Ανάβασις στο Παρελθόν της Αιγύπτου

«ΠΩΣ λέτε τις ‘πυραμίδες’ Αραβικά;» ρωτώ τον οδηγό ενός ταξί στο Κάιρο, καθώς κάθομαι αναπαυτικά στο πίσω κάθισμα. «Πόσες πυραμίδες;» απαντά αυτός. Επειδή ήθελα να πληροφορηθώ, κι όχι να έχω μια προφορική μονομαχία, απαντώ, «Οποιαδήποτε πυραμίδα.» «Δεν μπορούμε να πούμε στα Αραβικά, όπως σεις λέτε στη γλώσσα σας, μια πυραμίδα, ή πυραμίδες ή δύο πυραμίδες ή τρεις πυραμίδες,» εξηγεί. «Εσείς έχετε μια λέξι για τον ενικό και μια λέξι για τον πληθυντικό. Αλλά η Αραβική έχει μια λέξι για ένα πράγμα, μια λέξι για δύο πράγματα, και άλλη λέξι για τρία ή περισσότερα πράγματα.»

Το ταξί ανοίγει δρόμο μέσα από την αραιή κυκλοφορία των οχημάτων, ενώ άνδρες με μακρούς χιτώνες και γυναίκες με καλυμμένο πρόσωπο μεταφέρουν μικρά παιδιά πάνω στον ώμο. Προσοχή στους σκύλους, στους τράγους και στην στροβιλιζόμενη σκόνη. Κατευθυνόμεθα προς την πεδιάδα της Γκίζα.

Και ξαφνικά, νάτες! Το κεφάλι, οι ώμοι—όλος μέχρι τη μέση—βγαίνω έξω από το ανοιχτό παράθυρο του ταξί. Βλέπω με έκπληξι με τα ίδια μου τα μάτια, το μόνο που έχει απομείνει από τα επτά θαύματα της αρχαιότητος—τις πυραμίδες. Οι τρεις στην Γκίζα είχαν κτισθή από τον Χέοπα, τον Χεφρήνο και τον Μυκερίνο.

Ψάχνοντας να βρω τα άγνωστα σε μένα Αιγυπτιακά πιάστρα, πληρώνω τον οδηγό, και βρίσκομαι στη μόνη υπάρχουσα σκιά. Είναι η μικρή σκιά που ρίχνει κάποιος πανύψηλος Άραβας ξεναγός. Μου υπόσχεται να με πάρη μαζί του στους θαλάμους της Μεγάλης Πυραμίδας και εξωτερικά πάνω στην κορυφή της. Αμέσως, βουτά μέσα στην άμμο. Τον ακολουθώ, και δέχομαι το χέρι βοηθείας του καθώς σκαρφαλώνομε 55 πόδια (17 μέτρα) από το έδαφος, για την είσοδο.

Το Εσωτερικό της Πυραμίδας

Το ξαφνικό σκοτάδι μέσα δεν συνδυάζεται με ψύχρα. Ο αέρας είναι ζεστός και βαρύς. Περπατούμε κατηφορικά, σκύβοντας σ’ ένα τούννελ που ονομάζεται διάδρομος Καθόδου. Με πλάτος κάτι λιγώτερο από τρισήμισυ πόδια (1 μέτρο) και περίπου 4 πόδια (1,2 μέτρο) ύψος, ο διάδρομος κλίνει κατηφορικά σε γωνία 26 μοιρών. Τον ακολουθούμε για 60 περίπου πόδια (20 μέτρα) και κατόπιν απότομα αναρριχώμεθα προς τα άνω στην ίδια γωνία των 26 μοιρών για άλλα 129 πόδια (39 μέτρα).

Ξαφνικά όλο εκείνο που μπορούσα να δω μπροστά μου—το σκυμμένο σώμα του ξεναγού—εξαφανίζεται. Είχε εισέλθει στο δωμάτιο που μπαίνω τώρα κι εγώ. Για πολλούς αιώνες ωνομάζετο εσφαλμένα «Θάλαμος της Βασιλίσσης.» Εν τούτοις, καμμιά βασίλισσα ποτέ δεν αναπαύθηκε εκεί ούτε και προωρίζετο να μείνη. Πράγματι, είναι ο δεύτερος από τους τρεις νεκρικούς θαλάμους που κτίσθηκαν στην πυραμίδα για τον Φαραώ. Ο πρώτος είναι στο υπόστρωμα κάτω από την πυραμίδα. Αλλά γιατί υπήρχαν τρεις νεκρικοί θάλαμοι; Μια καλή εικασία φαίνεται να είναι ότι στη διάρκεια των 23 ετών της βασιλείας του ο Χέοπας απεφάνθη ότι ούτε τα αρχικά, ούτε τα δεύτερα σχέδια ταφής ανταπεκρίνοντο στην αυξανόμενη μεγαλοπρέπειά του. Έτσι, αυτός ο δεύτερος θάλαμος, διαστάσεων 18 ποδών και 10 ιντσών, επί 17 ποδών και δύο ιντσών (5,7 μέτρα επί 5,2 μέτρα) αφέθη ατελείωτος ενώ οι ξυλουργοί ειργάζοντο πάνω απ’ αυτόν, στο θάλαμο, στον οποίο τελικώς ετοποθετήθη η μούμια του.

Αφού ξαναγυρίσαμε από τον διάδρομο που είχαμε ανεβή, στρεφόμεθα προς τα πάνω από το στενό πέρασμά μας στη στροφή της Μεγάλης Στοάς. Τεντώθηκα, για να ισιώσω την πλάτη μου. Ο ιδρώτας τσουρίζει τα μάτια μου και κηλιδώνει τα ρούχα μου. Η σχετική ευρυχωρία της μεγάλης Στοάς 28 πόδια (8,5 μέτρα) ύψος και 153 πόδια (46,6 μέτρα) μήκος δίνει την ψευδαίσθησι δροσερής ατμόσφαιρας.

Ο ξεναγός έρχεται πίσω να με βοηθήση ν’ ανεβώ στο ψηλό σκαλοπάτι στην άκρη της Στοάς. Βγαίνοντας πάλι, ένας-ένας, «μαζευόμαστε» καθώς περνούμε μέσα από μια στενή δίοδο. Στο ένα τρίτο περίπου του μήκους της, η δίοδος εκτείνεται προς τα πάνω και προς τα έξω και σχηματίζει ένα προθάλαμο.

Είναι λίγο πεζό να μπαίνωμε στον μεγάλο θάλαμο (34 επί 17 πόδια· 10,4 επί 5,2 μέτρα) που κάποτε ευρίσκετο το σαβανωμένο και καλά βαλσαμωμένο πτώμα του. Η ασκέπαστη γρανιτένια σαρκοφάγος δεν είναι τοποθετημένη στο κέντρο του δωματίου.

Υπήρχε κάποιο αεράκι; Όχι ακριβώς, αλλά οπωσδήποτε υπήρχε μια διαφορά στον αέρα. Μήπως η μύτη μου, που τόσο πολλή ώρα αντιστεκόταν στον δύσοσμο αέρα, θα μπορέση να εντοπίση κάτι πιο δροσερό; Ο ξεναγός μου διασχίζει τον θάλαμο κάνοντάς μου νόημα να τον ακολουθήσω. Δείχνει κάποιον ανεμιστήρα. Χαμογελώ· η μύτη μου θα έκανε το ίδιο, αν βέβαια μπορούσε.

Εν συνεχεία ξαναπαίρνομε το δρόμο προς τη Μεγάλη Στοά. Είχε κτισθή με πλάκες «τάπες» που είχαν αποθηκευθή σ’ αυτόν για να σφραγίσουν τον Ανηφορικό Διάδρομο ακριβώς κάτω απ’ αυτόν. Οι εργάτες, αφού τάφηκε ο Φαραώ και έφυγαν οι τεθλιμένοι και οι ιερείς, άφησαν τις πλάκες να πέσουν κάτω στο στενό Ανηφορικό Διάδρομο. Στην πραγματικότητα εκείνη η στενή σήραγγα έγινε μια πελώρια «κλειδαριά,» που έφραζε με τις πλάκες την είσοδο. Πώς βγήκαν οι εργάτες έξω; Είχε κτισθή μια πρόχειρη σήραγγα μέσα από την οποία μπορούσαν να μεταφέρουν τις πλάκες. Αυτή η δίοδος σφραγίσθηκε με λίθους έτσι ώστε η «σήραγγα εξόδου» να μη μπορή ν’ ανακαλυφθή.

Η Αναρρίχησις προς τα Επάνω

Είμαστε έτοιμοι ν’ αναρριχηθούμε στην πυραμίδα από την εξωτερική πλευρά. Αν και έχει κλιμακωτή εμφάνισι, το οικοδόμημά της δεν αποτελεί μια κλίμακα. Κάθε τετράγωνο έχει περίπου μια γυάρδα (1 μέτρο) ύψος. Εν τούτοις, οι πολλές πλάκες έχουν διαβρωθή από την στροβιλιζόμενη άμμο και, με την πάροδο των αιώνων, οι βάνδαλοι χάραξαν μερικές άλλες. Οι ξεναγοί έχουν χαράξει οφιοειδείς δρόμους, επωφελούμενοι αυτών των κατωφερειών. Αλλ’ ωστόσο, σε πολλά επίπεδα, δεν μπορείτε να κάνετε τίποτ’ άλλο από το να στηρίξετε το ένα γόνατο πάνω σε μια πλάκα και να πηδήσετε πάνω στην άλλη ταράτσα. Σταματούμε πολλές φορές. Η θέα του Καΐρου στον ορίζοντα και από την πλευρά της ερήμου είναι εκθαμβωτική. Ο άνεμος που αγκαλιάζει ολόγυρα την πυραμίδα είναι θερμός και ξηρός. Ωστόσο, η αναλογία του ιδρώτα μου είναι μεγαλύτερη από την αναλογία της εξατμίσεως του αέρα.

Τελικά, μια ώρα αργότερα, να η κορυφή! Καθώς υψώνω τη φωτογραφική μηχανή μου, ο ξεναγός μου στέκεται ακίνητος, έχοντας τις γροθιές στους γοφούς, τα πόδια ορθάνοιχτα, καθώς ο αέρας ανεμίζει τα ρούχα του. Πίσω απ’ αυτόν η κεφαλή της πυραμίδος του Χεφρήνου από ασβεστόλιθο σχεδιάζεται στο εικονοσκόπιο του. Όχι μόνο ο κορυφαίος λίθος, αλλά περίπου 10 σειρές από τεμάχια έχουν μετακινηθή. Έτσι, η πυραμίδα έχει «μαζέψει» από ύψος 481 ποδών (146,6 μέτρων) σε 455 πόδια (138,7 μέτρα). Πολύ κάτω, η Σφιγξ φαίνεται σαν να ήταν ένα βάρος για χαρτιά φωλιασμένο στην άμμο. Η εξέδρα πάνω στην οποία βρισκόμουν, και ήταν τόσο μικρή στην κορυφή, στη βάσι της πολύ κάτω είχε έκτασι 13,1 έηκερς (5,3 εκτάρια)!

Γιατί έφτιαξαν μια πυραμίδα; Δεν είχαν σκοπό να κάνουν μια πέτρινη τέντα. Οι εργάτες έδειχναν να έχουν συγκεντρώσει στην πέτρα τις προσκλίνουσες ακτίνες του ήλιου. Οι επιγραφές που έγιναν από εργάτες και οι σημερινοί υπολογισμοί, δείχνουν ότι το έργο δεν έγινε από δούλους, αλλά από 4.000 περίπου στρατολογημένους Αιγυπτίους εργάτες, οι οποίοι ευρίσκοντο στο έργο κάθε φορά.

Η Κάθοδος

Αλλά τώρα είναι καιρός για την επιστροφή. Κάθομαι με κρεμασμένα τα πόδια μου κάτω. Τα πέλματά μου αναζητούν το διάζωμα από κάτω, ενώ κινούμαι με προφύλαξι. Ούτε λίγο ούτε πολύ, έτσι κατέβηκα. Τριάντα λεπτά αργότερα, στέκομαι στη βάσι της πυραμίδας, ξεσκονίζοντας το εφθαρμένο οπίσθιο μέρος του παντελονιού μου. Πόσο διψώ!

Προς ευχαρίστησί μου, έχω ήδη διαπιστώσει ότι η Αιγυπτιακή λεμονάδα δεν είναι το κίτρινο υγρό που προσφέρεται το καλοκαίρι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι χυμός λεμονιού, ελαφρά αραιωμένος με νερό και έχοντας γλυκειά γεύσι από αρκετή ζάχαρη. Αφού ήπια ένα κουάρτ (1 λίτρο) αναστέναξα ικανοποιημένος. Ανθίσταμαι στον μεγάλο πειρασμό να πιώ περισσότερη λεμονάδα και κατευθύνομαι προς την αφετηρία των ταξί.

Μπαίνω στο ταξί με κόπο. Επιστρέφομε στο Κάιρο μέσα αφήνοντας πίσω ένα μικρό ανθρωποποίητο ανεμοστρόβιλο από σκόνη και καυσαέριο. Θα πρέπει να ρωτήσω πώς λέγεται το ξενοδοχείο στα Αραβικά—το ένα ξενοδοχείο;—Από συνεργάτη