Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
5-11 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 9-10
“Halisa Yehova ha Mana Jenyi”
(1 Mianangana 10:1-3) Muze mwanangana wa pwo wa Shipa hevwa lufuma wa Solomone wa kutwala ku jina lia Yehova, yeza ni kumweseka ni yihula yikalu. 2 Yeza ku Yerusaleme ni atu anji chikolo, ni tumelu a kumbata tumbuto twa lupembo mupema, ni oru yinji chikolo, ni mawe alemu ngwe diamante. Ha kuheta kuli Solomone yalishimwinya nenyi ha yuma yize yeswe yapwile mu mbunge yenyi. 3 Solomone yamulumbunwina yihula yenyi yeswe. Nichimwe chuma chaswaminyine mwanangana kahashile kumulumbunwinacho chakuhi.
w99 1/7 30 ¶6
Wenyi Uze Awahishile
Muze mwazovu wa Shipa aliwanyine ni Solomone, yamweseka ni “yihula yikalu.” (1Mi 10:1) Liji lia Hepreu anazachisa hano, mulihasa kulumbunuka ngwo “chijimbikilo.” Alioze, chino kuchalumbunukine ngwo mwazovu wa Shipa kahulile Solomone yihula ya ngwaza. Chili chipema kunyingika ngwo, liji liacho lia Hepreu kanalizachisa nawa ha Samu 49:4 hanga alumbunune yikuma yilemu hakutwala ku shili, kufwa ni ukuule. Kashika, kota mwazovu wa Shipa kahanjikile ni Solomone yikuma yikalu, yize yesekele mana jenyi. Mbimbiliya yinambe ngwo, “yalishimwinya nenyi ha yuma yize yeswe yapwile mu mbunge yenyi.” Alioze, Solomone “yamulumbunwina yihula yenyi yeswe. Nichimwe chuma chaswaminyine mwanangana kahashile kumulumbunwinacho chakuhi.”—1Mi 10:2, 3.
(1 Mianangana 10:4, 5) Muze mwanangana wa pwo wa Shipa hamona mana eswe a Solomone ni zuwo lize hatunga, 5 ni kulia cha ha mesa yenyi, ni kutwama cha ngamba jenyi, ni kuvumbika cha tuvumbi twenyi, ni mazalo jo, ni akwa kumumbachila musenge, ni chize akandukile ku zuwo lia Yehova, yevwa ni moko keke lume.
w99 1/11 20 ¶6
Kupwa Yihanyi
Ha yuma yize evwile ni yize amwene mwazovu wa Shipa yakomoka, chocho yalikehesa ni kwamba ngwenyi: “Kawaha malunga je, kawaha wano tuvumbi twe akumana kumeso je matangwa eswe nikwivwa mana je.” (1Mi 10:4-8) Iye kakambile ngwenyi tuvumbi twa Solomone te kawaha mumu lia upite wika, chipwe ngwe kapwile nawo. Alioze, tuvumbi twa Solomone te kawaha hakwivwa mana waze Zambi amuhele. Chino chili chilweza chipema chize mwazovu wa Shipa ahichikile kuli tuvumbi twa Yehova musono, hakulemesa mana ja Zambi ni Mwanenyi, Yesu Kristu!
(1 Mianangana 10:6-9) Yamba kuli mwanangana ngwenyi, Lufuma nevwile mu chifuchi chami wa kutwala ku yitanga ye ni mana je, kumanyi wamwenemwene. 7 Alioze chafulielele maliji ndo nejile, mba meso jami hachimona. Hindu chipwe chihanda chahamuchima kangulwezelecho. Mana je ni unene we yahiana lufuma yoze nevwile. 8 Kawaha malunga je, kawaha wano tuvumbi twe akumana kumeso je matangwa eswe nikwivwa mana je. 9 Yehova Zambi ye akafumane, yoze wevwile kuwaha ni yena, wakusele ha ngunja ya Izalele. Yehova wazangile A-Izalele ku miaka ya mutolo, kashika wakupwishile mwanangana ukapatwile ni ululi.
w99 1/7 30-31
Wenyi Uze Awahishile
Mwazovu wa Shipa yakomoka mumu lia mana a Solomone ni kukola cha wanangana wenyi, kashika “yevwa ni moko keke lume.” (1Mi 10:4, 5) Amwe kakwamba ngwo, maliji wano kanalumbunuka ngwo mwazovu wa Shipa “kahashile kuhwima.” Umwe mukwa-mana kambile ngwenyi iye yalezumuka. Ha yuma yeswe yize akwamba, mwazovu wa Shipa kakomokene ha yuma yize amwene nawa evwile. Iye yamba ngwenyi, tuvumbi twa Solomone kawaha mumu lia kwivwa mana ja mwanangana, yafumanyisa Yehova hakusakula Solomone apwe mwanangana. Chikwo nawa, yahana kuli mwanangana yawana yilemu, ngwe oru, unji wa oru yacho ha mashimbu wano muyifika 40 milhões ya dólares. Solomone neye yahana kuli mwazovu wa Shipa “cheswe azangile, cheswacho echile.”—1Mi 10:6-13.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 10:10, 14) Yahana kuli mwanangana kulakaji ni makumi aali a talentu ja oru ni tumbuto twa lupembo mupema twa kulumbama, ni mawe alemu ngwe diamante. Kukwejile nawa nilimwe tangwa kulumbama chipwa haha cha tumbuto twa lupembo mupema twa kulifwa ni tuze mwanangana wa pwo wa Shipa ahanyine kuli mwanangana Solomone. 14 Pezu ya oru yejile kuli Solomone ha mwaka umuwika yapwile kulakaji asambano ni makumi asambano ni sambano (666) ya talentu,
w08 1/11 22 ¶4-6
Unachinyingika Nyi?
Unji ungahi wa oru uze Mwanangana Solomone apwile nawo?
Yisoneko yinambe ngwo, mwanangana wa Teru Hirame, yatuma kulakaji ni makumi aali a talentu ja oru kuli Solomone, ni mwazovu wa Shipa neye yatuma unji uzewene, ni akwa-milimo ja Solomone no yaneha kuhiana kulakaji kumi ni yitano a talentu ya oru yize achijile ku Ofiri. “Pezu ya oru yejile kuli Solomone ha mwaka umuwika, yapwile kulakaji asambano ni makumi asambano ni sambano (666) ya talentu.”—1Mi 9:14, 28; 10:10, 14.
Muze mwana wa Filipe, Alexandre, o Grande, ha mwaka (336-323 K.M.J) akumbile mbonge ya Persia Shushane kota katwalile unji wa 1.180 tonelada ya oru nawa tununu 7 a tonelada ya oru ya mu Persia yeswe. Kashika, nyi tweseka kutesa sango jize jili mu Mbimbiliya hakutwala ku oru yize Mwanangana Solomone apwile nawo te yinji.
(1 Mianangana 10:1-13) Muze mwanangana wa pwo wa Shipa hevwa lufuma wa Solomone wa kutwala ku jina lia Yehova, yeza ni kumweseka ni yihula yikalu. 2 Yeza ku Yerusaleme ni atu anji chikolo, ni tumelu a kumbata tumbuto twa lupembo mupema, ni oru yinji chikolo, ni mawe alemu ngwe diamante. Ha kuheta kuli Solomone yalishimwinya nenyi ha yuma yize yeswe yapwile mu mbunge yenyi. 3 Solomone yamulumbunwina yihula yenyi yeswe. Nichimwe chuma chaswaminyine mwanangana kahashile kumulumbunwinacho chakuhi. 4 Muze mwanangana wa pwo wa Shipa hamona mana eswe a Solomone ni zuwo lize hatunga, 5 ni kulia cha ha mesa yenyi, ni kutwama cha ngamba jenyi, ni kuvumbika cha tuvumbi twenyi, ni mazalo jo, ni akwa kumumbachila musenge, ni chize akandukile ku zuwo lia Yehova, yevwa ni moko keke lume. 6 Yamba kuli mwanangana ngwenyi, Lufuma nevwile mu chifuchi chami wa kutwala ku yitanga ye ni mana je, kumanyi wamwenemwene. 7 Alioze chafulielele maliji ndo nejile, mba meso jami hachimona. Hindu chipwe chihanda chahamuchima kangulwezelecho. Mana je ni unene we yahiana lufuma yoze nevwile. 8 Kawaha malunga je, kawaha wano tuvumbi twe akumana kumeso je matangwa eswe nikwivwa mana je. 9 Yehova Zambi ye akafumane, yoze wevwile kuwaha ni yena, wakusele ha ngunja ya Izalele. Yehova wazangile A-Izalele ku miaka ya mutolo, kashika wakupwishile mwanangana ukapatwile ni ululi. 10 Yahana kuli mwanangana kulakaji ni makumi aali a talentu ja oru ni tumbuto twa lupembo mupema twa kulumbama, ni mawe alemu ngwe diamante. Kukwejile nawa nilimwe tangwa kulumbama chipwa haha cha tumbuto twa lupembo mupema twa kulifwa ni tuze mwanangana wa pwo wa Shipa ahanyine kuli mwanangana Solomone. 11 Mato nawa a Hirame waze anehene oru ku Ofiri, anehene nawa ku Ofiri mitondo ya mialumuke ya kulumbama ni mawe alemu ngwe diamante nawa. 12 Mwanangana yalinga ni mitondo ya mialumuke manguji a mu zuwo lia Yehova ni mu zuwo lienyi, ni tulialia ni yisaji ya kusa nawa ya njimba. Kukwapwile mitondo ya kulifwa ni yize, chipwe kuyimona ndo musono. 13 Mwanangana Solomone yahana kuli mwanangana wa pwo wa Shipa cheswe azangile, cheswacho echile helu lia yawana yize Solomone amuhele ngwe milambu ya ku wanangana. Chocho yalumuka, yaya ku chifuchi chenyi mwene hamwe ni atu jenyi.
12-18 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 11-12
“Sakula Yoze Mulimbata Nenyi ni Mana”
(1 Mianangana 11:1, 2) Mwanangana Solomone wazangile mapwo anji eka ni eka, hamuwika ni mwana wa Falau. Mapwo ja A-Moape, ni A-Amone, ni A-Endome, ni A-Sendone, ni A-Hete. 2 Mavungu aze te Yehova wambile kuli A-Izalele ngwenyi, Kanda nuya hakachi ko, chipwe o kanda akeza hakachi kenu mumu kumakapiangwila mbunge jenu ku tuzambi two. Solomone walalaminyine kuli ayo ni zango.
Iya “Yoze Uli ku Sali lia Yehova?”
7 Muze Solomone te uchili mukweze, kapwile ni usepa upema ni Yehova. Yehova kahanyine Solomone mana anji hamwe ni mulimo ulemu wa kutunga tembele mu Yerusaleme. Alioze Solomone katokesele usepa wenyi ni Yehova. (1 Mianangana 3:12; 11:1, 2) Shimbi ya Zambi yambile ngwo mwanangana kanda “aliokesela mapwo kuchina mbunge yenyi muyihambuluka.” (Shimbi Yamuchiali 17:17) Alioze Solomone yahona kukaula shimbi yacho. Yambata mapwo 700 ni konkubina 300! (1 Mianangana 11:3) Anji a kuli mapwo jacho te kakuwayila tuzambi a mahuza. Solomone nawa kehukile shimbi ya Zambi yize yambile ngwo katambile kumbata mapwo yilambala.— Shimbi Yamuchiali 7:3, 4.
(1 Mianangana 11:3-6) Wapwile ni kulakaji shimbiali a mapwo a kumbata, te mianangana, ni mapwo a konkubina kulakaji atatu. Mba mapwo jenyi apiangwile mbunge yenyi. 4 Mumu muze Solomone hapwa mukulwana mapwo jenyi apiangwilile mbunge yenyi ku tuzambi tukwo. Mbunge yenyi kuyapwile yingunu liakulu kumeso ja Yehova Zambi yenyi ngwe mbunge ya tato Ndawichi yapwile. 5 Mumu Solomone wakawile Asatarote zambi ya A-Sendone, ni Milikome chizelwokeso cha A-Amone. 6 Solomone walingile chipi kumeso ja Yehova. Kakawile Yehova ngwe tato Ndawichi wamukawile.
Kuchi Muhasa Kufunga Mbunge Ye?
6 Satana kanazange hanga tupwe ngwe iye—chingalwe yoze wakulengulula shimbi ja Yehova hamukunda wa kuzo. Satana keshi kuhasa kutushinjila hanga tunyonge ni kulinga yuma ngwe iye. Kashika iye akwalumuna miheto yenyi. Chakutalilaho, iye kakuzanga hanga tulichinge ni atu waze iye akuyula. (1 Yoa. 5:19) Nawa kakuzanga hanga tupalikise mashimbu ni atu jacho, chipwe ngwe tunanyingika ngwetu, usepa upi “kuwakupihisa” ndako jipema. (1 Kori. 15:33) Yino ye yalingiwile kuli Mwanangana Solomone. Iye kambachile mapwo anji waze te keshi kuwayila Yehova, chocho ayo yaputuka kupiangula manyonga jenyi hamwe ni “mbunge yenyi” hanga yipwe kusuku ni Yehova.—1 Mia. 11:3.
(1 Mianangana 11:9, 10) Kashika Yehova yatenuka ni Solomone mumu mbunge yenyi hiyatewuluka kuli Yehova Zambi ya Izalele yoze te hanasoloka kuli iye kaali, 10 nikumwamba ha kutwala ku chuma chino, kanda akaula tuzambi tukwo. Alioze kafungile Shimbi ja Yehova.
Iya “Yoze Uli ku Sali lia Yehova?”
9 Alioze Yehova keshi kulengulula shili ni yimwe. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Yehova yatenuka ni Solomone, mumu mbunge yenyi hiyatewuluka kuli Yehova.” Zambi kesekele kukwasa Solomone. Mbimbiliya yinatulweze ngwo, Yehova ‘yasoloka kuli iye kaali ni kumwamba hakutwala ku chuma chino, kanda ukaula tuzambi akwo. Alioze, iye kakafungile shimbi ja Yehova.’ Chocho, Solomone yatokesa utayizo ni ukwaso wa Zambi. Yehova kakechele munyachi wa Solomone hanga uyule vungu lieswe lia Izalele, nawa ayo yapwa ni kapinda ha miaka yinji.—1 Mianangana 11:9-13.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 12:21-24) Ha kuheta Rehoboame ku Yerusaleme yakungulula munyachi wa Yunda ni munyachi wa A-Mbenjamine, kulakaji ni makumi nake a tununu (180,000) a malunga a kusakula eswe tujita akase jita ni munyachi wa A-Izalele akahilwise nawa wanangana kuli Rehoboame mwana Solomone. 22 Alioze liji lia Zambi liejile kuli Shemaia mutu wa Zambi ngwo, 23 Hanjika ni Rehoboame mwana Solomone mwanangana wa A-Yunda, ni kuli A-Yunda ni A-Mbenjamine ni atu akwo ngwe, 24 Yehova kanambe ngwenyi, Kanda nuyako. Kanda nwasa jita ni akwenu A-Izalele. Mutu mweswe ahiluke ku zuwo lienyi mumu chuma chino chinakatuka kuli yami. O yapanjika liji lia Yehova, yahiluka kwo nikulita ni liji lia Yehova.
Iye Kachi Kanungine ni Utayizo wa Zambi
Rehoboame yakunga maswalale jenyi hanga ase jita ni atu waze alimikine nenyi. Alioze, Yehova yatuma profeta Shemaia hanga aalweze ngwenyi: “Kanda nuyako. Kanda nwasa jita ni akwenu A-Izalele. Mutu mweswe ahiluke ku zuwo lienyi mumu chuma chino chinakatuka kuli yami. O yapanjika liji lia Yehova, yahiluka kwo nikulita ni liji lia Yehova.”—1 Mianangana 12:21-24.
Shina chapwile chashi Rehoboame kupanjika Yehova? Yika te atu manyonga hali mwanangana wo mwaha? Iye kaalwezele ngwenyi te maalamba “ni tuvwanda,” alioze haliapwila iye kechi kulinga nichimwe hali atu jacho waze alimikine nenyi! (Tesa nawa ni 2 Sango ja Mianangana 13:7) Chipwe chocho, yeswayo atu anyongene hali iye, mwanangana ni maswalale jenyi “yapanjika liji lia Yehova, yahiluka kwo nikulita ni liji lia Yehova.”
Longeso lika mutwandaho? Chikwete ulemu mashimbu eswe kwononokena Zambi, chipwe ngwe atu matuseha mumu lia kuchilinga. Zambi kakutuwahisa muze mutumwononokena.—Shimbi Yamuchiali 28:2.
Shina Rehoboame kamuwahishile hamukunda wa kwononoka chenyi? Rehoboame kanungine ni kuyula vungu lia Yunda ni Mbenjamine, nawa yakwata chiyulo cha kutunga yihunda yaha mu njiza jacho. Yihunda yimwe iye ‘ya yikolesa chikolo.’ (2 Sango ja Mianangana 11:5-12) Chahiana ulemu, ha shimbu limwe yononokena shimbi ja Yehova. Amu atu mu wanangana wa minyachi 10 aputukile kuwayila mahamba, anji akuli ayo yafuna ku Yerusaleme hanga akwase Rehoboame ni uwayilo wamwenemwene. (2 Sango ja Mianangana 11:16, 17) Alioze wanangana wa Rehoboame wakolele chinji mumu kwononokene kuli Yehova.
(1 Mianangana 12:21-33) Ha kuheta Rehoboame ku Yerusaleme yakungulula munyachi wa Yunda ni munyachi wa A-Mbenjamine, kulakaji ni makumi nake a tununu (180,000) a malunga a kusakula eswe tujita akase jita ni munyachi wa A-Izalele akahilwise nawa wanangana kuli Rehoboame mwana Solomone. 22 Alioze liji lia Zambi liejile kuli Shemaia mutu wa Zambi ngwo, 23 Hanjika ni Rehoboame mwana Solomone mwanangana wa A-Yunda, ni kuli A-Yunda ni A-Mbenjamine ni atu akwo ngwe, 24 Yehova kanambe ngwenyi, Kanda nuyako. Kanda nwasa jita ni akwenu A-Izalele. Mutu mweswe ahiluke ku zuwo lienyi mumu chuma chino chinakatuka kuli yami. O yapanjika liji lia Yehova, yahiluka kwo nikulita ni liji lia Yehova. 25 Jeroboame yatungisa Shekeme mu chifuchi cha Eframe ku milundu, yatwamako. Yakatukako yatungisa Penwele. 26 Jeroboame yamba mu mbunge yenyi ngwenyi, Wanangana muwiza kuhiluka ku munyachi wa Ndawichi. 27 Nyi wano atu mayaya ni kulambula yitapo mu zuwo lia Yehova mu Yerusaleme, mbunge jo mujitewulukila kuli mwene wo Rehoboame mwanangana wa Yunda. Mba mangushiha akahiluke kuli Rehoboame mwanangana wa Yunda. 28 Kashika mwanangana yanyonga, yalinga ana-a-ngombe aali a oru. Yamba kuli atu ngwenyi, Kwasuha naye hali yenu kuyaya ku Yerusaleme. Talenu tuzambi twenu, enu A-Izalele, waze anuchijile ku Engitu. 29 Yamika umwe mu Mbetele ni mukwo yamumika mu Ndane. 30 Chuma chino chapwile mulonga mumu atu apwile ni kuyayako, mutu ni mutu, mukuwayila kumeso ja umwe, ndo ku Ndane. 31 Yatunga mazuwo ha manangamo, yapwisa asasendote atu eswo chipwe kapwile ana a Levi. 32 Jeroboame yasela chiwanyino mu kakweji wamuchinake ha tangwa kumi ni liamuchitano lia kakweji ngwe chiwanyino chize chili mu Yunda mba iye yakundama ku chilumbilo. Yalinga chocho mu Mbetele nikushihila yitapo ana-a-ngombe waze halinga. Yatungisa ku Mbetele asasendote a manangamo waze halinga. 33 Iye wakundamine ku chilumbilo chize hatunga mu Mbetele ha tangwa kumi ni liamuchitano lia kakweji wamuchinake, kakweji yoze te hanyonga mu mbunge yenyi. Yasela A-Izalele chiwanyino nikukundama ku chilumbilo mukwocha insensu.
19-25 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 13-14
“Mumu Liaka Twatamba Kuwahilila ni Kuhomboka?”
(1 Mianangana 13:7-10) Mwanangana yamba kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Tweya ku zuwo liami ukalihuzulule mba mungukwaha chawana chimwe. 8 Mutu wa Zambi yamba kuli mwanangana ngwenyi, Chipwe munungwaha chihanda cha hamuchima cha zuwo lienu chichi kuya ni yenu chipwe kulia chipwe kunwa kuma kuno. 9 Mumu chocho angushingile ni liji lia Yehova ngwo, Kuchi kalia chipwe kunwa, chipwe kuhilukila jila yize unayilila. 10 Chocho yayila jila yeka. Kahilukile mu jila yize ejilile ku Mbetele.
w08 15/8 8 ¶4
Nunga ni Kushishika ni Mbunge Yimuwika
4 Jeroboame yalweza mutu wa Zambi ngwenyi: “Tweya ku zuwo liami ukalihuzulule mba mungukwaha chawana chimwe.” (1Mi 13:7) Yika profeta te malinga? Shina te matayiza kumuzumbula kuli mwanangana muze te hamulweza kulu sango ja upatwilo? (Sam 119:113) Nyi hanji malituna kumuzumbula kuli mwanangana, chipwe ngwe mwanangana te kanasoloka ngwe kalikonyeka? Jeroboame kapwile ni uhashi wakuhana yawana yilemu kuli masepa jenyi. Nyi profeta wa Zambi te kakuzanga yikumba, kachi chawana cha mwanangana chapwile cheseko chinene kuli iye. Hachino, Yehova yamba kuli profeta ngwenyi: “Kuchi kalia chipwe kunwa, chipwe kuhilukila jila yize unayilila.” Kashika, profeta yakumbulula ni shindakenyo ngwenyi: “Chipwe munungwaha chihanda cha hamuchima cha zuwo lienu chichi kuya ni yenu chipwe kulia chipwe kunwa kuma kuno.” Chocho profeta yakatuka ku Mbetele ha kuyila mu jila yeka. (1Mi 13:8-10) Yika twalilongesa ha chiyulo chize profeta akwachile ha kushishika ni mbunge yeswe?—Ro 15:4.
(1 Mianangana 13:14-19) Yakaula mutu wa Zambi, yamuwana te kanatwama mushi lia mutondo wa karvalho. Yamuhula ngwenyi, Yena uli mwe mutu wa Zambi yoze wakatukile ku Yunda nyi? Iye ngwenyi, Yami. 15 Yamba kuli iye ngwenyi, Tweya ku zuwo liami ukalie. 16 Yamukumbulula ngwenyi, Kangutayijile kuhiluka ni yena, chipwe kunjila mu zuwo lie, chipwe kulia hanji kunwa hamwe ni yena kuma kuno. 17 Mumu hangwamba ni liji lia Yehova ngwo, Kuchi kulia chipwe kunwa, ni kanda uhilukila jila yize wejililanga. 18 Iye yamukumbulula ngwenyi, Ni yami nawa nguli profeta ngwe yena, mba umwe mungelo hangwamba ni liji lia Yehova ngwenyi, Muhilwise hamwe ni yena ku zuwo lie akalie mbolo akanwe meya. Alioze te kanamwongo. 19 Chocho yahiluka nenyi yalia mu zuwo lienyi yanwa meya.
w08 15/8 11 ¶15
Nunga ni Kushishika ni Mbunge Yimuwika
15 Yika nawa mutuhasa kulilongesa ha uhenge wa profeta wa Yunda? Mukanda wa Yishima 3:5 unambe ngwo: “Fuliela Yehova ni mbunge ye yeswe; kanda ukajikijila ha malinjekela ja yena mwene.” Shimbu anunge ni kufuliela muli Yehova ngwe chize alingile chitangu, alioze profeta wa Yunda yafuliela ha malinjekela jenyi. Iye yatokesa mwono ha uhenge wacho nawa kakapwile ni jina lipema kuli Zambi. Yize yinakalingiwa yinasolola ulemu wa kuwayila Yehova ni kuhomboka hamwe ni ushishiko!
(1 Mianangana 13:20-22) Alioze shimbu machitwama ku mesa liji lia Yehova yiliza kuli profeta yoze wahilwishile mukwo. 21 Yamba kuli mutu wa Zambi wa ku Yunda ngwenyi, Yehova kanambe ngwenyi, Mumu hiwakolema liji lia Yehova; kuwafungile shimbi yize Yehova Zambi ye akutumine, 22 hiwahiluka hiwalia, hiwanwa kuma kuno akwambile ngwo, Kanda ukalilako kanda unwinako - kashika mujimba we kuuchi kaheta ku chifuka cha tulamba twe.
w08 15/8 9 ¶10
Nunga ni Kushishika ni Mbunge Yimuwika
10 Profeta wa Yunda kachi kanyongene ha muheto wa profeta kashinakaji. Kachi profeta wa Yunda kalihulile ngwenyi: ‘Mumu liaka Yehova atuma mungelo kuli mutu mweka ni kumwaha usongwelo waha hakutwala kuli yami?’ Kachi profeta ketele kuli Yehova hanga amulumbunwine kanawa usongwelo wacho, alioze Mbimbiliya kuyishi kusolola ngwo iye che alingile. Hachino, iye “yahiluka nenyi [lunga kashinakaji] yalia mu zuwo lienyi yanwa meya.” Yehova kakevwile kuwaha. Muze profeta yoze ongele te anafunu ku Yunda, ndumba yamushiha. Chaluyinda, mulimo wenyi wa uprofeta yiufwa chipi!—1Mi 13:19-25.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 14:13) A-Izalele eswe mamulila, mamufunda, mumu hakachi ka A-Jeroboame eswe iye wika mafunda mu fuka, mumu hawana muli iye ukawenyi mu munyachi wa Jeroboame, chuma chimwe chipema kuli Yehova Zambi ya Izalele.
Iye Kakumona Yuma Yipema
Maliji ali ha mukanda 1 Mianangana 14:13 kanatulongesa limwe longeso lipema hakutwala kuli Yehova ni yuma yize akufupa muli yetu. Iwuluka ngwe ‘kawanyine’ muli Abija chuma chimwe chipema. Chinasoloka ngwe, Yehova kafupile mu mbunge yenyi ndo yawana kamwe koma kapema. Umwe mukwa-mana mukwo yamba ngwenyi, Abija hakumutesa ni usoko wenyi, iye kapwile kakanga wa kuhandununa “mukachi ka mawe.” Yehova kalemesene chitanga chino cha Abija, chocho yamuwahisa ni kusolwela keke mutu yoze wapwile mu umwe usoko wa atu api.
(1 Mianangana 13:1-10) Umwe mutu wa Zambi yakatuka ku Yunda eze ku Mbetele nikulita ni liji lia Yehova. Jeroboame te kanamana ku chilumbilo mukwocha insensu. 2 Yakololoka kulimika ni chilumbilo nikulita ni liji lia Yehova ngwenyi, Chilumbilo! Chilumbilo! Yehova kanambe ngwenyi, Umwe mwana makasemukina ku munyachi wa Ndawichi jina lienyi Josia. Hali yena chilumbilo iye makashihila asasendote a manangamo waze akwochelaho insensu. Iye makochelaho yifwaha ya atu. 3 Yahana nawa ha tangwa lize chilayi ngwenyi, Chilayi cha kushindakenya liji lino Yehova hahanjika ngwami, Chilumbilo muchipulika ni uto uze uliho muumwangana. 4 Ha kwivwa liji lia mwe mutu wa Zambi lize ambile lia kulimika ni chilumbilo mu Mbetele mwanangana Jeroboame yazoza kwoko lienyi ku chilumbilo ngwenyi, Mukwatenu! Alioze kwoko lienyi lize azozele yilisosewa, kahashile kulihilwisa nawa. 5 Ni chilumbilo yichipulika, ni uto uze te uliho yiumwangana nikulita ni chilayi chize mwe mutu wa Zambi hahana ku liji lia Yehova. 6 Mba mwanangana yakumbulula yamba kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Lembelela vumbi lia Yehova Zambi ye ungulembele kama kwoko liami likahinduke nawa. Mutu wa Zambi waliumbile kuli Yehova mba kwoko lia mwanangana yilihinduka lialumukine ngwe chize liapwile kunyima. 7 Mwanangana yamba kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Tweya ku zuwo liami ukalihuzulule mba mungukwaha chawana chimwe. 8 Mutu wa Zambi yamba kuli mwanangana ngwenyi, Chipwe munungwaha chihanda cha hamuchima cha zuwo lienu chichi kuya ni yenu chipwe kulia chipwe kunwa kuma kuno. 9 Mumu chocho angushingile ni liji lia Yehova ngwo, Kuchi kalia chipwe kunwa, chipwe kuhilukila jila yize unayilila. 10 Chocho yayila jila yeka. Kahilukile mu jila yize ejilile ku Mbetele.
26 SETEMBRO–2 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 15-16
“Asa Kalingile Yuma ni Hamu, Mba Yena?”
(1 Mianangana 15:11, 12) Asa walingile chipema kumeso ja Yehova ngwe kalamba kenyi Ndawichi. 12 Yachiza akwa utumwa mu chifuchi. Yachiza tuponya eswe waze tulamba twenyi alingile.
w12 15/8 8 ¶4
“Kuli Kwononona ha Milimo Yetu”
Ha kupalika cha miaka 20 wanangana wa Izalele uze walitetele ha yihanda yaali, Yunda yafwa mu muheto wakulinga yitanga ya akwa-mavungu. Muze Asa apwile mwanangana ha mwaka 977 K.M.J, atu waze apwile mu chota cha wanangana wacho kapwile ni kuwayila tuzambi A-Kanana. Alioze, kulita ni mukanda wa sango ja kuyula cha Asa, unambe ngwo: Asa “walingile chipema ni chize chinalulama kumeso ja Yehova Zambi yenyi.” Iye “Yachiza yilumbilo ya yilambala ni manangamo, yapalwola tuponya, ni kutetateta Ashera.” (2Sg 14:2, 3) Chikwo nawa, yachiza mu wanangana wa Yunda, malunga “akwa utumwa” mu milimo ya tembele ni waze apwile ni kulinga yuma yipi mu jina lia ulembelo. Asa kakalingile wika yuma yino. Iye nawa yatoweza atu hanga “afupe Yehova Zambi yatulamba” two ni kufunga “ye shimbi ni lie liji” lia Zambi.—1Mi 15:12, 13; 2Sg 14:4.
(1 Mianangana 15:13) Yachiza nawa naye Maka ku kuyula chenyi mumu te halinga kaponya mupi ha umwe 1*Ashera. Asa yapatwola mwe kaponya kenyi yakamwochela ku chitwetwe Kendrone.
Wayila Yehova ni Mbunge Yeswe!
7 Kuchi mutunyingika ngwetu hitunalihane kuli Yehova ni mbunge yeswe? Mutuhasa kulihula ngwetu: ‘Shina mungwononokena Yehova chipwe muze muchipwa chikalu kuchilinga? Kutala mungununga ni kukwasa chikungulwila chenyi hanga chipwe chalinanga?’ Nyonga hamu lize Asa apwile nalio hakuchiza kako wa pwo mu wanangana! Ha mashimbu amwe, ni yena watela kupwa ni hamu ngwe Asa. Chakutalilaho, yika mulinga nyi usoko hanji sepa lie malinga shili, chakuhona kulikonyeka, chocho mamusosolola mu chikungulwila? Shina mulituna kulikata nenyi? Yika mbunge ye muyikutwala kulinga?
(1 Mianangana 15:14, 23) Alioze kachijile manangamo, hindu mbunge ya Asa te yingunu kumeso ja Yehova matangwa jenyi eswe. 23 Yitanga yikwo ya Asa, ni tachi jenyi, ni yize yeswe alingile, ni yihunda yize atungile, hanayisoneka mu mukanda wa sango ja mianangana ja Yunda. Alioze ha miaka ya ushinakaji wenyi wapwile ni musongo ku yiliato yenyi.
it-1 241
Asa
Chipwe ngwe Asa ha mashimbu amwe kakasolwele mana ni malinjekela, yitanga yenyi yipema ni kwecha kupwa chitanganyanyi, chino chapwile chilemu chinji kuhiana uhenge wenyi. Iye kali umwe wa kuli mianangana ja Yunda waze ashishikile. (2Sg 15:17) Kuyula cha Asa, chize chalingile miaka 41, chapwile ngwe kuyula cha mianangana nake a mu Izalele: Jeroboame, Nandambe, Mbasha, Ela, Zimiri, Omiri, Tibani (yoze wayulile chimwe chihanda cha mu Izalele hakulimika ni Omiri) ni Ahabe. (1Mi 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Muze afwile, mwanenyi Yehosofate yamuswana mu wanangana.—1Mi 15:24.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 16:34) Ha matangwa jenyi Hieli Ka-Mbetele watungile Yeriku. Ha kusa fundamentu, mwanenyi mutangu, Apirame wafwile; mba ha kumika yajilo, mwanenyi kasula-songo, Segubu wafwile nikulita ni liji lia Yehova lize ahanjikile kuli Yoshua mwana Nune.
w98 15/9 21-22
Zambi Kali Wamwenemwene Kuli Yena?
Chakutalilaho, tanga uprofeto hakutwala kukutungulula Yeriku nawa tala chize wamanunukine. Yoshua 6:26 unambe ngwo: “Yoshua washingishile atu tangwa lize ngwenyi, Mweswe makatuka akatunge chihunda chino cha Yeriku akashingiwe kuli Yehova. Masela fundamentu ni kufwa cha mwanenyi mutangu, Masaho pito ni kufwa cha mwanenyi wasula.” Yino yamanunukine ha miaka 500 kulutwe, kashika twakutanga ha mukanda 1 Mianangana 16:34 ngwo: “Ha [Mwanangana Ahabe] matangwa jenyi Hieli Ka-Mbetele watungile Yeriku. Ha kusa fundamentu, mwanenyi mutangu, Apirame wafwile; mba ha kumika yajilo, mwanenyi kasula-songo, Segubu wafwile nikulita ni liji lia Yehova lize ahanjikile kuli Yoshua mwana Nune.” Zambi wamwenemwene wika mwe mahasa kusongwela ni kufunga hanga uprofeto wacho umanunuke.
(1 Mianangana 15:25–16:7) Nandambe mwana Jeroboame waputukile kuyula A-Izalele mu mwaka wamuchiali wa Asa mwanangana wa A-Yunda. Wayulile A-Izalele miaka yiali. 26 Walingile chipi kumeso ja Yehova; wendele mu ndako ja tato ni mu mulonga uze avulumwishine nawo A-Izalele. 27 Mba Mbasha mwana Ahija wa ku munyachi wa Yisaka, yamutwama punga. Mbasha yamushiha ku Ngibetone chifuchi chize te chapwile cha A-Filistea, mumu Nandambe ni A-Izalele eswe te hanaseleka Ngibetone. 28 Ha mwaka wamuchitatu wa Asa mwanangana wa A-Yunda Mbasha washihile Nandambe ni kumusalakana mu wanangana. 29 Mba muze hapwa mwanangana washihile akwa munyachi wa Jeroboame eswe. Kahichikile kuli Jeroboame niumwe mukwa kuhwima mwiku wa mwono — ndo hamwonwona nikulita ni liji lia Yehova lize ahanjikile kuli kavumbi kenyi Ahija Ka-Shilone. 30 Yachilinga mumu ha milonga ya Jeroboame ni yize avulumwishine A-Izalele ni chize ehile nayo Yehova Zambi ya Izalele atenuke. 31 Yitanga yikwo ya Nandambe, ni yize yeswe alingile hanayisoneka mu mukanda wa sango ja mianangana ja A-Izalele. 32 Kwapwile jita hakachi ka Asa ni Mbasha mwanangana wa Izalele matangwa jo eswe. 33 Ha mwaka wamuchitatu wa Asa mwanangana wa Yunda Mbasha mwana wa Ahijia waputukile kuyula mu Tiriza, mba wayulile makumi aali ni miaka yiwana. 34 Walingile chipi kumeso ja Yehova. Wendele mu ndako ja Jeroboame, ni mu mulonga uze avulumwishine nawo A-Izalele. 1 Liji lia Yehova liejile kuli Jehu mwana Hanani lia kulimika ni Mbasha ngwo, 2 Nakuchijile mu fufuta, nakunangamishine, nakupwishile mukwa kuyula atu jami A-Izalele. Alioze yena hiwenda mu ndako ja Jeroboame, hiwavulumwisa atu jami A-Izalele ukangwihie ku utenu ni milonga yo. 3 Kashika mungukomba Mbasha ni akwa munyachi wenyi. Mungupwisa munyachi we ngwe munyachi wa Jeroboame mwana Nebate. 4 Mukwa munyachi wa Mbasha yoze mafwila mu chihunda mamulia kuli tuwa, ni yoze mafwila mu yambu mamulia kuli tujila a mu tetela. 5 Yitanga yikwo ya Mbasha, ni yize alingile, ni ndundo jenyi, hanayisoneka mu mukanda wa sango ja mianangana ja Izalele. 6 Mbasha yaya tulo, yaya kuli tulamba twenyi yamufunda mu Tiriza mba Ela yamusalakana mu wanangana. 7 Liji lia Yehova liejile kuli profeta Jehu mwana Hanani liakulimika ni Mbasha ni munyachi wenyi mumu ha yipi yize yeswe halinga kumeso ja Yehova akamwihie ku utenu ni yitanga ya moko jenyi, ha kulifwa ni munyachi wa Jeroboame, mba yamulamba.
3-9 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 17-18
“Ndo Mwaka Uka Munukakashana Hakachi ka Mbunge Jiali?”
(1 Mianangana 18:21) Eliya yakundama kuli atu eswe ngwenyi, Ndo mwaka uka munukakashana hakachi ka mbunge jiali? Nyi Yehova iye Zambi mukaulenu. Alioze nyi Mbale mukaulenu. Atu kamukumbulwile chipwe liji limuwika.
Pwako ni Ufulielo Kwata Yiyulo ya Mana!
6 Muze apwile mu Chifuchi cha Chilakenyo, A-Izalele kafupiwile kusakula kuwayila Yehova hanji kuwayila tuzambi a mahuza. (Tanga Yoshua 24:15.) Chino kota chasolokele ngwe chiyulo cha ngwaza. Alioze, kusakula cho te muchaanehena mwono hanji kufwa. Ha mashimbu ja akwa-Kuyula, A-Izalele nihindu te kakusakula kulinga yuma yipi. Ayo kechele kuwayila Yehova ni kuputuka kuwayila tuzambi a mahuza. (Akwa Kuyula 2:3, 11-23) Hi kulutwe, ha mashimbu ja profeta Eliya, atu ja Zambi katambile kusakula kuwayila Yehova hanji zambi wa mahuza Mbale. (1 Mianangana 18:21) Chino te muchihasa kupwa chiyulo chashi kukwata, mumu kuwayila Yehova chapwa chuma chipema mashimbu eswe. Mutu mukwa-mana te keshi kuzanga kuwayila zambi yoze keshi mwono. Chipwe chocho, atu eswe te keshi kuhasa kukwata chiyulo chimuwika. Mbimbilya yinambe ngwo, A-Izalele ‘yakakajana hakachi ka mbunge jiali.’ Ni malinjekela eswe, Eliya yakolweza atu hanga asakule kuwayila Zambi wamwenemwene, Yehova.
(1 Mianangana 18:25-29) Eliya yamba kuli aprofeta ja Mbale ngwenyi, Litongwelenu umwe kuji nuliange yenu kumululika se nuli anji. Hisanyikenu ha jina lia zambi yenu alioze kanda nusako kahia. 26 O yatambula kuji yoze aahele, yamululika, yasanyika ha jina lia Mbale chize ku chimene ndo tangwa ha muchima ngwo, Mbale! Twivwe kama. Alioze kukwapwile liji chipwe kumbululo. Yatumbwoka kweswe kwakujingilika chilumbilo chize alingile. 27 Ha kuheta tangwa ha muchima, Eliya yaalenya ngwenyi, Tambikenu! mumu iye zambi. Hanji kananyongo, hanji haya kumwe kuma, hanji mu wenyi, hanji kananongwoka kashika chatamba kumulawisa. 28 O yatambika nikulipulapula ni poko, ni makunga nikulita ni ndako jo ndo manyinga apukumukine hali ayo. 29 Muze tangwa hiliaputuka kusendala aprofetezele ndo kwakuya ku ola ya mulambu wa ngoloshi, hindu kukwapwile chipwe liji, chipwe kumbululo, chipwe mukwa kwivwa; nichimwe.
ia 88 ¶15
Iye Yakalila Uwayilo Walinanga
15 Asasendote a Mbale yalisamba chinji, “yatambika nikulipulapula ni poko, ni makunga nikulita ni ndako jo ndo manyinga apukumukine hali ayo.” Alioze, yuma yino yeswe alingile yalitokelele. “Hindu kukwapwile chipwe liji chipwe kumbululo, chipwe mukwa kwivwa; nichimwe.” (1Mi 18:28, 29) Chekwamba, kukwakapwile niumwe Mbale. Wano kapwile mahuza ja Satana hanga apiangule atu ja Yehova. Kwamba pundu, kusakula mwata mweka, chakuhona kusakula Yehova, chakuneha lamba ni sonyi.—Tanga Samu 25:3; 115:4-8.
(1 Mianangana 18:36-38) Mba ha ola yakulambula mulambu wa ngoloshi profeta Eliya yakundama, yamba ngwenyi, Yehova Zambi ya Apalahama, ni ya Izake, ni ya Izalele, akanyingike musono ngwo, Yenu nuli Zambi mu Izalele ni yami nguli kavumbi kenu hinalinga yino yuma yeswe mumu yenu nwanguhele liji. 37 Yehova, nungwivwe kama. Nungwivwe hanga vungu lino akanyingike ngwo, Yehova iye Zambi, ni hinunachitayiza mbunge jo jikahiluke kunyima. 38 Henaho kahia ka Yehova yikahulumuka yikalalisa mulambu wa kulumba, ni kunyi, ni mawe, ni fufuta, ni e meya waze apwile mu kapila.
ia 90 ¶18
Iye Yakalila Uwayilo Walinanga
18 Shimbu Eliya kanda achilemba, mbunga kota kalihulile nyi Yehova kali mukwa-mahuza ngwe Mbale. Alioze, muze Eliya halemba, kakahashile nawa kukakajana. Lusango kanambe ngwo: “Henaho kahia ka Yehova yikahulumuka yikalalisa mulambu wa kulumba, ni kunyi, ni mawe, ni fufuta, ni e meya waze apwile mu kapila.” (1Mi 18:38) Lino liapwile kumbululo lipema chinji! Mba yika atu alingile?
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 18:1) Kulutwe lia matangwa anji liji lia Yehova yiliza kuli Eliya mu mwaka wamuchitatu ngwenyi, Yako usoloke kuli Ahabe mumu himungutuma vula hashi.
w08 1/4 19, mushete
Iye Katalile, Nawa Yashimbwila
Ha Matangwa ja Eliya Changa Chalingile Mashimbu Angahi?
Profeta wa Yehova, Eliya yalweza Mwanangana Ahabe ngwenyi, changa te kwasala hakehe chihwe. Chino chalingiwile “mu mwaka wamuchitatu,” kota kukatuka ha tangwa lize Eliya ambile ngwenyi changa muchiputuka. (1Mi 18:1) Yehova kanokesele vula ha mashimbu akehe muze Eliya ambile ngwenyi Iye te machilinga. Kashika, amwe kakwamba ngwo changa chahwile mu mwaka wamuchitatu nawa ngwo chalingile miaka yaali ni ndambu. Alioze, Yesu ni Tiangu kambile ngwo changa chalingile “miaka yitatu ni tukweji asambano.” (Lu 4:25; Tia 5:17) Shina yono kali kalumbanganyishi?
Ka hi chocho ko. Nyingika chino, mashimbu a changa mu Izalele kapwile ni kutwama mashimbu anji, te kakulinga tukweji asambano. Kwamba pundu, Eliya kayile kuli Ahabe amulweze hakutwala ku changa muze mashimbu a changa te hoka. Kwamba umwenemwene, changa te kwasala hakehe chilinge chipinji cha mwaka. Kashika, muze Eliya atwile mutambi wa kuhwa cha changa “mu mwaka wamuchitatu,” kukatuka haze iye atwile mutambi utangu, changa te hichalinga mwaka umuwika ni chipinji. “Miaka yitatu ni tukweji asambano” te hiyakumbana muze atu apalikile mu cheseko ku Mulundu wa Karmela.
(1 Mianangana 18:36-46) Mba ha ola ya kulambula mulambu wa ngoloshi profeta Eliya yakundama, yamba ngwenyi, Yehova Zambi ya Apalahama, ni ya Izake, ni ya Izalele, akanyingike musono ngwo, Yenu nuli Zambi mu Izalele ni yami nguli kavumbi kenu hinalinga yino yuma yeswe mumu yenu nwanguhele liji. 37 Yehova, nungwivwe kama. Nungwivwe hanga vungu lino akanyingike ngwo, Yehova iye Zambi, ni hinunachitayiza mbunge jo jikahiluke kunyima. 38 Henaho kahia ka Yehova yikahulumuka yikalalisa mulambu wa kulumba, ni kunyi, ni mawe, ni fufuta, ni e meya waze apwile mu kapila. 39 Muze atu eswe achimwene yafulamana, meso jo hashi, yamba ngwo, Yehova iye Zambi! Yehova iye Zambi! 40 Eliya yamba kuli ayo ngwenyi, Kwatenu aprofeta ja Mbale; niumwe kanda omboka. Yaakwata, mba Eliya yaatwala ku chitwetwe cha Kishone yaashihilako. 41 Eliya yamba kuli Ahabe ngwenyi, Kanduka uye ukalie, ukanwe, mumu chinumo chiliko cha vula munji. 42 Chocho Ahabe yaya akalie akanwe alioze Eliya yakanduka helu lia Karmela, yahetamina hashi, yasa mutwe hakachi ka makungunwa. 43 Yamba kuli kavumbi kenyi ngwenyi, Kanduka haliapwila utale ku kalunga-lwiji. Yaya, yatala, yamba ngwenyi, Nichimwe kuchishiko. Yamba ngwenyi, Yako nawa, yisuho shimbiali. 44 Ha chisuho chamuchishimbiali yamba ngwenyi, Lelwa likepe ngwe kwoko lia mutu linakatuka mu kalunga-lwiji. Iye ngwenyi, Yako ukambulwile Ahabe ngwe, Lulikenu temba lienu nuye. Nyi ka, vula manukwika. 45 Kulutwe lia kashimbu kwilu kweswe kwalayile pwi ni malelwa ni fuji. Kwejile vula munji. Ahabe yaya mu temba ku Yezerele. 46 Kwoko lia Yehova yiliza hali Eliya mba aye yalijichika mu zalilo yazomboka kulutwe lia Ahabe ndo ku chikolo cha Yezerele.
10-16 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 19-20
“Fupa Yehova Hanga Akutakamise”
(1 Mianangana 19:3, 4) Ha kuchimona iye yakatuka akalamwine mwono wenyi yaya ku Mbia-shipa chili mu chifuchi cha Yunda. Yahichikako kavumbi kenyi. 4 Alioze wayile wenyi wa tangwa lia muwundu mu puya. Yaheta ku chiputa chimwe, yeta kuli Zambi hanga te afwe. Ngwenyi, Kunahu, Yehova, tambula kama mwono wami, mumu chapemene kuhiana atata.
Fuliela Muli Yehova Muze Uli mu Yipikalo
5 Tanga 1 Mianangana 19:1-4. Eliya kevwile woma, muze Mwazovu Jezebele afupile kumushiha. Hachino, yachinyina ku Mbia-shipa. Iye yalema ku mbunge, chocho “yeta kuli Zambi hanga te afwe.” Mumu liaka evwile chocho? Eliya te chihenge, “mutu wa kulifwa ni yetu mu mbunge yenyi.” (Tia. 5:17) Iye hanji kalemene ku mbunge, mumu lia kuzakalala ni kuhonga. Eliya kota kanyongene ngwenyi, tachi jize asele hanga akwase atu kuwayila Yehova jinakalitokela, mu Izalele yuma te kuyichi kupema, nawa ngwo iye wika mwe te unanungu ni kuwayila Yehova. (1 Mia. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Mutuhasa kukomoka ha chize evwile profeta yono washishika. Alioze, Yehova kanyingikine chize profeta wenyi evwile ku mbunge.
(1 Mianangana 19:5-7, 11, 12) Mba mushi lia chiputa yapomba tulo. Kulutwe umwe mungelo yamusunga ngwenyi, Katuka ulie. 6 Yatala, kuma, kwe ku mutwe wenyi mbolo yimwe ya kwocha ha makala ni mulondo wa meya. Yalia, yanwa mba yapomba nawa. 7 Mungelo wa Yehova yeza kamuchiali yamusunga ngwenyi, Katuka ulie mumu wenyi wasuha naye hali yena. 11 Yehova yamba ngwenyi, Tuhuka umane ha mulundu kumeso ja Yehova. Kumanyi Yehova te kanapalika ni fuji yinene ya tachi yiyipulapula milundu nikupalwola mawe tuyipinji kumeso ja Yehova, alioze Yehova kapwile mu fuji. Kulutwe lia fuji kwejile munyiko alioze Yehova kapwile mu munyiko. 12 Kulutwe lia munyiko kwejile kahia alioze Yehova kapwile mu kahia. Kulutwe lia kahia kwejile liji limwe likepe lia vumbi.
ia 103 ¶13
Iye Kamutakamishine Kuli Zambi Yenyi
13 Kuchi yena wanyonga ha chize Yehova alivwile, muze amwene profeta wenyi yoze akuzanga mushi lia chiputa mu puya meta hanga afwe? Kumbululo mutuliwana ha lusango yono. Muze Eliya te haya mu tulo, Yehova yatuma mungelo. Mungelo yamusunga hakehe ni kumwamba ngwenyi: “Katuka ulie.” Eliya yalia, mungelo te hamululiekela kulia, lumbolo wa kwocha ni meya akekema. Shina iye kanakasakwilila kama mungelo? Lusango kanasolola wika ngwo, profeta kalile, kanwine nawa yapomba cheka. Shina iye te kananenganyana chinji, chakuhona kuhasa kuhanjika? Chipwe chocho, mungelo kamuhindwishile ha chisuho chamuchiali, kota muze te kwilu hikwacha. Cheka nawa yalweza Eliya ngwenyi: “Katuka ulie,” nawa yamulweza maliji wano autakamiso: “Mumu wenyi wasuha naye hali yena.”—1Mi 19:5-7.
ia 106 ¶21
Iye Kamutakamishine Kuli Zambi Yenyi
21 Lusango kanasolola ngwo Yehova kakapwile mu fuji, munyiko ni mu kahia. Eliya te kananyingika ngwenyi, Yehova hi ko ka zambi wa yitangiwa, ngwe Mbale, yoze te atu waze akumuwayila apwile ni kumona ngwe kali yoze “wakunokesa vula.” Yehova kali Chishina cha ndundo jeswe ja yitangiwa ya chisemewa, alioze, iye kakwete ndundo kuhiana yitangiwa yeswe yize hanatange. Chipwe lilu ni lilu lia malilu kuliamutele. (1Mi 8:27) Kuchi yuma yino yakwashile Eliya? Iwuluka ngwe, iye te kanevu woma. Amu Yehova Zambi-wa-Ndundo-Jeswe te ali ku sali lienyi, Eliya te katambile kwivwila Ahabe ni Jezebele woma!—Tanga Samu 118:6.
(1 Mianangana 19:15-18) Yehova yamba kuli iye ngwenyi, Yako uhiluke mu jila ye ya puya ya Ndamaseku. Ha kuheta mukawayisa Hazaele akapwe mwanangana wa Seria. 16 Ni Jehu mwana Nimishi mukamuwayisa akapwe mwanangana wa Izalele. Ni Elisha mwana Sefate wa ku Abelemehola mukamuwayisa akapwe profeta yoze makakusalakana. 17 Mba yoze makomboka ku katana ka Hazaele makamushiha kuli Jehu, ni yoze makomboka ku katana ka Jehu makamushiha kuli Elisha. 18 Hindu munguhichika mu Izalele tununu shimbiali (7,000) waze eswe makungunwa jo kahetamine kuli Mbale ni makanwa jo eswe kamuhele mbeju.
ia 106 ¶22
Iye Kamutakamishine Kuli Zambi Yenyi
22 Kulutwe lia kahia kwejile “liji limwe likepe lia vumbi.” Liji lino lialwezele Eliya hanga ahanjike. Kashika, ha chisuho chamuchiali Eliya yahanjika hakutwala ku yipikalo yenyi. Kota yino yamukwashile alivwe kanawa. Alioze, kwamba umwenemwene, Eliya kawanyine utakamiso ha “liji limwe likepe lia vumbi,” ha yize liji liacho liambile. Yehova yalweza Eliya ngwenyi te kali mulemu chinji. Kuchi achilingile? Zambi kamulwezele yuma yinji yize te malinga hakutwala ku uwayilo wa Mbale mu Izalele. Kwamba umwenemwene, mulimo uze Eliya alingile kuwakapwile wamokomoko, mumu upale wa Yehova te unalingiwa, kwakapwile nawa nichimwe chize te muchikwika upale wacho. Chikwo nawa, Eliya te kanalingi chihanda cha upale wacho, kashika Yehova yamulweza hanga aputuke kulinga mulimo wenyi ni kumwaha usongwelo wa yize te atamba kulinga.—1Mi 19:12-17.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 19:19-21) Chocho yakatukako, yawana Elisha mwana Sefate te kanalimi ni sharua ni kumi lia kanga ni kanga jiali ja ngombe kulutwe lienyi. Kumi ni yamuchiali te niyenyi. Eliya yaheta kuli iye yasa hina lienyi hali iye. 20 Yahichika e ngombe, yazomboka kunyima lia Eliya ngwenyi, Ngunalembe ngutayize kama nguchishike tata ni mama mba kulutwe mungukukaula. Aye yamukumbulula ngwenyi, Hiluka nyi. Alioze yika nakulinganga? 21 Yahiluka, yanda kanga yimuwika ya ngombe, yaashiha, yateleka yifwo ni kanga ja ngombe. Yahana kuli atu mba yayilia. Aye yakatuka yakaula Eliya nikumulingila.
w97 11/1 31 ¶2
Chilweza Chakulihana ni Ushishiko
Tuvumbi anji a Zambi musono, no kakusolola spiritu yakulihana. Amwe a kuli ayo kakuhichika “minda” yuma yimwe yakulikwasa nayo ku mwono, hanga aye ni kukwasa kuze kunafupiwa ukwaso wa akwa-kwambujola hanji kukalakala ku Mbetele. Akwo kakulihana hanga aye mu yifuchi yeka akwase milimo ya kutunga Mazuwo a Wanangana. Eka kakutayiza kulinga milimo yize atu akumona ngwo yili yangwaza. Alioze, niumwe yoze wakukalakalila Yehova ngwe ndungo wakulinga mulimo wangwaza wakuhi. Yehova kakulemesa waze eswe akumulingila ni kuwahisa spiritu yo yakulihana.—Mar 10:29, 30.
(1 Mianangana 19:1-14) Ahabe yambulwila Jezebele yuma yeswe yize Eliya halinga, ni chize hashiha aprofeta eswe ni katana. 2 Henaho Jezebele yatuma mukeji kuli Eliya ngwenyi, Nyi chapwishile mwono we ngwe mwono wo ha ola yino hamene, tuzambi tuchilinge kuli yami, akawezeko nawa. 3 Ha kuchimona iye yakatuka akalamwine mwono wenyi yaya ku Mbia-shipa chili mu chifuchi cha Yunda. Yahichikako kavumbi kenyi. 4 Alioze wayile wenyi wa tangwa lia muwundu mu puya. Yaheta ku chiputa chimwe, yeta kuli Zambi hanga te afwe. Ngwenyi, Kunahu, Yehova, tambula kama mwono wami, mumu chapemene kuhiana atata. 5 Mba mushi lia chiputa yapomba tulo. Kulutwe umwe mungelo yamusunga ngwenyi, Katuka ulie. 6 Yatala, kuma, kwe ku mutwe wenyi mbolo yimwe ya kwocha ha makala ni mulondo wa meya. Yalia, yanwa mba yapomba nawa. 7 Mungelo wa Yehova yeza kamuchiali yamusunga ngwenyi, Katuka ulie mumu wenyi wasuha naye hali yena. 8 Yakatuka; yalia; yanwa; yenda mu tachi ja kulia chize makumi awana a matangwa ni makumi awana a ufuku ndo ku Horepe we mulundu wa Zambi. 9 Yawanako chivwenge chimwe, yapombamo. Kumanyi liji lia Yehova yiliza kuli iye ngwo, Eliya yika unalingi kuno? 10 Aye ngwenyi, Nguli ni mbunge ya kuzanga wika Yehova Zambi-ya-Tujita. Alioze A-Izalele hehuka usendo we, hanunguna yilumbilo ye, hashiha aprofeta je ni katana. Yami wika ukawami nasala. Mba kanafupu kungutambula mwono wami. 11 Yehova yamba ngwenyi, Tuhuka umane ha mulundu kumeso ja Yehova. Kumanyi Yehova te kanapalika ni fuji yinene ya tachi yiyipulapula milundu nikupalwola mawe tuyipinji kumeso ja Yehova, alioze Yehova kapwile mu fuji. Kulutwe lia fuji kwejile munyiko alioze Yehova kapwile mu munyiko. 12 Kulutwe lia munyiko kwejile kahia alioze Yehova kapwile mu kahia. Kulutwe lia kahia kwejile liji limwe likepe lia vumbi. 13 Ha kuchivwa Eliya yalifuka ku meso ni hina lienyi, yakatuka, yamana mu chikolo cha chivwenge. Yikwiza liji limwe kuli iye ngwo, Eliya yika unalingi kuno? 14 Aye yamba ngwenyi, Nguli ni mbunge ya kuzanga wika Yehova Zambi-ya-Tujita, mumu A-Izalele hehuka usendo we, hanunguna yilumbilo ye, hashiha aprofeta je ni katana. Yami wika ukawami nasala; mba kanafupu kungutambula mwono wami.
17-23 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 21-22
“Imbulula Chize Yehova Akuyula”
(1 Mianangana 22:19) Mikaia ngwenyi, Ena kashika panjika ku liji lia Yehova. Namwene Yehova ha ngunja yenyi ni mbunga yeswe ya mwilu kanamana ku chindume chenyi ni ku chimeso chenyi.
it-2 509
Yehova-wa-Tujita
Muze Yoshua amwene mungelo hakamwihi ni Yeriku iye yamuhula nyi kali ku sali lia Izalele nyi kali ku sali lia akwa kole, iye yakumbulula ngwenyi: “ka, alioze yami hineza ngukapwe kapitau ka tujita twa Yehova.” (Yos 5:13-15) Profeta Mikaia kalwezele Mwanangana Ahabe ni Yehosofate ngwenyi: “Namwene Yehova ha ngunja yenyi ni mbunga yeswe ya mwilu kanamana ku chindume chenyi ni ku chimeso chenyi,” chekwamba ana a spiritu a Yehova. (1Mi 22:19-21) Maliji “Yehova-wa-Tujita,” kanalite mumu angelo keshi kwatongola wika mu yizavu ya akerupimi, aserafime ni angelo (Iza 6:2, 3; Upu 3:24; Uso 5:11), alioze kali akululieka mu yizavu, kashika Yesu Kristu ambile ngwenyi te kali ni angelo kuhiana “kumi ni tununu aali (12,000) a mbunga ya angelo,” waze mahasa kumukwasa. (Mat 26:53) Muze te analiumbu ni kwita ukwaso kuli Yehova, Hezekia kambile ngwenyi, “Yehova-wa-Tujita yoze watwama hakachi ka akerupimi,” yahanjika ha kutwala ku mushete wa usendo ni yizulie ya akerupimi ha chifukilo waze apwile ni kusolola chilayi cha ngunja ya Yehova mu malilu. (Iza 37:16; tesa ni 1Sa 4:4; 2Sa 6:2) Kavumbi ka Elisha yoze wapwile ni kwivwa woma, yatakama ha kumona usolwelo, yamona mulundu uze wapwile hakamwihi ni mbonge yize te Elisha atwama, “wazalile too ni tuvwalu ni matemba a kahia,” ngwe chihanda cha angelo a Yehova.—2Mi 6:15-17.
(1 Mianangana 22:20-22) Yehova yamba ngwenyi, Iya maya akasongojole Ahabe akaye ku Ramote-Ngiliate akafwileko? Umwe yamba chichi mukwo yamba chichi. 21 Alioze kwejile umwe spiritu, yamana kumeso ja Yehova ngwenyi, Yami mungumusongojola. 22 Yehova ngwenyi, Neka? Aye yamba ngwenyi, Munguya ngukapwe spiritu ya mahuza mu makanwa ja aprofeta jenyi eswe. Aye ngwenyi, E, kumukamusongojola, kumukamukumba. Yako ulinge chocho.
“Kristu Iye we Mutwe wa Lunga Mweswe”
9 Kulikehesa. Yehova mwe ukwete mana kuhiana yitangiwa yenyi yeswe, chipwe chocho, iye kakupanjika manyonga ja tuvumbi twenyi. (Uputu. 18:23, 24, 32) Chikwo nawa, iye kakutayiza yiyulo yo. (1 Mia. 22:19-22) Yehova kali mungunu, alioze keshi kushimbwila ungunu hali yetu. Kashika akukwasa tuvumbi twenyi hanga amulingile kanawa. (Samu 113:6, 7) Chikwo nawa, Mbimbiliya yinavuluka Yehova ngwo, “chikwashi chetu.” (Samu 27:9; Hepre. 13:6) Mwanangana Ndawichi kanyingikine ngwenyi, kahashile kulinga milimo yinene-yinene yize atambwile mumu lia ukwaso ni kulikehesa cha Yehova.—2 Samue. 22:36.
(1 Mianangana 22:23) Kashika tala, Yehova hasa spiritu ya mahuza mu makanwa ja wano aprofeta je eswe. Chikwo nawa Yehova hahanjika chipi ha kutwala kuli yena.
it-2 808
Mahuza
Yehova Zambi kakwecha hanga kulinga cha “maliji akupiangula,” kuli waze akuzanga kufuliela yuma ya saki, “hanga akafuliele mahuza” chakuhona kufuliela ha sango lipema hakutwala kuli Yesu Kristu. (2Te 2:9-12) Shimbi yino yinasoka ha yize yalingiwile kunyima, kuli Mwanangana Ahabe, wa mu Izalele. Aprofeta a mahuza yatakamisa Ahabe ngwo makumba ku jita ya kulimika ni Ramote-Ngiliate, alioze profeta wa Yehova Mikaia, yamulweza ngwenyi te kechi kukumba. Kulita ni usolwelo uze Mikaia amwene, Yehova yecha hanga chitangiwa cha spiritu chipwe “spiritu ya mahuza” mu makanwa ja aprofeta a Ahabe. Chekwamba, chitangiwa chino cha spiritu chazachishile ndundo jenyi hali ayo, kashika kakahanjikile umwenemwene, alioze yize ayo azangile kwamba ni yize Ahabe azangile hanga ayo amulweze. Chipwe ngwe kaliangile kumutoweza, nihindu Ahabe yazanga kutayiza yuma ya mahuza, chocho yatokesa mwono wenyi.—1Mi 22:1-38; 2Sg 18.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 21:27-29) Muze Ahabe hevwa maliji wano, yasonya mazalo jenyi, yazala chikeleyi ha mujimba wenyi, yalitwamina kulia, yapomba mu chikeleyi ni kwenda ni vumbi. 28 Kashika liji lia Yehova yiliza kuli Eliya Ka-Tishibe ngwenyi, 29 Wamona chize Ahabe halikehesa kuli yami? Kashika chichi kuneha che chipi ha matangwa jenyi mumu halikehesa kuli yami alioze munguneha chipi ha munyachi wenyi ha matangwa ja mwanenyi.
Kulikonyeka Chamwenemwene Yika Chinalumbunuka?
4 Hakupalika cha mashimbu, uhomboloji wa Yehova yiuheta kusongo. Iye yatuma profeta Eliya hanga alweze Ahabe ni Jezebele lamba lize te maamwesa. Asoko jo eswe te maashiha. Maliji ja Eliya kevwishile Ahabe yikola yinji ku mbunge! Chocho lunga yono mukwa-kulizata, ‘yalikehesa.’—1 Mia. 21:19-29.
5 Ha mashimbu jacho, Ahabe kalikehesele. Alioze hanyima lia chino, yuma yize alingile yasolwele ngwo, kakalikonyekene ni mbunge yeswe. Iye kakalingile niyimwe hanga ahwise uwayilo wa Mbale mu wanangana wenyi. Nawa kakakolwezele atu hanga awayile Yehova. Ahabe kasolwele nawa ngwo, kakalikonyekene ha yuma yikwo.
6 Kulutwe, Ahabe yaputuka kwasa jita ni A-Seria. Hachino, yasanyika Yehosofate mwanangana wa Yunda hanga amukwase mu jita yacho. Amu Yehosofate apwile mwanangana mupema, yalweza Ahabe hanga afupe usongwelo kuli profeta wa Yehova. Ku uputukilo, Ahabe kakazangile nyonga liacho. Yamba ngwenyi: “Kwali mutu umuwika mutuhasa kumuhula liji lia Yehova, Mikaia mwana Imala alioze kole ngunamuwvila mumu kakuprofeteza chipi hali yami hi chipema ko.” Chipwe chocho, ayo yahula profeta Mikaia. Ngwe chize Ahabe ambile, sango jize aalwezele kuli profeta kujakapwile jipema kuli iye! Ahabe kachi kalikonyekene ni kwita ukonekeno kuli Yehova. Shimbu achilinge, iye yasa profeta wa Yehova mu zuwo lia ususu. (1 Mia. 22:7-9, 23, 27) Chipwe ngwe Ahabe kasele profeta wa Yehova mu zuwo lia ususu, nihindu iye kakahashile kukinda umanunuko wa uprofeto wacho. Ha jita yize yasulileho, Ahabe yamushiha.—1 Mia. 22:34-38.
(1 Mianangana 22:24-38) Henaho Zedekia mwana Chenana yakundama yalamba Mikaia ku tafu ngwenyi, Spiritu wa Yehova kuchi akatuka kuli yami ahanjike ni yena? 25 Mikaia yamba ngwenyi, Mukachimona ha tangwa lize muoya ni kuswama mu chipatulo cha mu chima. 26 Mwanangana wa Izalele yamba ngwenyi, Andenu Mikaia numuhilwise nawa kuli Amone mukwa kuyula chihunda ni kuli Njoashe mwana wa mwanangana, 27 ngwenu, Mwanangana kanambe ngwenyi, Yikilenu yono lunga mu zuwo lia ususu nukamulise kulia cha luyinda ni meya a luyinda ndo muze mungwiza nawa ni sambukila. 28 Mikaia ngwenyi, Pundu nyi muwiza ni sambukila achi muchilumbunuka ngwe Yehova kahanjikile kuli yami. Chikwo ngwenyi, Panjikenu minyachi yeswe. 29 Chocho mwanangana wa Izalele ni Yehosofate mwanangana wa Yunda yaya ku Ramote-Ngiliate. 30 Mwanangana wa Izalele yamba kuli Yehosofate ngwenyi, Ami mungulihipula ha kuya ku jita alioze yena zala mazalo je a ngungu. Chocho mwanangana wa Izalele yalihipula; yaya ku jita. 31 Acho mwanangana wa Seria te hahana shimbi kuli tupitau twenyi makumi atatu ni aali a matemba jenyi ngwenyi, Kanda nwasa jita ni akepe chipwe anene shina ni mwanangana wa Izalele wika. 32 Kashika muze tupitau twa matemba-a-jita amwene Yehosofate yamba ngwo, Au mwe mwanangana wa Izalele, mba yatewulukila kuli iye ase nenyi jita. Yehosofate aye watetele. 33 Tupitau twa matemba-a-jita ha kumona ngwo, Hi mwanangana wa Izalele ko kamuhangile nawa. 34 Alioze umwe lunga yanana uta wenyi chinanyina lume yaasa mwanangana wa Izalele ha unungino wa uzalo wenyi wa utale. Kashika iye yamba kuli mukwa kwendesa temba lienyi ngwenyi, Tewuluka unguchize mu jita mumu hangwasa chipi chikolo. 35 Ha tangwa lize jita yaliwezelele tachi ni mwanangana yamukundwiza mu temba lienyi shimbu machilimika ni A-Seria ndo ha ngoloshi mba yafwa. Manyinga jenyi ahichilile ha mashima ja temba. 36 Kulutwe lia kunjila cha tangwa kwapwile mutambi hakachi ka mbunga ya tujita ngwo, Mutu mweswe aye ku chihunda chenyi; mutu mweswe aye ku chifuchi chenyi. 37 Chocho mwanangana yafwa; yamuneha ku Samaria; yafunda mwanangana mu Samaria. 38 Yakosela temba lienyi lia jita ku chitende cha Samaria (kwenako te akusanyina yikoi) mba tuwa alesele manyinga jenyi nikulita ni liji lia Yehova lize ambile.
24-30 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 1-2
“Chilweza Chipema Cha Kufumba”
(2 Mianangana 2:8) Mba Eliya yanda uzalo wenyi, yauvunga hamuwika, yalamba e meya. Meya yahandunuka sali ni sali, mba o aali yapalika ndusu ha mavu omu.
w15 15/4 13 ¶15
Chize Makulwana Mahasa Kulongesa Akwo Ajame
15 Sango ja Elisha jinasolola nawa ngwo chili chilemu kuli mandumbu musono kusa ulemu waze anashimbula ha ukulwana. Muze Eliya ni Elisha ayile ni kumeneka chizavu cha aprofeta mu Yeriku, ayo yeza ku Lwiji wa Yordau. Mba “Eliya yanda uzalo wenyi, yauvunga hamuwika, yalamba e meya. Meya yahandunuka sali ni sali.” Wano malunga aali, yazauka ha mavu omu, aku “machiya kulutwe nikuhanjika.” Elisha yapanjika kanawa yuma yeswe yize longeshi yenyi te anambe ni kulilongesa chinji kuli yiye. Elisha kakapwile ni kunyonga ngwenyi kanyingika yuma yeswe. Mba muze Eliya amumbachile mu chijimbi, Elisha yafuna ku Lwiji wa Yordau. Akuze, yalamba uzalo wa Eliya ha meya ni kwamba ngwenyi: ‘Yehova Zambi ya Eliya kulihi uli?’ Mba meya yahandunuka nawa sali ni sali.—2 Mia. 2:8-14.
(2 Mianangana 2:13, 14) Yanda nawa uzalo wa Eliya uze te hiwaholokela hali iye. Yahiluka, yamana ha mbumbulu ya Yordau. 14 Yakwata uzalo wa Eliya uze hiwaholokela hali iye, yalamba e meya, yamba ngwenyi, Yehova Zambi ya Eliya ulihiye? Muze te halamba meya o yahandunuka sali ni sali, mba Elisha yapalika.
w15 15/4 13 ¶16
Chize Makulwana Mahasa Kulongesa Akwo Ajame
16 Nwamona ngwenu chikomokeso alingile Elisha chechize nawa alingile Eliya, nyi ngwami? Yika mutulilongesa hano? Elisha kakanyongene ngwenyi muze aye hasalakana Eliya, katamba kulilingila yuma yize Eliya kakalingile, ka. Alioze hakwimbulula Eliya, Elisha yasolola ngwenyi kasele vumbi longeshi yenyi. Hachino, yakwasa aprofeta eka hanga no amuse vumbi. (2 Mia. 2:15) Elisha yapwa profeta ha miaka 60. Yehova yamwaha tachi ja kulinga yikomokeso yinji kuhiana yize alingile Eliya. Longeso lika mandaho a longi musono?
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 2:11) Shimbu machiya kulutwe ni kuhanjika — solomoko lume — temba lia kahia ni tuvwalu a kahia, yiyaandununa umwe kuli mukwo, mba Eliya yakanduka mwilu mu chijimbi.
w05 1/8 9 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda Wamuchiali wa Mianangana
2:11—“Mwilu” mwa mutapu uka Eliya ayile muze akandukile “mu chijimbi”? Liji lino kuliatalile ku chihela kuze kwatwama Zambi ni ana jenyi angelo. (Shi 4:19; Sam 11:4; Mat 6:9; 18:10) “Mwilu” muze Eliya ayile munatale ha atmosfera. (Sam 78:26; Mat 6:26) Kota chinasoloka ngwe temba lia kahia liatwalile Eliya ku chihela chikwo cha hashi kupalikila mu atmosfera, katwamine nawa ni mwono ku chihela chacho ha amwe mashimbu. Kashika, ha kupalika cha yimwe miaka, Eliya yasonekena mukanda Jehorame mwanangana wa Yunda.—2Sg 21:1, 12-15.
(2 Mianangana 2:1-10) Chapwile muze te Yehova kanambe kupindumuna Eliya mwilu mu chijimbi, Eliya yakatuka ku Ngilingali yaya ni Elisha hamwe nenyi. 2 Eliya yamba kuli Elisha ngwenyi, Sala kama kuno mumu Yehova hangutuma ku Mbetele. Alioze Elisha yamba ngwenyi, Ni mwono wa Yehova, ni mwono we, chichi kulihandununa ni yena. Chocho apalumukine ku Mbetele. 3 Mba ana ja aprofeta waze atwamine ku Mbetele yeza kuli Elisha ngwo, Unanyingika ngwe Yehova matambula mwata we ku mutwe we musono nyi? Aye ngwenyi, E, ngunachinyingika; holenu. 4 Eliya yamba kuli iye ngwenyi, Elisha, sala kama kuno, mumu Yehova hangutuma ku Yeriku. Alioze iye ngwenyi, Ni mwono wa Yehova, ni mwono we, chichi kulihandununa ni yena. Chocho yeza ku Yeriku. 5 Mba ana ja aprofeta waze atwamine ku Yeriku yakundama kuli Elisha ngwo, Unanyingika ngwe Yehova matambula mwata we ku mutwe we musono nyi? Aye yakumbulula ngwenyi, E, ngunachinyingika; holenu. 6 Eliya yamba kuli iye ngwenyi, Sala kama kuno, mumu Yehova hangutuma ku Yordau. Aye ngwenyi, Ni mwono wa Yehova, ni mwono we, chichi kulihandununa ni yena. Chocho o aali ayile. 7 Mba makumi atano a malunga a kuli ana ja aprofeta yaya, yamana hatalanganyi no alioze kusuku. O aali amanyine ku Yourdau. 8 Mba Eliya yanda uzalo wenyi, yauvunga hamuwika, yalamba e meya. Meya yahandunuka sali ni sali, mba o aali yapalika ndusu ha mavu omu. 9 Chapwile muze te hapalika, Eliya yamba kuli Elisha ngwenyi, Eta cheswacho unazange ngukulingile shimbu kanda angutambula kuli yena. Elisha ngwenyi, Ngunalembe, yihanda yiali ya spiritu ye yikatwame hali yami. 10 Aye ngwenyi, Hiweta chuma chikalu, alioze nyi mungumona muze manguchiza kuli yena muchipwa chocho. Nyi kwangumwene kuchichi kupwa chocho.
31 OUTUBRO– 6 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 3-4
“Tambula Mwane”
(2 Mianangana 4:8-10) Limwe tangwa, Elisha te kanayi ku Shuneme kuze kwatwamine umwe pwo mulemu. Mwe pwo washinjikile Elisha atambwileko kulia. Chocho tangwa lieswalio apalikilileko wanjila atambule kulia. 9 Pwo yamba kuli mukwo-lunga ngwenyi, Ngunamono pundu yono wakupalieka kuno matangwa eswe umwe mutu musandu wa Zambi. 10 Tulinge kama kachipatulo kamwe ha yishimi, tukamuselemo muhela, ni mesa, ni chitwamo, ni chikwachilo cha ndeya, mba muze meza kuli yetu manjilamo.
(2 Mianangana 4:16, 17) Profeta yamba ngwenyi, Ha kakweji yono, ha mwaka wa kutongola, kumukakwata mwana wa lunga. Pwo yamba ngwenyi, Hi chocho ko mwata wami. Ena uli mutu wa Zambi, kanda uhanjika mahuza kuli yami kavumbi ke. 17 Alioze pwo yaka ufumba, yasema mwana wa lunga ha shimbu lia kutongola ngwe chizechene amulwezele kuli Elisha.
‘Ngunanyingika Makahinduka ku Kufwa’
7 Uhindukilo wamuchiali uze uli mu Mbimbiliya, kaulingile kuli profeta Elisha. Mu mbonge ya Shuneme, mwapwile umwe pwo Ka-Izalele yoze te keshi kushita. Muze azumbwile Elisha ku zuwo lio, Yehova yaawahisa hamwe ni mukwo-lunga yoze te hashinakajiwa, chocho yapwa ni mwana. Ha yimwe miaka kulutwe, mwana wacho yafwa. Achinyonga yinyengo yize naye evwile. Kapwile ni yinyengo yinji, kashika endele tando 30, hanga akawane Elisha ku Mulundu wa Karmela. Elisha yaatumina kavumbi kenyi Ngehaze ku Shuneme hanga ahindwise mwana wacho. Alioze Ngehaze kakahashile kumuhindwisa. Chocho ni yinyengo yenyi mama wacho yaya ku zuwo lia Elisha.—2 Mianangana 4:8-31.
(2 Mianangana 4:32-37) Muze Elisha haheta ku zuwo, yawana mwana hanafu kulu, hanamupombesa ha muhela wenyi. 33 Kashika yanjila, yajila pito hali ayo aali, yalemba kuli Yehova. 34 Yaya yapomba hali mwana, yasa kanwa lienyi ha kanwa lia mwana, meso jenyi ha meso ja mwana, moko jenyi ha moko ja mwana. Yalitanjilika hali mwana mba musunya wa mwana yiuputuka chivukuminya. 35 Yahiluka yenda mu zuwo aku kamuwika, aku kamuwika, mba yakanduka yalitanjilika hali mwana. Mba mwana yachehula yisuho shimbiali, meso yalaula. 36 Elisha yasanyika Ngehaze ngwenyi, Sanyika mwe Ka-Shuneme. Yamusanyika. Muze aye haheta kuli iye yamba ngwenyi, Tambula mwane. 37 Aye yanjila, yafulamana ku yiliato yenyi, nikuhetamina hashi. Yanda mwanenyi, yatuhuka.
‘Ngunanyingika Makahinduka ku Kufwa’
8 Elisha yanjila mu zuwo muze mwapwile mwana wa kufwa, chocho yalemba. Yehova yakumbulula kulemba cha Elisha, ni kuhindwisa yoze mwana. Muze yono mama amwene mwanenyi ni mwono, yawahilila chinji! (Tanga 2 Mianangana 4:32-37.) Mama wacho kota kewulukile maliji a kulemba cha Hana. Mumu Hana te keshi kushita ndo haze Yehova amuwahishile ni kumwaha mwana, Samuele. Hachino, Hana yahalisa Yehova mumu ‘kakupalumwisa atu muma mwa afu, mba kakwaahindwisa nawa.’ (1 Samuele 2:6) Ha kuhindwisa yoze mwana mu mbonge ya Shuneme, Zambi kasolwele ngwenyi kali ni uhashi wa kuhindwisa afu.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 4:38) Elisha yeza nawa ku Ngilingali alioze kwapwile kapunga mu chifuchi. Ana ja aprofeta atwamine kumeso jenyi. Aye yamba kuli kavumbi kenyi ngwenyi, Alika lundeho utelekele ana ja aprofeta kulia.
it-3 338 ¶5
Profeta
“Ana ja Aprofeta.” Ngwe chize mukanda (Gramática Hebraica de Gesenius, Oxford, 1952, p. 418) unalumbununa, mu limi lia Hepreu liji ben (mwana wa), hanji benéh (ana ja), mulihasa kulumbunuka “kulinga chihanda ku umwe ululikiso hanji ku umwe mulimo (hanji umwe munyachi)” hachino, liji lino “ana ja aprofeta” kota linalumbununa yimwe shikola ya kulongesela waze te akusanyika hanga alinge mulimo wacho, hanji uli umwe ululikiso wa aprofeta. Kashika, kanasolola ngwo kwapwile yizavu ya aprofeta ku Mbetele, Yeriku ni ku Ngilingali. (2Mi 2:3, 5; 4:38; tesa ni 1Sa 10:5, 10) Samuele kapwile ni kusongwela chimwe chizavu ku Rama. (1Sa 19:19, 20) Elisha neye kota che apwile ni kulinga ha matangwa jenyi.—2Mi 4:38; 6:1-3; tesa ni 1Mi 18:13.
(2 Mianangana 3:1-12) Jorame mwana Ahabe yaputuka kuyula A-Izalele mu Samaria ha mwaka kumi ni wamuchinake wa Yehosofate mwanangana wa Yunda. Wayulile kumi ni miaka yiali. 2 Walingile chipi kumeso ja Yehova. Hindu kapwile ngwe tato hanji naye, mumu wachijile kaponya ka Mbale yoze alingile tato. 3 Alioze walalaminyine ku milonga ya Jeroboame mwana Nebate, yize avulumwishine nayo A-Izalele. Kayechele. 4 Mesha mwanangana wa Moape aye te mukwa mapanga. Walambwile kuli mwanangana wa Izalele wona wa kulakaji lia tununu (100,000) twa ana-mapanga, ni wa kulakaji lia tununu (100,000) twa kuji a mapanga. 5 Alioze muze Ahabe hafwa, mwanangana wa Moape wakatukilile mwanangana wa Izalele. 6 Kashika mwanangana Jorame yakatuka ku Samaria ha matangwa aze, yakungulula A-Izalele eswe. 7 Yatuma kuli Yehosofate mwanangana wa Yunda ngwenyi, Mwanangana wa Moape hangukatukila. Muoya ni yami tukase jita ni A-Moape nyi? Aye ngwenyi, Munguya. Ami mungupwa ngwe yena; atu jami mapwa ngwe atu je; tuvwalu twami mapwa ngwe tuvwalu twe. 8 Aye ngwenyi, Jila yika mutuyila? Yakumbulula ngwenyi, Jila ya puya ya Endome. 9 Chocho mwanangana wa Izalele yaya, ni mwanangana wa Yunda, ni mwanangana wa Endome; yakondoloka ni kujinga wenyi wa matangwa shimbiali; kukwapwile meya a kunwa hali tujita chipwe hali yimuna aze aakawile. 10 Mwanangana wa Izalele yamba ngwenyi, Mama yami! Yehova hakungulula wano mianangana atatu hamuwika hanga aakunjike mu moko ja A-Moape. 11 Alioze Yehosofate yamba ngwenyi, Kukushi umwe profeta wa Yehova tukahule Yehova kuli iye? Umwe kavumbi ka mwanangana wa Izalele yakumbulula ngwenyi, Elisha mwana Sefate kwali, yoze wapwile ni kutehwina meya ha moko ja Eliya. 12 Yehosofate ngwenyi, Liji lia Yehova kali nalio. Chocho mwanangana wa Izalele, ni Yehosofate, ni mwanangana wa Endome yaya kuli iye.