Η Ισλανδία Στρέφεται στη Γεωθερμική Ενέργεια

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ισλανδία

ΤΙ μπορεί να κάνη μια χώρα, όπως η Ισλανδία στο Βόρειο Ατλαντικό, όταν δεν έχη αποθέματα καυσίμων όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας ή τα φυσικά αέρια, σαν πηγή ενεργείας;

Μια ντόπια διαφήμισις λέει: «Αγοράζετε Ισλανδικά, χρησιμοποιείτε Ισλανδικά Προϊόντα.» Αυτό το ‘σλόγκαν’ έχει ληφθή σοβαρά υπ’ όψιν στον τομέα της ενεργείας εδώ στην Ισλανδία. Μολονότι χρησιμοποιείται η τεράστια δύναμις μερικών από τους ποταμούς, αυτό δεν είναι αρκετό για να μειώση ικανοποιητικά τις εισαγωγές πετρελαίου. Αναζητώντας άλλες οικονομικές πηγές, η προσοχή στράφηκε στον παλιό εχθρό της Ισλανδίας, τα ηφαίστεια.

Θα μπορούσε να δεσμευθή η τρομακτική ενέργεια των ηφαιστείων—ίσως όχι η ίδια η έκρηξις ηφαιστείου, αλλά το κύριο υποπροϊόν της ηφαιστειακής δράσεως, η γεωθερμική ενέργεια; Τα ενεργά ηφαίστεια εξαπολύουν λειωμένη λάβα, αλλά αυτά τα τεράστια υπόγεια εργοστάσια θερμότητος εκδηλώνουν, επίσης, την παρουσία τους με λάκκους από καυτή λάσπη, γκέυζερς (θερμοπίδακες), θερμές πηγές και με την εξαπόλυσι ατμού στον αέρα. Η Ισλανδία έχει υπόγεια αποθέματα υπερθερμασμένου νερού, που όταν αντλήται, μετατρέπεται στιγμιαία σε ατμό, καθώς φθάνει στην κρύα ατμόσφαιρα της επιφάνειας. Ο ατμός, με τη σειρά του, είναι μια έξοχη μορφή καθαρής και αποδοτικής ενεργείας.

Η Ισλανδία είναι νησί της υποβρύχιας οροσειράς που ονομάζεται Οροσειρά του Μέσου Ατλαντικού. Κατά μήκος της κορυφής αυτής της ενεργού ζώνης των ρηγμάτων και ηφαιστείων, η οποία περνά το κέντρο της Ισλανδίας, υπάρχουν 17 γνωστές περιοχές με υψηλή θερμοκρασία. Σ’ αυτές τις περιοχές υπάρχουν τεράστια αποθέματα υπερθερμασμένου νερού, παγιδευμένου στα πετρώματα της γης. Πόσο ζεστό είναι αυτό το νερό; Η μεγαλύτερη θερμοκρασία που μετρήθηκε είναι σχεδόν 340 βαθμοί Κελσίου (644 βαθμοί Φαρενάιτ). Καθώς το υπερθερμασμένο νερό έρχεται σε επαφή με τον αέρα της επιφάνειας, δημιουργεί μια εκκωφαντική έκρηξι ατμού. Αυτός ο ατμός μπορεί να δεσμευθή για να κίνηση μια τουρμπίνα για παραγωγή ενεργείας.

Η Εθνική Υπηρεσία Ενεργείας της Ισλανδίας υπολογίζει ότι, αν η θερμότης αυτών των γεωθερμικών περιοχών υψηλής θερμοκρασίας εχρησιμοποιείτο πλήρως, θα μπορούσαν να παράγονται συνεχώς 10.000 μεγαβάτ (1 μεγαβάτ=1.000.000 βατ) ηλεκτρισμού. Αν λάβωμε υπ’ όψιν ότι η Ισλανδία δαπανά μόνο 500 περίπου μεγαβάτ, θ’ αρχίσουμε να κατανοούμε την τεράστια ανεκμετάλλευτη ενέργεια που υπάρχει σ’ αυτή τη μικρή χώρα.

Εκτός από τις περιοχές υψηλής θερμοκρασίας, υπάρχουν, επίσης, πολύ χρήσιμες περιοχές χαμηλής θερμοκρασίας που προμηθεύουν ζεστό νερό. Αυτό δεν είναι ζεστό νερό της μπανιέρας σε θερμοκρασία. Αλλά στους 80 έως 140 βαθμούς Κελσίου (176 έως 284 βαθμούς Φαρενάιτ) θεωρείται πολύ κρύο για την παραγωγή ηλεκτρισμού, μολονότι είναι πολύ κατάλληλο για οικιακούς και βιομηχανικούς σκοπούς. Παραδείγματος χάριν, η πρωτεύουσα Ρεϋκιαβίκ, και μερικοί κοντινοί δήμοι έχουν διοργανώσει περιφερειακά συστήματα θερμάνσεως για να χρησιμοποιούν τις γεωθερμικές περιοχές χαμηλής θερμοκρασίας, πάνω στις οποίες είναι κτισμένες.

Η Ιστορία της Χρησιμοποιήσεως της Γεωθερμικής Ενεργείας στην Ισλανδία

Στις αρχές του 20ού αιώνα, ελάχιστα άτομα έκαναν κάποια σκέψι για τη χρήσι των φυσικών θερμών πηγών της χώρας για οτιδήποτε άλλο εκτός από ένα υπαίθριο λουτρό κάπου-κάπου. Στο Ρεϋκιαβίκ, οι άνθρωποι περπατούσαν σχεδόν μια ώρα για να πλύνουν τα ρούχα τους στη θερμή πηγή του Θβοταλάουγκαρ, Το 1928, έγινε μια γεώτρησις στο Θβοταλάουγκαρ που παρήγε νερό στη θερμοκρασία των 87 βαθμών Κελσίου (189 βαθμών Φαρενάιτ). Αυτό το νερό διωχετεύθηκε σε λίγα δημόσια κτίρια και μερικά σπίτια σε απόστασι τριών χιλιομέτρων (σχεδόν δύο μιλίων). Αφού αυτό το πείραμα της κοινοτικής κεντρικής θερμότητας αποδείχθηκε επιτυχές, άρχισαν έρευνες για περισσότερο ζεστό νερό. Το 1933, εντοπίσθηκε μια μεγάλη ποσότητα στο Ρεϋκίρ, περίπου 15 χιλιόμετρα (9 μίλια) από την πόλι, και το 1939 κατασκευάσθηκε ένας αγωγός μεταξύ Ρεϋκίρ και Ρεϋκιαβίκ. Το 1943 το δίκτυο διανομής είχε απλωθή στις περισσότερες κατοικημένες περιοχές του Ρεϋκιαβίκ. Το ίδιο έτος, η πόλις είδε την εγκατάστασι της Χιταβεΐτα, ή Περιφερειακής Υπηρεσίας θερμότητας. Άρχισε τις υπηρεσίες της με απόδοσι 200 λίτρων (53 γαλλονιών Η.Π.) ανά δευτερόλεπτο. Σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα περίπου 2.000 λίτρα (528 γαλλόνια Η.Π.) ανά δευτερόλεπτο, που ισοδυναμούν με 420 μεγαβάτ θερμικής ενεργείας. Απ’ αυτή την τεράστια προμήθεια, το 25 τοις εκατό προέρχεται από βαθιά πηγάδια μέσα στην ίδια την πόλι Ρεϋκιαβίκ.

Προγραμματίζεται ακόμη μεγαλύτερη επέκτασις, με τη χρήσι πιο απομακρυσμένων περιοχών καθώς και βαθύτερων πηγαδιών. Ακόμη και μέσα στο Ρεϋκιαβίκ (84.000 πληθυσμός), η Χιταβεΐτα προγραμματίζει 10 ακόμη γεωτρήσεις βάθους από 2.000 ως 3.000 μέτρα (6.560 έως 9.840 πόδια).

Τα Πλεονεκτήματα της Γεωθερμικής Θερμότητος

Η γεωθερμική θερμότης έχει παγκοσμίως πολλούς φίλους μεταξύ των ανθρώπων που ενδιαφέρονται για την οικολογία. Στις περισσότερες σύγχρονες πόλεις, η μόλυνσις παίρνει τον φόρο της από το περιβάλλον και προκαλεί μεγάλη αναστάτωσι σε όλους τους ζώντες οργανισμούς. Και το Ρεϋκιαβίκ ήταν κάποτε μια πόλις γεμάτη καπνό, αλλά τα πράγματα άλλαξαν. Λόγω της χρήσεως της καθαρής και αποδοτικής γεωθερμικής ενεργείας, αυτή η πόλις έχει απαλλαγή από τη θανατηφόρο μόλυνσι που δημιουργείται από τη χρήσι ορυκτών καυσίμων. Σήμερα θεωρείται η ‘άκαπνη’ πρωτεύουσα του κόσμου.

Το κόστος της χρήσεως γεωθερμικής ενέργειας είναι πολύ μικρότερο από την καύσι εισαγομένου πετρελαίου για την παραγωγή θερμότητας ή ηλεκτρισμού. Παραδείγματος χάριν, ένα σπίτι που θα κατανάλωνε περίπου 40.000 κιλοβάτ ενεργείας ετησίως, θα δαπανούσε 324.-300 Ισλανδικά Κρόνουρ (1.273 δολλάρια Η.Π.) για πετρέλαιο, ενώ με τις γεωθερμικές μεθόδους, η συνολική ετήσια δαπάνη θα μπορούσε να κατέλθη στις 88.310 Ισλανδικά Κρόνουρ (347 δολλάρια Η.Π.).

Η απλότης είναι επίσης ένας βασικός παράγων στη χρήσι νερού θερμών πηγών για οικιακή θερμότητα. Οι σωλήνες του ζεστού νερού είναι καλά μονωμένες ώστε να μη χάνεται η πολύτιμη θερμότης. Κάθε σπίτι έχει ένα μέτρο θερμού νερού που το μετρά το ίδιο άτομο που μετρά και το μέτρο του ηλεκτρισμού. Το ίδιο νερό επίσης είναι αρκετά καθαρό για άλλες οικιακές χρήσεις και χρησιμοποιείται κατ’ ευθείαν από τη βρύσι για μπάνιο, πλύσιμο και λίγο στο μαγείρεμα.

Θα σας άρεσε να μπορήτε να κολυμπάτε οποιαδήποτε εποχή του έτους σε θερμαινόμενη υπαίθρια πισίνα; Στην πόλι, του Ρεϋκιαβίκ λειτουργούν δυο τέτοιες υπαίθριες πισίνες ώστε το κοινό μπορεί να κολυμπά σε νερό 26 βαθμών Κελσίου (79 βαθμών Φαρενάιτ), άσχετα με το πόσο κρύα είναι η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Σήμερα η πισίνα του Λαουγκαρντάλουρ έχει αντικαταστήσει τον παληό τόπο πλυσίματος στο Θβοταλάουγκαρ. Ένα άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό του Λαουγκαρντάλ είναι τέσσερις καθιστικές πισίνες, που καθεμιά διατηρείται σε ξεχωριστή διαρκή θερμοκρασία. Μέχρι 15 άτομα μπορούν να κάθωνται σε καθεμιά απ’ αυτές τις πισίνες και να ξεκουράζωνται σε νερό 32 μέχρι 45 βαθμών Κελσίου (90 βαθμών μέχρι 113 βαθμών Φαρενάιτ). Οι παθήσεις από ρευματισμούς και άλλες φλεγμονώδεις διαταραχές ανακουφίζονται με καθημερινές επισκέψεις σ’ αυτές τις «ζεστές μπανιέρες.» Δεν είναι παράξενο που αυτά τα ανανεωτικά για την υγεία κέντρα είναι τόσο αγαπητά στους κατοίκους της πόλεως, αλλά και στους επισκέπτες. Οι άνθρωποι στην πόλι Ρεϋκιαβίκ πληρώνουν μόνο 120 Ισλανδικά Κρόνουρ (0,47 δολλάρια Η.Π.) για κάθε επίσκεψι, και υπάρχουν εκπτώσεις για παιδιά και ηλικιωμένους, ενώ οι χωλοί έχουν ελευθέρα είσοδο.

Μπορούν οι Αγροτικές Περιοχές να Ωφεληθούν από τη Γεωθερμική Ενέργεια;

Και τι θα πούμε για τους υπόλοιπους 100.000 κατοίκους που είναι διασκορπισμένοι στις πολλές μικρές πόλεις, χωριά και αγροκτήματα; Μπορούν να ικανοποιηθούν και οι δικές τους ανάγκες για ενέργεια, με τη δέσμευσι κάποιας μορφής γεωθερμικής ενεργείας; Η Εθνική Υπηρεσία Ενεργείας υπολογίζει ότι σαν αποτέλεσμα των σημερινών τιμών των άλλων πηγών ενεργείας, το 70 τοις εκατό του πληθυσμού θα χρησιμοποιή στο κοντινό μέλλον μεθόδους γεωθερμικής θερμότητας. Για το υπόλοιπο 30 τοις εκατό των κατοίκων της Ισλανδίας, η θερμότης με ηλεκτρισμό που παράγεται με τη λιγώτερο δαπανηρή γεωθερμική μέθοδο, θα είναι πιο οικονομική απ’ ό,τι αν παρήγετο από ορυκτά καύσιμα.

Η νέα Χιταβεΐτα Σουντουρνέζια (Περιφερειακή Υπηρεσία Θερμότητος της Σουντούρνς) λειτουργεί από τα τέλη του 1976. Αυτό το σύστημα θ’ αποδίδη τελική γεωθερμική θερμότητα για τα σπίτια 11.000 ατόμων. Το Ακουρέυρι, η μεγαλύτερη πόλις του βορρά (πληθυσμός 12.000), και μερικά χωριά έχουν ήδη αναπτύξει κοινοτικά συστήματα θερμότητος. Ικανοποιητική, επίσης, φαίνεται η προοπτική διοχετεύσεως ζεστού νερού σε μερικά από τα χωριά κατά μήκος των δυτικών φιόρδ.

Εργοστάσια Γεωθερμικής Ενεργείας

Η χρήσις ατμού από γεωθερμικές περιοχές υψηλής θερμοκρασίας για την παραγωγή ηλεκτρισμού είναι δύσκολο έργο που απαιτεί τη χρήσι της πιο σύγχρονης μηχανικής τεχνολογίας. Ένα τέτοιο εργοστάσιο ενεργείας είναι κοντά στην όμορφη Λίμνη Μύβατν. Απέδειξε την ικανότητά του με την απόδοσι τριών μεγαβάτ από τότε που άνοιξε το 1969. Τώρα, προχωρεί η κατασκευή ενός δεύτερου ατμοηλεκτρικού εργοστασίου, στους πρόποδες του Βουνού Κράφλα. Προγραμματίζεται η λήψις ατμού από πολλά φρέατα βάθους 1.500 ως 2.000 μέτρων (4.920 έως 6.560 ποδών) σε μια γεωθερμική περιοχή 35 τετραγωνικών χιλιομέτρων (13,5 τετραγωνικών μιλίων). Μέχρι τώρα, το ρεύμα απ’ αυτή την περιοχή έχει υπερβή τους 340 βαθμούς Κελσίου (644 βαθμούς Φαρενάιτ) και οι μηχανικοί ελπίζουν ότι αυτό το νέο εργοστάσιο θα είναι ικανό τελικά να παράγη περίπου 70 μεγαβάτ ηλεκτρισμού.

Παρά τις σποραδικές εκρήξεις λάβας και τις ξαφνικές, ισχυρές και ανεξέλεγκτες εκτοξεύσεις ατμού, το πρόγραμμα για το εργοστάσιο ενεργείας στο Κράφλα εξακολουθεί να προχωρή προς την ολοκλήρωσι. Μολονότι το μέλλον τέτοιων εργοστασίων μπορεί να φαίνεται έξοχο σε μερικούς, ωστόσο τα εργοστάσια αυτά πρέπει να κατασκευασθούν κοντά, αν όχι στην κορυφή των γεωθερμικών περιοχών υψηλής θερμοκρασίας, για ν’ αποδώσουν τα μέγιστα. Συνεπώς, βλέπομε ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος στην παραγωγή ηλεκτρισμού μ’ αυτό τον τρόπο. Μόνον ο χρόνος θα δείξη αν το τελευταίο πρόγραμμα ενεργείας στο Κράφλα θ’ αποδειχθή πλήρως επιτυχές στη χρήσι του ατμού της γης, δικαιολογώντας έτσι τον κίνδυνο.

Το Πρόγραμμα των Θερμών Πετρωμάτων του Χεϊμαίη

Τώρα η Ισλανδία αναπτύσσει μια μέθοδο δεσμεύσεως μιας άλλης πηγής γεωθερμικής θερμότητος—των περιοχών καυτής λάβας. Αυτή φαίνεται η καλύτερη πηγή ενεργείας για τους ανθρώπους των Βεστμαννέγιαρ (Νησιά Βέστμαν) έξω από τις νότιες ακτές της Ισλανδίας. Αυτά τα νησιά δεν φαίνεται να έχουν φυσικές πηγές ζεστού νερού σε εκμεταλλεύσιμη ποσότητα, κι έτσι δεν υπάρχει άλλη εκλογή από το να στραφούν στο ηφαίστειο και το υποπροϊόν του, την καυτή λάβα.

Στις αρχές του 1973, οι 5.500 κάτοικοι του Χεϊμαίη αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν το νησί όταν άρχισε να δημιουργήται μια ρωγμή ακριβώς έξω από την πόλι. Μέσα σε βδομάδες, το ένα τρίτο της πόλεως σκεπάσθηκε με λάβα από το νέο ηφαίστειο που δημιουργήθηκε. Λίγους μήνες αργότερα, έπαυσε να εκτοξεύη λειωμένη λάβα, και οι άνθρωποι άρχισαν να επιστρέφουν στο νησί για να καθαρίσουν τα χαλίκια και να ξαναρχίσουν την κανονική ζωή. Τι θα ήταν καλύτερο από το να χρησιμοποιήσουν, αν ήταν δυνατόν, τη θερμότητα από τον νεοσχηματισμένο εχθρό τους;

Η ενέργεια από την περιοχή λάβας του Χεϊμαίη μπορεί ν’ αντληθή και να χρησιμοποιηθή για να θερμαίνη τα κτίρια της πόλεως. Σωλήνες που βυθίσθηκαν στη φρέσκια λάβα του Χεϊμαίη, φέρνουν ατμό και αέρια στην επιφάνεια, τα οποία, με τη σειρά τους, θερμαίνουν το νερό στο κοινοτικό σύστημα θερμότητος. Επειδή πρόκειται για ένα πλήρη και κλειστό κύκλο, το νερό στους 80 βαθμούς Κελσίου (176 βαθμούς Φαρενάιτ) εξαποστέλλεται στο σύστημα θερμάνσεως χώρου του Χεϊμαίη και επαναφέρεται για να ξαναθερμανθή όταν φθάση κάτω από 40 βαθμούς Κελσίου (104 βαθμούς Φαρενάιτ).

Προγραμματίζεται να μπορούν σύντομα να επωφεληθούν όλα τα σπίτια της πόλεως απ’ αυτό το νέο σύστημα θερμότητος. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι καθώς το ανώτερο στρώμα της λάβας παγώνει σιγά-σιγά, οι σωλήνες μπορούν να βυθισθούν βαθύτερα στη λάβα ώσπου να φθάσουν σε αρκετή θερμότητα. Πιστεύεται ότι τα Νησιά Βέστμαν θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν την Χράουν-χιταβεΐτα (Περιφερειακή Υπηρεσία Θερμότητος από Λάβα) για πολλές δεκαετίες πριν η περιοχή κρυώση πολύ ώστε να μην είναι κατάλληλη για οικονομική χρήσι.

Θερμοκήπια

Σε μια χώρα στο μακρυνό βορρά όπως η Ισλανδία, το κλίμα και η σύντομη περίοδος καλλιέργειας επιβάλλουν σημαντικούς περιορισμούς στη γεωργία. Σαν αποτέλεσμα, μόνο λίγα λαχανικά μπορούν να καλλιεργηθούν επιτυχώς σε ανοικτούς χώρους. Αλλά χάρις στη χρήσι γεωθερμικής ενεργείας, οι Ισλανδοί δεν περιορίζονται μόνο στους παραδοσιακούς τρόπους γεωργίας. Η φυσική θερμότης της γης χρησιμοποιείται για να θερμάνη σχεδόν 14 εκτάρια (35 έηκερς) με καλλιέργειες θερμοκηπίου. Μ’ αυτό τον τρόπο, καλλιεργούνται τομάτες, αγγούρια και πολλές ποικιλίες λουλουδιών, σε μια περιοχή που διαφορετικά θα είχε περιορισμένες δυνατότητες καλλιέργειας. Και άλλες ποικιλίες λαχανικών μπορούν, επίσης, να καλλιεργηθούν σε ωρισμένες περιοχές της Ισλανδίας όπου το ίδιο το έδαφος θερμαίνεται με φυσικό τρόπο, ασφαλώς, με γεωθερμική ενέργεια.