MAGMAMANDO
Usa ka tawo nga naghupot ug awtoridad o gahom; usa ka soberano. Ang Hebreohanong berbo nga ma·shalʹ nagkahulogang “pagmando, pagdominar”; ang Grego nga terminong arʹkhon gihubad nga “magmamando.”—Tan-awa ang MAGMAMANDO SA SIYUDAD.
Ang supremong Magmamando mao si Jehova nga Diyos, nga naghupot ug bug-os nga soberanong awtoridad sa uniberso, makita ug dili-makita, tungod kay siya mao ang Maglalalang ug Maghahatag-Kinabuhi.—Dan 4:17, 25, 35; 1Ti 1:17.
Ang mga hari sa linya ni David diha sa trono sa Israel nagmando ingong mga hawas ni Jehova, ang ilang tinuod, dili-makitang Hari. Busa, sila giingong dinihogan sa Diyos, nga naglingkod sa “trono ni Jehova.” (1Cr 29:23) Sa dihang mitungha si Jesu-Kristo nga “Anak ni David” (Mat 21:9; Luc 20:41), siya gidihogan, dili pinaagi sa lana, kondili pinaagi sa balaang espiritu, aron magmando diha sa usa ka langitnong trono. (Buh 2:34-36) Ilalom ni Jehova, si Jesus ug ang iyang mga isigkamanununod sa Gingharian mao ang naglangkob sa kagamhanan sa uniberso.—Pin 14:1, 4; 20:4, 6; 22:5.
Si Satanas nga Yawa ug ang iyang mga demonyo maoy mga magmamando usab. Siya gihisgotan ingong “ang magmamando niining kalibotana” ug ang “magmamando sa awtoridad sa hangin.” (Ju 12:31; 14:30; Efe 2:2) Ang pamatuod nga ang tanang kagamhanan niining kalibotana nailalom sa iyang gahom mao ang iyang pagtanyag niini ngadto kang Jesu-Kristo bugti sa usa ka buhat sa pagsimba. (Mat 4:8, 9) Kini nga mga kagamhanan gihatagan ni Satanas sa ilang awtoridad. (Pin 13:2) Sulod sa iyang organisasyon ang mga demonyo naghupot usab ug gahom sa pagmando. Sila gihisgotan ingong “mga magmamando sa kalibotan niini nga kangitngit” nga naghupot ug awtoridad ibabaw sa mga gahom sa kalibotan sa kasaysayan, sama pananglitan, sa dili-makitang ‘mga prinsipe’ sa Persia ug Gresya. (Efe 6:12; Dan 10:13, 20) Siyempre, ang ilang magmamando mao ang Yawa mismo.—Mat 12:24.
Sa mga adlaw sa yutan-ong ministeryo ni Jesus, ang Palestina nailalom sa duha ka pagmando, sa Imperyo sa Roma ug sa Hudiyong mga magmamando, diin ang pangunang kahugpongan niining naulahi mao ang Dakong Sanhedrin, usa ka konsilyo sa 70 ka ansiyano nga gihatagan sa kagamhanan sa Roma ug limitadong awtoridad ibabaw sa Hudiyohanong mga kalihokan. Ang gihisgotan sa Juan 7:26, 48 nagtumong sa Hudiyong mga magmamando; usa kanila si Nicodemo. (Ju 3:1) Ang nagadumalang opisyal sa sinagoga gitawag nga arʹkhon. (Itandi ang Mat 9:18 ug Mar 5:22.) Ang Balaod nagsugo nga tahoron ang mga magmamando. (Buh 23:5) Apan, ang Hudiyong mga magmamando nahimong dunot ug gihisgotan nga maoy pangunang mabasol sa kamatayon ni Jesu-Kristo.—Luc 23:13, 35; 24:20; Buh 3:17; 13:27, 28.
Ang arʹkhon gipadapat usab ngadto sa sibil nga mga mahistrado ug sa mga opisyal sa kagamhanan sa katibuk-an. (Buh 16:19, 20; Rom 13:3) Ang Hebreohanong pulong nga segha·nimʹ, nga gihubad nga “mga magmamando” (KJ), “mga luyoluyo” (Ro), “mga luyoluyong magmamando” (NW), gigamit maylabot sa ubos nga Hudiyong mga magmamando ilalom sa Persianhong Imperyo (Neh 2:16; 5:7), ug usab sa pipila nga nagbaton ug awtoridad ilalom sa mga hari sa Media, Asirya, ug Babilonya.—Jer 51:28; Eze 23:12, 23; tan-awa ang LUYOLUYO.
Ang mga magmamando mahimong makahatag ug kauswagan ug kalipay, o kaha kakabos ug pag-antos, ngadto sa ilang mga ginsakpan. (Pr 28:15; 29:2) Si David nagkutlo kang Jehova nga Diyos nga nag-ingon: “Kon ang nagamando sa katawhan matarong, nga nagamando diha sa kahadlok sa Diyos, nan kini sama sa kahayag sa kabuntagon, sa dihang ang adlaw mosidlak, usa ka buntag nga walay panganod.” (2Sa 23:3, 4) Ang ingon niana nga magmamando mao si Jesu-Kristo, ang Prinsipe sa Pakigdait.—Isa 9:6, 7.