Η Καταπληκτική μας Διάνοια

«ΜΑΙΡΗ, που έβαλες την πετονιά μου;»

«Στο πάνω ράφι του ντουλαπιού στο γκαράζ,» απήντησε η γυναίκα του ψαρά χωρίς δισταγμό. Αν και είχε βάλει εκεί την πετονιά πριν από έξη μήνες, απάντησε αμέσως σαν να βρισκόταν η πληροφορία ακριβώς μπροστά της, μέρος της παρούσης συνειδήσεώς της.

Αν και δεν το καταλάβαινε, αναρίθμητα ερεθίσματα από τις αισθήσεις της οράσεως, ακοής, αφής και λοιπά, βομβάρδιζαν το νευρικό της σύστημα κάθε δευτερόλεπτο που ήταν ξύπνια αυτούς τους τελευταίους έξη μήνες. Από αυτό το σύνολο των ερεθισμάτων 800 εκατομμύρια ήσαν αρκετά σπουδαία για να φθάσουν στο ανώτερο κέντρο του εγκεφάλου, σύμφωνα με τους ερευνητάς. Εν τούτοις από αυτόν τον αφάνταστο αριθμό πληροφοριών που ήταν στα «αρχεία» της, η διάνοιά της μπόρεσε να ξεχωρίση την απάντησι και να την μετατρέψη σε λόγο.

Ενώ το έκανε αυτό, συνεχιζόταν ο βομβαρδισμός περισσοτέρων εκατομμυρίων πληροφοριών. Συγχρόνως η διάνοιά της την καθωδηγούσε να μαγειρεύη εξαιρετικό φαγητό για το δείπνο του συζύγου της και όλα αυτά με ευκολία, ένα ζήτημα ρουτίνας.

Είναι αδύνατον να περιγράψωμε τις πολύπλευρες δραστηριότητες της διανοίας της συζύγου καθώς έκανε όλα αυτά τα πράγματα ταυτοχρόνως. Πώς ήταν δυνατόν; Τι περιελαμβάνετο; Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες λίγα γνωρίζουν απ’ αυτά που περιλαμβάνονται, αλλά ουσιαστικά τίποτα για το πώς η μνήμη του εγκεφάλου «αρχειοθετεί» με τόση ταχύτητα και ακρίβεια. Ας εξετάσωμε για λίγο τον εγκέφαλο, το όργανο της διανοίας.

Ο Ανθρώπινος Εγκέφαλος

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, κατά μέσον όρο, ζυγίζει περίπου ενάμισυ κιλό. Το μέγεθος του εγκεφάλου ποικίλλει, αλλά η παλιά θεωρία ότι το μέγεθος του εγκεφάλου προσδιορίζει την ευφυΐα είναι πλάνη. Μια άλλη εσφαλμένη γνώμη είναι ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο ένα μικρό ποσοστό του εγκεφάλου του. Προφανώς δεν υπάρχει κανένα μέρος του εγκεφάλου που δεν χρησιμοποιείται ποτέ. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η ικανότης του εγκεφάλου οποιουδήποτε ανθρώπου χρησιμοποιήθηκε ποτέ πλήρως. Η ερώτησις που εγείρεται είναι, Πόσο καλά την χρησιμοποιεί, με το να εξασκή τον εγκέφαλο του και ν’ αποθηκεύη αξιόλογες αναμνήσεις σ’ αυτόν;

Ο εγκέφαλος αποτελείται από ένα μαλακό, ζελατώδη ιστό. Κλεισμένος στο κρανίο, περιβάλλεται από προστατευτικές μεμβράνες και προστατεύεται από χτυπήματα από το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, που είναι ένα πλάσμα που «στάζει» από μερικά αιμοφόρα αγγεία. Μεγάλες αρτηρίες μεταφέρουν στον εγκέφαλο μια ποσότητα αίματος πλουσιώτερη από ό,τι στα άλλα μέρη του σώματος, διότι ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί περίπου το ένα τέταρτο του οξυγόνου που καταναλίσκει όλο το σώμα. Ο εγκέφαλος, όμως, είναι εξαιρετικά αποδοτικός. Κάποιος ερευνητής λέγει ότι ένα μικρό μέρος όσο το μισό φυστίκι προμηθεύει αρκετή ενέργεια για μιας ώρας εντατική διανοητική προσπάθεια.

Ο εγκέφαλος αποτελείται από διάφορα μέρη, που το καθένα έχει ειδικές λειτουργίες οι οποίες εκτελούνται με συνέπεια και αλληλοεξάρτησι. Το μέρος που μας ενδιαφέρει προς το παρόν είναι η «ανώτερη» περιοχή, που περιλαμβάνει κυρίως τον εγκέφαλο, με το εξωτερικό του επίστρωμα της φαιάς ουσίας, τον φλοιό του εγκεφάλου. Και τα άλλα μέρη του εγκεφάλου, όμως, δεν μπορούν ν’ αγνοηθούν καθώς εξετάζωμε τις λειτουργίες της διανοίας.

ΜάΘησις

Αρχίζομε να μαθαίνωμε από την παιδική ηλικία. Ένα βρέφος πρέπει να μάθη σχεδόν τα ποιο στοιχειώδη πράγματα. Ο εγκέφαλος ενός βρέφους μπορεί να παρομοιωθή, κατά κάποιον τρόπο, μ’ έναν οδικό χάρτη που έχει πρόχειρα «σχεδιασθή σε γενικές γραμμές,» και περιέχει τις κύριες αρτηρίες αλλά λίγους ενδιάμεσους δρόμους. Η γενική διανοητική οργάνωσις έχει κληρονομηθή, αλλά οι περισσότερες από τις άλλες συνδέσεις πρέπει να γίνουν καθώς το παιδί παίρνη πληροφορίες από ένα κόσμο που είναι τελείως νέος γι’ αυτό.

Τι περιλαμβάνει η διαδικασία της μαθήσεως; Πώς, παραδείγματος χάριν, η σύζυγος τοποθέτησε στη διάνοιά της τη θέσι της πετονιάς ώστε «κόλλησε» εκεί και μπορούσε να τη θυμηθή όταν της χρειαζόταν;

Οι ερευνητές έχουν εκθέσει ωρισμένες πιθανότητες. Μια είναι ότι η μάθησις, που περιλαμβάνει τη μνήμη, δεν αυξάνει τον αριθμό των κυττάρων του εγκεφάλου, αλλά διεγείρει τις νευρικές ίνες να βγάλουν επιπλέον κλάδους που επικοινωνούν χημικοηλεκτρικώς με άλλα νευρικά κύτταρα. Άλλες αλλαγές μπορεί να συμβούν, επίσης, καθώς θα εξετάσωμε αργότερα. Η άσκησις, λοιπόν, του εγκεφάλου είναι αναγκαία για διανοητική ανάπτυξι. Ένα εγκεφαλικό νεύρο (νευρικό κύτταρο) πρέπει να χρησιμοποιήται. Αλλιώς, τείνει να «μαρανθή,» ακριβώς όπως ένας αχρησιμοποίητος μυς. Όχι ότι πεθαίνει τελείως και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθή καθόλου, αλλά ένας εγκέφαλος που δεν εξασκείται, δυσκολεύεται στη μάθησι. Θα παραμείνη ανώριμος χωρίς να αναπτύσση τις «συνδέσεις» που πρέπει.

Ένας εγκέφαλος που χρησιμοποιείται λίγο μοιάζει με μια βιβλιοθήκη που έχει μόνο λίγα βιβλία. Υπάρχει μια πραγματική έλλειψις πληροφοριών. Το άτομο είναι φτωχά εφοδιασμένο για ν’ αντιμετωπίση τις προκλήσεις της ζωής. Εξ άλλου, κάποιος που έχει ανατραφή σ’ ένα εγκληματικό περιβάλλον μπορεί να έχη αποθηκεύσει εσφαλμένα πράγματα στη διάνοιά του και να είναι πολύ πανούργος στους τρόπους που φέρουν «επιτυχία» εγκληματικώς, αλλά να του λείπουν οι ιδιότητες της τιμιότητος, του ελέους και της αγάπης. Και το άτομο που έχει μίσος και ζήλια στην καρδιά και στη διάνοιά του, τι μπορεί να παρατάξη για καθοδηγία των πράξεών του; Ένα άτομο που συνεχώς σκέπτεται αρνητικά και που βλέπει μόνο τα σφάλματα και τα λάθη των άλλων, έχει αποκλείσει όλα τα καλά «βιβλία» από τη βιβλιοθήκη της μνήμης του, κι έτσι έχει μόνο «βιβλία» που τρέφουν το μίσος του και την επικριτική του στάσι. Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να είναι πολύ επιτήδειο να δημιουργή αναστατώσεις, να δικαιολογή τον εαυτό του και λοιπά, αλλά πρέπει ν’ αλλάξη και ν’ αρχίση ν’ αναπτύσση καλά πρότυπα ειλικρινούς ενδιαφέροντος για τους άλλους και για τα καλά πράγματα που είναι γύρω του.

Όλα αυτά δείχνουν τη σπουδαιότητα να χρησιμοποιούμε τον εγκέφαλό μας σε ωφέλιμα πράγματα, σε πραγματική μάθησι. Όταν ένα άτομο δαπανά το χρόνο του σε μάταιες επιδιώξεις, η διάνοιά του επίσης «χρησιμοποιείται άσκοπα.» «Σπαταλάται,» κατά κάποιον τρόπο, όπως σπαταλάται και ο χρόνος του. Η Αγία Γραφή συνιστά να προσηλώνωμε τη διάνοιά μας σε καλά πράγματα. (Φιλιππ. 4:8) Και ο απόστολος Πέτρος έγραψε στους Χριστιανούς: «Διότι αρκετός είναι εις ημάς ο παρελθών καιρός του βίου, ότε επράξαμεν το θέλημα των εθνών, περιπατήσαντες εν ασελγείαις, επιθυμίαις, οινοποσίαις, κώμοις, συμποσίοις και αθεμίτοις ειδωλολατρείαις.»—1 Πέτρ. 4:3.

Μερικά άτομα θα εξαιρέσουν τους εαυτούς των από την πνευματική δραστηριότητα λέγοντας, «Είμαι πολύ ηλικιωμένος για να μάθω.» Αυτό δεν είναι σωστό. Έχει διαπιστωθή ότι μερικά άτομα συνεχίζουν να μαθαίνουν σε μεγάλο βαθμό μέχρι σχεδόν τα πενήντα τους χρόνια, και πράγματι, η ικανότης μαθήσεως σε πολλούς συνεχίζεται σε μεγάλο βαθμό ως το τέλος της ζωής τους.

Μερικές φορές οι ηλικιωμένοι δεν απαντούν σε ερωτήσεις και δεν αντιδρούν τόσο γρήγορα όσο οι νέοι. Γιατί; Αυτό δεν οφείλεται πάντοτε σε επιβράδυνσι του νευρικού συστήματος, αλλά συχνά διότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο συντηρητικοί και προσεκτικοί. Είναι πιο διστακτικοί να παίρνουν αποφάσεις κάτω από πίεσι. Έχουν μεγαλύτερη πείρα και συχνά γνωρίζουν περισσότερα, κι έτσι έχουν πιο πολλά πράγματα από τα οποία να διαλέξουν. Ενώ οι νέοι μπορεί να τείνουν προς τις «στιγμιαίες κρίσεις,» τα συμπεράσματα των ηλικιωμένων είναι συνήθως πιο ολοκληρωμένα, με μεγαλύτερο βάθος. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα αν το ηλικιωμένο άτομο έχη κάμει καλή χρήσι της διανοίας του από τη νεότητά του.

Πόσο Πλατειά Είναι η Μνήμη Μας;

Η μνήμη ενός ανθρώπου είναι κάτι θαυμάσιο και περιλαμβάνει ανυπολόγιστα στοιχεία που είναι σπουδαία για το άτομο και πολύ περισσότερα πράγματα που είναι σχετικώς ασήμαντα. Έτσι, τα δέκα χιλιάδες εκατομμύρια κύτταρα στον φλοιό του εγκεφάλου δεν είναι αρκετά για να τα αποθηκεύσουν, αν θεωρήσωμε κάθε κύτταρο σαν ένα μικρό δοχείο που κρατά μια ανάμνησι ενός ξεχωριστού σημείου ή εικόνος. Θα «γέμιζαν» όλα σε μια βδομάδα, υπολογίζοντας τον συνεχή βομβαρδισμό πληροφοριών που φθάνει στον εγκέφαλο μέσω των διαφόρων αισθήσεων, και κυρίως της οράσεως.

Ο εγκέφαλος, όμως, περιέχει ένα τεράστιο αριθμό μορίων πρωτεΐνης, ίσο προς τον αριθμό ένα ακολουθούμενον από εικοσιένα μηδενικά. Καθένα απ’ αυτά τα μόρια μπορεί να υποστή πολλές αλλαγές στη δομή του κι έπειτα να διατηρήση το αλλαγμένο του σχήμα. Αυτή η αλλαγμένη κατασκευή μπορεί ν’ αντιπροσωπεύη μια νέα εντύπωσι μνήμης. Όταν τα μόρια αντικαθίστανται λόγω φθοράς, αναπαράγονται ώστε τα νέα μόρια έχουν το ίδιο σχήμα. Άλλα αυτό δεν είναι όλο. Η αύξησις των κλάδων των νευρικών κυττάρων, καθώς αυξάνει η μνήμη, δημιουργεί εκατομμύρια νέων συνδυασμών λόγω των αυξανομένων «επαφών.» Έτσι, ο πιθανός αριθμός των αναμνήσεων γίνεται άπειρος, δεν μπορούμε να τον συλλάβωμε. Επιπλέον, φαίνεται ότι υπάρχουν και άλλοι άγνωστοι παράγοντες που πολλαπλασιάζουν τον αριθμό πολύ περισσότερο.

Για να δείξωμε πώς μόνον ο ένας παράγων, δηλαδή οι διαφορετικοί συνδυασμοί των δέκα χιλιάδων εκατομμυρίων κυττάρων του φλοιού του εγκεφάλου, μπορούν να σχηματίσουν έναν ασύλληπτο αριθμό, σκεφθήτε: Σε μια τράπουλα από πενήντα-δύο χαρτιά υπάρχουν περισσότεροι από 635.000.000.000 διαφορετικοί δυνατοί συνδυασμοί από δεκατρία χαρτιά ο καθένας! Αλλ’ αυτό δεν είναι τίποτε αν συγκριθή με τα πολλαπλασιαζόμενα δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων περισσοτέρων συνδυασμών του εγκεφάλου!

Ακόμη περισσότερη ικανότητα σ’ αυτό δίνει ο τρόπος με τον οποίο φαίνεται ότι αποθηκεύονται οι αναμνήσεις. Όταν βλέπωμε κάτι, ας υποθέσωμε ένα ορεινό τοπίο, αυτό δεν αποθηκεύεται στον εγκέφαλό μας ως μια άθικτη εικόνα. Χωρίζεται σε τμήματα, ηλεκτρικώς ή χημικώς κωδικοποιημένα τεμάχια, δημιουργώντας ένα είδος κωδικοποιημένου «μωσαϊκού.» Έπειτα, όταν δούμε ένα άλλο τοπίο, μερικά τεμάχια του ενός τοπίου συγκρίνονται με το άλλο. Διασταυρούμενες συγκρίσεις βοηθούν τη μνήμη κι επιτρέπουν στη διάνοια να «πειραματίζεται» κάνοντας αυτές τις συγκρίσεις και αντιθέσεις. Μπορεί να είναι μια σύγκρισις μεγεθών, σχημάτων, χρωμάτων, μερών μιας συζητήσεως, Γραφικών εδαφίων, ιδεών και αρχών. Αυτό διευθύνει κι ενδυναμώνει πολύ τη μνήμη. Επίσης οδηγεί στη φαντασία, στη λογίκευσι, φθάνοντας σε νέες ιδέες και συμπεράσματα. Μ’ αυτό τον τρόπο ενεργείας η διάνοια δεν κάνει μια μηχανική εργασία, ή την «αγγαρεία» της απλής ενθυμίσεως, αλλά κάτι από τα οποίο ο άνθρωπος απολαμβάνει, μεγάλη ευχαρίστησι.

Ο Τζωρτζ Λέοναρντ, συγγραφεύς του βιβλίου Εκπαίδευσις και Έκστασις, γοητευμένος απ’ τις καταπληκτικές δυνατότητες των αλληλεπιδράσεων των νευρώνων του εγκεφάλου, είπε: «Ένας εγκέφαλος που αποτελείται από τέτοιους νευρώνες δεν μπορεί ποτέ να ‘γεμίση.’» Μερικοί ερευνηταί λέγουν ότι κάθε τι που έχετε ποτέ ιδεί, ακούσει ή περάσει βρίσκεται κάπου, κάπως, στη μνήμη σας. Άλλοι λέγουν ότι αποβάλλετε ή ξεχνάτε περίπου το 90 τοις εκατό—πράγματα μικρής σημασίας, πράγματα που τυχαίως βλέπετε μόνο μια φορά ή που τα θεωρείτε ασήμαντα. Μπορεί να δήτε ένα κτίριο. Οι λεπτομέρειες είναι μπροστά σας—ο αριθμός των παραθύρων, τα ονόματα στα γραφεία, και λοιπά. Αλλά η διάνοιά σας δεν προσπαθεί να κρατήση αυτές τις λεπτομέρειες. Εν τούτοις, η διάνοια μερικές φορές εκτελεί κατορθώματα που φαίνεται να διαψεύδουν αυτή την ιδέα, ότι δηλαδή, ξεχνάει. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να θυμάστε ένα μαγαζί που είδατε σε μια μικρή πόλι που περνούσατε όταν πηγαίνατε για διακοπές. Μπορεί να θυμηθήτε το μαγαζί καθαρά, ένα αυτοκίνητο να στέκεται μπροστά του, αν και δεν ενδιαφερόσαστε γι’ αυτό εκείνη τη στιγμή.

Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι η διάνοια γενικά καταγράφει εντυπώσεις, όχι μόνο για τον σκοπό να γίνη μια μεγάλη αποθήκη γεγονότων, αλλά κυρίως για να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές ανάγκες. Ο Τζων Φάιφφερ, στο βιβλίο του Ο Ανθρώπινος Εγκέφαλος, λέγει: «Η λέξις ‘αποθηκεύει’ δεν είναι πολύ δυνατή. Ο εγκέφαλος είναι ένα δυναμικό σύστημα κυττάρων. Ποτέ δεν σταματά να χρησιμοποιή και να ξαναχρησιμοποιή τα ίχνη της μνήμης του, προσθέτοντας νέα στοιχεία, ή δοκιμάζοντας νέους συνδυασμούς. Οι συνοψίσεις που κάνει χρησιμοποιούνται, μεταξύ άλλων πραγμάτων, για να μας βοηθούν να προλέγωμε.» Τα μετεωρολογικά δελτία, οι εμπορικές τάσεις, οι καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως η αγορά ρουχισμού, βασίζονται στη μνήμη μας για ό,τι συνέβη χθες, τον περασμένο μήνα, τον περασμένο χρόνο.

Ένα παράδειγμα του πώς η μνήμη εξυπηρετεί τους αμέσους παρόντας σκοπούς σας και δεν είναι απλώς ένας χώρος αποθηκεύσεως παρελθόντων γεγονότων είναι το εξής: Μπορεί να βρίσκεσθε σ’ ένα, σούπερ-μάρκετ και να ψάχνετε για ένα ωρισμένο αντικείμενο, έστω, μια κουβαρίστρα με κόκκινη κλωστή. Καθώς περνάτε από τους πάγκους δεν προσέχετε ιδιαίτερα τα άλλα εμπορεύματα, αλλά ψάχνετε μόνο για την κλωστή. Όμως, μερικές μέρες αργότερα ίσως χρειασθήτε κάποιο άλλο είδος—μια σχολική σάκκα για το παιδί. Θυμάστε ότι είδατε μια στο μαγαζί. Ή, ότι ίσως υπήρχε μια επιγραφή που έγραφε «Σάκκες,» την οποία στην πραγματικότητα δεν προσέξατε εκείνη την ώρα. Ίσως να μη θυμάστε ακριβώς που βρίσκονται αυτά τα είδη ούτε τα άλλα είδη εκεί κοντά. Αλλά τώρα έχετε ανάγκη από σάκκα και η μνήμη αυτού του ιδιαιτέρου είδους έρχεται απαστράπτουσα να σας βοηθήση. Η μνήμη υπήρχε εκεί και την θυμήθηκε όταν παρουσιάσθηκε «ανάγκη.» Αν δεν σας είχε χρειασθή, δεν θα την είχατε ποτέ βγάλει από το «αρχείο» της μνήμης σας.

Η Σταθερότης της Μνήμης

Η μνήμη είναι τόσο πολύτιμη σε ένα άτομο ώστε η πλήρης καταστροφή της ισοδυναμεί με συμφορά, θα εξαλείψη ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητός του. Αλλά υπάρχει ένας άγνωστος «συντελεστής ασφαλείας» που συνήθως αποτρέπει μια τέτοια καταστροφή. Τα περισσότερα άτομα που χάνουν τη ζωή τους, λόγω δυστυχήματος ή τραυματισμού, χάνουν μόνον το πρόσφατο παρελθόν. Το βιβλίο ο Ανθρώπινος Εγκέφαλος, που ανεφέρθη προηγουμένως, περιέχει μια είδησι που δημοσιεύθηκε πριν από χρόνια στους Τάιμς της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε που ο Τζακ Σάρκεη αγωνιζόταν για το παγκόσμιο πρωτάθλημα βαρέων βαρών. Καθώς περπατούσε μπροστά από το Στάδιο Γιάνκη με τον μάνατζέρ του, ο Σάρκεη παρετήρησε:

«Δεν μου φαίνεται καλός αυτός ο ουρανός. Μπορεί να βρέξη και δεν θέλω να αναβληθή ο αγώνας μου.»

«Ποιος αγώνας;» ρώτησε ο μάνατζερ.

«Είσαι ο μάνατζέρ μου ή όχι;» απήντησε ο Σάρκεη. «Δεν θέλω να σου κάνω έκπληξι, αλλά απόψε παλεύω με τον Τζακ Ντέμπση στο Στάδιο.»

«Μπορεί να σου φανή νέο, αλλά έχεις ήδη παλέψει με τον Ντέμπση. Σ’ έβγαλε νοκ-άουτ στον έβδομο γύρο.»

Το βιβλίο έπειτα λέγει:

«Η πλήρης συσκότισις παρελθόντων επεισοδίων είναι χαρακτηριστική της βλάβης των κροταφικών λοβών του φλοιού [κάτω από τα μηνίγγια σε κάθε πλευρά του κεφαλιού]. Όταν έχουν πληγωθή αυτές οι περιοχές, δεν μπορούν να σχηματισθούν ίχνη μνήμης. Ο Σάρκεη ήξερε καλά τι έκανε στη διάρκεια τον αγώνος. Ανεγνώριζε τον μάνατζέρ του, ακολουθούσε τις υποδείξεις του κι έδινε μια καλή μάχη. Είχε πλήρη συνείδησι και πρόσοδο σε παρελθούσες αναμνήσεις. Αλλά ο εγκέφαλος του δεν κατέγραφε τα τρέχοντα γεγονότα. Με άλλα λόγια, το άμεσο παρελθόν αντεπροσωπεύετο από βραχυπρόθεσμη μνήμη μόνο, από στροβιλιζόμενα κύματα στις περιοχές των νευρικών κυττάρων. Οι στροβιλισμοί σταμάτησαν μετά το νοκ-άουτ. Αν και οι προηγούμενες αναμνήσεις του πυγμάχου είχαν μείνει άθικτες, υπήρχε ένα κενό—μια ‘οπή’ στο παρελθόν του—για τον χρόνο του αγώνος.»

Αυτό το επεισόδιο δείχνει ότι οι αναμνήσεις που δημιουργήθηκαν πολύ πρόσφατα, και ονομάζονται «βραχυπρόθεσμες,» μπορεί να σβησθούν. Πολύ πιο σπάνια, είναι γνωστό ότι άτομα έχασαν την πρώτη τους, την πιο διαρκή μνήμη επίσης, αλλά την ξαναβρήκαν συχνά με τον καιρό. Ένα αίνιγμα σχετικό με την τοποθεσία της μνήμης είναι το εξής: Όταν ο εγκέφαλος ενός ατόμου ερεθισθή σ’ ένα ωρισμένο σημείο από ηλεκτρικό ρεύμα, μπορεί να θυμηθή μια ολόκληρη πείρα που είχε πριν από πολλά χρόνια με πολλές λεπτομέρειες. Παραδόξως, όμως, μια εγκεφαλική βλάβη που πλήττει ακριβώς το ίδιο τμήμα του εγκεφάλου δεν καταστρέφει εκείνη την ανάμνησι. Μερικοί άνθρωποι υπέστησαν εγκεφαλική βλάβη εκτεταμένα χωρίς να επηρεασθή σοβαρά η αποθηκευμένη (πιο διαρκής) μνήμη. Έγινε αποσύνδεσις του μισού εγκεφάλου μερικών ζώων χωρίς να πειραχθούν σοβαρά τα πράγματα που είχαν μάθει. Φαίνεται ότι η μνήμη έχει εναλλασσόμενους δρόμους ή μια «τρισδιάστατη» θέσι στον εγκέφαλο, χωρίς να είναι περιωρισμένη σ’ ένα σημείο—και αυτό είναι πραγματική προστασία.

Είναι σπουδαίο να ενθυμούμεθα ότι η διάνοια δεν λειτουργεί από μόνη της. Ολόκληρο το σώμα συμβάλλει στη λειτουργία της. Όλα τα όργανα του σώματος, επειδή είναι αλληλένδετα, είναι αλληλοεξαρτώμενα, σύμφωνα με την εξήγησι της Αγίας Γραφής ότι ο άνθρωπος είναι μια μονάδα, μια ψυχή. (Γέν. 2:7· 1 Κορ. 12:14-20) Κάθε όργανο επιδρά στην προσωπικότητα. Ο εγκέφαλος παίρνει τις πληροφορίες του μέσω των αισθήσεων. Οι αισθήσεις είναι αναγκαίες για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Παρέχουν επίσης «ανατροφοδότησι,» χωρίς την οποία ο εγκέφαλος θα είχε μικρή πρακτική χρήσι. Όταν πιάνετε ένα φρούτο, ίσως ένα ροδάκινο, τα μάτια σας υποδεικνύουν στη διάνοιά σας τη θέσι, την κατεύθυνσι και την ταχύτητα του χεριού σας, κάνοντας συνεχώς διορθώσεις. Η αίσθησις της αφής πληροφορεί τη διάνοια όταν τα δάχτυλα αγγίσουν το ροδάκινο, με ποια δύναμι θα το πιάσετε, αρκετή για να το κρατήσετε, αλλά όχι τόση ώστε να το λυώσετε. Συγχρόνως, μπορεί ν’ αρχίζουν να εκκρίνωνται ο σίελος και άλλα γαστρικά υγρά καθώς αδημονήτε να το φάτε.

Καλλιεργώντας τη Διάνοια για Ζωή και Ευτυχία

Ποιοι είναι μερικοί παράγοντες που περιλαμβάνονται στην ανάπτυξι του εγκεφάλου; Η γλώσσα είναι σπουδαίος παράγων. Κάνει τη μνήμη και την ανάμνησι των πραγμάτων που μαθαίνομε πολύ ευκολώτερη. Η σπουδαιότης της χρήσεως της γλώσσης στην ομιλία φαίνεται στην κατασκευή του μυαλού. Πώς; Στο ότι μια ασυνήθως μεγάλη περιοχή τον εγκεφάλου διατηρείται για να ελέγχη τις εκφράσεις του προσώπου, ιδιαίτερα τον στόματος, της γλώσσης και των χειλιών. Η ομιλία βοηθεί τον εγκέφαλο να αποθηκεύη πολλές πληροφορίες μ’ ένα συμπαγή τρόπο. Οι λέξεις είναι «κωδικοποιημένες» πληροφορίες. Σκεφθήτε όλες τις έννοιες, και τους συνδυασμούς που έρχονται στο μυαλό σας με τη λέξι «σπίτι.»

Ως εκ τούτου, αναπτύσσοντας τη χρήσι της γλώσσης μας αναπτύσσομε τη διάνοιά μας. Η χρήσις ορθής ομιλίας, εκφραστικών λέξεων, η αποφυγή χυδαιότητος και αισχρότητος, οικοδομεί τη «βιβλιοθήκη» της μνήμης για ωφέλιμη χρήσι.—Εφεσ. 4:29· Κολ. 3:8, 9.

Μεγάλη σπουδαιότητα για την ανάπτυξι της διανοίας μας έχει η στάσις μας. Επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα πράγματα που βάζαμε στη διαρκή μνήμη μας. Αν αγαπούμε αποκλειστικά τα πράγματα που απλώς ευχαριστούν τη διάνοια, δεν θα αναπτυχθούμε ίσως ποτέ πέρα από το διανοητικό επίπεδο ενός δωδεκάχρονου παιδιού. Δεν θα έχωμε στη μνήμη μας τα πράγματα που η διάνοιά μας χρειάζεται για να τα συγκεντρώση ώστε να φθάση σε σοβαρά συμπεράσματα για σπουδαία ζητήματα της ζωής. Αν συγκεντρώνωμε την αγάπη μας και την προσοχή μας σε επουσιώδη ή εξευτελιστικά πράγματα, η μνήμη μας θα γεμίση με «σκύβαλα,» και μόνο σκύβαλα θα παίρνωμε από αυτήν.

Η επανάληψις καλής ή κακής ομιλίας ή πράξεων αναπτύσσει στο άτομο ένα «πνεύμα» ή κυριαρχούσα διανοητική τάσι προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνσι. Αλλ’ ακόμη κι αν έχωμε αφήσει αχρησιμοποίητη τη διάνοιά μας ή έχωμε ασχοληθή με εσφαλμένα πράγματα σε μεγάλο βαθμό, δεν πρέπει ν’ απελπιζώμεθα. Δεν είναι πολύ αργά για ν’ αρχίσωμε την ανόρθωσι, άσχετα με την ηλικία μας. Ο απόστολος Παύλος είπε ότι μπορείτε «να ανανεώνησθε εις το πνεύμα του νοός σας [η κυριαρχούσα στάσι που υποκινεί τον νου σύμφωνα με τη Διάστιχο Μετάφρασι] και να ενδυθήτε τον νέον άνθρωπον [νέαν προσωπικότητα].» (Εφεσ. 4:23, 24) Ειλικρινής μελέτη του Λόγου του Θεού, της Αγίας Γραφής, θα μας βοηθήση να λάβωμε υποβοήθησι από τον Θεό. Το να κάνωμε συλλογισμούς και να εργαζώμεθα πάνω στα πράγματα που μαθαίνομε θα υποκινήση τη διάνοιά μας σε δραστηριότητα και θα της δώση δύναμι, ευτυχία και πραγματικό σκοπό στη ζωή.

Αυτό δείχνει αναπόφευκτα ένα χαρακτηριστικό της διανοίας, του οποίου τη λειτουργία δεν μπορούν να παρατηρήσουν οι επιστήμονες καθώς μελετούν τον εγκέφαλο, αλλά πολλοί αναγνωρίζουν ότι υπάρχει. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι η ικανότης για πνευματικότητα, η ανάγκη για μια στενή σχέσι με τον Θεό. Πράγματι, η διάνοια έχει πλασθή με αυτή την ικανότητα. (Γέν. 1:26) Όλοι οι άνθρωποι έχουν την επιθυμία της λατρείας, γι’ αυτό ακόμη και οι προσπάθειες των αθεϊστικών κυβερνήσεων δεν μπορούν να την καταπνίξουν τελείως. Αν αυτή η ικανότης ή η ανάγκη δεν ικανοποιηθή, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος. Ο Ιησούς Χριστός επανέλαβε τα λόγια του Θεού στον αρχαίο Ισραήλ: «Με άρτον μόνον δεν θέλει ζήσει ο άνθρωπος, αλλά με πάντα λόγον εξερχόμενον δια στόματος του Ιεχωβά,» και, «Θέλεις προσκυνήσει Ιεχωβά τον Θεόν σου και αυτόν μόνον θέλεις λατρεύσει.»—Ματθ. 4:4· Λουκ. 4:8· Δευτ. 6:13· 8:3· 10:20, ΜΝΚ.

Έτσι, η διάνοια που δεν λαμβάνει πνευματικά πράγματα, δεν λειτουργεί σε πλήρη αρμονία με τον τρόπο που έγινε για να λειτουργή. Η ακατάλληλη λειτουργία της διανοίας, με τη σειρά της, επιδρά σε ολόκληρο το άτομο, με καταστρεπτικά αποτελέσματα. (Ιακ. 1:13-15) Αλλά μπορούμε ν’ αλλάξωμε τη διάνοιά μας, ώστε να εργάζεται με τον τρόπο που την σχεδίασε ο Κατασκευαστής της. (Ρωμ. 12:2) Βρίσκομε μεγάλη ικανοποίησι στη ζωή όταν ενεργούμε έτσι.

[Διάγραμμα στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μια πλευρά του εγκεφάλου. Το στόμα, η γλώσσα και τα χέρια κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφαλικού ιστού που είναι προσδιωρισμένος να τα ελέγχη

ΠΟΔΙΑ

ΚΟΡΜΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

ΧΕΡΙ

ΜΑΤΙ

ΜΥΤΗ

ΣΤΟΜΑ

ΓΛΩΣΣΑ

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Με ό,τι ασχολείται ένα άτομο, αυτό αποθηκεύεται στη «βιβλιοθήκη» της μνήμης του. Ποια βιβλιοθήκη προτιμάτε για κατάλληλη καθοδηγία;

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Όταν βλέπουμε ένα αντικείμενο, ο εγκέφαλος μας δεν το «βλέπει» ως σύνολο. Χιλιάδες νευρικών κυττάρων στην ίριδα του ματιού μας μεταφέρουν την πληροφορία με κωδικοποιημένα «τεμάχια» σαν ένα είδος μωσαϊκού πρότυπου στον εγκέφαλο