KASINGKASING

Ang importanteng sangkap sa lawas nga ang pangunang gamit mao ang pagbomba sa dugo aron sa pagsustento sa mga selula sa lawas.​—Lev 17:14.

Ang kasingkasing sagad gihisgotan diha sa Kasulatan, ug kini gihisgotan mga usa ka libo ka beses sa lainlaing paagi. Ang Hebreohanon (lev, le·vavʹ ) ug Gregong (kar·diʹa) mga pulong alang sa “kasingkasing” gigamit sa mga magsusulat sa Bibliya sa literal ug sa mahulagwayong paagi.

Ang Literal nga Kasingkasing. Diyutay lamang ang paghisgot sa mga magsusulat sa Bibliya sa literal nga kasingkasing. Busa, sa dihang si Jehu nagpana kang Jehoram “taliwala sa iyang mga bukton . . . ang pana milagbas sa iyang kasingkasing.”​—2Ha 9:24; tan-awa usab ang Ex 28:30.

Ang Mahulagwayong Kasingkasing. Sa kadaghanang higayon nga kini makita diha sa Kasulatan, ang pulong “kasingkasing” gigamit sa mahulagwayong paagi. Kini gikaingon nga naghawas sa “pangunang bahin sa katibuk-an, ang pangsulod, ug busa nagpasabot sa pangsulod nga pagkatawo nga nagpadayag sa iyang kaugalingon diha sa tanan niyang lainlaing mga kalihokan, sa iyang mga tinguha, pagbati, emosyon, kaibog, katuyoan, iyang mga hunahuna, pagsabot, paghanduraw, iyang kaalam, kahibalo, kahanas, iyang mga pagtuo ug iyang mga pangatarongan, iyang panumdoman ug iyang kaamgohan.”​—Journal of the Society of Biblical Literature and Exegesis, 1882, p. 67.

Busa, sa Kasulatan ang mahulagwayong kasingkasing dili lamang mao ang pinakasentro sa pagbati ug panukmod, ni nagtumong lamang kini sa salabotan. “Taliwala sa mga Semihanon . . . ang tanang kinaiyahan sa tawo, ang mga pagbati ingon man ang salabotan ug kabubut-on, giingong naggikan sa kasingkasing.” Kini mao “ang kinatibuk-ang pangsulod nga pagkatawo nga lahi sa pisikal nga lawas, nga mao ang panggawas ug makita nga pagkatawo.”​—The Metaphorical Use of the Names of Parts of the Body in Hebrew and in Akkadian, sinulat ni E. Dhorme, Paris, 1963, pp. 113, 114, 128 (sa Pranses).

Dili lamang ang panggawas nga mga panagway kondili kon unsa ang tinuod nga pagkatawo sa sulod mao ang hinungdanon sa Diyos, nga maoy tig-usisa sa mga kasingkasing. (Pr 17:3; 24:12; Sal 17:3; 1Sa 16:7) Busa ang Kasulatan nagtambag: “Labaw sa tanan nga pagabantayan, ampingi ang imong kasingkasing [ang katibuk-ang pangsulod nga pagkatawo], kay niana nagagikan ang mga tuboran sa kinabuhi.” (Pr 4:23) Ug ang Kristohanong mga asawa giawhag sa paghatag ug pangunang pagtagad, dili sa panggawas nga dayandayan, kondili “sa natago nga pagkatawo sa kasingkasing pinaagi sa dili-madunot nga sapot sa malinawon ug malumong espiritu, nga dakog bili sa mga mata sa Diyos.”​—1Pe 3:​3, 4.

Sa ubay-ubayng mga kahimtang diha sa Bibliya diin makita ang terminong “kasingkasing,” kini dayag nga nagpunting sa mga gahom sa panghunahuna, apan dili sa diwa nga nahilain kini nga mga gahom sa panghunahuna gikan sa uban pa nga maoy naglangkob sa pangsulod nga pagkatawo. Giawhag ni Moises ang mga Israelinhon, “Kinahanglan nga imong hinumdoman sa imong kasingkasing [“kinahanglang hinumdoman sa imong hunahuna,” ftn sa Rbi8] nga si Jehova mao ang matuod nga Diyos.” Ug sa ulahi siya miingon kanila, “Si Jehova wala maghatag kaninyo ug kasingkasing [“hunahuna,” ftn sa Rbi8] sa pag-ila.” (Deu 4:39; 29:4) Usahay, sumala sa paghisgot niini diha sa Hebreohanong Kasulatan ug sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang kasingkasing naglakip sa salabotan sanglit may mga kahimtang diin kini gilangkit sa ‘panghunahuna’ (Mat 9:4), ‘pangatarongan’ (Mar 2:6), “pagsabot” (1Ha 3:12; Mar 6:52), ug “kahibalo” (Pr 15:14).

Ang panukmod, ang puwersa nga nag-impluwensiya sa atong panggawi, maoy usa pa ka hinungdanong bahin sa pangsulod nga pagkatawo, ingon sa gihawasan sa “kasingkasing.” Busa, kadtong naghatag ug mga amot alang sa pagtukod sa tabernakulo “nangabot, ang matag usa kansang kasingkasing nagtukmod kaniya.” (Ex 35:​21, 26, 29; 36:2) Ang daotang si Haman “nangahas” (sa literal, nagpuno sa iyang kasingkasing) sa paglaraw ug daotan batok sa mga Hudiyo. (Est 7:​5, ftn sa Rbi8; Buh 5:3) Ang Hebreohanon 4:12 nag-ingon nga ang pulong o saad sa Diyos, sama sa usa ka mahait nga espada, “makatugkad sa mga hunahuna ug mga tuyo sa kasingkasing.” Gipakita usab ni Jesus nga gikan sa kasingkasing mogula ang puwersa nga nag-impluwensiya sa atong panggawi, maayo man o daotan. (Mat 15:19; Luc 6:45) Aron maugmad ang atong hustong mga panukmod, ang Bibliya nagpasidaan kanato nga dili nato tugotan nga mahugawan ang atong mga pagpakiglabot sa uban pinaagi sa pagtinguha sa hakog nga kinitaan (Jud 16) o tugotan nga ang gugma sa salapi, ang pangandoy sa bahandi, maoy mogahom sa atong paagi sa pagkinabuhi. (1Ti 6:​9, 10; Pr 23:​4, 5) Hinunoa, kini nagdasig kanato sa pag-ugmad sa tinuod nga gugma alang sa Diyos ingong pasukaranan sa atong pag-alagad kaniya (1Ju 5:3; Deu 11:13) ug sa masakripisyohon-sa-kaugalingon nga gugma ingong giya sa pagpakiglabot sa mga isigkamagtutuo (Ju 15:​12, 13); kini usab nagdasig kanato nga batasanon ang paghigugma sa atong isigkatawo sama sa atong kaugalingon (Luc 10:27-37; Gal 6:10). Dayag, ang pag-ugmad sa maong mga panukmod naglangkit sa paggamit sa mga gahom sa panghunahuna.​—Sal 119:​2, 24, 111.

Ang kahimtang sa atong mahulagwayong kasingkasing mabanaag diha sa atong disposisyon, atong tinamdan, kon kini mapasigarbohon ba o mapainubsanon. (Pr 16:5; Mat 11:29) Ang atong mga pagbati ug emosyon maoy bahin usab niana nga pangsulod nga pagkatawo. Kini naglakip sa gugma (Deu 6:5; 1Pe 1:22), kalipay (Deu 28:47; Ju 16:22), kasakit ug kaguol (Neh 2:2; Rom 9:2), pagdumot (Lev 19:17). Busa ang kasingkasing mahimong ‘mabalaka’ (Isa 35:4), ‘madughang’ tungod sa kasakitan (Sal 109:22), “mapaluya” tungod sa kahadlok sa kagul-anan (Deu 20:8). Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, sa dihang ang kaisipan gihisgotan uban sa kasingkasing, ang “kaisipan” nagtumong sa salabotan samtang ang “kasingkasing” nagtumong sa mga emosyon, tinguha, ug mga pagbati sa pangsulod nga pagkatawo. Pananglitan, si Jesus miingon: “Higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing ug sa tibuok mong kalag ug sa tibuok mong kaisipan.” (Mat 22:37) Sa ingon iyang gipakita nga ang mga tinguha, pagbati, ug mga emosyon sa usa ka tawo kinahanglang magpasundayag sa iyang gugma ngadto sa Diyos, apan kinahanglan usab niyang ipakita kanang gugmaha pinaagi sa paggamit sa iyang mga gahom sa panghunahuna, sama sa iyang pagkuhag kahibalo bahin sa Diyos ug ni Kristo.​—Ju 17:3.

Kining tanan nga mga kapasidad, katakos, emosyon, ug mga hiyas, dili iya sa literal nga kasingkasing, kondili iya sa mahulagwayong kasingkasing nga naghawas sa katibuk-ang pangsulod nga pagkatawo.

Ang Kasingkasing Mahimong “Malimbongon.” Si Adan, bisag hingpit, nagtugot nga ang iyang kasingkasing mahaylo; iyang gisalikway ang kamatuoran ug gitalikdan ang Diyos. (Tan-awa ang San 1:​14, 15.) Ingong resulta, ang tanang katawhan, ang kaliwat sa nakasalang si Adan, gipanamkon sa sala ug gipakatawo diha sa kasaypanan. (Sal 51:5) Human sa Lunop, ang Diyos miingon bahin sa makasasalang katawhan sa katibuk-an: “Ang kiling sa kasingkasing sa tawo daotan sukad pa sa iyang pagkabatan-on.”​—Gen 8:21.

Ang Diyos miingon sa masukihon nga nasod sa Juda: “Ang kasingkasing labaw nga malimbongon kay sa bisan unsa pa ug desperado.” (Jer 17:9) Kini maoy usa ka ugdang nga pasidaan nga kadtong nagtinguha sa pagpahimuot sa Diyos kinahanglang maghatag ug pagtagad dili lamang sa kon unsay makita sa ubang mga tawo kondili sa kon unsang matanga sila sa pagkatawo, ang pangsulod nga pagkatawo. Ang usa ka tawo tingali maoy usa ka Kristohanon sa daghan nang katuigan, may igong kahibalo bahin sa Bibliya, ug nagmasaligon nga iyang madumala ang bisan unsang suliran nga hayan motungha. Apan, bisan pag siya nahibalo pag-ayo nga ang usa ka buhat maoy sayop ug tatawng gihukman sa balaod sa Diyos, ang mga hunahuna ug mga tinguha nga iyang gihambin sa tago hayan maoy maghaylo kaniya sa pagpakasala.

Tungod niini nga mga hinungdan, kinahanglang hinumdoman sa usa ka Kristohanon nga bisan pag siya nahibalo sa kamatuoran ug tingali nag-isip sa iyang kaugalingon nga hamtong, mahimong ikapasundayag sa iyang kasingkasing ang pagkamalimbongon ug busa siya kinahanglang mag-amping gayod nga dili maladlad ang iyang kaugalinon sa tentasyon.​—Mat 6:13; 1Co 10:8-12.

Pag-alagad Uban ang “Bug-os nga Kasingkasing.” Ang literal nga kasingkasing kinahanglang kompleto aron makaobra sa normal nga paagi, apan ang mahulagwayong kasingkasing mahimong mabahin. Si David miampo: “Bug-osa ang akong kasingkasing sa pagkahadlok sa imong ngalan,” nga nagpasabot nga ang kasingkasing sa usa ka tawo mahimong mabahin maylabot sa mga pagbati ug mga kahadlok niini. (Sal 86:11) Ang maong tawo lagmit “dili bug-os ug kasingkasing”​—taphawng nagasimba sa Diyos. (Sal 119:113; Pin 3:16) Ang usa ka tawo mahimo usab nga “doble ug kasingkasing” (sa literal, may usa ka kasingkasing ug usa ka kasingkasing), nga nagtinguha sa pag-alagad sa duha ka agalon, o malimbongong nagasulti sa usa ka butang samtang nagahunahuna ug laing butang. (1Cr 12:33; Sal 12:​2, ftn sa Rbi8) Gisaway pag-ayo ni Jesus ang maong dobleg-kasingkasing nga pagkasalingkapaw.​—Mat 15:​7, 8.

Ang usa nga nagtinguha sa pagpahimuot sa Diyos kinahanglang dili magbaton ug dili bug-os nga kasingkasing ni doble ug kasingkasing kondili kinahanglang mag-alagad kaniya uban ang bug-os nga kasingkasing. (1Cr 28:9) Kini nagkinahanglan ug pakigbisog tungod sa pagkadesperado ug sa pagkakiling sa kasingkasing ngadto sa pagkadaotan. (Jer 17:​9, 10; Gen 8:21) Ang makatabang sa paghupot ug bug-os nga kasingkasing mao kini: kinasingkasing nga pag-ampo (Sal 119:145; Lam 3:41), regular nga pagtuon sa Pulong sa Diyos (Esd 7:10; Pr 15:28), masibotong pagpakigbahin sa pagwali sa maayong balita (itandi ang Jer 20:9), ug ang pagpakig-uban niadtong kansang mga kasingkasing maoy bug-os ngadto kang Jehova.​—Itandi ang 2Ha 10:​15, 16.

Unsay kahulogan sa ‘pagkakulang sa kasingkasing’?

Sa daghang higayon ang Kasulatan naghisgot bahin sa usa ka tawo kansang “kasingkasing nakulangan.” Ang Lexicon in Veteris Testamenti Libros (sinulat ni Koehler ug Baumgartner, Leiden, 1958, p. 470) nag-ingon nga kini nagkahulogan nga “walay kinaadman.” Ang A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament ni William Gesenius (gihubad ni E. Robinson, 1836, p. 517) nag-ingon nga ang maong tawo “walay pagsabot.” Ang ‘pagkakulang sa kasingkasing’ maoy timaan sa usa ka tawo nga walay maayong panghukom o katakos sa pag-ila. Busa, ang ‘pagkakulang sa kasingkasing’ gipalahi sa “pagsabot” (Pr 10:13) ug “katakos sa pag-ila.” (Pr 11:12; 15:21) Sa ubang mga kahimtang ang usa kansang “kasingkasing nakulangan” gipakita ingong “walay kasinatian,” “buangbuang,” kulang sa kaalam. (Pr 7:7; 9:1-9, 16; 10:21) Pinaagi sa paggamit sa terminong “kasingkasing,” kini nga mga teksto nagpakita nga ang positibong mga hiyas sa tibuok nga pangsulod nga pagkatawo maoy kulang.

Ang ekspresyong ‘pagkakulang sa kasingkasing’ naglakip sa ideya sa pagkakulang sa maayong panghukom o katakos sa pag-ila, ug kini madayag diha sa konteksto diin kini gigamit sa Kasulatan. Sa Proverbio 6:32 ang maalamong tawo nag-ingon nga siya nga nagapanapaw “maoy usa kansang kasingkasing nakulangan.” Ang ubang mga hubad dinhi mabasa: “kulang sa panabot” (Ro), “walay panabot” (RS, JB), “kulang sa panghukom” (NIV), “walay salabotan nga buangbuang” (NE). Ang mananapaw maoy “usa ka walay salabotan nga buangbuang” tungod sa mapait nga bunga niana nga seksuwal nga imoralidad. (Pr 1:2-4; 6:23-35; 7:​7, 21-27) Sa panggawas, siya daw usa ka tawong dungganon, apan ang pangsulod nga pagkatawo wala gayod mohamtong.

Ang laing proverbio nag-ingon: “Ang usa kansang kasingkasing nakulangan [“kulang sa panabot,” Ro] makiglamano [usa ka aksiyon nga gigamit sa pagkompirmar sa usa ka kasabotan], nga mahimong bug-os nga garantiya sa atubangan sa iyang higala.” (Pr 17:18) Lagmit nadala sa emosyon, ang maong tawo mohimo ug usa ka kasabotan nga tingali maoy makapahurot sa iyang salapi ug magyudyod kaniya sa grabeng kalisdanan sa panginabuhi. Bisan tuod siya tingali may maayo o dalayegong mga motibo, hinunoa siya nagpakitag kakulang sa maayong panghukom.

Agig pagtandi sa ‘pagkakulang sa kasingkasing,’ ang proverbio naghisgot usab bahin sa usa ka tawo nga “nakabaton ug kasingkasing.” Sumala sa giingon sa Proverbio 19:8: “Siya nga nakabaton ug kasingkasing nahigugma sa kaugalingon niyang kalag. Siya nga nagabantay sa katakos sa pag-ila makakaplag ug maayo.” Siya maoy usa ka tawo nga naghatag ug dulot nga pagtagad kon unsa siya sa kinasuloran. Siya nagagamit sa iyang hunahuna sa pagbaton ug tukmang kahibalo bahin sa Diyos ug sa iyang mga dalan; siya nagapamalandong niining mga butanga ug naningkamot sa pagpadapat niini. Siya mainampingong nagahulma sa iyang mga tinguha, pagbati, emosyon, ug mga tumong sa kinabuhi kaharmonya sa iyang gituohan nga pagauyonan sa Diyos. Sa pagbuhat niana, siya nakabenepisyo sa iyang kaugalingon, nga nagpakitang siya “nahigugma sa kaugalingon niyang kalag.” Busa pinaagi sa pagpalig-on sa pangsulod nga pagkatawo, siya ‘nagabantay sa katakos sa pag-ila,’ tungod kay iyang gipalig-on sa maayong mga paagi ang mga butang nga makaimpluwensiya pag-ayo sa iyang katakos sa paghunahuna nga tin-aw ug sa paglihok nga maalamon.

Kasingkasing sa Diyos. Gipadayag ni Jehova nga siya adunay mga pagbati ug emosyon, ang Bibliya naghubit kaniya ingong adunay “kasingkasing.” Sa panahon sa Lunop “siya nasakitan diha sa iyang kasingkasing,” nga nagbasol nga ang mga tawo nagsalikway sa iyang matarong nga pagmando, nga tungod niana gikinahanglan nga siya mahimong ilang tiglaglag inay nga ilang tigpanalangin. (Gen 6:6) Sa kasukwahi, ang “kasingkasing” sa Diyos ‘malipay’ sa dihang ang iyang mga alagad magmatinumanon. (Pr 27:11) Ang walay kokaluoy nga pagtanyag ug mga tawo ingong sinunog nga mga halad, nga gibuhat sa pipila ka malinapasong mga Israelinhon, wala gayod motungha sa kasingkasing sa Diyos, nga nagpakita usab nga siya dili mahimong usa ka Diyos sa walay-kataposang pagsakit.​—Jer 7:31; 19:5.

Sentro, o Kinatung-an, sa Usa ka Butang. Tungod kay ang literal nga kasingkasing maoy kinatung-ang sangkap sa lawas, ang terminong “kasingkasing” usahay gigamit sa pagtumong sa sentro, o kinatung-an, sa usa ka butang, sama sa “kasingkasing sa yuta” (Mat 12:40). Sa Deuteronomio 4:11 ang ekspresyong “kinatung-ang langit” sa literal nagkahulogang “ang kasingkasing sa mga langit.”​—Tan-awa ang ftn sa Rbi8.

Matagnaon. Ang simbolikong paggamit sa “kasingkasing” gihisgotan sa matagnaong paagi diha sa Daniel 7:​4, diin ang samag-leyon nga mananap nga naghawas sa gingharian sa Babilonya gipabarog sa duha ka tiil ug gihatagan sa “kasingkasing sa usa ka tawo,” sa ato pa, wala na kini makabaton sa “kasingkasing sa leyon.” (2Sa 17:10) Unya kini gipildi sa simbolikong “oso,” ang Medo-Persia.​—Dan 7:5; tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.