KAMINYOON

Ang panaghiusa sa usa ka lalaki ug babaye ingong bana ug asawa sumala sa batakan nga gilatid sa Diyos. Ang kaminyoon maoy usa ka institusyon sa Diyos, nga giawtorisahan ug giestablisar ni Jehova didto sa Eden. Tungod sa kaminyoon namugna ang usa ka yunit sa pamilya. Ang pangunang katuyoan niini mao ang pagpasanay sa mga membro sa tawhanong banay aron modaghan ang mga tawo. Gihimo ni Jehova nga Maglalalang ang lalaki ug babaye ug giestablisar ang kaminyoon ingong ang tukmang kahikayan sa pagpasanay sa tawhanong rasa. (Gen 1:​27, 28) Gihimo ni Jehova ang unang kasal sa tawo, ingon sa gihubit sa Genesis 2:22-24.

Gidisenyo ang kaminyoon aron mahimong usa ka permanenteng bugkos sa panaghiusa tali sa lalaki ug babaye, aron sila suod nga magtambayayongay sa usag usa. Sa pagpuyo uban ang gugma ug pagsalig, sila makatagamtam ug dakong kalipay. Si Jehova naglalang sa babaye ingong kapikas sa lalaki pinaagi sa paggamit sa gusok sa lalaki ingong pundasyon, sa ingon naghimo sa babaye ingong labing suod nga paryente sa lalaki sa ibabaw sa yuta, ang iyang kaugalingong unod. (Gen 2:21) Ingon sa gipunting ni Jesus, dili si Adan kondili ang Diyos mao ang miingon, “Mao nga ang lalaki mobiya sa iyang amahan ug sa iyang inahan ug siya kinahanglang moipon sa iyang asawa ug sila mahimong usa ka unod.” Ang giingon niining tekstoha nagpadayag nga ang pagbaton ug usa ka asawa o bana mao ang orihinal nga batakan sa kaminyoon sa mga mata ni Jehova nga Diyos.​—Mat 19:4-6; Gen 2:24.

Naandan na sa mga Hebreohanon ang pagminyo. Walay pulong alang sa ulitawo diha sa Hebreohanong Kasulatan. Ang pangunang katuyoan sa kaminyoon mao ang pagbaton ug mga anak, ug tataw ang pahayag sa panalangin gikan sa banay ni Rebeca: “Hinaot nga ikaw mahimong libolibo ka napulo ka libo” (Gen 24:60), usab ang pangamuyo ni Raquel kang Jacob: “Hatagi ako ug mga anak kay kon dili ako mahimong patayng babaye.”​—Gen 30:1.

Ang kaminyoon maoy usa ka butang nga makaapektar sa pamilya, ug dili lamang sa pamilya kondili sa tibuok tribo o patriarkanhong komunidad, kay kini mahimong may epekto sa kalig-on sa tribo maingon man sa ekonomiya niini. Busa, natural lamang ug mopatim-awng hinungdanon nga ang pagpili ug asawa ug ang kahikayan sa tanang kasabotan ug ang pinansiyal nga mga butang nga nalangkit niini pagadesisyonan sa mga ginikanan o sa mga tig-atiman sa nagplanong magminyo, bisan tuod nga pangayoon usahay ang pag-uyon sa lalaki ug babaye (Gen 24:8) ug sagad nga nalangkit usab ang romantikong pagbati sa maong mga kahikayan. (Gen 29:20; 1Sa 18:​20, 27, 28) Ang unang mga tikang o pagpangulitawo kasagarang himoon sa mga ginikanan sa batan-ong lalaki, apan usahay himoon sa amahan sa babaye, ilabina kon adunay kalainan sa posisyon o ranggo.​—Jos 15:​16, 17; 1Sa 18:20-27.

Mopatim-aw nga kostumbre na nga ang lalaki mangitag asawa sulod sa iyang kaugalingong mga kadugo o tribo. Kini nga prinsipyo gipakita sa gipamulong ni Laban ngadto kang Jacob: “Mas maayo nga ihatag ko [ang akong anak nga babaye] kanimo kay sa ihatag ko siya sa laing lalaki.” (Gen 29:19) Gituman kini ilabina taliwala sa mga magsisimba ni Jehova, ingon sa panig-ingnan nga gipakita ni Abraham sa dihang siya nagpasugo ngadto sa iyang mga paryente sa iyang kaugalingong yuta aron sa pagkuhag asawa alang sa iyang anak nga lalaking si Isaac inay sa pagkuha gikan sa mga anak nga babaye sa mga Canaanhon diin sa taliwala kanila siya nagpuyo. (Gen 24:​3, 4) Ang pagminyo ug mga dili magsisimba ni Jehova giayran ug hugot nga gidumilian. Usa kini ka matang sa pagkadili-maunongon. (Gen 26:​34, 35) Ubos sa Balaod, gidili ang pagpakig-alyansa sa kaminyoon uban sa mga tawo nga naggikan sa pito ka Canaanhong mga nasod. (Deu 7:1-4) Hinuon, ang usa ka sundalo mahimong magminyo sa usa ka binihag nga ulay gikan sa laing langyaw nga nasod human kini nga ulay moagi ug usa ka yugto sa pagputli, nga sulod sa maong panahon siya magbangotan sa kamatayon sa iyang mga ginikanan ug maghanaw sa tanang bahin sa iyang kanhing relihiyosong mga kalangkitan.​—Deu 21:10-14.

Bugay. Sa dili pa himoon ang kasabotan, ang batan-ong lalaki o ang amahan sa batan-ong lalaki kinahanglang magbayad sa bugay ngadto sa amahan sa babaye. (Gen 34:​11, 12; Ex 22:16; 1Sa 18:​23, 25) Sa walay duhaduha kini giisip ingong bayad sa pagkahanaw sa mga serbisyo sa anak nga babaye ug sa kahago ug sa nagasto sa mga ginikanan sa pag-atiman ug pag-edukar kaniya. Usahay ang mga serbisyo mao ang ibayad ingong bugay ngadto sa amahan. (Gen 29:​18, 20, 27; 31:15) Sa Balaod adunay tinong bayad alang sa usa ka dili-sinayoran nga ulay nga pagatentalon sa usa ka tawo aron makighilawas.​—Ex 22:16.

Seremonyas. Kon bahin sa kasal, ang panguna ug hinungdanong bahin mao ang solemneng pagdala sa pangasaw-onon gikan sa balay sa iyang amahan ngadto sa balay sa iyang bana sa usa ka petsa nga gikasabotan, nga pinaagi niini madayag ang kahulogan sa kaminyoon ingon sa gihawasan sa pagdawat sa pangasaw-onon nga mahimong sakop sa pamilya sa iyang bana. (Mat 1:24) Mao kini ang kasal sa mga adlaw sa mga patriarka sa wala pa ang Balaod. Kini sa katibuk-an maoy usa ka sibil nga okasyon. Walay relihiyosong seremonyas, ug walay saserdote o klerigo nga magdumala o maghimo ug kalig-onan sa kaminyoon. Ang pamanhonon magdala sa pangasaw-onon ngadto sa iyang balay o sa tolda o balay sa iyang mga ginikanan. Ang kaminyoon publikong ipahibalo, dawaton, ug irekord, ug ang kaminyoon mahatagag kalig-onan.​—Gen 24:67.

Apan, sa dihang nahimo na ang mga kahikayan sa kaminyoon ug ang mga hingtungdan nagkasabot na nga magpakasal, sila giisip nga minyo na. Ang mga anak nga babaye ni Lot nagpuyo pa gihapon sa balay ni Lot, nga ilalom sa iyang pagbuot, apan ang mga lalaki nga ilang mga pamanhonon gitawag nga ‘mga umagad nga lalaki ni Lot nga mokuha sa iyang mga anak nga babaye.’ (Gen 19:14) Bisan tuod si Samson wala pa maminyo sa usa ka Filistehanong babaye apan sinayoran lamang ngadto kaniya, siya gitawag ingong iyang asawa. (Huk 14:​10, 17, 20) Ang Balaod nag-ingon nga kon ang usa ka sinayorang babaye nakapakighilawas, siya ug ang sad-an nga lalaki pagapatyon. Kon siya among-amongan nga supak sa iyang kabubut-on, ang lalaki pagapatyon. Apan, ang kaso may kalabotan sa usa ka babayeng dili-sinayoran pagadumalahon sa lahi nga paagi.​—Deu 22:22-27.

Ang mga kaminyoon irehistro. Ubos sa Balaod ang mga kaminyoon, maingon man ang mga pagpanganak nga miresulta sa panaghiusa, itala sa opisyal nga mga rekord sa komunidad. Tungod niini kita adunay tukmang talaan sa kagikan ni Jesu-Kristo.​—Mat 1:1-16; Luc 3:23-38; itandi ang Luc 2:1-5.

Selebrasyon. Bisan tuod ang mismong kasal walay pormal nga seremonyas, bisan pa niana, adunay malipayon kaayo nga selebrasyon sa mga kasal sa Israel. Sa adlaw sa kasal, sa iyang kaugalingong panimalay ang pangasaw-onon kasagarang mohimog dakong pagpangandam. Una, siya maligo ug manghaplas ug pinahumotan nga lana. (Itandi ang Ru 3:3; Eze 23:40.) Usahay, pinaagi sa tabang sa iyang mga babayeng tig-alagad, iyang isul-ob ang mga bangan sa dughan ug ang usa ka puting taas nga besti, nga sagad nindot kaayong pagkaborda, segun sa iyang pinansiyal nga kahimtang. (Jer 2:32; Pin 19:​7, 8; Sal 45:​13, 14) Siya magdayandayan sa iyang kaugalingon ug mga pahiyas ug mga alahas, kon kini iyang maarangan (Isa 49:18; 61:10; Pin 21:2), ug dayon magtabon sa iyang kaugalingon ug usa ka nipis nga besti, usa ka matang sa tabil nga makatabon gikan sa ulo hangtod sa tiil. (Isa 3:​19, 23) Kini mao ang hinungdan kon nganong si Laban dali rang nakalimbong kang Jacob aron si Jacob dili makaila nga si Lea ang gihatag kaniya ni Laban inay nga si Raquel. (Gen 29:​23, 25) Si Rebeca nagtabon sa iyang ulo sa dihang siya misugat kang Isaac. (Gen 24:65) Nagsimbolo kini sa pagpasakop sa pangasaw-onon ngadto sa iyang pamanhonon​—sa iyang awtoridad.​—1Co 11:​5, 10.

Ang pamanhonon sul-oban usab sa iyang labing maanindot nga besti ug sagad magbutang ug usa ka matahom nga purong ug usa ka girnalda diha sa iyang ulo. (Aw 3:11; Isa 61:10) Inubanan sa iyang mga higala, siya mogikan sa iyang balay sa pagkagabii aron moadto sa balay sa mga ginikanan sa pangasaw-onon. (Mat 9:15) Gikan didto ang parada, dinuyogan sa mga manunugtog ug mga mag-aawit ug kasagaran uban sa mga tawo nga magdalag mga lampara, mopaingon sa panimalay sa pamanhonon o sa balay sa iyang amahan.

Ang mga tawo nga ilang malabyan maikag pag-ayo sa parada. Ang mga tingog sa pangasaw-onon ug sa pamanhonon madungog nga masadyaon. Ang pipila, ilabina ang mga dalaga nga magdala ug mga lampara, moduyog sa parada. (Jer 7:34; 16:9; Isa 62:5; Mat 25:1) Ang pamanhonon basin magdugay didto sa iyang balay ug, dugang pa, basin usab malangan sa paggikan ang parada gikan sa balay sa pangasaw-onon, maong gabii na kaayo, ug ang pipila nga naghulat diha sa dalan lagmit dukaon ug makatulog, sama sa sambingay ni Jesus bahin sa napulo ka ulay. Ang pag-awit ug pagmaya tingali madungog sa halayo pa, ug kadtong makadungog niini mosinggit: “Ania na ang pamanhonon!” Ang mga tig-alagad andam sa pagsugat sa pamanhonon sa dihang siya moabot, ug kadtong gidapit sa panihapon sa kasal mosulod sa balay. Human ang pamanhonon ug ang iyang mga kauban makasulod sa balay ug magsira sa pultahan niini, dili na makasulod ang naulahi nga mga dinapit. (Mat 25:1-12; 22:​1-3; Gen 29:22) Giisip nga usa ka dakong insulto ang pagbalibad sa imbitasyon sa kombira sa kasal. (Mat 22:8) Ang mga dinapit tingali tagan-an ug tag-as nga mga besti (Mat 22:11), ug ang ilang tagsatagsa ka dapit diha sa kombira sagad ipahiluna sa usa nga naghatag sa imbitasyon.​—Luc 14:8-10.

Higala sa Pamanhonon. “Ang higala sa pamanhonon” adunay dakong bahin sa mga kahikayan ug gisaligan sa paghiusa sa pangasaw-onon ug pamanhonon. Ang higala sa pamanhonon malipay sa pagkadungog sa tingog sa pamanhonon nga nakigsulti sa pangasaw-onon ug karon magmalipayon nga ang iyang mga buluhaton gipanalanginan ug nagmalamposon.​—Ju 3:29.

Pamatuod sa Pagkaulay. Human sa panihapon dad-on sa bana ang iyang asawa ngadto sa lawak sa kasal. (Sal 19:5; Joe 2:16) Sa gabii sa kasal, usa ka panapton o besti ang gamiton ug dayon tipigan o ihatag sa mga ginikanan sa asawa aron ang mga lakra sa dugo sa pagkaulay sa babaye magsilbing usa ka legal nga proteksiyon alang kaniya kon sa ulahi siya akusahan nga dili ulay o nahimong usa ka pampam una pa sa iyang kaminyoon. Kay kon dili siya makaplagang ulay, siya mahimong batohon hangtod mamatay tungod sa pagpakasal nga nagpakaaron-ingnon nga usa ka putling ulay ug tungod sa paghatag ug dakong kaulawan sa panimalay sa iyang amahan. (Deu 22:13-21) Kini nga batasan sa pagtipig sa panapton nagpadayon gihapon taliwala sa pipila ka katawhan sa Tungang Sidlakan hangtod niining bag-o pang kapanahonan.

Mga Pribilehiyo ug mga Katungdanan. Ang bana mao ang ulo sa pamilya, ug ang kataposang pagdesisyon sa mga butang may kalabotan sa kaayohan ug sa ekonomiya sa pamilya gisalig nganha kaniya. Kon gibati niya nga ang pamilya maapektohan pag-ayo, mahimo ganing anulahon niya ang usa ka panaad sa iyang asawa o anak nga babaye. Kini nga katungod nahuptan usab sa lalaki sa dihang siya sinayoran pa lamang sa usa ka babaye. (Num 30:3-8, 10-15) Ang bana mao ang ginoo, agalon sa panimalay, ug giisip nga tag-iya (Heb., baʹʽal) sa babaye.​—Deu 22:22.

Gihubit sa Proverbio 31 ang pipila ka katungdanan sa asawa ngadto sa iyang bana, o tag-iya, nga naglakip sa mga buluhaton sa balay, sa paghimo ug sa pag-atiman sa mga besti, hasta gani sa pagpamalit ug pagbaligya, ug sa kinatibuk-ang pagdumala sa panimalay. Ang babaye, samtang nagpasakop ug sa diwa nahimong usa ka katigayonan sa bana, nakapahimulos ug usa ka maayong baroganan ug daghang pribilehiyo. Kinahanglang higugmaon siya sa iyang bana, ug buhaton kini sa bana bisan pag siya segundaryong asawa o usa ka binihag nga gipangasawa. Siya dili maltratahon ug bug-os hatagan ug pagkaon, sapot, balay, ug sa katungod sa kaminyoon. Dugang pa, ang anak nga lalaki sa minahal nga asawa dili mahimong himoon sa bana ingong panganay puli sa anak nga lalaki sa “gidumtan” (o dili pinalabi) nga asawa. (Ex 21:7-11; Deu 21:​11, 14-17) Ang matinumanong Hebreohanong mga lalaki nahigugma sa ilang mga asawa, ug kon ang asawa maalamon ug molihok subay sa balaod sa Diyos, sagad ang bana magpatalinghog kaniya o mouyon sa iyang mga gibuhat.​—Gen 21:8-14; 27:41-46; 28:1-4.

Bisan ang dili-sinayoran nga ulay nga tentalon aron makighilawas sa usa ka dili-minyong lalaki gihatagag proteksiyon, kay kon motugot ang amahan, ang nag-among-among kinahanglang magpakasal sa babaye ug dili makadiborsiyo kaniya sa tibuok niyang kinabuhi. (Deu 22:​28, 29) Kon ang asawa pormal nga giakusahan sa iyang bana nga siya dili ulay sa panahon sa kaminyoon ug ang sumbong mapamatud-ang bakak, ang iyang bana multahan ug dili gayod makadiborsiyo kaniya. (Deu 22:17-19) Ang babaye nga giakusahan nga nanapaw sa tago, kon inosente, kinahanglang pamabdosan sa iyang bana aron siya makabaton ug anak ug sa ingon mahibaloan sa publiko ang iyang pagkainosente. Ang dignidad sa pagkatawo sa asawa gitahod. Gidili ang pagpakigdulog kaniya panahon sa pagregla.​—Lev 18:19; Num 5:12-28.

Gidiling mga Kaminyoon. Gawas sa gidiling pagpakig-alyansa sa kaminyoon sa mga dili magsisimba ni Jehova, ilabina sa pito ka nasod sa yuta sa Canaan (Ex 34:14-16; Deu 7:1-4), gidili ang ubang mga kaminyoon sa suod nga kadugo o paryente.​—Lev 18:​6-17.

Ang usa ka hataas nga saserdote gidid-an nga makigminyo sa usa ka balo, usa ka diborsiyada o giamong-amongan nga babaye, o sa usa ka pampam; siya makigminyo lamang sa usa ka ulay gikan sa iyang katawhan. (Lev 21:​10, 13, 14) Ang ubang mga saserdote dili makaminyo sa usa ka pampam o giamong-amongan nga babaye, ni sa usa ka babaye nga gidiborsiyohan sa iyang bana. (Lev 21:​1, 7) Sumala sa Ezequiel 44:​22, sila makaminyo sa usa ka ulay sa balay sa Israel o sa balo sa usa ka saserdote.

Kon ang usa ka anak nga babaye makapanunod ug katigayonan, siya dili makaminyo sa gawas sa iyang tribo. Tungod niini malikayan nga ang panulondon mapasapasa ngadto sa lainlaing mga tribo.​—Num 36:​8, 9.

Diborsiyo. Sa dihang giestablisar sa Maglalalang ang kaminyoon, siya wala maghatag ug probisyon alang sa diborsiyo. Ang usa ka lalaki kinahanglang moipon sa iyang asawa, ug “sila mahimong usa ka unod.” (Gen 2:24) Busa, ang usa ka lalaki magbaton ug usa lamang ka asawa nga giisip nga usa ka unod uban kaniya. Diha lamang human sa pagkasala sa tawo ug sa miresultang mga pagkadili-hingpit ug pagkaut-ot nga mitungha ang diborsiyo.

Sa dihang gihatag ang Balaod ngadto sa Israel, nianang panahona wala pilia sa Diyos nga ipugos pagpatuman ang orihinal nga batakan, apan iyang gikontrolar ang diborsiyo aron kini dili magbungkag sa kahikayan sa pamilya sa Israel o maghatag ug dili-makataronganong kalisdanan. Hinunoa, sa takdang panahon sa Diyos ang iyang orihinal nga batakan gipasig-uli. Gipahayag ni Jesus ang prinsipyo nga naggiya sa Kristohanong kongregasyon​—nga ang “pakighilawas” (Gr., por·neiʹa) mao lamang ang balidong pasukaranan alang sa diborsiyo. Iyang gipatin-aw nga wala ipugos pagpatuman sa Diyos kini nga batakan pinaagi kang Moises tungod sa katig-a sa kasingkasing sa mga Israelinhon.​—Mat 19:3-9; Mar 10:​1-11.

Busa, diha sa Kristohanong kongregasyon, gawas sa kamatayon, nga awtomatikong magputol sa bugkos sa kaminyoon, ang laing bugtong paagi nga mahimo kining maputol maoy tungod sa “pakighilawas,” nga niana ang nakasala mahimong usa ka unod uban sa usa ka dili-legal nga kaparis. Busa mahimong gamiton kini sa inosenteng kapikas ingong pasukaranan sa pagtapos sa kaminyoon kon siya mopili sa pagbuhat niini, ug ang inosenteng kapikas mahimong makaminyo pag-usab. (Mat 5:32; Rom 7:​2, 3) Gawas niini nga pagtugot diin nalangkit ang “pakighilawas” (Gr., por·neiʹa), ang Gregong Kasulatan nagtambag sa mga Kristohanon nga dili gayod mobulag sa ilang mga kapikas, mga magtutuo man o dili, ug nagbaod nga kon sila mobulag man gayod, sila dili makigsekso ni bisan kinsa.​—1Co 7:​10, 11; Mat 19:9.

Ubos sa Balaod ang usa ka bana makadiborsiyo sa iyang asawa kon may butang nga “malaw-ay” nga makaplagan diha kaniya. Siyempre, wala kini maglakip sa pagpanapaw, kay kini may silot nga kamatayon. Kini lagmit nagtumong sa mga kasal-anan sama sa hilabihang pagkawalay-tahod ngadto sa bana o sa banay sa amahan sa bana, o sa usa ka butang nga maghatag ug kaulawan sa panimalay sa iyang bana. Ang bana kinahanglang mohatag ug sulat-pamatuod sa diborsiyo ngadto sa iyang asawa, nga nagpasabot nga sa mga mata sa komunidad ang bana kinahanglang adunay igong mga pasukaranan sa pagdiborsiyo kaniya. Sanglit ang sulat-pamatuod maoy usa ka legal nga dokumento, lagmit nga nalangkit niini ang pagkonsulta sa mga ansiyano o sa mga tawong may awtoridad sa iyang siyudad. Unya ang babaye mahimong makaminyo pag-usab, sanglit ang sulat-pamatuod magpanalipod kaniya sa ulahi sa bisan unsang sumbong sa pagpanapaw. Ang usa ka lalaki dili makadiborsiyo kon iyang giamong-amongan ang babaye sa wala pa ang kaminyoon o kaha sa bakak nga paagi siya nag-akusar kaniya human sa kaminyoon nga siya nanglimbong pinaagi sa pag-ingon nga siya usa ka ulay sa panahon sa ilang kaminyoon.​—Deu 22:13-19, 28, 29.

Human sa diborsiyo, kon ang usa ka babaye makigminyo sa laing lalaki ug kini nga lalaki sa ulahi magdiborsiyo kaniya o mamatay, ang orihinal nga bana dili na makaminyo pag-usab kaniya. Kini nagsilbing proteksiyon aron masanta ang bisan unsang laraw nga diborsiyohan o kaha patyon ang ikaduhang bana aron ang orihinal nga magtiayon magminyo pag-usab.​—Deu 24:1-4.

Gidumtan ni Jehova ang dili-makataronganong pagpakigdiborsiyo, ilabina kon ang usa ka matinumanong magsisimba giluiban aron makigminyo sa usa ka paganong babaye nga dili sakop sa iyang piniling gipakigsaaran nga katawhan.​—Mal 2:14-16; tan-awa ang DIBORSIYO.

Poligamiya. Sanglit ang orihinal nga batakan sa Diyos alang sa katawhan mao nga ang bana ug asawa mahimong usa ka unod, ang poligamiya (pagbaton ug kapin sa usa ka asawa o bana) dili maoy iyang katuyoan, ug kini gidili sa Kristohanong kongregasyon. Ang mga magtatan-aw ug ministeryal nga mga alagad, nga angayng magpakitag maayong panig-ingnan sa kongregasyon, kinahanglan nga mga lalaki nga nagbaton ug usa lamang ka buhing asawa. (1Ti 3:​2, 12; Tit 1:​5, 6) Kini nahiuyon sa kon unsay gilarawanan sa matuod nga kaminyoon, nga mao, ang relasyon ni Jesu-Kristo ug sa iyang kongregasyon, ang bugtong asawa nga nabatonan ni Jesus.​—Efe 5:21-33.

Sama sa diborsiyo, ang poligamiya, bisan tuod dili maoy orihinal nga kahikayan sa Diyos, gitugotan hangtod sa panahon sa Kristohanong kongregasyon. Nagsugod ang poligamiya wala madugay human sa pagtipas ni Adan. Ang unang paghisgot sa Bibliya bahin niini maoy mahitungod sa usa ka kaliwat ni Cain, si Lamek, nga bahin kaniya kini giingon: “[Siya] nagkuhag duha ka asawa alang sa iyang kaugalingon.” (Gen 4:19) Mahitungod sa ubang mga manulonda, ang Bibliya naghisgot nga sa wala pa ang Lunop, “ang mga anak sa matuod nga Diyos . . . nagkuhag mga asawa alang sa ilang kaugalingon, nga mao, ang tanan nga ilang napili.”​—Gen 6:2.

Ang pagpuyopuyo gibatasan ubos sa patriarkanhong balaod ug ubos sa pakigsaad sa Balaod. Ang usa ka puyopuyo giila nga legal; ang iyang kahimtang dili isipon nga pakighilawas o panapaw. Ubos sa Balaod, kon ang panganayng anak nga lalaki sa usa ka tawo maoy anak sa iyang puyopuyo, kini nga anak mao ang makadawat sa panulondon sa pagkapanganay.​—Deu 21:15-17.

Walay duhaduha nga tungod sa pagpuyopuyo ug poligamiya ang mga Israelinhon dali kaayong midaghan, ug busa, bisan tuod ang Diyos wala mag-establisar niini nga mga kahikayan apan nagtugot ug nagkontrolar lamang niini, kini nagsilbi sa pipila ka katuyoan nianang panahona. (Ex 1:7) Bisan si Jacob, nga gilansisan sa iyang ugangang lalaki nga makahimog poligamiya, gipanalanginan pinaagi sa pagkabaton ug 12 ka anak nga lalaki ug pipila ka anak nga babaye gikan sa iyang duha ka asawa ug sa ilang sulugoong mga babaye nga nahimong mga puyopuyo ni Jacob.​—Gen 29:23-29; 46:7-25.

Kristohanong Kaminyoon. Gipakita ni Jesu-Kristo ang iyang pag-uyon sa kaminyoon sa dihang siya mitambong sa kombira sa kasal didto sa Cana sa Galilea. (Ju 2:​1, 2) Sumala sa nahisgotan na, ang monogamiya (pagbaton ug usa lamang ka asawa o bana) mao ang orihinal nga batakan sa Diyos, nga giestablisar pag-usab ni Jesu-Kristo diha sa Kristohanong kongregasyon. (Gen 2:24; Mat 19:4-8; Mar 10:2-9) Sanglit ang lalaki ug babaye gitugahag katakos sa pagpahayag ug gugma ug pagmahal, kini nga kahikayan angay nga malipayon, bulahan, ug malinawon. Giilustrar ni apostol Pablo si Kristo ingong bana ug ulo sa kongregasyon nga iyang asawa. Kini maoy pangunang panig-ingnan sa malumong mahigugmaong-kalulot ug pag-atiman nga angayng ipakita sa bana ngadto sa iyang asawa, nga maghigugma kaniya ingong iyang kaugalingong lawas. Gipunting usab niya nga, sa laing bahin, ang asawa kinahanglang magbaton ug halawom nga pagtahod sa iyang bana. (Efe 5:21-33) Gitambagan ni apostol Pedro ang mga asawa nga magpasakop sa ilang mga bana, nga magdani kanila pinaagi sa putling panggawi, halawom nga pagtahod, ug malinawon ug malumo nga espiritu. Gigamit niya si Sara, kinsa nagtawag nga “ginoo” sa iyang bana nga si Abraham, ingong usa ka panig-ingnan nga pagasundogon.​—1Pe 3:1-6.

Ang kahinlo ug pagkamaunongon sa bugkos sa kaminyoon gipasiugda sa tibuok Kristohanon Gregong Kasulatan. Si Pablo nag-ingon: “Himoa nga dungganon ang kaminyoon taliwala sa tanan, ug ang higdaanan sa kaminyoon nga dili mahugawan, kay hukman sa Diyos ang mga makihilawason ug ang mga mananapaw.” (Heb 13:4) Siya nagtambag nga ang bana ug asawa magtinahoray sa usag usa ug maghatag sa mga katungod sa kaminyoon.

‘Magminyo diha sa Ginoo’ mao ang tambag sa apostol, nga nahiuyon sa nabatasan sa karaang mga magsisimba sa Diyos sa pagminyo lamang niadtong kinsa matuod usab nga mga magsisimba. (1Co 7:39) Apan, ang apostol naghatag ug tambag niadtong mga dili-minyo nga sila makaarang sa pag-alagad sa Ginoo nga walay pagkalinga kon sila magpabiling tagsaanon. Siya miingon nga, tungod sa panahon, kadtong mga minyo angayng magkinabuhi ‘ingong walay mga asawa,’ buot ipasabot, dili nila ideboto ang ilang kaugalingon sa mga pribilehiyo ug mga responsibilidad sa kaminyoon hangtod nga kini mahimo nang panguna sa ilang kinabuhi kondili mangita ug mag-alagad alang sa intereses sa Gingharian, samtang wala magpasagad sa ilang mga responsibilidad sa kaminyoon.​—1Co 7:29-38.

Si Pablo mitambag nga bisan tuod ang batan-ong mga babayeng balo nagtinguha sa pagdeboto sa ilang kaugalingon alang lamang sa Kristohanong mga kalihokan sa ministeryo, sila dili iapil sa listahan niadtong pagaatimanon sa kongregasyon; mas maayo pa alang kanila nga magminyo pag-usab. Kini tungod kay, siya miingon, ang ilang seksuwal nga gana basin mag-aghat kanila sa paglihok supak sa ilang pagtuo nga lagmit motultol sa ilang pagdawat sa pinansiyal nga tabang sa kongregasyon ingong kugihang mamumuhat, samtang sa samang higayon naningkamot sa pagbaton ug bana ug nahimo usab nga walay ginabuhat ug mga hilabtanon. Busa sila naghimo sa ilang kaugalingon nga mailalom sa dili-paborableng paghukom. Ang pagminyo, pagpanganak, ug pagdumala sa panimalay, samtang nagbaton gihapon sa Kristohanong pagtuo, maghimo kanilang puliki, ug magpanalipod kanila sa pagkatabian ug sa pagsultig mga butang nga dili nila angayng isulti. Kini magpaarang sa kongregasyon sa pagtabang niadtong tinuod nga mga babayeng balo ug niadtong kuwalipikado sa maong tabang.​—1Ti 5:9-16; 2:15.

Selibasiya. Si apostol Pablo nagpasidaan nga ang usa sa mga ilhanan sa apostasya nga moabot mao ang pinugos nga selibasiya, nga “nagdili sa pagminyo.” (1Ti 4:​1, 3) Ang pipila ka apostoles maoy mga minyo. (1Co 9:5; Luc 4:38) Si Pablo, sa paglatid sa mga kuwalipikasyon sa mga magtatan-aw ug ministeryal nga mga alagad diha sa Kristohanong kongregasyon, nag-ingon nga kini nga mga lalaki (kon minyo) kinahanglang adunay usa lamang ka asawa.​—1Ti 3:​1, 2, 12; Tit 1:​5, 6.

Ang mga Kristohanon ug ang mga Balaod sa Sibil nga Kaminyoon. Sa presenteng panahon, sa kadaghanang mga nasod sa yuta, ang kaminyoon gigiyahan sa mga balaod sa sibil nga mga awtoridad, si “Cesar,” ug ang mga Kristohanon angay lamang nga mosunod niini. (Mat 22:21) Walay rekord diha sa Bibliya nga kinahanglanon ang usa ka relihiyosong seremonyas o mga serbisyo sa usa ka klerigo. Sumala sa kahikayan sa kapanahonan sa Bibliya, ang kinahanglanon mao nga ang kaminyoon kanunayng himoon nga legal subay sa mga balaod sa yuta ug nga ang mga kaminyoon ug mga pagkahimugso irehistro kon ang maong probisyon gihimo sa balaod. Sanglit ang mga gobyerno ni “Cesar” adunay awtoridad bahin sa kaminyoon, ang mga Kristohanon obligado sa pagpadapat niini aron sa paghimong legal sa kaminyoon. Ug bisan pag buot niyang gamiton ang pagpanapaw sa iyang kapikas ingong usa ka Kasulatanhong pasukaranan sa pagtapos sa kaminyoon, siya kinahanglang mokuha ug legal nga diborsiyo kon kini posible. Busa, ang usa ka Kristohanon nga nagminyo pag-usab nga wala magpakitag nahiangayng pagtahod sa Kasulatanhon ug legal nga mga kinahanglanon, naglapas sa mga balaod sa Diyos.​—Mat 19:9; Rom 13:1.

Kaminyoon ug ang Pagkabanhaw. Ang usa ka pundok sa mga kaaway ni Jesus nga wala motuo sa pagkabanhaw misukna kang Jesus ug usa ka pangutana nga gituyo aron sa pagpakaulaw kaniya. Sa pagtubag kanila, iyang gibutyag nga “kadtong ginaisip nga takos makabaton nianang sistemaha sa mga butang ug sa pagkabanhaw gikan sa mga patay dili magminyo ni igahatag sa kaminyoon.”​—Luc 20:​34, 35; Mat 22:30.

Simbolikong mga Paggamit. Sa tibuok Kasulatan, si Jehova naghisgot sa iyang kaugalingon ingong usa ka bana. Giisip niya ang iyang kaugalingon nga naminyo ngadto sa nasod sa Israel. (Isa 54:​1, 5, 6; 62:4) Sa dihang ang Israel mirebelde batok kang Jehova pinaagi sa pagbuhat ug idolatriya o sa ubang matang sa sala batok kaniya, kini gihisgotan ingong pagpamampam sama sa usa ka dili-matinumanong asawa, nga naghatag ug pasukaranan sa pagdiborsiyo kaniya.​—Isa 1:21; Jer 3:1-20; Os 2.

Sa Galacia kapitulo 4 gipakasama ni apostol Pablo ang nasod sa Israel ngadto sa ulipong babaye nga si Agar, ang puyopuyo ni Abraham, ug ang Hudiyong katawhan ngadto sa anak nga lalaki ni Agar nga si Ismael. Maingon nga si Ismael mao ang anak nga lalaki sa segundaryong asawa ni Abraham, busa ang mga Hudiyo mao usab ang mga anak sa segundaryong “asawa” ni Jehova. Ang higot nga nagbugkos sa Israel uban kang Jehova mao ang pakigsaad sa Balaod. Gipakasama ni Pablo ang “Jerusalem sa itaas,” ang “babaye” ni Jehova, ngadto kang Sara, ang gawasnong asawa ni Abraham. Ang mga Kristohanon mao ang gawasnong espirituwal nga mga anak niining babayeng gawasnon, ang “Jerusalem sa itaas.”​—Gal 4:21-31; itandi ang Isa 54:1-6.

Ingong dakong Amahan, si Jehova nga Diyos, sama kang Abraham, nagdumala sa pagpili sa usa ka pangasaw-onon alang sa iyang anak nga si Jesu-Kristo​—dili usa ka yutan-ong babaye, kondili ang Kristohanong kongregasyon. (Gen 24:1-4; 2Te 2:13; 1Pe 2:5) Ang unang mga membro sa kongregasyon ni Jesus gipresentar ngadto kaniya sa “higala sa pamanhonon,” si Juan nga Tigbawtismo, kinsa gipadala ni Jehova nga una sa iyang Anak. (Ju 3:​28, 29) Kining pangasaw-onon nga kongregasyon maoy “usa ka espiritu” uban ni Kristo, ingong iyang lawas. (1Co 6:17; Efe 1:​22, 23; 5:​22, 23) Maingon nga ang pangasaw-onon sa Israel maligo ug magdayandayan sa iyang kaugalingon, gitino ni Jesu-Kristo nga sa pagpangandam sa kaminyoon, ang iyang pangasaw-onon ligoan aron siya hingpit nga mamahinlo nga walay buling o lama. (Efe 5:25-27) Sa Salmo 45 ug Pinadayag 21 siya gipakita ingong matahom nga gidayandayanan alang sa kaminyoon.

Dugang pa, sa basahon sa Pinadayag, gitagna ni Jehova ang panahon sa dihang magsingabot ang kaminyoon sa iyang Anak ug ang pangasaw-onon mangandam, ug pagasul-oban sa magilakon, hinlo, pino nga lino. Gihubit niya kadtong gidapit sa panihapon sa kasal sa Kordero ingong malipayon. (Pin 19:7-9; 21:​2, 9-21) Sa gabii una pa sa iyang kamatayon, gisugdan ni Jesus ang Panihapon sa Ginoo, ang Memoryal sa iyang kamatayon, ug gisugo niya ang iyang mga tinun-an nga padayong buhaton kini. (Luc 22:19) Kini nga pagsaulog kinahanglang buhaton “hangtod nga siya moabot.” (1Co 11:26) Maingon nga sa karaang kapanahonan ang pamanhonon moabot sa balay sa pangasaw-onon aron kuhaon siya gikan sa iyang mga ginikanan ug dad-on sa pinuy-anan nga iyang giandam kaniya didto sa balay sa iyang amahan, mao man usab, si Jesu-Kristo moabot aron sa pagkuha sa iyang dinihogang mga tinun-an gikan sa ilang kanhing yutan-ong pinuy-anan, nga magdala kanila uban kaniya aron nga kon asa siya maatua usab sila, didto sa balay sa iyang Amahan sa langit.​—Ju 14:1-3.

Tan-awa ang KAMINYOON SA BAYAW NGA LALAKI.