Gipalig-on Latas sa Makalilisang nga mga Pagsulay

SUMALA SA GIASOY NI ÉVA JOSEFSSON

Ang among gamayng grupo nagtigom sa distrito sa Újpest sa Budapest, Hungaria, alang sa mubong tigom sa dili pa mogawas sa Kristohanong ministeryo. Kadto maoy 1939, wala madugay una pa magsugod ang Gubat sa Kalibotan II, ug ang buluhatong pagsangyaw sa mga Saksi ni Jehova gidili sa Hungaria. Kadtong nakig-ambit sa pagtudlo sa Bibliya sa publiko niadtong mga adlawa kasagarang gidakop.

SANGLIT mao kadto ang akong unang higayon sa pagpakig-ambit niini nga kalihokan, medyo gikulbaan ko ug nangluspad. Usa ka edarang Kristohanong igsoong lalaki miatubang kanako ug miingon: “Éva, dili ka gayod angayng mahadlok. Ang pag-alagad kang Jehova mao ang labing dakong dungog nga mabatonan sa usa ka tawo.” Kadtong mahunahunaon ug makapalig-ong mga pulong nakatabang sa paglig-on kanako latas sa daghang makalilisang nga mga pagsulay.

Hudiyohanong Kagikan

Ako ang kinamagulangang anak sa usa ka Hudiyong pamilya nga may lima ka anak. Si Mama wala matagbaw sa Hudaismo, ug siya misugod sa pagsusi sa ubang mga relihiyon. Niining paagiha nga iyang nahimamat si Erzsébet Slézinger, laing Hudiyong babaye nga nangita usab sa kamatuoran sa Bibliya. Si Erzsébet nagpailaila kang Mama ngadto sa mga Saksi ni Jehova, ug ingong resulta, ako usab nainteresado pag-ayo sa mga pagtulon-an sa Bibliya. Wala madugay nagsugod ako sa pagpaambit ngadto sa uban sa akong nakat-onan.

Human nga ako nag-18 anyos sa ting-init sa 1941, akong gipasimbolohan ang akong pahinungod kang Jehova nga Diyos pinaagi sa pagpabawtismo sa Danube River. Si Mama nabawtismohan sa samang panahon, apan si Papa wala moambit sa among bag-ong nakaplagang Kristohanong pagtuo. Wala madugay human sa akong bawtismo, naghimo akog mga plano sa pagpayunir, nga mao, ang pag-ambit sa bug-os-panahong ministeryo. Kinahanglan akong makabaton ug bisikleta, busa misugod ako sa pagtrabaho sa laboratoryo sa usa ka dakong pabrika sa sinina.

Sinugdanan sa mga Pagsulay

Nailog sa mga Nazi ang Hungaria, ug ang pabrika diin ako nagtrabaho nailalom sa pagdumala sa Aleman. Usa ka adlaw ang tanang trabahante gipaatubang sa mga superbisor aron manumpa sa pagkamaunongon ngadto sa mga Nazi. Giingnan kami nga ang kapakyasan sa pagbuhat niini adunay grabeng mga resulta. Panahon sa seremonya diin kami giingnan sa pagsaludo kang Hitler, mitindog akong matinahuron apan wala gayod mohimo sa gikinahanglang buhaton. Gipatawag ako ngadto sa opisina sa maong adlaw, gisuweldohan, ug gipapahawa. Sanglit ang trabaho nihit, naghunahuna ako kon unsay mahitabo sa akong mga plano sa pagpayunir. Apan, pagkasunod adlaw nakakita akog bag-ong trabaho nga mas taas ug suweldo.

Karon ang akong tinguha sa pagpayunir matuman na. Nakig-uban ako sa daghang payunir, ug ang akong kataposang kauban mao si Juliska Asztalos. Gigamit lamang namo ang among Bibliya diha sa ministeryo, kay walay ikatanyag nga literatura. Sa dihang nakakaplag kamig interesadong mga tawo, among balikduawon ug pahulamon silag literatura.

Sublisubli, si Juliska ug ako kinahanglang mobalhin ug teritoryo nga among kobrehan. Kini tungod kay ang usa ka pari, sa pagkasayod nga kami nagduaw sa ‘iyang karnero,’ mopahibalo sa simbahan nga kon ang mga Saksi ni Jehova moduaw kanila, sila kinahanglang motaho niana ngadto kaniya o sa polisya. Sa dihang ang mahigalaong mga tawo mosulti kanamo sa maong pahibalo, kami mobalhin sa laing teritoryo.

Usa ka adlaw si Juliska ug ako miduaw sa usa ka batang lalaki nga nagpakitag interes. Nakigsabot kami nga mobalikduaw aron pahulamon siyag basahon. Apan sa among pagbalik, ang mga polis didto na, ug kami gidakop ug gidala ngadto sa estasyon sa polisya sa Dunavecse. Ang batang lalaki gigamit ingong paon sa pagdakop kanamo. Sa pag-abot namo sa estasyon sa polisya, among nakita ang usa ka pari didto ug nahibalo nga siya usab nalangkit.

Akong Makalilisang nga Pagsulay

Didto sa estasyon sa polisya, ako giupawan, ug ako gipatindog nga hubo atubangan sa mga usa ka dosenang polis. Ila akong gisukitsukit, nga buot masayod kon kinsa ang among pangulo sa Hungaria. Akong gisaysay nga wala kamiy laing pangulo gawas kang Jesu-Kristo. Dayon walay kokaluoy nila akong gibatota, apan wala nako budhii ang akong Kristohanong mga igsoon.

Human niana, ilang gigapos ang akong mga tiil ug giisa ang akong mga kamot ibabaw sa akong ulo ug gigapos kini. Dayon, nagpulihanay silag lugos kanako, tanan gawas sa usa ka polis. Hugot kaayo ang pagkagapos kanako nga diha gihapon akoy mga marka sa akong mga pulso tulo ka tuig sa ulahi. Ako gibun-og pag-ayo nga ako gitago sa silong sa balay sulod sa duha ka semana hangtod nga ang akong grabe kaayong mga bun-og naayoayo na.

Yugto sa Kahupayan

Sa ulahi ako gidala sa bilanggoan sa Nagykanizsa, diin didtoy daghang Saksi ni Jehova. Duha ka medyo malipayong mga tuig ang misunod bisan pa sa among pagkabilanggo. Among gihimo ang among tanang tigom nga sekreto, ug kami naglihok nga susama sa usa ka kongregasyon. Dihay among daghang kahigayonan sa di-pormal nga pagsangyaw. Dinhi niining bilanggoana nga akong nahimamat si Olga Slézinger, igsoon sa unod ni Erzsébet Slézinger, ang babaye nga nagpaila sa kamatuoran sa Bibliya ngadto sa akong inahan ug kanako.

Pagka-1944 ang mga Nazi sa Hungaria determinado sa pagpuo sa mga Hudiyo sa Hungaria, ingon sa ilang pagpamatay kanila sa sistematikong paagi sa ubang nailog nga mga lugar. Usa ka adlaw niana gikuha nila si Olga ug ako. Gipasakay kami sa mga bagon nga kargahanan ug mga baka, ug human sa usa ka malisod kaayong panaw latas sa Czechoslovakia, midangat kami sa among destinasyon sa habagatang Polandia​—ang kampo sa kamatayon nga Auschwitz.

Paglabang-Buhi sa Auschwitz

Mibati akong luwas dihang ako kauban ni Olga. Hingatawa siya bisan sa masulayong mga kahimtang. Paghidangat namo sa Auschwitz, miatubang kami sa bangis nga Dr. Mengele, kansang tahas mao ang pagbulag sa bag-ong mga nangabot nga dili angayan sa pagtrabaho gikan sa mga himsog. Ang mga dili angayan gipangbalhog sa mga gas chamber. Sa dihang amo nang turno, gisukna ni Mengele si Olga, “Pilay imong edad?”

Maisogon, ug uban ang mapahiyomong kidlap sa iyang mga mata, siya mitubag, “20.” Sa tinuoray doble na niana ang iyang edad. Apan si Mengele mikatawa ug gipaadto siya sa tuo ug busa nabuhi.

Ang tanang binilanggo sa Auschwitz gimarkahan ug mga simbolo diha sa ilang mga besti sa prisohan​—ang mga Hudiyo adunay Bituon ni David, ug ang mga Saksi ni Jehova dihay trianggulong purpura. Sa dihang buot nilang itahi ang Bituon ni David sa among mga besti, kami misaysay nga kami maoy mga Saksi ni Jehova ug buot sa trianggulong purpura. Dili kay gikaulaw namo ang among Hudiyohanong kagikan, apan karon kami mga Saksi ni Jehova. Misulay sila sa pagpugos kanamo sa pagdawat sa Hudiyohanong emblema pinaagi sa pagpatid ug pagbunal kanamo. Apan mibarog kaming malig-on hangtod nga ila kaming gidawat ingong mga Saksi ni Jehova.

Sa naglakat ang panahon, akong nahibalag ang akong igsoong babaye nga si Elvira, nga manghod nakog tulo ka tuig. Ang among tibuok pamilya nga may pito ka membro gipangbalhog sa Auschwitz. Si Elvira lamang ug ako ang naaprobahan nga angayan sa trabaho. Si Papa, Mama, ug among tulo ka igsoon nangamatay sa mga gas chamber. Si Elvira dili pa Saksi niadto, ug wala kami magpuyo sa samang bahin sa kampo. Siya nakalabang buhi, mibalhin sa Tinipong Bansa, nahimong Saksi sa Pittsburgh, Pennsylvania, ug sa ulahi namatay didto sa 1973.

Paglabang-Buhi Diha sa Ubang mga Kampo

Sa tingtugnaw sa 1944/45, ang mga Aleman mihukom nga biyaan ang Auschwitz, sanglit ang mga Ruso nagkaduol na. Busa kami gibalhin ngadto sa Bergen-Belsen sa amihanang bahin sa Alemanya. Wala madugay human sa among pag-abot, si Olga ug ako gipadala sa Braunschweig. Dinhi kami patabangon unta sa paghinlo sa mga ginuba human sa grabeng pagpamomba sa Alyadong mga puwersa. Amo kining gihisgotan ni Olga. Sanglit wala kami makaseguro kon ang pagbuhat niining buluhatona makalapas sa among neyutralidad, kami nakahukom nga dili makigbahin niana.

Ang among desisyon nakapahinabog hilabihang kasamok. Kami gipanglapdosag panit nga mga latigo ug dayon gipaatubang sa usa ka firing squad. Gihatagan kamig usa ka minuto sa paghunahuna niini, ug kami gipinahan nga kon dili namo usbon ang among mga hunahuna, kami pusilon. Kami miingong wala na kami magkinahanglag bisan unsang panahon sa paghunahuna sanglit kami nakahukom na. Apan, sanglit ang komandante sa kampo wala niadto ug siya lamang ang may awtoridad sa pagpakanaog ug mando sa pagpatay, ang pagpatay kanamo nalangan.

Sa kasamtangan kami gipugos sa pagbarog sa nataran sa kampo sa tibuok adlaw. Duha ka armadong mga sundalo, nga nagpulihanay sa matag duha ka oras, nagbantay kanamo. Wala kami hatagig bisan unsang pagkaon, ug kami grabeng nag-antos sa katugnaw, sanglit Pebrero kadto. Ang usa ka semana niining maong pagtratar miagi, apan ang komandante wala mopakita. Busa kami gipasakay sa likod sa trak, ug sa among katingala, kami gibalik sa Bergen-Belsen.

Niadtong higayona si Olga ug ako anaa sa grabeng kahimtang. Halos naupaw na ako ug taas ang hilanat. Sa hilabihang paningkamot lamang nga ako nakatrabahog diyutay. Ang lasaw nga sabaw sa repolyo ug gamayng piraso sa tinapay matag adlaw dili paigo. Apan kinahanglang motrabaho kami tungod kay kadtong dili makahimo gipatay. Ang Aleman nga mga igsoong babaye nga nagtrabaho uban kanako sa kosina mitabang kanako nga makapahulay ug diyutay. Sa dihang ang mga guwardiya nga moinspeksiyon nagpadulong na, ang mga igsoong babaye mopasidaan kanako, aron nga ako makabarog sa trabahoanang lingkoranan, nga daw kugihang nagtrabaho.

Usa ka adlaw niana si Olga wala na gayoy kusog sa pag-adto sa iyang trabahoan, ug human niana wala na gayod namo siya igkita pa. Nawad-an akog usa ka maisog nga higala ug kauban, usa nga nakatabang ug dako kanako panahon niadtong lisod nga mga bulan sa mga kampo. Ingong dinihogang sumusunod sa atong Ginoong Jesu-Kristo, siya gayod nakadawat dihadiha sa iyang langitnong ganti.​—Pinadayag 14:13.

Kagawasan ug Kinabuhi Human Niana

Sa dihang natapos ang gubat sa Mayo 1945 ug miabot ang kagawasan, ako luya kaayo nga wala ako makamaya nga sa kataposan ang yugo sa mga madaogdaogon gidugmok; ni ako nakaapil sa mga komboy nga nagdala sa mga napagawas ngadto sa mga nasod nga andam sa pagdawat kanila. Nagpabilin ako sulod sa tulo ka bulan sa ospital aron magpauli sa kusog. Human niana ako gidala sa Sweden, nga nahimo nakong bag-ong pinuy-anan. Dihadiha, nakigtagbo ako sa akong Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye ug sa wala madugay miduyog sa bililhong bahandi sa pag-alagad sa kanataran.

Niadtong 1949, naminyo ako kang Lennart Josefsson, nga sa daghang katuigan nag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova. Siya usab nabilanggo panahon sa Gubat sa Kalibotan II ingong resulta sa pagmentinar sa iyang pagtuo. Nagsugod kami sa among kinabuhi ingong mga payunir sa Septiyembre 1, 1949, ug naasayn sa pag-alagad sa lungsod sa Borås. Sulod sa among unang mga tuig didto, kami regular nga nagdumalag napulo ka pagtuon sa Bibliya matag semana uban sa interesadong mga tawo. Nalipay kami sa pagkakita sa kongregasyon sa Borås nga nahimong tulo sulod sa siyam ka tuig, ug karon anaay lima.

Wala ako makadugay sa pagpayunir tungod kay sa 1950 kami nahimong mga ginikanan sa usa ka anak nga babaye, ug duha ka tuig sa ulahi, sa usa ka anak nga lalaki. Busa ako adunay makapalipayng pribilehiyo sa pagtudlo sa among mga anak sa bililhong kamatuoran nga gitudlo kanako sa minahal nga igsoong lalaki sa Hungaria niadtong ako 16 anyos pa lamang, nga mao: “Ang pag-alagad kang Jehova mao ang labing dakong dungog nga mabatonan sa usa ka tawo.”

Sa paghinumdom sa akong kinabuhi, akong naamgohan nga ako nakasinati sa kamatuoran sa gisulat sa disipulong si Santiago sa dihang nagpahinumdom kanato sa paglahutay ni Job: “Si Jehova malumo kaayo sa pagmahal ug maluluy-on.” (Santiago 5:11) Bisan tuod ako usab nag-antos sa grabeng mga pagsulay, ako dagayang gipanalanginan ug duha ka anak, ilang mga kapikas, ug unom ka apo​—silang tanan maoy mga magsisimba ni Jehova. Gawas pa niana, ako adunay daghan, daghang espirituwal nga mga anak ug mga apo, ang pipila kanila nagaalagad ingong mga payunir ug mga misyonaryo. Karon ang akong dakong paglaom mao ang pagtagbo sa mga minahal nga nangatulog sa kamatayon ug sa paggakos kanila inigbangon nila gikan sa ilang handomanang mga lubnganan.​—Juan 5:​28, 29.

[Hulagway sa panid 31]

Diha sa ministeryo sa Sweden human sa Gubat sa Kalibotan II

[Hulagway sa panid 31]

Uban sa akong bana