka paagi mahimong magpuypoy sa imong kasuko. (Proverbio 19:11) Ayaw gayod kalimti ang dakong kalainan tali sa pagbuhat ug sayop ug pagkahimong daotan. Ang pagsinggit ug daotan sa usa ka bata magpahunahuna sa bata, ‘Nganong mosulay pa man sa pagbinuotan?’ Apan ang mahigugmaong pagtul-id sa bata makatabang sa bata nga mouswag sa sunod nga panahon.

Paghupot sa Kahapsay ug Pagtahod

Ang pagtudlo sa kabataan ug kinaiya sa kahapsay ug pagtahod maoy usa sa dakong mga hagit nga giatubang sa mga ginikanan. Sa matugotong kalibotan karon, daghan ang nahibulong kon husto bang did-an ang ilang mga bata. Ang Bibliya nagtubag: “Ang bunal ug pagbadlong maoy nagahatag ug kaalam; apan ang bata nga pinasagdan magpakaulaw sa iyang inahan.” (Proverbio 29:15) Ang uban dili makaangay sa pulong “bunal,” naghunahuna nga kana nagpasabot ug usa ka matang sa pag-abuso sa bata. Apan wala kana magpasabot niana. Ang Hebreohanong pulong alang sa “bunal” nga gitawag ug sungkod, sama sa usa nga gamiton sa magbalantay sa paggiya​—dili pag-atake​—sa iyang mga karnero.a Busa ang bunal naghawas sa disiplina.

Sa Bibliya, ang pagdisiplina sa panguna nagpasabot ug pagtudlo. Mao kanay hinungdan kon nganong ang basahon sa Proverbio nag-ingon sa mga upat ka beses, ‘pamati sa disiplina.’ (Proverbio 1:8; 4:1; 8:33; 19:27) Ang kabataan kinahanglang makakat-on nga ang pagbuhat ug matarong magdalag ganti ug nga ang pagbuhat ug sayop maghatod ug daotang mga sangpotanan. Ang silot mahimong makatabang sa pagpatisok sa negatibong mga leksiyon, maingon nga ang mga ganti​—sama sa pagdayeg​—mahimong magpatisok sa positibong leksiyon. (Itandi ang Deuteronomio 11:26-28.) Ang mga ginikanan maayong mosundog sa panig-ingnan sa Diyos maylabot sa pagsilot, kay iyang giingnan ang iyang katawhan nga siya magakastigo kanila “sa hustong sukod.” (Jeremias 46:28) Ang pipila ka kabataan nagkinahanglan lamang ug pipila ka estriktong mga pulong aron magbinuotan sila. Ang uban nagkinahanglan ug mas kusganong mga paagi. Apan ang pagkastigo “sa hustong sukod” dili gayod maglakip sa bisan unsa nga makahimog grabeng kadaot sa bata sa emosyonal o pisikal nga paagi.

Ang timbang nga pagdisiplina kinahanglang maglakip sa pagtudlo sa kabataan bahin sa mga utlanan ug mga limitasyon. Daghan niini tin-awng gihisgotan sa Pulong sa Diyos. Ang Bibliya nagtudlo ug pagtahod sa mga utlanan palibot sa personal nga kabtangan. (Deuteronomio 19:14) Kini nagpahiluna ug pisikal nga mga utlanan, nga maghimong sayop sa paghigugma sa kapintasan o tinuyong pagdaot sa uban. (Salmo 11:5; Mateo 7:12) Kini nag-establisar ug seksuwal nga mga utlanan, nga nagsaway sa pag-unay. (Levitico 18:6-18) Kini nag-ila gani sa personal ug emosyonal nga mga utlanan, nga nagdili kanato sa pagtawag sa uban ug ngil-ad nga mga ngalan o sa paggamit ug ubang matang sa binabang pag-abuso. (Mateo 5:22) Ang pagtudlo sa kabataan bahin niining maong mga limitasyon ug mga utlanan​—sa pulong ug panig-ingnan​—hinungdanon sa pagpatungha ug maayong palibot sa pamilya.

Ang laing yawi sa paghupot sa kahapsay ug pagtahod diha sa pamilya anaa sa pagsabot sa mga papel diha sa pamilya. Sa daghang pamilya karong adlawa, ang maong mga papel dili-tin-aw o makalibog. Sa pipila ka pamilya, ang usa ka ginikanan mosugid ug bug-at nga mga suliran ngadto sa bata, mga suliran nga wala pa masangkapi ang bata sa pagdumala. Sa uban, ang kabataan gitugotan nga mahimong gagmayng mga diktador, nga naghimog mga desisyon alang sa tibuok pamilya. Kana sayop ug makadaot. Ang mga ginikanan obligado nga magtagana sa mga panginahanglan sa ilang gagmayng mga bata​—pisikal man, emosyonal, o espirituwal​—dili ang kaatbang niana. (2 Corinto 12:14; 1 Timoteo 5:8) Tagda ang pananglitan ni Jacob, kinsa nagpasibo sa gikusgon sa pagbaktas sa iyang tibuok panimalay ug kaubanan aron dili mabug-atan pag-ayo ang mga bata. Siya nakasabot sa ilang mga limitasyon ug milihok uyon niana.​—Genesis 33:13, 14.

Pag-atiman sa Espirituwal nga mga Panginahanglan

Walay labi pang hinungdanon sa maayong palibot sa pamilya kay sa espirituwalidad. (Mateo 5:3) Ang kabataan adunay dakong kapasidad alang sa espirituwalidad. Sila daghag pangutana: Nganong naglungtad kita? Kinsay naghimo sa yuta ug sa mga mananap, mga kahoy, mga dagat niini? Nganong mamatay ang mga tawo? Unsay mahitabo human niana? Nganong ang daotang mga butang nahitabo sa maayong mga tawo? Ang listahan daw walay kataposan. Kasagaran, ang mga ginikanan maoy dili gustong maghunahuna sa maong mga butang.b

Ang Bibliya nag-awhag sa mga ginikanan sa paggugol ug panahon sa paghatag sa ilang kabataan ug espirituwal nga pagbansay. Kini naghubit sa maong pagbansay sa mabinationg mga pulong ingon nga nagapadayong kabildohay tali sa mga ginikanan ug mga anak. Ang mga ginikanan mahimong magtudlo sa ilang mga anak mahitungod sa Diyos ug sa iyang Pulong sa dihang magdungan sila sa paglakaw, magtupad sa paglingkod diha sa balay, sa tingkatulog​—bisan kanus-a nga posible.​—Deuteronomio 6:6, 7; Efeso 6:4.

Ang Bibliya naghimo ug labaw pa kay sa pagsugyot sa maong espirituwal nga programa. Kana nagtagana usab sa mga materyal nga imong gikinahanglan. Aw, unsaon nimo pagtubag ang mga pangutana sa mga bata nga gihisgotan sa ibabaw? Ang Bibliya naundan sa mga tubag. Kini tataw, kini makalingaw, ug kini naghatag ug dako kaayong paglaom niining walay-paglaom nga kalibotan. Labi pang maayo, ang pagsabot sa kaalam sa Bibliya maghatag sa inyong kabataan sa kinalig-onang angkla, ang labing segurong giya niining makalibog nga panahon karon. Hatagi sila niana, ug sila molampos gayod​—karon ug sa umaabot.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 11]

Pangitag paagi sa paghatag kanunay sa imong anak ug tinong pagdayeg

[Kahon sa panid 9]

Kon Unsaon Pagtabang sa Kabataan nga Molampos

• Itagana ang luwas nga palibot diin sila mobating gihigugma ug gikinahanglan

• Dayega sila kanunay. Magmaespesipiko

• Mahimong maayong mamiminaw

• Usba ang hilisgotan sa dihang mosilaob ang kasuko

• Pagpahiluna ug tin-aw, lig-ong mga utlanan ug mga limitasyon

• Ipasibo ang disiplina sa mga panginahanglan sa matag bata

• Ayaw pagdahom ug labaw gikan sa imong anak kay sa makataronganon

• Atimana ang espirituwal nga mga panginahanglan pinaagi sa regular nga pagtuon sa Pulong sa Diyos

[Kahon sa panid 10]

Nag-una sa Paghatag ug Impormasyon

ANG mga balaod sa Bibliya nagtabang sa katawhan sa karaang Israel sa pagpahimulos ug sukdanan sa pamilyahanong kinabuhi nga labi pang superyor kay nianang sa palibot nga mga nasod. Ang historyanong si Alfred Edersheim mikomento: “Saylo sa mga utlanan sa Israel, halos dili posible ang pag-ingon nga naglungtad ang pamilyahanong kinabuhi, o bisan ang pamilya, ingon sa pagsabot nato niining mga pulonga.” Pananglitan, taliwala sa karaang mga Romano ang balaod naghatag sa amahan ug absolutong gahom diha sa pamilya. Ikabaligya niya ang iyang mga anak ngadto sa pagkaulipon, patrabahoon sila ingong mga mamumuo, o patyon pa sila​—nga dili silotan.

Ang pipila ka Romano naghunahuna nga ang mga Hudiyo katingad-an tungod sa pagtratar sa ilang mga anak sa malumong paagi. Sa pagkatinuod, ang unang-siglong Romanong historyanong si Taci­tus misulat ug madumtanong pahayag batok sa mga Hudiyo, nga nag-ingon nga ang ilang mga kostumbre “parehong tinuis ug dulumtanan.” Bisan pa niana, siya miila: “Krimen alang kanila nga mopatay sa bag-ong-natawo nga masuso.”

Ang Bibliya nagtagana ug taas nga sukdanan. Kini nagtudlo sa mga Hudiyo nga ang mga anak maoy bililhon​—sa pagkatinuod isipon nga panulondon gikan sa Diyos mismo​—⁠ug tratahon nga ingon niana. (Salmo 127:3) Dayag nga daghan ang nagkinabuhi uyon sa maong tambag. Bisan ang ilang pinulongan nagpasundayag niining bahina. Si Edersheim nag-ingon nga gawas pa sa mga pulong alang sa anak lalaki ug anak babaye, ang karaang Hebreohanon may siyam ka pulong alang sa kabataan, nga ang matag usa mapadapat sa lainlaing hugna sa kinabuhi. Pananglitan, may pulong alang sa usa ka bata nga nagsuso pa ug lain alang sa usa nga nalutas na. Alang sa gulanggulang nga kabataan, may pulong nga nagpasabot nga sila nahimong lig-on ug kusganon. Ug alang sa mas gulang nga mga batan-on, may pulong nga literal nga nagkahulogan ug ‘pagpahigawas sa kaugalingon.’ Si Edersheim mikomento: “Segurado, kadtong mainampingon kaayong nagbantay sa kinabuhi sa bata nga sa ingon makahatag ug mahulagwayong pulong sa matag nag-uswag nga hugna sa paglungtad niini, suod kaayo sa ilang mga anak.”