TIMBANG UG SUKOD

Ang arkeolohikanhong ebidensiya, ang Bibliya mismo, ug ang ubang karaang mga sinulat nagtaganag mga pasukaranan sa paghatag ug banabanang mga bili sa lainlaing mga timbang ug mga sukod o mga takos nga gigamit sa mga Hebreohanon.

Mga Sukod sa Gitas-on o sa Gisangkaron. Ang mga sukod sa gitas-on o sa gisangkaron nga gigamit sa mga Hebreohanon dayag nga gipasukad sa tawhanong lawas. Sanglit matino ang proporsiyon sa gitas-on o gilapdon sa usa ka bahin sa lawas ngadto sa laing bahin sa lawas, mahimong matino ang kalainan sa usa ka sukod sa gitas-on o sa gisangkaron ngadto sa laing sukod; ug pinasukad sa arkeolohikanhong ebidensiya nga ang usa ka maniko maoy mga 44.5 sm (17.5 pul.), ang banabanang modernong mga katumbas ikahatag ngadto sa mga sukod sa gitas-on o sa gisangkaron nga gihisgotan sa Bibliya. (Tan-awa ang MANIKO.) Ang tsart nga mosunod nagpakita sa kalainan sa tagsatagsa ka Hebreohanong mga sukod sa gitas-on o sa gisangkaron maingon man sa ilang modernong mga katumbas.

Dili matino ang sukod nga gitumong sa Hebreohanong termino nga goʹmedh, nga makita lamang sa Maghuhukom 3:16 maylabot sa gitas-on sa espada ni Ehud. Sa ubay-ubayng mga hubad kini nga pulong gihubad nga “maniko.” (KJ, Le, JB, NW, Ro, RS) Gituohan sa pipila ka eskolar nga ang goʹmedh maoy usa ka mubong maniko nga halos katumbas sa distansiya gikan sa siko ngadto sa mga buko sa gikumo nga kamot. Kini maoy mga 38 sm (15 pul.).​—NE.

Ang ubang mga sukod sa gitas-on o sa gisangkaron nga gihisgotan sa Kasulatan mao ang dupa (1.8 m; 6 p); ang staʹdi·on, o estadio (185 m; 606.75 p); ug ang milya, lagmit mao ang Romanhong milya (1,479.5 m; 4,854 p). Ang pulong nga “panaw” sagad gigamit maylabot sa katibuk-ang distansiya nga gipanaw. (Gen 31:23; Ex 3:18; Num 10:33; 33:8) Ang usa ka adlaw nga panaw tingali maoy 32 km (20 mi) o kapin pa, samtang ang usa ka adlawng Igpapahulay nga panaw mopatim-aw nga mga 1 km (0.6 mi).​—Mat 24:20; Buh 1:12; tan-awa ang DUPA; ESTADIO; PANAW; MILYA.

Mga Sukod o mga Takos sa Gidaghanon. Pinasukad sa mga bika nga adunay ngalan nga “bath” diha sa karaang Hebreohanong mga karakter, ang kapasidad sa bath gibanabana nga katumbas sa 22 L (5.81 gal). Sa mga tsart niini nga panid, ang mga sukod sa butang nga mala ug likido maoy pinasukad sa bath nga sukod. Ang kalainan sa tagsatagsa ka sukod, kon wala hisgoti sa Bibliya, gipasukad sa ubang karaang mga sinulat.​—Tan-awa ang BATH; CAB; COR; HIN; HOMER; LOG; OMER; SEAH.

Ubang mga sukod sa butang nga mala ug likido. Ang Hebreohanong pulong nga ʽis·sa·rohnʹ, nga nagkahulogang “ikanapulo,” sagad nagtumong sa ikanapulo sa usa ka ephah. (Ex 29:40; Lev 14:10; 23:​13, 17; Num 15:4) Sumala sa Targum ni Jonathan, ang “unom ka takos nga sebada” (sa literal, unom ka sebada) nga gihisgotan sa Ruth 3:15 maoy unom ka seah. Pinasukad sa Mishnah ug sa Vulgate, ang Hebreohanong termino nga leʹthekh gisabot nga nagtumong sa katunga sa homer. (Os 3:2; AS, KJ, Da, JP, Le, NW; ftn ug apendise II, D sa Bava Mezia 6:​5, gihubad ni H. Danby) Ang Gregong mga termino nga me·tre·tesʹ (nga makita nga plural diha sa Juan 2:6 ug gihubad nga “takos sa likido”) ug baʹtos (nga makita nga plural sa Luc 16:6) gituohan sa pipila nga mao ang katumbas sa Hebreohanong bath. Ang Gregong khoiʹnix sagad gituohan nga kapin ug diyutay sa usa ka litro.​—Pin 6:​5, 6.

Mga Timbang. Gipakita sa arkeolohikanhong ebidensiya nga ang usa ka siklo motimbang ug mga 11.4 g. Sa paggamit niini ingong pasukaranan, ang tsart sa sunod nga panid nagpakita sa kalainan sa Hebreohanong mga timbang ug sa ilang gibanabana nga modernong katumbas.

Ang Gregong pulong nga liʹtra kasagarang gituohan nga mao ang katumbas sa Romanhong libra (327 g). Ang sukod nga mina diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan gibanabana nga mga 100 ka drakma. (Tan-awa ang DRAKMA.) Kini nagkahulogan nga ang Gregong mina motimbang ug 340 g ug ang Gregong talanton motimbang ug 20.4 kg.​—Tan-awa ang MINA; SALAPI; SIKLO; TALANTON.

Gidak-on sa Luna. Ang mga Hebreohanon nagtino sa gidak-on sa luna sa yuta pinasukad sa gidaghanon sa binhi nga ikapugas niini (Lev 27:16; 1Ha 18:32) o kon unsa kadako ang madaro sa usa ka parisan sa mga torong baka sulod sa usa ka adlaw.​—1Sa 14:​14, ftn sa Rbi8.