Vatikan II—Yayrae alo Fiƒodee?
ƔEMAƔI nye ƒe 1962 le Vatikan. Le bisiɔp aɖe si ɖi vo ŋkume la, papa la ʋu eƒe Vatikan-xɔ ƒe fesre. Papa John XXIII to esia me ɖe nusi wònɔ mɔ kpɔm na be ado tso Vatikan ƒe Aɖaŋuɖotakpekpe Evelia (1962-65) me fia: be wòana ya fafɛ naƒo ɖe Katoliko-ha la me, be woahe aggiornamento si nye tɔtrɔ yeye vɛ.
Tɔtrɔ kawoe aɖaŋuɖotakpekpea he va sɔlemeha la mee? Esia kpɔtɔ nye biabia vevi aɖe, elabena wole nya ʋlim tso Vatikan II kple emetsonuwo ŋu le teƒe geɖe egbea gɔ̃ hã.
‘Nyateƒea le Subɔsubɔha Bubuwo Me’
Papa John XXIII di be tɔtrɔwo nava—esiwo va dze ƒã. Wokpe mawuŋutinunyala siwo ƒe tɔtrɔ yeyewo hehe vɛ ƒe susuwo ŋu wotsi tre ɖo ƒe ʋee aɖewo do ŋgɔ la va Vatikan ƒe Aɖaŋuɖotakpekpea mee abe ame bibiwo ene. Wokpe Orthodokstɔ kple Protestantɔ siwo nye ame ŋkutawo hã vɛ be woanye nuteƒekpɔlawo.
Nɔnɔme yeye sia he tɔtrɔ gã aɖe va mawusubɔsubɔ kple dzitsinya ƒe ablɔɖenyawo mee. Sɔlemeha la tsi tre ɖe nukpɔsusu siawo ŋu vevie ƒe alafa geɖewo; Gregori XVI, si nye ƒe alafa 19 lia me papa yɔ wo gɔ̃ hã be wonye “bometsitsinuwɔnawo.” Gake le ƒe 1964 me la, aɖaŋuɖotakpekpea me tɔ akpa gãtɔ da asi ɖe ɖoɖo aɖe dzi tsɔ lɔ̃ ɖe edzi be gome le amesiame si be wòatia subɔsubɔ si dze eya ŋutɔ ŋu. Esia gbɔ ablɔɖe dzadzɛ si le bɔbɔe la ŋu yi, abe alesi magazine si nye Notre Histoire ɖe emee ene be: “Tso ɣemaɣi me heyina la, wova lɔ̃ ɖe edzi be nyateƒe aɖe le subɔsubɔha bubuwo hã me.”
Le Vatikan II megbe la, sɔlemeha la yi edzi ɖea mɔ ɖe subɔsubɔha bubuwo ƒe nuwɔnawo ŋu geɖe wu. Le esia ɖeɖefia me la, Papa John Paul II yi ɖasrã Morocco-fia II, si ŋkɔe nye Hassan, si nye Moslemtɔwo ƒe subɔsubɔhakplɔla aɖe kpɔ. Eyi ɖasrã Protestant-sɔlemeha aɖe kple ƒuƒoƒe aɖe kpɔ le Roma. Katolikotɔ geɖewo ɖoa ŋku ƒe 1986 me takpekpe si wowɔ le Asisi, Italia, afisi Papa John Paulo II kpe xexeame ƒe subɔsubɔha gãwo ƒe kplɔlawo be woado gbe ɖa kpe ɖe ye ŋu abia ŋutifafa, la dzi.
Vatikan II—Fiƒodee Wònyea?
Le ame aɖewo gome la, “yagbɔgbɔ” fafɛ si Papa John XXIII nɔ mɔ kpɔm na la le abe ya fafɛ ŋutɔ aɖe si ƒo ene. Be woatsɔ aɖo kpe woƒe nukpɔsusu dzii la, wogblɔ nuƒo xɔŋkɔ aɖe si me Papa Paul VI, si va ɖe John XXIII yome gblɔ le be “Satana ƒe adzudzɔ” xɔ sɔlemeha la me. Agbalẽ si nye La Réception de Vatican II ɖe nu me be le Paul VI ƒe nya sia gbɔgblɔ me la, “edze abe etsɔ tɔtrɔ si aɖaŋuɖotakpekpea he vɛ la sɔ kple nuwɔna si tsi tre ɖe sɔlemeha la ƒe didi ŋu ene.”
Nukpɔsusu sia ke le sɔlemedela geɖewo hã si. Numekuku aɖe si wowɔ nyitsɔ laa ɖee fia be Katolikotɔ siwo le France ƒe afã kloe bui be “sɔlemeha la wɔ nu wògbɔ eme akpa le tɔtrɔwo hehe vɛ me.” Amesiwo kea ɖi le Vatikan II ŋu tsoa sɔlemeha la nu be meyi edzi lé eƒe blemakɔnuwo me ɖe asi o, ke boŋ wòtsɔ egbegbe nuwɔnawo ƒo ɖi eɖokuii. Wogblɔna be sɔlemeha la kpe asi ɖe tɔtrɔ siwo ʋuʋu Ɣetoɖoƒedukɔwo eye wòhe xaxa va sɔlemehaa me la ŋuti.
Vatikan II—Yayrae Wònyea?
Le ame bubuwo hã gome la, menye aɖaŋuɖotakpekpe la ŋue woahe nya ɖo o. Wogblɔ be sɔlemeha la ƒe gbɔdzɔgbɔdzɔ ƒe dzesi gbãtɔwo nɔ dzedzem gaglã xoxo do ŋgɔ na Vitikan II. Fransegbe me nyadzɔdzɔgbalẽ La Croix gblɔ be: “Ele be woabu nunɔladɔwo kple esiwo menye nunɔladɔwo o ƒe anyimanɔmanɔ le Ɣetoɖoƒedukɔwo me la ɖe kuxi siwo le amewo dome kple ŋusẽ siwo wokpɔna ɖe Kristotɔwo dzi la nu: Kristotɔ geɖewo ɖe mɔ ɖe wo ɖokui ŋu be woƒo wo ɖokui ɖe fifi nukpɔsusuwo kple nufiafiawo me.”
Ame bubuwo hã kpɔe be tɔtrɔ siwo Vatikan II kafu la hiã vevie. La Croix ƒe nyadzɔdzɔŋlɔla bubu gblɔ be: “Ðewohĩ ame aɖe . . . abia nusi sɔlemeha la azu ne ɖe wòkpɔtɔ wɔa eƒe susuwo ɖeɖeko ŋudɔ la eɖokui.” Mlɔeba la, Katolikotɔwo ƒe numeɖelawo ɖe nu me be sɔlemeha la nye habɔbɔ si me ame madeblibowo le, be eto kuxiwo me le ɣeyiɣi siwo va yi me eye wòato esia hã me ado. Gilles, amesi ƒe nya míeyɔ le nyati si do ŋgɔ me la gblɔ nya si gbɔna la be: “Esi míehe susu yi sɔlemeha la ƒe kuxiwo dzii la, wogblɔ na mí be sɔlemeha la le eƒe ɖevimekuxiwo titina tututu eye be ava do le eme.”
Eɖanye Vatikan II gbɔe tɔtrɔ nyui alo gbegblẽa tso o, ekpɔ ŋusẽ sesẽ aɖe ɖe Katolikotɔwo dzi, abe alesi míakpɔe le nyati si gbɔna me ene.
[Nɔnɔmetata si le axa 6]
Vatikan ƒe Aɖaŋuɖotakpekpe Evelia he tɔtrɔwo kple tɔtɔ vɛ
[Afi Si Míexɔ Mɔɖeɖe Tso]
UPI/Bettmann Newsphotos