JUAN

[Ang Cebuanong katumbas sa Hebreohanong ngalan nga Jehohanan, nga nagkahulogang “Si Jehova Nagpakitag Pabor; Si Jehova Mapuangoron”].

1. Si Juan nga Tigbawtismo, ang anak nga lalaki ni Zacarias ug Elisabet; ang mag-uuna ni Jesus. Ang mga ginikanan ni Juan naggikan sa saserdotehanong banay ni Aaron. Si Zacarias maoy usa ka saserdote sa dibisyon ni Abias.​—Luc 1:​5, 6.

Milagrosong Pagkatawo. Sa tuig 3 W.K.P., sa natudlong panahon sa pag-alagad sa dibisyon ni Abias, turno na ni Zacarias nga mapahimuslan ang talagsaong pribilehiyo sa pagtanyag ug insenso diha sa sangtuwaryo. Samtang siya nagbarog atubangan sa halaran sa insenso, ang manulonda nga si Gabriel nagpakita ug nagpahibalo nga siya makabaton ug anak nga lalaki, kinsa paganganlan ug Juan. Kini nga anak mahimong Nazareo sa tibuok niyang kinabuhi, sama kang Samson. Siya mahimong bantogan sa atubangan ni Jehova, nga magauna Kaniya “aron sa pag-andam alang kang Jehova ug usa ka katawhan nga inandam.” Ang pagkatawo ni Juan maoy pinaagi sa usa ka milagro sa Diyos, sanglit si Zacarias ug Elisabet parehong tigulang na.​—Luc 1:7-17.

Sa dihang si Elisabet mabdos ug unom ka bulan, siya giduaw sa iyang paryente nga si Maria, nga niadtong tungora mabdos pinaagi sa balaang espiritu. Sa dihang nadungog niya ang pangomosta sa iyang paryente, ang wala pa matawong anak ni Elisabet miulpot sulod sa iyang tagoangkan, ug kay napuno sa balaang espiritu, iyang giila nga ang batang ipakatawo ni Maria mahimong iyang “Ginoo.”​—Luc 1:​26, 36, 39-45.

Sa pagkatawo sa anak ni Elisabet, ang mga silingan ug mga paryente buot magngalan niini sa ngalan sa iyang amahan, apan si Elisabet miingon: “Dili gayod! apan paganganlan siyag Juan.” Dayon gipangutana ang iyang amahan kon unsay buot niyang ingalan sa bata. Sama sa giingon sa manulonda, si Zacarias dili makasulti sukad sa panahon sa pagpahibalo ni Gabriel kaniya, busa siya misulat diha sa usa ka papan: “Juan ang ngalan niini.” Unya nabuka ang baba ni Zacarias mao nga siya misugod sa pagsulti. Tungod niini nahibaloan sa tanan nga ang kamot ni Jehova nag-uban sa bata.​—Luc 1:18-20, 57-66.

Sinugdanan sa Iyang Ministeryo. Si Juan migugol sa sayong mga tuig sa iyang kinabuhi sa kabungtoran sa Judea, diin didto nagpuyo ang iyang mga ginikanan. Siya “nagpadayon sa pagtubo ug nagkakusgan sa espiritu, ug siya nagpabilin didto sa desyerto hangtod sa adlaw sa iyang pagpadayag sa iyang kaugalingon ngadto sa Israel.” (Luc 1:​39, 80) Sumala kang Lucas, si Juan nagsugod sa iyang ministeryo sa ika-15 nga tuig sa paghari ni Tiberio Cesar. Lagmit si Juan niadtong panahona maoy mga 30 anyos. Bisan tuod walay rekord nga si Juan nakigbahin sa pag-alagad ingong saserdote diha sa templo, kini ang pangedaron sa mga saserdote nga mosulod alang sa bug-os nga buluhaton. (Num 4:​2, 3) Si Agusto namatay niadtong Agosto 17, 14 K.P., ug si Tiberio mao ang ginganlang emperador pinaagi sa Romanhong Senado niadtong Septiyembre 15; busa ang iyang ika-15 nga tuig nagsugod gikan sa ulahing bahin sa 28 K.P. hangtod sa Agosto o Septiyembre sa 29 K.P. Sanglit si Jesus (usab sa edad nga mga 30) nagpresentar sa iyang kaugalingon sa pagpabawtismo panahon sa tinghunlak, si Juan, nga mas magulang ug unom ka bulan, nagsugod gayod sa iyang ministeryo sa tingpamulak sa 29 K.P.​—Luc 3:1-3, 23.

Nagsugod si Juan sa iyang pagsangyaw didto sa Kamingawan sa Judea, nga nag-ingon: “Paghinulsol kamo, kay ang gingharian sa mga langit haduol na.” (Mat 3:​1, 2) Siya nagsul-ob ug besti nga balhibo sa kamelyo ug usa ka bakos nga panit sa iyang hawak, susama sa besti sa manalagnang si Elias. Ang pagkaon ni Juan naglakip sa mga dulon ug dugos nga ihalas. (2Ha 1:8; Mat 3:4; Mar 1:6) Siya usa ka magtutudlo ug busa gitawag nga “Rabbi” sa iyang mga tinun-an.​—Ju 3:26.

Katuyoan sa Iyang Buluhaton. Gisangyaw ni Juan ang bawtismo alang sa kapasayloan sa mga sala niadtong naghinulsol, nga nagbawtismo lamang sa mga Hudiyo ug mga kinabig sa relihiyon sa mga Hudiyo. (Mar 1:1-5; Buh 13:24) Ang pagpadala kang Juan maoy pagpadayag sa mahigugmaong-kalulot sa Diyos alang sa mga Hudiyo. Sila nailalom sa pakigsaad uban kang Jehova apan sad-an tungod sa paglapas sa pakigsaad sa Balaod. Gipunting ni Juan kanila nga sila milapas sa pakigsaad, ug siya miawhag sa mga matinud-anon ug kasingkasing sa paghinulsol. Ang ilang pagpabawtismo sa tubig nagsimbolo niini nga paghinulsol. Dayon sila mahimong makaila sa Mesiyas. (Buh 19:4) Ang tanang matang sa mga tawo miadto kang Juan aron magpabawtismo, lakip ang mga pampam ug mga maniningil ug buhis. (Mat 21:32) Dihay mga Pariseo ug mga Saduseo nga miadto usab sa panahon sa pagpamawtismo, ug batok kanila gitumong ni Juan ang iyang masakit nga mensahe sa mahukmanong pagsaway ug kanila nga siya naghisgot sa paghukom nga haduol na. Wala siya magpalingkawas kanila, nga nagtawag kanila nga “kaliwat sa mga bitin” ug nag-ingon nga ang ilang pagsalig nga sila mga unodnong kaliwat ni Abraham walay kapuslanan.​—Mat 3:7-12.

Gitudloan ni Juan kadtong miduol kaniya nga sila kinahanglang magpaambit ug mga butang ug dili mangilkil, nga sila magmatagbawon sa mga gitagana kanila ug dili manghasi kang bisan kinsa. (Luc 3:10-14) Gitudloan usab niya ang iyang bawtismadong mga sumusunod kon unsaon sa pag-ampo sa Diyos. (Luc 11:1) Niining tungora “ang mga tawo nagpaabot ug ang tanan nangatarongan diha sa ilang kasingkasing bahin kang Juan: ‘Siya na ba kaha ang Kristo?’” Si Juan miingon nga siya dili mao ang Kristo ug nagpahayag nga ang Usa nga nagsunod kaniya mas labaw kay kaniya. (Luc 3:15-17) Sa dihang ang mga saserdote ug mga Levihanon miadto kaniya sa Betania tabok sa Jordan, sila nangutana kon siya ba si Elias o kon siya ba “Ang Manalagna,” ug siya mipahayag nga dili siya.​—Ju 1:19-28.

Walay gihimong mga milagro si Juan, dili sama kang Elias (Ju 10:40-42), apan siya mianhi uban ang espiritu ug gahom ni Elias. Siya mihimog gamhanang buhat sa “pagpabalik sa mga kasingkasing sa mga amahan ngadto sa mga anak ug sa mga dili-masinugtanon ngadto sa praktikal nga kaalam sa mga matarong.” Gituman niya ang katuyoan nga tungod niana siya gipadala, “aron sa pag-andam alang kang Jehova ug usa ka katawhan nga inandam.” Sa pagkatinuod, ‘daghan sa mga anak ni Israel ang iyang gipabalik ngadto kang Jehova nga ilang Diyos.’ (Luc 1:​16, 17) Nag-una siya sa hawas ni Jehova, si Jesu-Kristo.

Gipailaila ni Juan “ang Kordero sa Diyos.” Sa tinghunlak sa 29 K.P., si Jesus miadto kang Juan aron magpabawtismo. Sa sinugdan si Juan mibalibad, kay nahibalo sa iyang pagkamakasasala ug sa pagkamatarong ni Jesus. Apan miinsistir si Jesus. Ang Diyos misaad kang Juan ug usa ka ilhanan aron siya makaila sa Anak sa Diyos. (Mat 3:13; Mar 1:9; Luc 3:21; Ju 1:33) Sa dihang nabawtismohan si Jesus, ang ilhanan natuman: Nakita ni Juan ang espiritu sa Diyos nga mikunsad diha kang Jesus ug nadungog ang kaugalingong tingog sa Diyos nga nagpahayag kang Jesus nga Iyang Anak. Dayag nga walay ubang tawo sa pagbawtismo kang Jesus.​—Mat 3:​16, 17; Mar 1:9-11; Ju 1:32-34; 5:​31, 37.

Sulod sa mga 40 ka adlaw human sa iyang bawtismo, si Jesus didto sa kamingawan. Sa Iyang pagbalik, gipailaila ni Juan si Jesus ngadto sa iyang mga tinun-an ingong “ang Kordero sa Diyos nga magakuha sa sala sa kalibotan.” (Ju 1:29) Sa pagkasunod adlaw si Andres ug ang laing tinun-an, lagmit si Juan nga anak ni Zebedeo, gipailaila ngadto sa Anak sa Diyos. (Juan 1:35-40) Busa si Juan nga Tigbawtismo, ingong usa ka matinumanong “magbalantay sa pultahan” sa toril sa mga Israelinhon, misugod sa pagtugyan sa iyang mga tinun-an ngadto sa “maayong magbalantay.”​—Ju 10:1-3, 11.

Samtang namawtismo ang mga tinun-an ni Jesus didto sa kayutaan sa Judea, si Juan namawtismo usab didto sa Enon duol sa Salim. (Ju 3:22-24) Sa dihang ang taho miabot kang Juan nga si Jesus nakahimog daghang tinun-an, si Juan wala mangabugho apan mitubag: “Ang akong kalipay nabug-os. Kana siya kinahanglang magpadayon sa pagtubo, apan ako kinahanglang magpadayon sa pagkunhod.”​—Ju 3:26-30.

Kataposang mga Adlaw sa Iyang Ministeryo. Kining mga pulonga ni Juan napamatud-ang tinuod. Human sa usa ka tuig o kapin pa sa iyang aktibong ministeryo, si Juan mapugsanong gikuha gikan sa kapatagan. Siya gipabalhog ni Herodes Antipas sa bilanggoan tungod kay gibadlong ni Juan si Antipas gumikan sa iyang mananapawong kaminyoon kang Herodias, kinsa iyang gikuha gikan sa iyang igsoong lalaki nga si Felipe. Si Antipas, nga nag-angkong usa ka Hudiyong kinabig nga may tulubagon sa Balaod, nahadlok kang Juan, kay nahibalo nga siya usa ka matarong nga tawo.​—Mar 6:17-20; Luc 3:​19, 20.

Sa dihang si Juan didto sa bilanggoan, dayag nga sa Tiberias, siya nakadungog nga si Jesus mihimog gamhanang mga buhat, lakip ang pagbanhaw sa anak nga lalaki sa babayeng balo sa Nain. Kay nagtinguhag pamatuod gikan kang Jesus mismo, siya nagpadalag duha sa iyang mga tinun-an sa pagpangutana kang Jesus: “Ikaw ba ang Usa nga Moanhi, o magpaabot pa ba kamig lain?” Si Jesus wala motubag nga direkta; apan atubangan sa mga tinun-an ni Juan siya nag-ayo sa daghang tawo, nagpagula pa gani ug mga demonyo. Dayon iyang gisultihan ang mga tinun-an sa pagtaho nga iyang gipang-ayo ang mga buta, bungol, ug bakol ug gisangyaw ang maayong balita. Busa, dili lamang pinaagi sa mga pulong, kondili pinaagi sa pamatuod sa mga buhat ni Jesus, si Juan gihupay ug gipasaligan nga si Jesus mao ang tinuod nga Mesiyas (Kristo). (Mat 11:2-6; Luc 7:18-23) Human mibiya ang mga mensahero ni Juan, gibutyag ni Jesus ngadto sa panon sa katawhan nga si Juan labaw pa kay sa usa ka manalagna, nga siya, sa pagkatinuod mao ang usa nga gitumong sa gisulat sa manalagna ni Jehova nga si Malaquias. Gipadapat usab niya ang tagna sa Isaias 40:3 ngadto kang Juan, ingon sa gibuhat niadto sa amahan ni Juan nga si Zacarias.​—Mal 3:1; Mat 11:7-10; Luc 1:​67, 76; 7:24-27.

Gipatin-aw usab ni Jesu-Kristo sa iyang mga tinun-an nga ang pag-anhi ni Juan maoy katumanan sa tagna sa Malaquias 4:​5, 6, nga ipadala sa Diyos si Elias nga manalagna sa dili pa moabot ang dako ug makalilisang nga adlaw ni Jehova. Bisan pa tuod ug dako si Juan (“Taliwala niadtong natawo gikan sa mga babaye wala pay gibangon nga labaw kay kang Juan nga Bawtista”), dili siya mahimong usa sa “pangasaw-onon” nga matang nga makig-ambit uban ni Kristo sa iyang langitnong pagmando sa Gingharian (Pin 21:9-11; 22:3-5), kay si Jesus miingon, “ang usa nga ubos sa gingharian sa mga langit labaw pa kay kaniya.” (Mat 11:11-15; 17:10-13; Luc 7:28-30) Sa dili direktang paagi gidepensahan usab ni Jesus si Juan batok sa sumbong nga si Juan kuno may demonyo.​—Mat 11:16-19; Luc 7:31-35.

Pipila ka panahon human niining higayona, gituman ni Herodias ang iyang gihambin nga kasuko batok kang Juan. Sa pagsaulog sa adlaw nga natawhan ni Herodes, nakapalipay kang Herodes ang sayaw sa anak nga babaye ni Herodias, nga tungod niana si Herodes nanumpa nga iyang ihatag kaniya ang bisan unsa nga iyang pangayoon. Gihulhogan sa iyang inahan, iyang gipangayo ang ulo ni Juan. Si Herodes, tungod sa pagtamod sa iyang panumpa ug tungod sa mga nanambong, mihatag sa iyang gipangayo. Si Juan gipapunggotan didto sa bilanggoan ug ang iyang ulo nga diha sa usa ka bandihado gihatag sa babaye, nga nagdala niini ngadto sa iyang inahan. Sa ulahi ang mga tinun-an ni Juan miabot ug nagkuha sa lawas ni Juan ug naglubong kaniya, nga nagtaho niini ngadto kang Jesus.​—Mat 14:1-12; Mar 6:21-29.

Human mamatay si Juan nadungog ni Herodes ang bahin sa ministeryo ni Jesus sa pagsangyaw, pag-ayo, ug pagpagula sa mga demonyo. Siya nalisang, nga nahadlok nga si Jesus basin mao si Juan nga gibanhaw gikan sa mga patay. Human niadto siya nagtinguha gayod nga makita si Jesus, dili aron mamati sa iyang pagsangyaw, kondili tungod kay siya dili segurado sa iyang gihunahuna.​—Mat 14:​1, 2; Mar 6:14-16; Luc 9:7-9.

Natapos ang Pagpamawtismo ni Juan. Ang pagpamawtismo ni Juan nagpadayon hangtod sa adlaw sa Pentekostes, 33 K.P., sa dihang gibubo ang balaang espiritu. Sukad niadto, gisangyaw ang pagbawtismo sa “ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu.” (Mat 28:19; Buh 2:​21, 38) Human niadto, kadtong gibawtismohan sa bawtismo ni Juan kinahanglang mabawtismohan pag-usab sa ngalan ni Ginoong Jesus aron makadawat sa balaang espiritu.​—Buh 19:1-7.

2. Amahan sa apostol nga si Simon Pedro. Sa Juan 1:42 ug 21:15-17 siya gitawag ug Juan, sumala sa Sinaitic Manuscript ug sa “Karaang Latin” nga mga bersiyon. Ang pipila ka manuskrito ug mga bersiyon nagtawag kaniya nga Jona. Si Jesus nagtawag kaniyang Jonas sa Mateo 16:17.

3. Ang apostol nga si Juan, anak nga lalaki ni Zebedeo ug tingali ni Salome (itandi ang Mat 27:​55, 56; Mar 15:40) ug ang igsoon sa apostol nga si Santiago​—lagmit manghod ni Santiago, sanglit si Santiago ang sagad nga unang ginganlan sa dihang hisgotan ang duha. (Mat 10:2; Mar 1:​19, 29; 3:17; 10:​35, 41; Luc 6:14; 8:51; 9:28; Buh 1:13) Si Zebedeo naminyo kang Salome nga sakop sa balay ni David, lagmit ang pursosong igsoon nga babaye ni Maria nga inahan ni Jesus.

Kagikan. Mopatim-aw nga ang pamilya ni Juan maayog kahimtang. Dakodako ang negosyo sa pagpangisda nga ilang gipanag-iya sanglit sila adunay mga kasosyo ug mga tawong sinuholan. (Mar 1:​19, 20; Luc 5:​9, 10) Ang asawa ni Zebedeo nga si Salome maoy lakip sa mga babayeng miuban ug mialagad kang Jesus sa dihang siya didto sa Galilea (itandi ang Mat 27:​55, 56; Mar 15:​40, 41), ug siya maoy usa sa nagdala ug yerbang-paalimyon aron andamon ang lawas ni Jesus sa paglubong. (Mar 16:1) Dayag nga si Juan may kaugalingong balay.​—Ju 19:​26, 27.

Si Zebedeo ug Salome maoy matinumanong mga Hebreohanon, ug ang ebidensiya nagpakita nga ilang gipadako si Juan sumala sa pagtulon-an sa Kasulatan. Siya ang gituohan sa kadaghanan nga mao ang tinun-an ni Juan nga Tigbawtismo nga kauban ni Andres sa dihang si Juan nagpahibalo kanila: “Tan-awa, ang Kordero sa Diyos!” Ang iyang pagkaandam sa pagdawat kang Jesus ingong ang Kristo nagbutyag nga siya may kahibalo sa Hebreohanong Kasulatan. (Ju 1:​35, 36, 40-42) Bisag wala hisgoti nga si Zebedeo nahimong tinun-an ni Juan nga Tigbawtismo o kaha ni Kristo, mopatim-aw nga siya wala motutol sa iyang duha ka anak nga lalaki nga mahimong bug-os-panahong mga magsasangyaw kauban ni Jesus.

Sa dihang si Juan ug Pedro gidala sa atubangan sa Hudiyong mga magmamando, gilantaw sila ingong mga “dili edukado ug ordinaryo.” Hinunoa, kini wala magpasabot nga sila walay edukasyon o dili makabasa ug makasulat, apan nagpasabot nga sila wala makadawat ug pagbansay gikan sa rabbinikong mga tunghaan. Hinuon, kini nag-ingon nga “ilang naila nga sila nag-ubanan kang Jesus.”​—Buh 4:13.

Nahimong Tinun-an ni Kristo. Human ipailaila ngadto kang Jesus ingong ang Kristo sa tinghunlak sa 29 K.P., si Juan sa walay duhaduha misunod kang Jesus ngadto sa Galilea ug nahimong usa ka saksing nakakita sa Iyang unang milagro sa Cana. (Ju 2:1-11) Siya tingali miuban kang Jesus gikan sa Galilea paingon sa Jerusalem, ug usab sa iyang pagbalik agi sa Samaria paingon sa Galilea, kay ang pagkatin-aw sa iyang asoy daw nagpamatuod niini ingong naggikan sa usa ka saksing nakakita sa gihubit nga mga hitabo. Apan, ang rekord wala maghisgot niana. (Ju 2-5) Bisan pa niana, wala dayon biyai ni Juan ang iyang negosyo sa pagpangisda sulod sa pipila ka panahon. Sa pagkasunod tuig, samtang si Jesus naglakaw ubay sa Dagat sa Galilea, si Santiago ug Juan didto sa sakayan uban sa ilang amahan nga si Zebedeo nga nag-ayo sa ilang mga pukot. Siya nagtawag kanila alang sa bug-os-panahong buluhaton ingong “mangingisda ug mga tawo,” ug ang asoy ni Lucas nagpahibalo kanato: “Busa gidala nilag balik ang mga sakayan sa mamala, ug gibiyaan ang tanan ug misunod kaniya.” (Mat 4:18-22; Luc 5:​10, 11; Mar 1:​19, 20) Sa ulahi sila gipili nga mahimong mga apostoles ni Ginoong Jesu-Kristo.​—Mat 10:2-4.

Si Juan maoy usa sa tulo ka suod kaayong mga kauban ni Jesus. Si Pedro, Santiago, ug Juan gidala ngadto sa bukid nga nahitaboan sa pagkausab sa dagway. (Mat 17:​1, 2; Mar 9:2; Luc 9:​28, 29) Sila lamang sa mga apostoles ang gitugotan nga mosulod sa balay ni Jairo kauban ni Jesus. (Mar 5:37; Luc 8:51) Sila mao kadtong giuban ni Jesus sa unahan pa kay sa ubang mga apostoles didto sa tanaman sa Getsemane sa gabii sa pagbudhi kaniya, bisan tuod niadtong higayona wala sila makasabot sa bug-os nga kahulogan sa maong okasyon, nga nangatulog sa tulo ka higayon ug gipukaw ni Jesus. (Mat 26:​37, 40-45; Mar 14:​33, 37-41) Si Juan milingkod sunod kang Jesus sa panahon sa iyang kataposang Paskuwa ug sa pagsugod sa Panihapon sa Ginoo. (Ju 13:23) Siya ang tinun-an kinsa, sa pagkamatay ni Jesus, nakadawat sa talagsaong kadungganan nga maoy gitugyanan sa pag-atiman sa inahan ni Jesus.​—Ju 21:​7, 20; 19:​26, 27.

Pag-ila Kang Juan Diha sa Iyang Ebanghelyo. Sa Ebanghelyo ni Juan wala gayod niya tawga ang iyang kaugalingon sa ngalang Juan. Siya gihisgotan lamang ingong usa sa mga anak ni Zebedeo o ingong ang tinun-an nga gihigugma ni Jesus. Kon siya maghisgot kang Juan nga Tigbawtismo, iyang tawgon ang Tigbawtismo ingong “Juan” lamang, dili sama sa ubang mga magsusulat sa Ebanghelyo. Kini ang mas naandang pagtawag alang sa usa nga parehog ngalan, sanglit walay bisan kinsa ang masayop kon kinsay iyang gihisgotan. Ang uban mogamit pa ug angga o titulo o ubang ilhanang mga pulong aron mailhan kon kinsay ilang gihisgotan, sama sa gibuhat ni Juan sa dihang siya naghisgot sa usa sa mga Maria.​—Ju 11:​1, 2; 19:25; 20:1.

Kon lantawon ang sinulat ni Juan sa ingon niini nga paagi, dayag nga siya mismo ang wala hinganli nga kauban ni Andres nga kanila gipailaila ni Juan nga Tigbawtismo si Jesu-Kristo. (Ju 1:35-40) Human sa pagkabanhaw ni Jesus, naapsan ni Juan si Pedro samtang sila nanagan paingon sa lubnganan aron sa pagsusi kon tinuod ba ang taho nga si Jesus nabanhaw. (Ju 20:2-8) Siya nakapribilehiyo nga makakita sa nabanhaw nga Jesus nianang gabhiona (Ju 20:19; Luc 24:36) ug usab sa pagkasunod semana. (Ju 20:26) Siya ang usa sa pito nga mibalik sa pagpangisda ug nga kaniya mipakita si Jesus. (Ju 21:1-14) Si Juan didto usab sa bukid sa Galilea human mabanhaw si Jesus, ug siya mismo nakadungog sa sugo: “Paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran.”​—Mat 28:16-20.

Ulahing Kasaysayan ni Juan. Human mokayab si Jesus, si Juan didto sa Jerusalem uban sa nagkatigom nga mga 120 ka tinun-an sa dihang si Matias gipili pinaagig ripa ug giisip nga kauban sa 11 ka ubang mga apostoles. (Buh 1:12-26) Siya didto sa pagbubo sa espiritu sa adlaw sa Pentekostes ug nakakita sa 3,000 nga nadugang sa kongregasyon niadtong adlawa. (Buh 2:1-13, 41) Siya, duyog kang Pedro, ang miingon atubangan sa Hudiyong mga magmamando bahin sa prinsipyo nga gisunod sa kongregasyon sa katawhan sa Diyos: “Kon matarong man sa panan-aw sa Diyos sa pagpamati kaninyo inay kay sa Diyos, kamo na ang mohukom. Apan alang kanamo, dili kami makahunong sa pagsulti sa mga butang nga among nakita ug nadungog.” (Buh 4:​19, 20) Dugang pa, siya miduyog sa ubang mga apostoles sa pagsulti sa Sanhedrin: “Kinahanglang among sugton ang Diyos ingong magmamando inay ang mga tawo.”​—Buh 5:27-32.

Human mamatay si Esteban sa mga kamot sa nangasukong mga Hudiyo, ang dakong paglutos midangat batok sa kongregasyon sa Jerusalem, ug ang mga tinun-an nagkatibulaag. Apan si Juan, duyog sa ubang mga apostoles, nagpabilin sa Jerusalem. Sa dihang ang pagsangyaw ni Felipe nga tig-ebanghelyo nagpalihok sa daghan sa pagdawat sa pulong sa Diyos didto sa Samaria, ang nagamandong lawas nagpadala kang Pedro ug Juan sa pagtabang niining bag-o nga mga tinun-an aron makadawat sa balaang espiritu. (Buh 8:1-5, 14-17) Si Pablo sa ulahi miingon nga si Juan maoy usa niadtong didto sa Jerusalem nga “giisip nga mga haligi” sa kongregasyon. Si Juan, ingong usa ka membro sa nagamandong lawas, mitunol kang Pablo ug Bernabe “sa tuong kamot sa pag-inambitay” sa dihang sila gipadala sa ilang misyon sa pagsangyaw ngadto sa kanasoran (mga Hentil). (Gal 2:9) Sa mga 49 K.P., si Juan didto sa panagkatigom sa nagamandong lawas labot sa isyu bahin sa pagtuli sa kinabig nga mga Hentil.​—Buh 15:​5, 6, 28, 29.

Samtang si Jesu-Kristo dinhi pa sa yuta iyang gihisgotan nga si Juan mabuhing mas dugay kay sa ubang mga apostoles. (Ju 21:20-22) Ug si Juan nag-alagad gayod nga matinumanon kang Jehova sa mga 70 ka tuig. Sa hinapos sa iyang kinabuhi siya gidestiyero ngadto sa pulo sa Patmos, diin siya nahidangat didto “tungod sa pagsulti bahin sa Diyos ug sa pagpamatuod bahin kang Jesus.” (Pin 1:9) Nagpamatuod kini nga siya aktibo gayod sa pagsangyaw sa maayong balita, bisan pag tigulang na kaayo (sa mga 96 K.P.).

Samtang didto sa Patmos, si Juan gitugahan ug kahibulongang panan-awon sa Pinadayag, nga matinumanon niyang gisulat. (Pin 1:​1, 2) Gituohan sa kadaghanan nga siya gidestiyero ni Emperador Domitian ug gibuhian sa manununod ni Domitian nga si Emperador Nerva (96-98 K.P.). Sumala sa tradisyon, siya miadto sa Efeso, diin iyang gisulat ang iyang Ebanghelyo ug ang iyang tulo ka sulat nga nag-ulohang Una, Ikaduha, ug Ikatulong Juan, sa mga 98 K.P. Sumala sa tradisyon, gituohan nga siya namatay didto sa Efeso sa mga 100 K.P. sa panahon sa paghari ni Emperador Trajan.

Personalidad. Ang mga eskolar kasagarang mihinapos nga si Juan maoy usa ka tawong luyahon, emosyonal, ug mapamalandongon. Sama sa giingon sa usa ka komentarista: “Si Juan, pinaagi sa iyang mapalandongon, halalom, mithianong hunahuna, nagkinabuhi nga samag manulonda.” (Commentary on the Holy Scriptures ni Lange, gihubad ug giedit ni P. Schaff, 1976, Tomo 9, p. 6) Gipasukad nila ang ilang opinyon bahin sa personalidad ni Juan sa kamatuoran nga si Juan naghisgot pag-ayo mahitungod sa gugma, ug tungod kay dili kaayo siya prominente diha sa Mga Buhat sa mga Apostoles sama kang Pedro ug Pablo. Dugang pa, sila nag-ingon nga morag gitugotan niya nga si Pedro ang mangunay sa pagpakigsulti sa dihang nag-uban sila.

Tinuod nga sa dihang si Pedro ug Juan nag-uban, si Pedro halos kanunayng mao ang tigpamaba. Apan ang asoy wala mag-ingon nga naghilom si Juan. Hinunoa, sa dihang didto atubangan sa mga magmamando ug mga ansiyano, si Pedro ug Juan ang namulong nga walay kokahadlok. (Buh 4:​13, 19) Ingon man usab, si Juan maisogong namulong, sama sa ubang mga apostoles atubangan sa Sanhedrin, bisan tuod nga si Pedro ang espesipikong ginganlan. (Buh 5:29) Ug kon bahin sa pagkaaktibo, pagkaliksihon nga tawo, dili ba tungod sa kahinam iyang naapsan si Pedro sa pag-adto sa lubnganan ni Jesus?​—Ju 20:2-8.

Sayo sa ilang ministeryo ingong mga apostoles, si Juan ug ang iyang igsoong si Santiago gianggaan ni Jesus ug Boanerges (nagkahulogang “Mga Anak sa Dalugdog”). (Mar 3:17) Kining tituloha wala gayod magpasabot ug bisan unsang kahuyang sa emosyon o kakulag kabaskog, kondili, nagpasabot sa kusganong personalidad. Sa dihang ang usa ka Samarianhong balangay wala modawat kang Jesus, kining “Mga Anak sa Dalugdog” andam sa pagpakanaog ug kalayo gikan sa langit aron sa paglaglag sa mga molupyo niini. Sa miagi, si Juan misulay sa pagpugong sa usa ka tawo sa pagpagulag mga demonyo sa ngalan ni Jesus. Niining duha ka higayon gihatag ni Jesus ang pagbadlong ug pagtul-id.​—Luc 9:49-56.

Niadtong mga higayona ang duha ka managsoon nasayop sa pagsabot ug nawad-an gayod sa panimbang ug sa mahigugmaon, maluluy-on nga espiritu nga ilang naugmad sa ulahi. Bisan pa niana, niining duha ka higayon ang managsoon nagpakitag espiritu sa pagkamaunongon ug usa ka determinado ug kusganong personalidad, nga sa dihang nagiyahan sa hustong direksiyon, naghimo kanilang malig-on, kusganon, matinumanong mga saksi. Si Santiago namatay ingong martir sa mga kamot ni Herodes Agripa I (Buh 12:​1, 2), ug si Juan milahutay ingong usa ka haligi “sa kasakitan ug sa gingharian ug sa paglahutay kauban ni Jesus” ingong ang kataposang buhi nga apostol.​—Pin 1:9.

Sa dihang si Santiago ug Juan nag-awhag sa ilang inahan sa paghangyo aron sila makalingkod tupad ni Kristo diha sa iyang Gingharian, sila nagpakitag ambisyosong espiritu nga nakapasuko sa ubang mga apostoles. Apan kini naghatag kang Jesus ug maayong kahigayonan sa pagpatin-aw nga ang usa nga dako taliwala kanila maoy usa nga moalagad sa uban. Dayon iyang gipasiugda nga bisan gani Siya mianhi aron sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kinabuhi ingong lukat alang sa daghan. (Mat 20:20-28; Mar 10:35-45) Bisan tuod ang ilang tinguha maoy hinakog, ang maong hitabo nagbutyag sa ilang pagtuo sa pagkatinuod sa Gingharian.

Sa pagkatinuod kon ang personalidad ni Juan sama pa sa gihulagway sa relihiyosong mga komentarista​—huyang, di-praktikal, luyahon, hilomon​—dili unta siya gamiton ni Jesu-Kristo sa pagsulat sa makapatandog, kusganong basahon sa Pinadayag, nga niana si Kristo sublisubling nagdasig sa mga Kristohanon nga mahimong mga mananaog sa kalibotan, naghisgot sa maayong balita nga isangyaw sa tibuok yuta, ug nagpagulag madalugdogong mga paghukom sa Diyos.

Tinuod nga si Juan naghisgot pag-ayo mahitungod sa gugma kay sa ubang mga magsusulat sa Ebanghelyo. Kini dili pamatuod sa bisan unsang kahuyang sa emosyon. Sa kasukwahi, ang gugma maoy usa ka kusganong hiyas. Ang tibuok Balaod ug mga Manalagna gipasukad sa gugma. (Mat 22:36-40) “Ang gugma dili gayod mapakyas.” (1Co 13:8) Ang gugma “maoy usa ka hingpit nga bugkos sa panaghiusa.” (Col 3:14) Ang gugma, ang matang nga gipasiugda ni Juan, mounong sa prinsipyo ug makahatag ug kusganong pagbadlong, pagtul-id, ug disiplina, ingon man sa kalulot ug kaluoy.

Bisan asa nga siya hisgotan diha sa asoy sa sinoptiko o unang tulo ka Ebanghelyo, ingon man sa tanan niyang mga sinulat, si Juan nagpasundayag kanunay sa samang kusganong gugma ug pagkamaunongon kang Jesu-Kristo ug sa iyang Amahan nga si Jehova. Ang pagkamaunongon ug ang pagdumot kon unsay daotan iyang gipakita pinaagi sa iyang pagpaila sa daotang mga motibo o mga kinaiya nga nadayag diha sa mga lihok sa uban. Siya lamang ang nagsulti kanato nga si Judas mao ang nagbagulbol labot sa paggamit ni Maria ug mahalong pahumot aron ibubo diha sa mga tiil ni Jesus ug ang katarongan sa pagreklamo ni Judas maoy tungod kay siya ang naghupot sa kahon sa salapi ug nga siya usa ka kawatan. (Ju 12:4-6) Siya nag-ingon nga si Nicodemo mihinok pag-adto kang Jesus ‘sa panahon sa kagabhion.’ (Ju 3:2) Siya naghisgot ug seryosong kasaypanan ni Jose nga taga-Arimatea, nga siya maoy “usa ka tinun-an ni Jesus apan sa tago, tungod sa iyang kahadlok sa mga Hudiyo.” (Ju 19:38) Dili madawat ni Juan nga si bisan kinsa magpaila nga usa ka tinun-an sa iyang Agalon apan maulaw tungod niana.

Naugmad na ni Juan ang bunga sa espiritu sa mas dakong sukod sa dihang iyang gisulat ang iyang Ebanghelyo ug mga sulat kay sa dihang siya batan-on pa nga bag-o lang nakig-uban kang Jesus. Wala gayod niya ipakita ang kinaiya nga iyang gipakita sa dihang siya mihangyo ug espesyal nga puwesto sa Gingharian. Ug diha sa iyang mga sinulat atong makita ang mga ekspresyon bahin sa iyang pagkahamtong ug sa iyang maayong tambag nga motabang kanato sa pagsundog sa iyang matinumanon, maunongon, madasigong dalan.

4. Si Juan Marcos. Usa sa mga tinun-an ni Jesus ug ang magsusulat sa Maayong Balita Sumala ni Marcos. Siya sagad gitawag nga Marcos nga Ebanghelisador. Ang Marcos maoy iyang angga. Ang pinuy-anan sa iyang inahang si Maria sa Jerusalem maoy usa ka tigomanan sa mga tinun-an. (Buh 12:12) Siya miuban kang Pablo ug Bernabe sa unang misyonaryong panaw ni Pablo (Buh 12:25; 13:5), apan siya mibiya kanila didto sa Perga sa Pamfilia ug mibalik sa Jerusalem. (Buh 13:13) Tungod niini midumili si Pablo sa pagpauban kang Marcos sa iyang sunod nga panaw, busa si Bernabe miadto sa laing direksiyon, nga nagpauban kang Marcos. (Buh 15:36-41) Bisan pa niana, si Marcos dayag nga nagpamatuod sa ulahi nga siya usa ka kasaligan ug masibotong magbubuhat, kay si Pablo misulat kang Timoteo gikan sa Roma, diin siya nabilanggo: “Kuhaa si Marcos ug dad-a siya diri uban kanimo, kay siya mapuslanon kanako sa pag-alagad.”​—2Ti 4:11; tan-awa ang MARCOS.

5. Usa ka Hudiyong magmamando (lagmit nga usa ka paryente sa pangulong saserdote nga si Anas) nga miduyog kang Anas ug Caifas sa pagpadakop sa mga apostoles nga si Pedro ug Juan ug sa pagpadala kanila sa ilang atubangan. Bisag sila may pamatuod sa milagro ni Pedro sa pag-ayo sa tawong bakol, sila nagsugo kang Pedro ug Juan sa paghunong sa ilang pagsangyaw ug sa dugang naghulga kanila. Apan kay walay pasukaranan sa pagsilot sa mga apostoles ug tungod sa kahadlok sa mga tawo, sila nagpagawas kanila.​—Buh 3:1-8; 4:5-22.