Η Τελευταία από τις Μεγάλες Αγέλες σε Κίνησι

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Κένυα

ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟ! Τρομερό! Ένα από τα μεγαλύτερα θεάματα της γης! Δεκάδες χιλιάδες ζώων σε κίνησι στις εκτεταμένες πεδιάδες της Αφρικής! Η ετήσια μετακίνησις μεγάλων αγελών από αντιλόπες, ζέβρες, γαζέλλες και άλλα ζώα ασφαλώς είναι θεαματική να τη βλέπη κανείς!

Ένα σύντομο σαφάρι στο Φυσικό Εκτροφείο Θηραμάτων του Μασάι Μάρα της Κένυα, στην άκρη των περίφημων πεδιάδων Σερενγκέτι, μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε με τα μάτια μας αυτό που μπορεί να φαίνεται σαν σκηνικό που αλλάζει.

Το Εκτροφείο

Το Φυσικό Εκτροφείο Θηραμάτων του Μασάι Μάρα βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνιά της Κένυα και είναι ένα τεράστιο, αμόλυντο τοπίο από εναλλασσόμενους λόφους, δένδρα ακακίας και πράσινο γρασίδι σαβάννας. Μέσα στα μόλις 700 τετραγωνικά μίλια (1.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα) λέγεται ότι υπάρχουν περίπου 95 διαφορετικά είδη θηλαστικών και πάνω από 450 είδη πουλιών. Θα δούμε, όχι μόνο ένα πλήθος μικρότερων ζώων αλλά, επίσης, τα πέντε μεγάλα θηράματα της Αφρικής—ελέφαντες, λιοντάρια, ρινόκερους, λεοπαρδάλεις και βουβάλια του ακρωτηρίου. Γύρω από τον Ποταμό Μάρα υπάρχουν αρκετοί ιπποπόταμοι καθώς επίσης και κροκόδειλοι. Είναι σημαντικό ότι οι Μασάι βόσκουν τα βοοειδή τους ακριβώς δίπλα στις πεδιάδες του εκτροφείου, διακινδυνεύοντας από τα πολλά λιοντάρια του Μάρα.

Το Ταξίδι

Αφού το σαφάρι μας θα είναι σύντομο, θέλομε να επωφεληθούμε από κάθε φωτεινή ώρα της μέρας. Φεύγοντας από το Ναϊρόμπι, την πρωτεύουσα της Κένυα, στις 4 π.μ. αρχίζομε το ταξίδι μας των 170 μιλίων (274 χιλιομέτρων) μέχρι το εκτροφείο. Όταν φθάνωμε στο Ναρόκ και στο τέλος του ασφαλτοστρωμένου δρόμου, βρισκόμαστε πολύ βαθιά στη χώρα Μασάι. Καθώς το φως της ημέρας αρχίζει αργά να εκτοπίζη το σκοτάδι και εμφανίζεται μια όμορφη ανατολή του ηλίου, παρατηρούμε ότι οι αχανείς πεδιάδες σφύζουν από άγρια ζωή.

Απέχομε ακόμη περισσότερο από 30 μίλια (48 χιλιόμετρα) από την είσοδο του εκτροφείου, αλλά ήδη φαίνονται μεγάλες αγέλες μηρυκαστικών ζώων της πεδιάδας. Προς τα δεξιά βλέπομε μια αρκετά μεγάλη αγέλη γαζέλλων Θόμσον. Αυτά τα χαρούμενα, αγελαία μικρά πλάσματα, γρήγορα κερδίζουν τις καρδιές των τουριστών —και βέβαια και τις δικές μας. Ελαφρά καστανοκόκκινα, με μια φαρδειά μαύρη γραμμή που χωρίζει τη λευκή περιοχή της κοιλιάς, το «Τόμμυ,» όπως είναι χαϊδευτικά γνωστό, κουνά συνεχώς την ουρά του. Η ουρά όμως δεν κινείται από τη μια πλευρά στην άλλη όπως κάνουν οι σκύλοι, άλλα γύρω-γύρω, σε πλήρη κύκλο. Κάποιος είπε κάποτε ότι πίστευε ότι το «Τόμμυ» κουνά αδιάκοπα την ουρά του επειδή είναι χαρούμενο. Είτε αυτό είναι αλήθεια, είτε όχι, το «Τόμμυ» ασφαλώς είναι ένα διασκεδαστικό πλασματάκι.

Ακριβώς μπροστά μας είναι ίσως το πιο χαριτωμένο ζώο των πεδιάδων, το ιμπάλα. Είναι ένα γυαλιστερό, καστανοκόκκινο πλάσμα με τεράστια καθαρά καστανά μάτια. Το αρσενικό έχει μεγάλα λυροειδή κέρατα. Αυτό το ζώο είναι η ίδια η εικόνα της κομψότητος, είτε στέκεται ακίνητο πάνω σε μια μυρμηγκοφωλιά είτε κάνει άλματα, καθώς τρέχει με τεράστια και στρωτά πηδήματα. Τα πηδήματα φαίνεται ότι προσθέτουν στις αμυντικές του ικανότητες στην περιοχή της αραιής βλαστήσεως, όπου είναι η φυσική κατοικία του ιμπάλα. Εύκολα καταλαβαίνομε γιατί οι μεγάλες γάτες και τα άλλα αρπακτικά δυσκολεύονται να συλλάβουν μια λεία που κυριολεκτικά πηδά στον αέρα, ξεφεύγοντας από τον εχθρό. Μολονότι, τα ευκίνητα ιμπάλας δεν κάνουν βέβαια παράστασι ειδικά για μας, ωστόσο ενθουσιαζόμαστε από τα πηδήματά τους. Μερικά φαίνονται πιο ψηλά από το αυτοκίνητό μας! Άλλα καλύπτουν απόστασι όσο είναι το πλάτος του δρόμου, περίπου 20 πόδια (6 μέτρα) ή και περισσότερο.

Οι πεδιάδες σφύζουν από άγρια ζώα! Υπάρχουν αλκέλαφοι, με τα παράξενα σε σχήμα κέρατά τους. Υπάρχουν επίσης ζώα τόπι, γαζέλλες του Γκραντ, καμηλοπαρδάλεις, κόβοι, βουβάλια, φακόχοιροι και μερικές μικρές αγέλες από αντιλόπες και ζέβρες. Ασφαλώς, αφού βλέπομε όλ’ αυτά τα ζώα, κάπου κοντά θα είναι και ο βασιλιάς των ζώων. Ήδη το ταξίδι μας έχει ανταμειφθή καλά, αλλά συνεχίζομε. Γιατί; Γιατί ανυπομονούμε να δούμε την ίδια τη μετανάστευσι—χιλιάδες αντιλόπες και ζέβρες καθώς κινούνται στις τεράστιες πεδιάδες.

Η Μετανάστευσις

Την πρώτη ματιά στο θέαμα την έχομε από τη βεράντα του περιπτέρου. Οι ανώμαλοι λόφοι στο πίσω μέρος του κτιρίου έπρεπε να έχουν γλυκό πράσινο χρώμα ή χρυσοκάστανο, αλλά σήμερα είναι σκούροι, σχεδόν μαύροι. Πρέπει να είναι σκεπασμένοι από κάποια τεράστια αγέλη από αντιλόπες! Μια γρήγορη ματιά από τα κιάλια επιβεβαιώνει αυτό το συμπέρασμα. Πρέπει να είναι χιλιάδες! Ετοιμαζόμαστε γρήγορα, κάνομε διευθετήσεις να πάρωμε έναν οδηγό, και ξεκινούμε για το σαφάρι.

Οι αντιλόπες και οι ζέβρες είναι παντού! Είναι σαν να οδηγούμε μέσα σε μια θάλασσα από ζώα. Και κινούνται—ιδιαίτερα οι αντιλόπες—αργά, σχεδόν εφ’ ενός ζυγού, ακολουθώντας όπως φαίνεται έναν αρχηγό. Προχωρούν συνέχεια. Τίποτε δεν φαίνεται να τα εμποδίζη. Πάνω από πεδιάδες, μέσα από κοιλάδες, πάνω από χαντάκια, και ποτάμια, κινούνται συνέχεια. Σε τέτοιο καιρό, τα ζώα φαίνεται να ξεχνούν τι συμβαίνει γύρω τους. Η τραγωδία του να παγιδευθή κάποιο ζώο από αρπακτικό, φαίνεται να περνά απαρατήρητη. Σπρώχνουν, παραμερίζουν, καταπατούν—μερικά ακόμη και λυντσάρονται στο δρόμο καθώς η μεγάλη αγέλη συνεχίζει να προχωρή. Όταν πίνουν νερό στο ποτάμι, μπορούν να βρεθούν μέχρι τρία πάνω σ’ ένα. Το αποτέλεσμα; Πολλοί θάνατοι.

Οδηγώντας λίγο πιο κοντά, μπορούμε ν’ ακούσωμε τα χαρακτηριστικά ηχηρά και παραπονιάρικα μουγκρίσματα. Τι παράξενος ήχος! Οι αντιλόπες είναι πολύ θορυβώδη ζώα και τα συνεχή μουγγρητά τους—και τόσο πολλά μαζί—παράγουν ένα δυνατό φάλτσο βρυχηθμό στις πεδιάδες.

Η αντιλόπη, ή γνους (κατώβλεψ ο γνους, είδος αντιλόπης), τα πιο πολυάριθμα από τα μεγάλα ζώα της Ανατολικής Αφρικής, είναι ένα παράξενο πλάσμα. Αναμφίβολα είναι αντιλόπη και έχει στενή συγγένεια με την αντιλόπη της Αφρικής ή αλκέλαφο. Το πρόσθιο τμήμα του γνου, που μοιάζει με του βοδιού, με τους ογκώδεις ώμους και τη μαύρη χαίτη και ουρά σαν του αλόγου, μαζί με μια γενειάδα κάτω από τον λαιμό, την ξεχωρίζουν από τις άλλες, πιο χαριτωμένες αντιλόπες. Υπάρχουν δύο είδη αυτής της αντιλόπης και η ποικιλία που κατοικεί στις πεδιάδες της Κένυας και της Τανζανίας, είναι ο παρδαλός γνους ή μπλε αντιλόπη. Έχει χρώμα σκούρο γκρι, που διασχίζεται από ακόμη πιο σκούρες λωρίδες στο πρόσθιο σώμα του και γι’ αυτό έχει «παρδαλή» εμφάνισι. Κυμαίνονται σε ύψος στους ώμους από τέσσερα ως τεσσεράμισυ πόδια (1,2 ως 1,4 μέτρα) και τα αρσενικά μπορούν να φθάσουν σε βάρος 600 πάουντς (270 χιλιόγραμμα). Το αρσενικό είναι ισχυρό, ρωμαλέο και θαρραλέο πλάσμα και όταν βρίσκεται σε άμυνα μπορεί ν’ απόκρουση την επίθεσι λιονταριού.

Οι αντιλόπες είναι πολύ αγελαία ζώα και εμφανίζονται κυρίως σε μεγάλα κοπάδια, μολονότι δεν είναι ασυνήθιστο να δη κανείς ένα αρσενικό να ζη μοναχική ζωή. Αυτά τα ζώα είναι μάλλον περίεργα για όσα συμβαίνουν γύρω τους. Όταν ενοχληθούν, απομακρύνονται λίγη απόστασι και ύστερα γυρίζουν γύρω-γύρω για να δουν τι τα τρόμαξε. Σε περίπτωσι άτακτης φυγής, πετούν τα κεφάλια τους από δω κι από κει, χοροπηδώντας και σηκώνοντας ψηλά τα πόδια τους με ένα άγριο, άτακτο τρόπο. Για ένα παρατηρητή, αυτή η συμπεριφορά είναι μερικές φορές λίγο γελοία.

Λόγω της εξαπλώσεως του πολιτισμού, η ετήσια μετανάστευσις της αντιλόπης ίσως δεν είναι πια τόσο μεγάλη όπως τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, εξακολουθεί να παρουσιάζη ένα άνευ προηγουμένου θέαμα. Λέγεται ότι κάποτε μια αγέλη αυξάνετο επί τρεις μέρες, ώσπου τα ζώα κάλυπταν έκτασι τέσσερα επί οκτώ μίλια (6 επί 13 χιλιόμετρα)! Σύμφωνα μ’ ένα παρατηρητή, κατέφαγαν σε δύο μόλις μέρες γρασίδι ύψους τριών ποδών (ένα μέτρο) και το άφησαν σε ύψος τεσσάρων ιντσών (10 εκατοστών)!

Το ετήσιο ταξίδι της αντιλόπης μπορεί να καλύψη εκατοντάδες μίλια προς μια κατεύθυνσι από τις νότιες Πεδιάδες Σερενγκέτι στην Τανζανία μέχρι προς βορρά στη Μασάι Μάρα της Κένυα. Γενικώς από τον Ιούλιο ως τον Σεπτέμβριο, αυτά τα ζώα εμφανίζονται στις Πεδιάδες Μάρα, βαδίζοντας ή τρέχοντας σε μονό ζυγό. Οι καθημερινές συνηθισμένες ασχολίες, όπως η γέννησις, συνεχίζονται σ’ όλη τη διάρκεια του μεταναστευτικού ταξιδιού.

Γιατί μεταναστεύουν αυτά τα ζώα; Προφανώς, αναζητώντας τροφή, μολονότι είναι γνωστό ότι οι αντιλόπες αυτού του είδους εγκαταλείπουν περιοχές με καλό χορτάρι και πάνε σε άλλες με λιγώτερο. Οι συγγραφείς του βιβλίου Οι Σερενγκέτι δεν θα Πεθάνουν έκαναν εκτεταμένες έρευνες στα βασικά είδη χόρτου που βρίσκονται στις Πεδιάδες Σερενγκέτι. Οι διαπιστώσεις τους, παράλληλα με τις διαπιστώσεις άλλων, φαίνεται να δείχνουν ότι οι αντιλόπες προτιμούν ένα είδος χόρτου που περιέχει πρωτεΐνες ισοδύναμες με τον μέσο σανό. Όταν βλαστάνουν αυτά τα χόρτα, τα ζώα περιπλανώνται και βόσκουν σε κάπως κυκλική πορεία. Και, όταν το φαγωμένο χορτάρι μεγαλώση πάλι αρκετά εκατοστά, επιστρέφουν και το ξανατρώνε. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι, εκτός απ’ αυτό, υπάρχει κάποιο είδος έμφυτης ενστικτώδους ανάγκης που κρατεί αυτά τα ζώα σε κίνησι. Άλλοι λένε ότι οι αντιλόπες δεν αισθάνονται ασφαλείς στο ψηλό χορτάρι λόγω του κινδύνου ενέδρας λιονταριών και γι’ αυτό κινούνται αναζητώντας χαμηλότερο χορτάρι. Όποιος κι αν είναι ο λόγος αυτής της μεταναστεύσεως, είναι ένα θέαμα που αξίζει να δη κανείς.

Τι Επιφυλάσσει το Μέλλον;

Καθημερινά, οι απαιτήσεις του πολιτισμού και οι καταστρεπτικές ενέργειες μερικών ιδιοτελών ανθρώπων βάζουν σε κίνδυνο, όχι μόνο τις αντιλόπες, αλλά όλα τα ζώα των Αφρικανικών πεδιάδων. Το παράδειγμα του Αμερικανικού βίσωνος που βρίσκεται κοντά στην εξαφάνισι, μας κάνει να διερωτώμεθα τι μπορεί ακόμη να συμβή στις αντιλόπες. Η διαρκής επέκτασις του ανθρώπινου πληθυσμού, που απαιτεί περισσότερο χώρο κατοικίας και καλλιεργήσιμης γης, δυσκολεύει όλο και πιο πολύ τις ευσυνείδητες κυβερνήσεις να διαφυλάξουν το περιβάλλον που είναι αναγκαίο για τα θαυμάσια πλάσματα των Αφρικανικών πεδιάδων. Παρά τις αυξανόμενες πιέσεις, ωστόσο, μερικοί καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για να προστατεύσουν αυτή τη ζωντανή κληρονομιά που προέρχεται από τον Δημιουργό. Με τα προστατευτικά μέτρα που ελήφθησαν για τα πάρκα και καταφύγια θηραμάτων, οι αντιλόπες αυτού του είδους και άλλα Αφρικανικά ζώα μπορεί να διαφύγουν την εξαφάνισι που πλήττει ήδη μέχρι τώρα τόσα ζωντανά πλάσματα.

Το διήμερο σαφάρι μας έφθασε στο τέλος του, αλλά τι εμπειρία ήταν αυτή! Δεκάδες χιλιάδων ζώων σε κίνησι, είναι ένα θέαμα που θα το θυμώμαστε. Για πολλά χρόνια θα θυμώμαστε αυτό το συναρπαστικό θέαμα—την ετήσια μετανάστευσι της αντιλόπης, που αποτελεί τις τελευταίες από τις μεγάλες αγέλες.