SHEBA

1. Ang unang gitala nga anak nga lalaki ni Raama nga anak nga lalaki ni Cus.​—Gen 10:7; 1Cr 1:9.

2. Usa ka anak nga lalaki ni Joktan sa linya ni Sem (Gen 10:21-30; 1Cr 1:17-23); katigulangan sa usa sa 13 ka tribo sa Arabia. Lagmit nga ang mga lalaki niini nga tribo nga nagbalhinbalhin pagpuyo mao ang misulong nga mga bandido nga “mga Sabeanhon” nga gihubit sa Job 1:​14, 15.

3. Usa sa duha ka anak nga lalaki ni Joksan, ang anak nga lalaki ni Abraham pinaagi kang Ketura. (Gen 25:1-3; 1Cr 1:32) Samtang si Abraham buhi pa, ang iyang mga anak pinaagi kang Ketura iyang gipalakaw “pasidlakan, ngadto sa yuta sa Sidlakan.” (Gen 25:6) Busa lagmit nga kini nga Sheba mipuyo sa usa ka dapit sa Arabia.

4. Ang anak nga lalaki ni Bikri nga usa ka Benjaminhon, usa ka tawo nga nawad-an sa iyang kinabuhi tungod sa pag-alsa batok kang David. (2Sa 20:​1, 2) Sa panahon nga si David mibalik sa Jerusalem human sa pagrebelde ni Absalom, si Sheba, “usa ka tawo nga walay pulos,” nakamatikod sa kasuko sa napulo ka tribo batok sa mga tawo sa Juda, ang tribo ni David. (2Sa 19:40-43) Si Sheba nagpadilaab pa niini nga kasuko, nga nag-ingon nga ang ubang tribo walay “bahin kang David” ug nag-awhag: “Ang tagsatagsa ngadto sa iyang mga diyos.” Ang mga tawo sa Juda mitapot sa hari, apan “ang tanang tawo sa Israel” mibiya kang David aron sa pagsunod kang Sheba. Usa sa mga motibo niini nga rebelyon lagmit mao ang pagpasig-uli sa pagkainila sa tribo ni Benjamin nga nabatonan niini sa dihang si Saul mao pa ang hari.

Gimandoan ni David ang iyang heneral, si Amasa, sa pagtigom sa mga tawo sa Juda alang sa gubat sulod sa tulo ka adlaw aron masanta ang pag-alsa ni Sheba. Sa dihang si Amasa wala magpakita sa takdang panahon, ang hari nagsugo kang Abisai nga gukdon ang mikalagiw nga si Sheba (bisan tuod mipatim-aw nga ang igsoon ni Abisai nga si Joab mao ang aktuwal nga nangulo sa paggukod). Si Sheba ug ang iyang tigpaluyo nga mga paryente mikalagiw hangtod gayod sa A paingon sa Abel-bet-maaca, usa ka kinutaang siyudad sa Neptali. Ang mga migukod naglikos sa siyudad ug nagbuslot sa paril. Unya usa ka maalamong babaye sa maong siyudad ang nakigsulti kang Joab, nga naghangyog pakigdait. Si Joab mitubag nga ang kasundalohan moatras kon ang siyudad magtugyan sa rebelde nga si Sheba. Sa pagkadungog niini, ang katawhan sa siyudad nagpunggot sa ulo ni Sheba ug nagtugpo niini ibabaw sa paril sa siyudad ngadto kang Joab.​—2Sa 20:1-8, 13-22.

5. Usa ka Gadhanon nga nagpuyo sa Basan, usa ka kaliwat ni Abihail.​—1Cr 5:​11, 13, 14.

6. Usa ka adunahang gingharian, lagmit gayod nga nahimutang sa HK sa Arabia. Kini nailhan ilabina tungod sa bulawan, mga pahumot, ug insenso niini. (1Ha 10:​1, 2; Isa 60:6; Jer 6:20; Eze 27:22) Ang gigikanan niining katawhan sa Sheba, o mga Sabeanhon, nga maoy kasagarang pagtawag kanila diha sa sekular nga mga tinubdan, dili gayod matino. Adunay duha ka Sheba diha sa linya ni Sem (SHEBA Num. 2 ug 3) kinsa dayag nga nanimuyo sa Arabia. Apan, ang pipila ka modernong eskolar nagtuo nga ang katawhan niini nga gingharian maoy Semitikanhon, sa linya ni Joktan, mga kaliwat ni Sem pinaagi kang Eber. (Gen 10:26-28) Ang ngalan ni Sheba mismo ug sa iyang pipila ka igsoong lalaki gilangkit sa mga dapit sa H sa Arabia.​—Tan-awa ang HAVILA Num. 4; HAZARMAVET.

Ang gingharian sa Sheba nahimutang, sumala sa pipila ka tinubdan, sa dapit nga karon mao ang Republika sa Yemen. Dayag nga ang kaulohan niini mao ang Marib, mga 100 km (60 mi) sa S sa Sanʽa.

Sa wala pa makab-ot ang kauswagan sa pagnabigar nga nagpahimo sa paglawig sa Pulang Dagat nga dili kaayo peligroso, ang pamatigayon gikan sa H sa Arabia ug lagmit sa S sa Aprika ug India kasagaran nga gihimo pinaagi sa pagsakay sa panon sa mga kamelyo agi sa Arabia. Maayo kaayo ang nahimutangan sa Sheba sanglit anha man moagi niini ang nagapanawng panon ug kini nailado tungod sa mga magpapatigayon niini sa kamangyan, mira, bulawan, bililhong mga bato, ug garing. Ang Bibliya nagpakita nga kini nga mga magpapatigayon nakaabot hangtod sa Tiro. (Eze 27:​2, 22-24; Sal 72:15; Isa 60:6) Ang usa ka timbre nga gama sa yutang-kulonon nga nakalotan sa Bethel nagpamatuod nga dihay gihimong pamatigayon tali sa Palestina ug sa H sa Arabia. Ang mga nadiskobrehan gikan sa mga pagpangubkob sa Marib nagpakita nga ang mga Sabeanhon maoy mga tawong makigdaiton ug mahiligon sa negosyo. Sa ilang kaulohan sila may dakong templo alang sa diyos-bulan.

Rayna sa Sheba. Sa dihang nahuman na ni Solomon ang daghang pagpanukod, siya giduaw sa “rayna sa Sheba,” kinsa “nakabalita mahitungod kang Solomon maylabot sa ngalan ni Jehova.” Kini nga rayna, nga wala nganli sa Bibliya, miadto sa Jerusalem uban ang “usa ka makapahingangha kaayo nga panon, mga kamelyo nga nagdala ug lana sa balsamo ug bulawan nga daghan kaayo ug bililhong mga bato.” (1Ha 10:​1, 2) Ang paagi sa iyang pagpanaw ug ang matang sa mga gasa nga iyang gidala nagpakita nga siya maoy gikan sa gingharian sa Sheba sa HK sa Arabia. Gipakita usab kini sa mga pulong ni Jesus nga siya “ang rayna sa habagatan” ug nga siya “mianhi gikan sa mga kinatumyan sa yuta.” (Mat 12:42) Gikan sa panglantaw sa mga tawo sa Jerusalem, siya sa pagkatinuod naggikan sa usa ka halayong dapit sa kalibotan nga nailhan niadtong panahona. (Sal 72:10; Joe 3:8) Ang Marib maoy mga 1,900 km (1,200 mi) gikan sa Ezion-geber, nga anaa sa A nga baybayon sa Pulang Dagat.

Si Jesus miingon nga ang rayna sa Sheba miadto “aron sa pagpatalinghog sa kaalam ni Solomon.” (Luc 11:31) Siya nakadayeg sa gisulti ni Solomon, sa iyang nakita nga pag-uswag sa iyang gingharian, ug sa iyang maalamong pag-organisar sa iyang mga ginsakpan. Iyang gipahayag nga malipayon ang mga alagad sa hari tungod kay sila nakadungog sa iyang kaalam, ug iyang gidayeg si Jehova tungod sa pagbutang kang Solomon sa trono. (1Ha 10:2-9; 2Cr 9:1-9) Ang rayna naghatag kang Solomon ug 120 ka talanton nga bulawan (mokantidad karon ug $46,242,000) ingon man lana sa balsamo ug bililhong mga bato. Si Solomon naghatag kaniyag mga gasa nga dayag nga labaw pa ug kantidad kay sa bahandi nga gidala sa rayna kaniya, ug unya siya mipauli sa iyang yuta.​—2Cr 9:​12, AT, Mo.

Si Kristo miingon nga kini nga babaye mobangon sa panahon sa paghukom ug maghukom sa mga tawo sa unang-siglong kaliwatan. (Mat 12:42; Luc 11:31) Mihimo siyag mabudlay nga panaw aron mamati sa kaalam ni Solomon, apan sa atubangan sa dili-matinuohong mga Hudiyo, nga nangangkong mga alagad ni Jehova, diha si Jesus nga labaw pa kay kang Solomon apan sila wala mamati kaniya.

7. Lagmit usa sa sakop nga mga siyudad nga gihatag ngadto sa tribo ni Simeon sa H nga bahin sa teritoryo sa Juda. (Jos 19:2) Apan, kining ngalana dili makita diha sa samang talaan sa 1 Cronicas 4:28-32 o diha sa mga asoy bahin sa mga siyudad nga unang gipahat alang sa Juda. (Jos 15:26) Sanglit ang Josue 19:2-6 nag-asoy sa katibuk-ang 13 ka siyudad, apan sa aktuwal nagtala ug mga 14 ka siyudad, ang pipila ka eskolar naghunahuna nga ang Sheba ug Beer-seba maoy duha ka bahin diha sa usa ra ka siyudad diin ang Sheba mao ang daang bahin. Kon kini maoy lahi nga dapit, lagmit kini mao ang Sema nga gihisgotan diha sa talaan sa Josue 15:26-32.