Pasagding Maglungtad ug Magaawas ang Imong Pagpugong sa Kaugalingon
“Idugang sa imong pagtuo . . . ang pagpugong sa kaugalingon.”—2 PEDRO 1:5, 6.
1. Sa unsang talagsaong kahimtang nga makahatag ug pamatuod ang usa ka Kristohanon?
SI Jesus miingon: “Kamo pagataralon atubangan sa mga gobernador ug sa mga hari tungod kanako, sa pagpamatuod kanila.” (Mateo 10:18) Kon ikaw ipatawag atubangan sa usa ka gobernador, huwes, o usa ka presidente, unsay imong hisgotan? Tingali ang una mao kon nganong atua ka didto, ang sumbong batok kanimo. Tabangan ka sa espiritu sa Diyos sa paghimo niini. (Lucas 12:11, 12) Apan imo bang mahanduraw ang paghisgot bahin sa pagpugong sa kaugalingon? Giisip ba nimo kana nga usa ka hinungdanong bahin sa atong Kristohanong mensahe?
2, 3. (a) Sa unsang paagi nakahatag ug pamatuod si Pablo kang Felix ug Drusila? (b) Nganong ang pagpugong sa kaugalingon maoy usa ka tukmang ulohang hisgotan ni Pablo sa maong kahimtang?
2 Palandonga ang tinuod nga kinabuhing panig-ingnan. Ang usa sa mga Saksi ni Jehova gidakop ug gihusay. Sa dihang gihatagan ug higayon sa pagsulti, buot niyang ipatin-aw ang iyang mga pagtulon-an ingong usa ka Kristohanon, ingong usa ka saksi. Mahimo nimong susihon ang rekord ug imong makita nga siya mihatag ug depensa nga testimoniya “bahin sa pagkamatarong ug pagpugong sa kaugalingon ug sa umaabot nga paghukom.” Ang among gihisgotan mao ang usa ka eksperyensiya ni apostol Pablo sa Cesarea. Dihay imbestigasyon unang gihimo. “Tapos sa pipila ka adlaw, miabot si Felix uban sa iyang asawa nga si Drusila, nga usa ka Hudiyo, ug iyang gipakuha si Pablo ug naminaw siya kaniya nga nagsulti mahitungod sa pagtuo kang Jesu-Kristo.” (Buhat 24:24) Giasoy sa kasaysayan nga si Felix “nagbuhat sa tanang matang sa kabangisan ug kahilayan, nga may gahom sama sa hari ug sa kinaiya sa usa ka ulipon.” Duha ka higayon na siyang naminyo sa dihang iyang giaghat si Drusila sa pagdiborsiyo sa iyang bana (paglapas sa kasugoan sa Diyos) ug nahimong iyang ikatulong asawa. Tingali ang iyang asawa ang may tinguha sa pagpamati sa bag-ong relihiyon, ang Kristiyanidad.
3 Si Pablo mipadayon sa paghisgot “bahin sa pagkamatarong ug sa pagpugong sa kaugalingon ug sa umaabot nga paghukom.” (Buhat 24:25) Gipakita niini ang kalainan sa mga sukdanan sa Diyos sa katarongan ug kabangisan ug inhustisya nga bahin niana sad-an usab si Felix ug Drusila. Tingali naglaom si Pablo nga makabig si Felix sa pagpakitag hustisya sa iyang kaso. Apan nganong naghisgot man siya ug “pagpugong sa kaugalingon ug sa umaabot nga paghukom”? Kining imoral nga magtiayon nangutana kon unsay nalangkit sa “pagtuo kang Kristo Jesus.” Busa gusto nilang mahibalo nga ang pagsunod kaniya nagkinahanglan ug pagpugong sa imong hunahuna, sinultihan, ug mga lihok, nga maoy kahulogan sa pagpugong sa kaugalingon. Ang tanang tawo manubag sa Diyos labot sa ilang kaisipan, mga pulong, ug mga buhat. Busa, ang mas hinungdanon kay sa bisan unsang paghukom gikan kang Felix sa kaso ni Pablo mao ang paghukom nga dawaton sa gobernador ug sa iyang asawa atubangan sa Diyos. (Buhat 17:30, 31; Roma 14:10-12) Masabtan, nga sa nakadungog sa mensahe ni Pablo, “si Felix nahadlok.”
Kini Hinungdanon Apan Dili Masayon
4. Nganong ang pagpugong sa kaugalingon maoy usa ka hinungdanong bahin sa matuod nga Kristiyanidad?
4 Gidawat ni apostol Pablo nga usa ka hinungdanong bahin ang pagpugong sa kaugalingon sa pagkahimong Kristohanon. Gipamatud-an kini ni apostol Pedro, usa sa suod nga mga kauban ni Jesus. Sa gisulatan kadtong “mahimong mga mag-aambit sa kinaiyahan sa Diyos” sa langit, gidasig ni Pedro nga ipasundayag ang pipila ka hinungdanong mga hiyas, sama sa pagtuo, gugma, ug pagpugong sa kaugalingon. Busa, ang pagpugong sa kaugalingon nalangkit niini nga pasalig: “Kay kon nabatonan ninyo kining mga butanga ug nagaawas, dili kamo mahimong dili-aktibo o dili-mabungahon diha sa tukmang kahibalo bahin sa atong Ginoong Jesu-Kristo.”—2 Pedro 1:1, 4-8.
5. Nganong ilabina kitang magmaikagon bahin sa pagpugong sa kaugalingon?
5 Hinunoa, ikaw nahibalo nga sayon kaayong isulti nga kita kinahanglang magpakitag pagpugong sa kaugalingon kay sa aktuwal nga himoon kini diha sa atong adlaw-adlaw nga kinabuhi. Ang usa ka katarongan mao nga ang pagpugong sa kaugalingon maoy usa ka talagsaong kinaiya. Diha sa 2 Timoteo 3:1-5 gibatbat ni Pablo ang mga tinamdan nga maglungtad sa atong panahon, sa “kataposang mga adlaw.” Ang usa sa mga kinaiya nga magpaila sa atong panahon mao nga daghan ang “walay pagpugong sa kaugalingon.” Nakita nato nga tinuod kini diha sa tanan natong palibot, dili ba?
6. Sa unsang paagi ang kawalay pagpugong sa kaugalingon gipakita karong adlawa?
6 Daghang tawo ang nagtuo nga makaayo sa atong panglawas ang “pagpadayag sa mga pagbati nga walay pugong-pugong” o ang “pagpahungaw sa kasuko.” Ang ilang kaisipan gipaluyohan sa mga tawong ilado sa mata sa publiko nga daw walay pagtagad sa bisan unsang matang sa pagpugong sa kaugalingon, nga nagapatuyang lamang sa ilang gusto. Sa pag-ilustrar: Daghan nga gustog propesyonal nga mga dula naanad na sa hingapin nga pagpasundayag sa emosyon, sa mapintas pa nga kasuko. Wala ka ba mahinumdom, gikan sa mga peryodiko, sa mga higayon nga may nahitabong mapintas nga karambola o paglamoklamok sa panahon sa dula? Apan, ang among punto mao nga dili kinahanglang mogugol kita ug dakong panahon sa pagsubli sa mga pananglitan sa kakulang sa pagpugong sa kaugalingon. Makalista ka ug daghang butang diin kinahanglang magpakita kitag pagpugong sa kaugalingon—sa atong pagkaon ug pag-inom, sa atong paggawi sa kaatbang nga sekso, ug sa panahon ug salapi nga igasto sa mga kalingawan. Apan inay maghisgot lamag diyutay niining daghan kaayong mga butang, atong tan-awon kon asa kita unang magpakitag pagpugong sa kaugalingon.
Pagpugong sa Kaugalingon Maylabot sa Atong mga Emosyon
7. Unsang bahin sa pagpugong sa kaugalingon ang angay natong hatagag linain nga pagtagad?
7 Daghan kanato ang may igong kalamposan sa pagkontrolar o sa pagpugong sa atong mga lihok. Kita dili mangawat, magpadala sa imoralidad, o magpatay; kita nahibalo sa kasugoan sa Diyos bahin sa maong mga buhat nga daotan. Apan, unsa kita ka malamposon sa pagkontrolar sa atong mga emosyon? Sa ulahi, kadtong dili makaugmad sa emosyonal nga pagpugong sa kaugalingon sagad mawad-ag pagpugong sa kaugalingon kon bahin sa ilang mga lihok. Busa atong isentro ang atong pagtagad sa atong mga emosyon.
8. Unsay ginalaoman ni Jehova kanato bahin sa atong mga emosyon?
8 Si Jehova nga Diyos wala magpaabot nga mahisama kita sa mga robot, nga sa ingon kita wala o dili makapakitag bisan unsang emosyon. Diha sa lubnganan ni Lasaro, si Jesus “miagulo ug naguol.” Unya “si Jesus mihilak.” (Juan 11:32-38) Lahi kaayo ang iyang gipakita nga emosyon sa dihang, hingpit nakakontrolar sa iyang mga lihok, iyang giabog ang mga tigpangilis ug kuwarta sa templo. (Mateo 21:12, 13; Juan 2:14-17) Ang iyang maunongong mga tinun-an nagpakita usab ug lalom nga mga emosyon. (Lucas 10:17; 24:41; Juan 16:20-22; Buhat 11:23; 12:12-14; 20:36-38; 3 Juan 4) Bisan pa, ilang naamgohan ang panginahanglag pagpugong sa kaugalingon aron ang ilang mga emosyon dili motultol ngadto sa sala. Gipatin-aw kinig maayo sa Efeso 4:26: “Pagkasuko kamo, apan ayaw pagpakasala; ayaw pasalopi sa adlaw ang inyong kasuko.”
9. Nganong ang pagpugong sa atong emosyon hinungdanon kaayo?
9 Adunay kapeligrohan nga ang usa ka Kristohanon daw nagapakita ug pagpugong sa kaugalingon samtang, sa tinuod, ang iyang emosyon dili-mapugngan. Hinumdomi ang tubag sa dihang giuyonan sa Diyos ang halad ni Abel: “Si Cain nanginit sa kasuko, ug namug-ot ang iyang panagway. Niini si Jehova miingon kang Cain: ‘Nganong nanginit ka man sa kasuko ug nganong namug-ot ang imong panagway? Kon maayo ang imong gibuhat, kini dili ba pagadayegon? Ug kon dili ka magbuhat ug maayo, ang sala magahay-ad sa ganghaan, ug maninguha kini nga makatag-iya kanimo.’” (Genesis 4:5-7) Si Cain wala makapugong sa iyang emosyon, nga mitultol kaniya sa pagpatay kang Abel. Ang dili-mapugngang emosyon motultol sa usa ka dili-mapugngang buhat.
10. Unsay imong nakat-onan gikan sa pananglitan ni Haman?
10 Palandonga, usab, ang pananglitan gikan sa panahon ni Mardokeo ug Ester. Ang opisyal nga ginganlag Haman nasuko kaayo nga dili moyukbo si Mardokeo kaniya. Sa ulahi sayop nga nagtuo si Haman nga siya paboran. “Si Haman miadto niadtong adlawa nga malipayon ug masadya sa kasingkasing; apan sa diha nga nakita ni Haman si Mardokeo diha sa ganghaan sa hari ug nga siya wala motindog ug nahadlok kaniya, si Haman napuno sa kaligutgot kang Mardokeo. Apan, si Haman nagpugong sa iyang kaugalingon ug mipauli sa iyang balay.” (Ester 5:9, 10) Gibati dayon niya ang emosyon sa kalipay. Bisan pa dali usab niyang gibati ang kaligutgot sa nakakita sa tawong iyang gikasilagan. Nagtuo ka ba nga sa dihang ang Bibliya nag-ingon nga si Haman “nagpugong sa iyang kaugalingon” kini nagpasabot nga siya sulondan sa pagpugong sa kaugalingon? Dili. Sa makadiyot, nakapugong si Haman sa iyang mga aksiyon ug sa bisan unsang pagpakitag emosyon, apan wala siya makakontrolar sa iyang kasuko tungod sa kasina. Ang iyang emosyon maoy nag-agak kaniya sa pagplano sa pagpatay.
11. Unsay suliran sa kongregasyon sa Filipos, ug unsa kahay hinungdan niadto?
11 Sa samang paagi, ang kakulang ug pagpugong sa kaugalingon karon makadaot kaayo sa mga Kristohanon. ‘Ah,’ tingali moingon ang uban, ‘kana dili mahimong suliran sa kongregasyon.’ Apan kini nahimong suliran. Duha ka dinihogang Kristohanon sa Filipos grabeng nagkabingkil, nga wala isaysay sa Bibliya. Handurawa nga mao kini ang nahitabo: Si Euodia nanapit ug pipila ka igsoong lalaki ug babaye alang sa salosalo o malipayong pagtipontipon. Si Sintique wala dapita, ug siya nahiubos. Tingali siya mibalos pinaagi sa wala niya pagdapit kang Euodia sa usa ka okasyon sa ulahi. Unya ang duha nagsugod sa pagpangitaay ug sayop; sa kataposan, sila halos nagbungol na. Sa mga hitabo nga sama niana, ang gamot ba sa suliran mao ang dili pagdapit sa usag usa sa usa ka salosalo? Dili. Kana nagsilbi lamang nga dangilag. Sa dihang kining duha ka dinihogang mga igsoong babaye wala makapugong sa ilang mga emosyon, ang dangilag nakapasugod ug sunog sa lasang. Ang suliran nagpadayon ug midako hangtod nga nangilabot na ang usa ka apostol.—Filipos 4:2, 3.
Ang Imong Emosyon ug ang Imong mga Igsoon
12. Nganong gihatagan kita sa Diyos sa tambag nga makita diha sa Ecclesiastes 7:9?
12 Sa pagkatinuod, dili masayon nga pugngan ang emosyon sa usa ka tawo kon ang usa nasilo, nasakitan, o mapihigon nga gitagad. Nahibalo niana si Jehova, kay siya naniid sa tawhanong mga relasyon gikan pa sa pagsugod sa tawo. Ang Diyos nagtambag kanato: “Dili mo pagdalidalion ang imong espiritu sa pagkasuko, kay ang kasuko nagapuyo sa sabakan sa mga tawong buangbuang.” (Ecclesiastes 7:9) Matikdi nga gihatagan una ug pagtagad sa Diyos ang emosyon dili ang mga lihok. (Proverbio 14:17; 16:32; Santiago 1:19) Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Angay bang hatagan nakog dugang pagtagad ang pagpugong sa akong emosyon’?
13, 14. (a) Diha sa kalibotan, unsa ang kasagarang mahitabo tungod kay dili makapugong sa emosyon? (b) Unsang mga butang ang makaagak sa mga Kristohanon sa pagdumot?
13 Masugdan sa daghang tawo sa kalibotan nga wala makapugong sa ilang emosyon ang grabeng pagdumtanay—mapait, o mapintas pa, nga mga pagbatokay tungod sa tinuod o hinanduraw nga daotang nahimo batok kanila o sa paryente. Sa dihang dili na mapugngan ang mga emosyon, kini mohatag ug makadaot nga impluwensiya sa hataas nga panahon. (Itandi ang Genesis 34:1-7, 25-27; 49:5-7; 2 Samuel 2:17-23; 3:23-30; Proverbio 26:24-26.) Sa pagkatinuod ang mga Kristohanon, bisag diin pa sila gikan nga nasod ug kultura, angay makakita nga ang grabeng kasilag ug pagdumot sayop, daotan, nga angay likayan. (Levitico 19:17) Gilantaw mo ba nga ang paglikay sa pagdumot maoy bahin sa imong pagpugong sa kaugalingon labot sa imong emosyon?
14 Sama sa kaso ni Eudoia ug Sintique, ang kapakyasan sa pagpugong sa emosyon mahimong mosangpot ug mga suliran karon. Ang usa ka igsoong babaye tingali nasilo kay wala dapita sa salosalo sa kasal. O tingali ang iyang anak o ig-agaw wala ilakip, o tingali mipalit ug segunda-mano nga awto ang usa ka igsoon gikan sa isigka-Kristohanon, ug wala magdugay kini naguba. Bisan unsa pay hinungdan, kini mihatag ug masakit nga mga pagbati, ang mga emosyon wala kapugngi, ug nangasuko ang mga nalangkit. Kon mao unsa kahay mahitabo?
15. (a) Unsang makasubong mga resulta ang misangpot tungod sa pagdumot taliwala sa mga Kristohanon? (b) Unsa ang tambag sa Bibliya bahin sa kiling sa pagdumot?
15 Kon ang tawong nasuko dili maningkamot sa pagpugong sa iyang emosyon ug makig-uli sa iyang igsoon, ang kasilag mahimong moturok. Dihay mga kaso nga mihangyo ang usa ka Saksi nga dili siya itudlo diha sa usa ka Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon tungod kay siya “walay gana” sa pipila ka Kristohanon o pamilya nga nagatambongan didto. Pagkamakapasubo! Ang Bibliya nag-ingon nga kapildihan sa mga Kristohanon ang pagkihaay sa usag usa ngadto sa mga hukmanan sa kalibotan, apan dili ba kapildihan man usab kon atong likayan ang igsoon tungod kay sa miagi kita o usa ka paryente gibuhatan ug dili maayo? Ginapadayag ba sa atong mga emosyon nga mas giuna nato ang atong mga paryente kay sa makigdait sa atong mga igsoong lalaki ug babaye? Moingon ba kita nga andam kita nga mamatay alang sa atong igsoong babaye, apan ang atong emosyon nagpalihok kanato nga dili na kita halos makigsulti kaniya karon? (Itandi ang Juan 15:13.) Prangkang gisultihan kita sa Diyos: “Ayaw ninyog basli ang daotan ug daotan. . . . Kon mahimo, sumala sa inyong takos nga maarangan, pakigdinaitay kamo sa tanang tawo. Mga hinigugma, ayaw ninyo himoa ang panimalos, hinunoa hatagi niyog dapit ang kapungot.”—Roma 12:17-19; 1 Corinto 6:7.
16. Unsang maayong pananglitan ang gihatag ni Abraham sa pagpakiglabot sa mga emosyon?
16 Ang usa ka lakang aron mapugngan ang atong emosyon mao ang pagpakigdait o sulbaron ang hinungdan sa reklamo, inay pasagdang magpadayon ang mga kasuko. Hinumdomi sa dihang ang yuta dili na makapakaon sa dakong panon sa mga hayop ni Abraham hasta usab ang kang Lot, ug ang ilang mga sinuholan nagsugod sa pag-away. Gitugotan ba ni Abraham nga madaog siya sa iyang emosyon? O nagpakita ba siya ug pagpugong sa kaugalingon? Sa pagkadalayegon, siya misugyot ug malinawon nga solusyon sa kasungian sa pangabuhi; pasagdi nga ang matag usa adunay bulag nga teritoryo. Ug si Lot ang una niyang gipapili. Agig pamatuod nga wala masuko si Abraham ug nga wala siyay gihambin nga pagdumot, siya nakiggubat sa ulahi alang kang Lot.—Genesis 13:5-12; 14:13-16.
17. Sa unsang paagi napakyas sa usa ka higayon si Pablo ug Bernabe, apan unsa ang misunod human niadto?
17 Kita may makat-onan usab bahin sa pagpugong sa kaugalingon gikan sa usa ka hitabo ni Pablo ug Barnabe. Human sa daghang tuig nga magkauban, wala sila magkasinabot kon dalhon ba nila o dili si Marcos sa usa ka panaw. “Ug nahitabo kanila ang dako nga pagsilaob sa kasuko, busa sila nagbulag gikan sa usag usa; ug gidala ni Bernabe si Marcos ug milawig sila ngadto sa Cipro.” (Buhat 15:39) Ang kapakyasan niining hamtong nga mga lalaki sa pagpugong sa kaugalingon niadtong panahona angay magsilbing pasidaan kanato. Kon kini nahitabo kanila, kini mahitabo usab kanato. Apan, wala hinuon nila tugoti nga magpadayon ang ilang away o modako ang pagdumtanay. Ang rekord nagpamatuod nga ang mga igsoong nalangkit nakapauswag sa pagpugong sa ilang mga emosyon ug sa ulahi silang duha malinawong nag-uban sa pagtrabaho.—Colosas 4:10; 2 Timoteo 4:11.
18. Kon ang mga pagbati masakitan, unsay mahimo sa hamtong nga Kristohanon?
18 Kita makalaom nga adunay pagbating masakitan, mga pagdumot pa, sa taliwala sa katawhan sa Diyos. Kini nahitabo sa Hebreohanong panahon ug sa panahon sa mga apostoles. Kini usab nahitabo sa katawhan ni Jehova sa atong panahon, kay kitang tanan dili man hingpit. (Santiago 3:2) Giawhag ni Jesus ang iyang mga sumusunod sa paglihok dayon sa pagsulbad sa mga suliran tali sa mga igsoon. (Mateo 5:23-25) Apan mas maayo nga bug-os nga likayan kini sa sinugdanan pa pinaagi sa pagpauswag sa atong pagpugong sa kaugalingon. Kon ikaw nasilo o nahiubos sa gamay ra kaayo nga butang nga gisulti o gibuhat sa imong igsoong lalaki o babaye, nganong dili na lang nimo pugngan ang imong emosyon ug kalimtan na lang kana? Kinahanglan ba gayod nga imong sukmatan ang maong tawo, nga daw dili ka matagbaw hangtod nga siya moadmiter nga sayop? Unsa ba ka dako ang imong pagpugong sa imong emosyon?
Posible Kini!
19. Nganong haom nga atong isentro ang atong panaghisgot diha sa pagkontrolar sa atong mga emosyon?
19 Maoy atong gihatagag unang pagtagad ang usa lamang ka bahin sa pagpugong sa kaugalingon, ang pagpugong sa atong mga emosyon. Ug kana ang panguna tungod kay ang kapakyasan sa pagpugong sa atong mga emosyon mahimong moagak sa pagkawala sa pagpugong sa atong dila, sa atong seksuwal nga mga gana, sa atong batasan sa pagkaon, ug sa daghan pang mga bahin sa kinabuhi diin kinahanglang magpakita kita ug pagpugong sa kaugalingon. (1 Corinto 7:8, 9; Santiago 3:5-10) Apan, magmaisogon kay mapauswag mo pa ang pagpugong sa kaugalingon.
20. Sa unsang paagi kita makatino nga posible ang pag-uswag?
20 Si Jehova andam motabang kanato. Sa unsang paagi kita makatino? Buweno, ang pagpugong sa kaugalingon maoy usa sa mga bunga sa iyang espiritu. (Galacia 5:22, 23) Busa, sa gisangkaron nga manlimbasog kita nga mahimong kuwalipikado sa pagpangayo ug sa pagbaton ug balaan nga espiritu gikan kang Jehova ug ipakita ang mga bunga niini, sa ingon usab niana nga gisangkaron nga kita makalaom nga mouswag ang atong pagpugong sa kaugalingon. Ayaw kalimot sa pasalig ni Jesus: “Ang Amahan nga anaa sa langit mohatag sa iyang balaang espiritu niadtong nagapangayo kaniya!”—Lucas 11:13; 1 Juan 5:14, 15.
21. Unsay imong tinguhang buhaton sa umaabot bahin sa pagpugong sa kaugalingon ug sa imong mga emosyon?
21 Ayaw paghunahuna nga kana masayon. Ug tingali mas malisod kini alang sa uban nga gimatuto sa mga tawo nga hingaping makapasundayag sa ilang mga emosyon, alang sa uban nga dali nga masuko, o alang sa uban nga wala gayod mosulay sa pagpakita sa pagpugong sa kaugalingon. Alang sa ingon niana nga Kristohanon, ang pagtugot nga magpabilin ug magaawas ang pagpugong sa kaugalingon maoy usa ka tinuod nga hagit. Apan posible kini. (1 Corinto 9:24-27) Samtang nagkahiduol na kita sa kataposan sa presenteng sistema sa mga butang, ang mga kalisod ug mga kapit-os mosamot pa. Kita nagkinahanglan ug dili kulang nga pagpugong sa kaugalingon kondili daghan, daghan pang pagpugong sa kaugalingon! Susiha ang imong kaugalingong pagpugong sa kaugalingon. Kon makakita kag bahin nga kinahanglan mong pauswagon, paningkamoti kana. (Salmo 139:23, 24) Pangayo sa Diyos alang sa iyang dugang nga espiritu. Siya mamati ug motabang kanimo aron ang imong pagpugong sa kaugalingon maglungtad ug magaawas.—2 Pedro 1:5-8.
Mga Punto nga Palandongon
◻ Nganong ang pagpugong sa imong emosyon hinungdanon kaayo?
◻ Unsay imong nakat-onan gikan sa mga pananglitan ni Haman ug ni Euodia ug Sintique?
◻ Unsay imong matinud-anong buhaton kon ugaling mahitabo nga masuko ka?
◻ Sa unsang paagi ang pagpugong sa kaugalingon makatabang kanimo sa paglikay sa pagdumot?
[Hulagway sa panid 18]
Sa nag-atubang kang Felix ug Drusila, maoy gihisgotan ni Pablo ang pagkamatarong ug pagpugong sa kaugalingon