Τι Συνέβη με τα Ταξίδια στη Σελήνη;
ΣΤΙΣ 20 Ιουλίου 1969, εκατομμύρια άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο ήσαν προσηλωμένοι στις συσκευές των τηλεοράσεων. Παρατηρούσαν ένα εκπληκτικό επίτευγμα—τον πρώτο άνθρωπο που έθετε το πόδι του στη σελήνη.
Καθώς ο Αμερικανός αστροναύτης βημάτιζε στην επιφάνεια της σελήνης, μίλησε για ένα «γιγάντιο άλμα του ανθρωπίνου γένους.» Οι φαντασίες των ανθρώπων παντού είχαν εξαφθή. Μερικοί το θεωρούσαν σαν μια διάσπασι του φράγματος προς το διάστημα. Μιλούσαν για επηνδρωμένες πτήσεις προς άλλους πλανήτες, ακόμη και «προς τα άστρα.»
Αλλά οι έξη προσσεληνώσεις από Αμερικανούς τελείωσαν τρία έτη αργότερα το 1972· από τότε δεν έλαβε χώρα καμμιά άλλη. Και προς το παρόν δεν προγραμματίζονται άλλες. Εκτός μιας συνδυασμένης πτήσεως Ηνωμένων Πολιτειών-Σοβιετικής Ενώσεως σε τροχιά γύρω από τη γη το 1975, οι Αμερικανοί αστροναύτες δεν σχεδιάζουν να επιστρέψουν στο διάστημα παρά αφού κατασκευασθή το «διαστημικό λεωφορείο,» και αυτό σχεδιάζεται να γίνη γύρω στο 1980.
Ενώ οι προσσεληνώσεις μια φορά αιχμαλώτιζαν τη φαντασία του λαού, αυτό δεν συμβαίνει πλέον. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συγκινούνται πια από συζητήσεις για αποικίες στη σελήνη ή για επιστημονικά ευρήματα τεραστίας σπουδαιότητος που προέρχονται από τα ταξίδια στη σελήνη, ή για τη μεταφορά περισσοτέρων «σεληνιακών πετρωμάτων.» Πράγματι, για πάρα πολλούς ανθρώπους το ενδιαφέρον για τα τολμηρά εγχειρήματα προς τη σελήνη έχει ‘τόσο εκλείψει όσο και το πανάρχαιο πτηνό διδώ.’
Τι συνέβη; Γιατί κανείς Αμερικανός δεν προγραμματίζεται να προσγειωθή στη σελήνη; Γιατί μειώθηκε τόσο πολύ το δημόσιο ενδιαφέρον;
Η Αιτία της Απογοητεύσεων
Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν συγκεκριμένα επιτεύγματα από τα ταξίδια στη σελήνη. Μόνο το να πάη ο άνθρωπος εκεί ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα στην ανθρώπινη ιστορία. Επίσης, επετεύχθησαν περισσότερες πληροφορίες για τη σελήνη και τα άλλα μέρη του Ηλιακού συστήματος. Και έγιναν γνωστά μερικά πράγματα που μπορούν να εφαρμόζωνται στη βιομηχανική χρήσι.
Εν τούτοις, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα δισεκατομμύρια δολλάρια που χρειάζονται για να σταλούν λίγοι άνδρες στη σελήνη αντιπροσωπεύουν πάρα πολλά χρήματα που δαπανήθηκαν για τόσα λίγα ανταλλάγματα. Αισθάνονται ότι η επιπρόσθετη γνώσις του ηλιακού συστήματος ή η γνώσις που θα ωφελούσε στη βιομηχανία, μπορεί ν’ αποκτηθή πολύ φθηνότερα από μη επηνδρωμένες δοκιμές του διαστήματος. Πολλοί άλλοι ακόμη νομίζουν ότι το χρήμα, οι διανοητικές ικανότητες και η προσπάθεια θα μπορούσαν πολύ καλύτερα να χρησιμοποιηθούν σε άλλα επιστημονικά σχέδια εδώ στη γη.
Μόνο οι αποστολές «Απόλλων» στη σελήνη κοστίζουν πολύ περισσότερο από 20 δισεκατομμύρια δολλάρια. Άλλα τολμηρά εγχειρήματα στο διάστημα κοστίζουν περισσότερα δισεκατομμύρια. Αλλά με τόσο πολύ φτώχεια, πείνα, ελλείψεις και άλλα προβλήματα της ανθρωπότητος, είναι κατανοητό γιατί πολλοί άνθρωποι απογοητεύονται λόγω των τεραστίων χρηματικών δαπανών για πράγματα τα οποία θεωρούν ότι παρέχουν τόσο λίγα πρακτικά οφέλη. Οι περισσότεροι θα ήσαν πιο ευτυχείς αν η κυβέρνησίς των δεν δαπανούσε το χρήμα, και αντί τούτου τους επέστρεφε τους φόρους!
Το ότι η απογοήτευσις άρχισε να επικρατή αναγνωρίζεται ευρέως. Στη διάρκεια μιας πτήσεως του «Σκάυλαμπ III», το οποίον στο τέλος του 1973 περιφερόταν γύρω από τη γη επί ογδόντα τέσσερες μέρες με πλήρωμα τρεις άνδρες, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης παρατήρησαν:
«Ύστερα από 16 ετών πτήσεις στο διάστημα, το γεγονός ότι μερικοί άνθρωποι έκαναν μια περιφορά της γης κάθε 93 λεπτά επί εβδομάδες δεν προκαλεί ενδιαφέρον. . . .
»Τεσσεράμιση έτη και μόνον αφότου ο Νηλ Α. Άρμστρογκ έκαμε ‘ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα’, λίγοι παραπονούνται ότι οι άνθρωποι δεν πάνε πια στη σελήνη.»
Οι Τάιμς μίλησαν για την «αδιάφορη αντίδρασι προς κάθε νέα εκτόξευσι διαστημοπλοίου.» Και ο αρθρογράφος Ράσσελ Μπαίηκερ σχολίασε:
«Και στους ανθρώπους επίσης που παρατηρούσαν εκείνες τις αδιάκοπες αντίστροφες μετρήσεις στο Ακρωτήριο Κέννεντυ όλα αυτά φαίνονταν χωρίς νόημα.
»Το ταξίδι στη σελήνη αποτελεί ένα παράδειγμα. Όλοι γνωρίζομε ότι οι επιστήμονες συγκινήθηκαν από τα πετρώματα, τη σκόνη και ό,τι άλλο ήλθε από τη σελήνη, αλλ’ ας μη ψευδώμεθα για τις ελάχιστα επιστημονικές αντιδράσεις μας.
»Όταν καθόμασταν κοντά στην τηλεόρασι παρατηρώντας το ταξίδι, οι περισσότεροι από μας πιθανώς να αισθανθήκαμε μια δυσάρεστη παρόρμησι να σκεφθούμε, ‘Και τι μ’ αυτό;’
»Βλέπαμε μερικούς ανθρώπους που είχαν διανύσει όλον τον δρόμο προς τη σελήνη και δεν είχαν τίποτ’ άλλο να κάμουν όταν έφθασαν εκεί εκτός από μια πεζοπορία δεκατεσσάρων μιλίων. Αυτό μπορούσε να γίνη και στο Γουαϊόμιγκ, φθηνότερα, και μέσα σε ένα παρόμοιο τοπίο.
»Ήταν θαυμάσιο, αλλά πραγματικά δεν άνοιξε καθόλου ορίζοντες για τους περισσοτέρους από μας, και ήταν βέβαια δύσκολο να ιδούμε πώς επρόκειτο να βελτιώση αυτό την τύχη του ανθρώπου.»
Επίσης, έγινε πιο φανερό ότι, εφόσον απαιτείται μια τέτοια τρομερή προσπάθεια για να πάνε μόνον λίγοι άνδρες έξω από τη γη, τα διαστημικά ταξίδια δεν θα είναι κάτι για τον κοινό λαό στη διάρκεια της ζωής των. Δεν θα υπάρχουν φθηνά ναύλα προς τη σελήνη ή οποιονδήποτε άλλον τόπο μακριά από τη γη. Πράγματι, δύσκολα βρίσκονται φθηνά εισιτήρια για ταξίδια ακόμη και στη γη σήμερα!
Επίσης, υπήρξαν απογοητεύσεις από τα αποτελέσματα των προσσεληνώσεων. Παραδείγματος χάριν, οι επιστήμονες ήλπιζαν ότι οι περισσότερες από 800 λίβρες σεληνιακών πετρωμάτων που ήλθαν από τις έξη σεληνιακές προσεδαφίσεις θα απεδεικνύοντο πολύτιμες για τον προσδιορισμό της προελεύσεως της σελήνης. Αλλά οι Τάιμς της Νέας Υόρκης έγραψαν:
«Επί χρόνια προ της πρώτης σεληνιακής προσεδαφίσεως, οι επιστήμονες επιχειρηματολογούσαν για την αξία διαφόρων θεωριών [της προελεύσεως της σελήνης] με πολλή ζωηρότητα, αλλά η διαμάχη τελείωσε με αδιέξοδο. . . .
»Ο καθένας ανέμενε ότι οι σεληνιακές προσεδαφίσεις αμέσως θα τακτοποιούσαν τη συζήτησι: Φαινόταν ότι μόλις θα εξακριβώναμε από τι ήταν κατασκευασμένη η σελήνη, θα μπορούσαμε να πούμε και από που προήλθε. . . .
»Αυτές οι ελπίδες δεν πραγματοποιήθηκαν. Η ανάλυσις των πετρωμάτων της σελήνης έδειξε ότι η χημική σύστασις ήταν διαφορετική, αποδεικνύοντας ότι η σελήνη δεν προήλθε από τη γη. Αλλ’ αυτό δεν έδινε υπαινιγμό για οποιεσδήποτε άλλες διαφορετικές απαντήσεις.
»Η προέλευσις της σελήνης παραμένει τόσο μυστηριώδης, όσο ήταν και προ της εκτελέσεως του προγράμματος Απόλλων.»
Μια άλλη απογοήτευσις για τους επιστήμονας ήταν το ότι η σελήνη, απεδείχθη, ότι στερείται οποιασδήποτε μορφής ζωής. Δεν ανεκαλύφθη τίποτε που ν’ αφήνη να εννοηθή ότι υπήρξε εκεί ζωή κάποτε. Αυτό ματαίωσε τις ελπίδες μερικών επιστημόνων ότι η σελήνη θα βοηθούσε στην υποστήριξι των αγαπημένων τους εξελικτικών θεωριών για την προέλευσι της ζωής.
Ανεπιθύμητη
Ένας άλλος λόγος για τον οποίον πολλοί άνθρωποι έχασαν το ενδιαφέρον τους είναι ότι τώρα αντιλαμβάνονται ότι η πτήσις στο διάστημα στερείται πολλών ανέσεων ώστε είναι φορτίο για εκείνους που την αναλαμβάνουν. Δεν είναι κάτι για το οποίον οι άνθρωποι θα ήθελαν ν’ ανταλλάξουν τις ανέσεις του σπιτιού των. Όχι μόνον είναι επικίνδυνο λόγω πιθανού δυστυχήματος και βλαβών από κοσμικές ακτίνες και μετεωρολίθους, αλλά ο περιορισμός και οι πιέσεις στο ανθρώπινο σώμα, στη διάνοια και στα συναισθήματα θεωρούνται από πολλούς ως ανεπιθύμητες.
Παραδείγματος χάριν, υπάρχει η δοκιμασία για το σώμα και τη διάνοια από την παρατεταμένη αβαρή κατάστασι που οφείλεται σε έλλειψι βαρύτητος λόγω απομακρύνσεως από τη γη. Αυτό προκάλεσε ανεπιθύμητες αλλαγές στο καρδιοαγγειακό σύστημα των αστροναυτών, στους μυς των, στα υγρά του σώματος και στις λειτουργίες του. Προκάλεσε μια μείωσι του ασβεστίου των οστών.
Ένα άλλο ανεπιθύμητο αποτέλεσμα άρχισε να παρατηρήται το 1964 αφού δύο Αμερικανοί αστροναύτες έκαμαν μια τετραήμερη πτήσι γύρω από τη γη. Οι γιατροί που τους εξέτασαν στην επιστροφή ανακάλυψαν ότι έχασαν αίμα στη διάρκεια της τροχιάς. Πειράματα κατά την επόμενη ακριβώς πτήσι επιβεβαίωσαν την απώλεια αίματος. Κατά την οκταήμερη πτήσι του Τζέμινι 5 οι δύο αστροναύτες έχασαν 8 τοις εκατό των ερυθρών αιμοσφαιρίων των—περίπου ένα τέταρτον του λίτρου αίμα. Μια μεταγενέστερη πτήσις δεκατεσσάρων ημερών από δύο άλλους αστροναύτες προκάλεσε απώλεια αίματος περίπου διπλάσια της προηγουμένης!
Αυτό το ίδιο φαινόμενο σημειώθηκε στις τελευταίες αποστολές του Σκάυλαμπ, στις τρεις πτήσεις που έγιναν από ομάδες αστροναυτών σ’ ένα ‘διαστημικό εργαστήριο’ που ετέθη σε τροχιά γύρω από τη γη. Το πλήρωμα στην πρώτη πτήσι υπέστη απώλεια ερυθρών αιμοσφαιρίων 15 τοις εκατό· στη δεύτερη πτήσι είχαν την πείρα μιας μειώσεως 12 τοις εκατό. Το πρώτο πλήρωμα έχασε περίπου 10 τοις εκατό του πλάσματος του αίματός των· το δεύτερο πλήρωμα 13 τοις εκατό. Το τρίτο πλήρωμα έχασε επίσης αίμα.
Σχολιάζοντας αυτό η εφημερίς Τζώρναλ εντ Κονστιτούσιον της Ατλάντας έγραψε: «Οποιεσδήποτε κι αν είναι οι αιτίες για όλα αυτά, η απώλεια ερυθρών αιμοσφαιρίων και πλάσματος του αίματος και κυτταρικού υγρού τον σώματος είναι ένα σοβαρό ιατρικό μυστήριο του διαστήματος. Ίσως ήταν υπερβολικό να πούμε ότι το μέλλον των επηνδρωμένων διαστημικών πτήσεων εξαρτάται από τη λύσι του, αλλά η αλήθεια δεν απέχει πολύ απ’ αυτό.» Και ένας από τους αστροναύτες που περιλαμβανόταν είπε λόγω τούτου: «Δεν είμαι πρόθυμος να πάω στον Άρη αύριο από όσα γνωρίζω τώρα.»
Όχι μόνον υπήρχε απώλεια αίματος, αλλά χρειάσθηκαν εβδομάδες μερικοί από τους αστροναύτες που επέστρεψαν για να ανακτήσουν το αίμα που χάθηκε στην πτήσι. Σε μια περίπτωσι χρειάσθηκαν τέσσερις εβδομάδες προτού το σώμα ενός αστροναύτου να παράγη νέα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Ένα από τα πολλά άλλα προβλήματα που κάνουν τη διαστημική πτήσι ανεπιθύμητη σε πολλούς ανθρώπους είναι το εξής, που σημειώνει το περιοδικό Γιουνάητεντ Στέητς Νιους εντ Ουώρλντ Ρηπόρτ:
«Ένα από τα πιο ενοχλητικά προβλήματα του πληρώματος [Σκάυλαμπ III] είχε προκληθή από συνδυασμό φυσαλλίδων αέρος στο πόσιμο νερό, της ελλείψεως βαρύτητος και της διαστημικής τροφής.
»Όταν ο αστροναύτης Πογκ ρωτήθηκε ποιο ήταν το σοβαρώτερο πρόβλημα υγιεινής που αντιμετώπισαν, εξήγησε: «Πρέπει να αποβάλλωμε από τον εντερικό σωλήνα πολλά αέρια. Δεν θέλω να το πάρω στα ελαφρά, διότι νομίζω ότι το να αποβάλλη κανείς αέρια περίπου 500 φορές την ημέρα δεν είναι τόσο απλό. . . . Το μόνο παρήγορο σημείο είναι ότι όλοι μας αποβάλλομε την ίδια ποσότητα αερίων.»
Μακρότερες πτήσεις, όπως εκείνες για τις οποίες μιλούν κατά καιρούς όσον αφορά τον Άρη, που θα εχρειάζονταν δύο έτη, θέτουν πολύ σοβαρώτερα προβλήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το περιοδικό Σάτερνταιη Ρηβιού Ουώρλντ λέγει: «Οι γιατροί της ΝΑΣΑ προειδοποιούν ότι ενώ ο αστροναύτης μπορεί να τα καταφέρνη πολύ καλά στον Άρη, θα έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικός όταν επιστρέφη στη [βαρύτητα] της γης. Ριψοκινδυνεύει να σπάση τα οστά του που είναι απογυμνωμένα από ασβέστιο ακόμη και με μια μικρή πτώσι αν προσπαθήση να χρησιμοποιήση πολύ γρήγορα μετά την προσγείωσι τούς μυς του που έχουν ελαττωμένο φώσφορο και άζωτο.»
Περισσότερο Ρεαλιστική
Γι’ αυτούς και για πολλούς άλλους λόγους παρουσιάσθηκε τελευταίως μια ρεαλιστικώτερη εκτίμησις των επηνδρωμένων πτήσεων προς τη σελήνη, ή αλλού στο διάστημα γι’ αυτό το ζήτημα. Τώρα κατανοείται καλύτερα ότι «η πρόοδος» του ανθρώπου στο διάστημα είναι πολύ περιωρισμένη. Ακόμη και το ταξίδι της σελήνης θεωρείται από πολλούς επιστήμονας μόνον ως ‘πήδημα ψύλλου’ και όχι σαν ταξίδι στο έξω διάστημα.
Αντιλαμβάνεται επίσης κάποιος καλύτερα τώρα ότι το να μιλή για αποστολή ανθρώπων «προς τα άστρα» είναι γελοίο προς το παρόν. Το πλησιέστερο άστρο έξω από το ηλιακό μας σύστημα είναι τόσο μακριά ώστε να μη μπορή να το φθάση ο άνθρωπος ακόμη και αν ταξιδεύη μια ολόκληρη ζωή. Ακόμη κι αν μπορούσε, ένα άστρο είναι ένας ήλιος, μια σφαίρα φλεγομένων αερίων που θα κατέκαιε οποιοδήποτε διαστημόπλοιο.
Βεβαίως αν τα επηνδρωμένα ταξίδια προς τη σελήνη και πιο πέρα είχαν αποδειχθή πολύ χρήσιμα, οι κυβερνήσεις θα έσπευδαν να πάνε εκεί και να εκμεταλλευθούν τα οφέλη των. Αλλ’ αυτό δεν συμβαίνει. Ο ενθουσιασμός για τέτοια τολμήματα έχει ελαττωθή αναμφισβήτητα. Έτσι, ενώ τα ταξίδια της σελήνης εκίνησαν προς στιγμήν ζωηρό ενδιαφέρον, η σκληρή πραγματικότης για ό,τι περιλαμβάνεται σ’ αυτά και το πόσο λίγη πρακτική ωφέλεια προέκυψε έναντι της δαπάνης, εψύχρανε το ενδιαφέρον τόσο του μέσου πολίτου όσον και της κυβερνήσεώς του.