KRISTO

Kini nga titulo nga naggikan sa Gregong pulong nga Khri·stosʹ maoy katumbas sa Hebreohanong pulong nga Ma·shiʹach, “Mesiyas; Dinihogan.” (Itandi ang Mat 2:​4, ftn sa Rbi8.) Ang “Kristo” dili lamang usa ka ngalan nga gidugang aron sa pagpalahi kang Ginoong Jesus gikan sa uban nga kaparehog ngalan; kini maoy usa ka opisyal nga titulo.​—Tan-awa ang JESU-KRISTO; MESIYAS.

Ang pag-abot ni Kristo, ang usa nga dihogan ni Jehova sa iyang espiritu aron mahimong Mesiyanikong Hari, gitagna na kasiglohan una pa sa pagkatawo ni Jesus. (Dan 9:​25, 26) Apan, sa iyang pagkatawo, si Jesus wala pa mahimong Dinihogan o Kristo. Sa pagtagna bahin sa iyang pagkatawo, ang manulonda nagsugo kang Jose: “Imong pagatawgon ang iyang ngalan nga Jesus.” (Mat 1:21) Apan sa dihang gipahibalo sa manulonda ang mga magbalantay sa karnero duol sa Betlehem maylabot sa umaabot nga papel ni Jesus, sila gisultihan: “Natawo kaninyo karong adlawa ang usa ka Manluluwas, nga mao ang Kristo nga Ginoo,” sa ato pa, “nga maoy mahimong Kristo nga Ginoo.”​—Luc 2:​11, ftn sa Rbi8.

Ang personal nga ngalan ni Jesus nga gisundan sa titulong Kristo mahimong magpasiugda sa iyang pagkapersona ug nga siya mao ang nahimong Dinihogan ni Jehova. Nahitabo kini sa dihang siya nag-edad ug mga 30 anyos, gibawtismohan diha sa tubig, ug gidihogan sa espiritu ni Jehova nga nagpakita pinaagi sa dagway sa usa ka salampati nga mikunsad nganha kaniya. (Mat 3:13-17) Kini mao ang gipasiugda ni Pedro panahon sa Pentekostes: “Ang Diyos naghimo kaniyang Ginoo ug Kristo, kining Jesus,” nga dayag nga nahinumdom sa ekspresyon nga iyang nadungog gikan sa mga ngabil ni Jesus, kinsa unang migamit sa terminong “Jesu-Kristo.” (Buh 2:36-38; Ju 17:3) Kini nga ekspresyong “Jesu-Kristo” gigamit usab diha sa pangbukas nga mga pulong sa Kristohanon Gregong Kasulatan.​—Mat 1:1.

Sa laing bahin, ang pagbutang sa titulo nga una sa ngalan ug ang pag-ingon nga “Kristo Jesus” inay nga “Jesu-Kristo” mas nagpasiugda sa katungdanan o posisyon nga gihuptan ni Jesus. Kini nagsentro sa pagtagad, una, sa katungdanan, ikaduha, sa naghupot sa katungdanan, sama sa pag-ingong Haring David o Gobernador Zorobabel. Kini magpahinumdom sa opisyal nga posisyon nga si Jesus lamang ang naghupot ingong ang Dinihogan ni Jehova, usa ka dungganong posisyon nga wala mahupti sa iyang mga sumusunod nga mga dinihogan usab. Ang hinigugma lamang nga Anak ni Jehova ang gitawag nga “Kristo Jesus.” Gigamit ni Pablo kini nga ekspresyon diha sa iyang unang inspiradong sulat. (1Te 2:14) Gigamit usab kini ni Lucas, kas-a, diha sa Buhat 24:24 (NW; RS), sa dihang naghisgot bahin sa pagpamatuod ni Pablo.

Ang paggamit sa artikulong “ang” uban sa titulo (“ang Kristo”) maoy laing paagi nga usahay gihatag ang pagtagad sa katungdanan nga gihuptan ni Jesus. (Mat 16:16; Mar 14:61) Apan, ang gramatikanhong gambalay sa tudling-pulong lagmit maoy usa ka paagi nga matino kon ang artikulo gamiton ba o dili, kay matod ni W. E. Vine: “Sa linangkob nga pagkasulti, sa dihang ang titulo [Kristo] mao ang subject sa usa ka tudling-pulong kini adunay artikulo; sa dihang kini nahimong bahin sa predicate kini walay artikulo.”​—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 1, p. 190.

Sa Kasulatan wala gayod gamita ang daghang titulo nga una o human sa ngalan ni Jesus; apan kon ang usa ka titulo nag-una sa personal nga ngalan, nan ang bisan unsang ubang titulo gidugang lamang human sa ngalan. Dili gayod kita makakitag kombinasyon nga Ginoong Kristo Jesus o ang Haring Kristo Jesus, kondili atong makita ang Ginoong Jesu-Kristo. Ang ekspresyon nga “atong Manluluwas, si Kristo Jesus,” sa 2 Timoteo 1:​10, sa Gregong teksto adunay pulong nga “nato” tali sa “Manluluwas” ug “Kristo” aron ipaila kon kinsa ang Manluluwas, nga kaharmonya sa ekspresyon nga “Kristo Jesus nga atong Manluluwas [sa literal, “Kristo Jesus nga Manluluwas nato”].” (Tit 1:4) Sa teksto sa 1 Timoteo 2:5 gihisgotan ang “usa ka tawo, si Kristo Jesus” ingong ang Tigpataliwala, apan ang “usa ka tawo” dili usa ka titulo. Kini nga ekspresyon nagpatin-aw lamang nga si Kristo Jesus sa usa ka higayon nahimong usa ka tawo dinhi sa yuta.

Ang usa ka talagsaong paggamit sa titulong “Kristo” mao ang paghisgot ni Pablo maylabot kang Moises inay kang Jesus, sa dihang siya misulat: “Giisip niya [ni Moises] ang pagpakaulaw sa Kristo [Khri·stouʹ, “Dinihogan”] ingong bahandi nga labaw pa kay sa mga bahandi sa Ehipto; kay siya nagtutok man ngadto sa pagbayad sa ganti.” (Heb 11:26) Si Moises wala gayod madihogi ug bisan unsang literal nga lana sama sa hataas nga mga saserdote ug mga hari sa Israel. (Ex 30:22-30; Lev 8:12; 1Sa 10:1; 16:13) Apan si Jesus wala usab madihogi ug literal nga lana ni ang iyang mga sumusunod, ug bisan pa niana ang Kasulatan naghisgot kanila ingong dinihogan. (Buh 10:38; 2Co 1:21) Maylabot kang Jesus ug sa iyang mga sumusunod, ang pagdihog kanila pinaagi sa balaang espiritu sa Diyos nagsilbing usa ka pagtudlo gikan sa Diyos, o paghatag ug buluhaton, bisan tuod ang usa ka literal nga igdidihog nga lana wala gamita. Busa, sa susamang diwa si Moises nakadawat ug linaing pagtudlo. Nan, si Pablo nakaingon bahin kang Moises nga siya mao ang Kristo o dinihogan, ni Jehova, ang dumadawat sa buluhaton nga gitugyan kaniya didto sa nagdilaab nga tanom, nga ang maong pagtudlo iyang giisip ingong bahandi nga labaw pa kay sa tanang bahandi sa Ehipto.​—Ex 3:2–​4:17.

Ang terminong “Kristo” gigamit usab sa dihang naghisgot bahin sa Kristohanong kongregasyon ug sa relasyon niini ngadto kang Ginoong Jesu-Kristo. “Karon kamo maoy lawas ni Kristo, ug ang tagsatagsa mga sangkap,” sa espirituwal nga diwa. (1Co 12:27) Kadtong “gibawtismohan ngadto kang Kristo Jesus gibawtismohan ngadto sa iyang kamatayon,” uban ang paglaom nga mahimong “kaubang mga manununod ni Kristo” sa langitnong Gingharian. (Rom 6:3-5; 8:17) Sila nakig-ambit “sa mga pag-antos ni Kristo,” ug “gipakaulawan tungod sa ngalan ni Kristo.” (1Pe 4:​13, 14; 5:1) Sa makadaghang higayon kini nga relasyon gihubit ingong “nahiusa kang Kristo” o “diha kang Kristo,” ug usab gigamit ang gibali nga ekspresyong “si Kristo nga nahiusa kaninyo,” uban ang lainlaing kalangkitan niini. (Rom 8:​1, 2; 16:10; 1Co 15:18; 1Te 4:16; Col 1:27) Ang mga mahuyang sa maong pundok, kinsa angay nga mahimong lig-on, gitawag nga “mga bata diha kang Kristo.” (1Co 3:1) Sa paglabay sa panahon ang tanang butang sa langit ug sa yuta gitigom pag-usab “diha kang Kristo.”​—Efe 1:10.

Mini nga mga Kristo. Sa iyang mga tagna bahin sa kataposan sa sistema sa mga butang, si Kristo nagpasidaan sa iyang mga sumusunod: “Pagbantay nga walay magpahisalaag kaninyo; kay daghan ang motungha pinasukad sa akong ngalan, nga magaingon, ‘Ako mao ang Kristo,’ ug magapahisalaag sa daghan. Kay motungha ang mini nga mga Kristo [Gr., pseu·doʹkhri·stoi] ug mini nga mga manalagna ug maghatag ug dagkong mga ilhanan ug mga katingalahan aron sa pagpahisalaag, kon mahimo, bisan sa mga pinili.” (Mat 24:​4, 5, 24) Ang maong daotang mga tawo kinsa sa binakak nag-angkon niini nga titulo ug katungdanan ni Ginoong Jesu-Kristo maoy lakip sa an·tiʹkhri·stos (Grego alang sa “antikristo”) nga gihisgotan sa lima ka higayon ni apostol Juan.​—1Ju 2:​18, 22; 4:3; 2Ju 7; tan-awa ang ANTIKRISTO.

Ubang mga Gamit sa Terminong “Kristo.” Ang Septuagint nga hubad sa Hebreohanong Kasulatan migamit sa samang Gregong pulong nga khri·stosʹ sa kapin sa 40 ka higayon, nga subsob ingong usa ka titulo sa dinihogang mga saserdote, mga hari, ug mga manalagna. Si Aaron nga hataas nga saserdote mao “ang dinihogan,” nga gisugo ug “gitudlo alang sa mga tawo labot sa mga butang nga iya sa Diyos.” (Lev 4:​3, 5, 16; 8:12; Heb 5:1) Sa pagpahayag sa iyang paghukom batok sa balay ni Eli, si Jehova misaad sa pagpatunghag usa ka matinumanong saserdote nga magalakaw sa atubangan sa dinihogan (khri·stosʹ) sa Diyos sa tanang panahon.​—1Sa 2:35.

Ang mga hari nakahupot usab niining samang dungganon nga titulo tungod sa ilang relasyon kang Jehova maylabot sa ilang harianong katungdanan. Busa si Samuel naghisgot kang Saul ingong khri·stosʹ sa 1 Samuel 12:3 diha sa Gregong Septuagint. “Halayo ra alang kanako,” mipatugbaw si David, ‘nga ako mobakyaw sa akong kamot batok kang Saul nga dinihogan [LXX, khri·stonʹ] ni Jehova!’ (1Sa 26:11) Ug si David wala motugot sa iyang pag-umangkong lalaki nga si Abisai nga hilabtan si Saul. (1Sa 26:​8, 9) Gipapatay usab ni David ang usa ka Amalekanhon tungod kay kini miingon nga iyang gipatay si Saul “ang dinihogan [LXX, khri·stonʹ] ni Jehova.” (2Sa 1:13-16) Kini nga titulo ug katungdanan ingong hari gihatag usab kang David, ug busa siya naghisgot sa iyang kaugalingon ingong “dinihogan [LXX, khri·stoiʹ]” ni Jehova. (1Sa 16:​12, 13; 2Sa 22:51) Si Haring Zedekias, nga milingkod sa trono ingong usa ka manununod ni David, gitawag usab nga “ang dinihogan [khri·stosʹ] ni Jehova.”​—Lam 4:20.

Ang mga manalagna gitawag usab nga mga dinihogan ni Jehova, sumala sa gipakita sa paralelismo diha sa Salmo 105:15. Gihatag ni Jehova ang sugo ngadto sa iyang manalagna nga si Elias: “Si Eliseo . . . imong dihogan ingong manalagna puli kanimo,” bisan tuod wala na irekord ang mga detalye sa aktuwal nga pagdihog.​—1Ha 19:16.

Adunay ubang mga kahimtang diin ang Gregong Septuagint migamit sa khri·stosʹ sa matagnaong paagi. Adunay napulo ka paghisgot sa khri·stosʹ diha sa basahon sa Mga Salmo, ug ang usa diha sa Salmo 2:​1, 2 maoy talagsaon gayod: Ang mga nasod nagkaguliyang ug ang mga hari sa yuta naghugpong “batok kang Jehova ug batok sa iyang dinihogan.” Ang mga apostoles nagkutlo niini nga tagna ug nagpadapat sa titulo ngadto sa ‘balaang alagad nga si Jesus, kinsa gidihogan ni Jehova.’ (Buh 4:24-27) Ang labing talagsaong pananglitan mao ang pagpadapat niini nga termino ngadto sa Persianhong hari nga si Ciro. Sa wala pa siya matawo, ang tagna ni Isaias (45:1-3) nagpahayag: “Mao kini ang giingon ni Jehova sa iyang dinihogan [LXX, khri·stoiʹ], kang Ciro, kansang tuong kamot akong gigunitan.” Si Ciro wala gayod sa literal madihogi sa balaang lana sama sa mga hari sa Israel, apan sama sa ubang mga teksto sa Bibliya, ang ekspresyong “dinihogan” maoy usa ka matang sa titulo nga gihatag kaniya tungod sa iyang buluhaton ug pagkatinudlo sa Diyos.​—Tan-awa ang DINIHOGAN, PAGDIHOG.