Καταστροφές—Ερευνώντας τις Αιτίες Τους

«Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ χρονιά στην ιστορία», ήταν η επικεφαλίδα στην εφημερίδα The Times, στην Αγγλική (Δε Τάιμς) του Λονδίνου, αναφερόμενη στα αεροπορικά δυστυχήματα που έγιναν το 1985. Ο φόρος αίματος που ανήλθε στις 2.000 περίπου ζωές επιβεβαιώνει ότι ήταν το πιο τραγικό έτος της ιστορίας σε αεροπορικά θύματα.

Η χειρότερη πυρκαγιά που έγινε ποτέ σε Αγγλικό ποδοσφαιρικό στάδιο ήταν μια καταστροφή που έπληξε την Αγγλική πόλη του Μπράντφορντ τον Μάιο του 1985. Οι φλόγες τύλιξαν τις ξύλινες κερκίδες όπου κάθονταν 3.000 θεατές, αφήνοντας 55 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες.

Αλλού πέρυσι, οι φυσικές καταστροφές προξένησαν τρομακτικές απώλειες σε ζωές. Ο σεισμός που έγινε τον Σεπτέμβριο στην Πόλη του Μεξικού φόνευσε κάπου 9.000 ανθρώπους. Λίγες εβδομάδες αργότερα στην Κολομβία, ένας τεράστιος χείμαρρος από λάσπη που προερχόταν από έκρηξη του ηφαιστείου Νεβάντο ντελ Ρουζ, εξαφάνισε κυριολεκτικά την πόλη Αρμέρο, φονεύοντας πάνω από 20.000 άτομα.

Φθάνοντας στη Ρίζα του Κακού

Μετά από μια καταστροφή, αρχίζει μια προσεκτική έρευνα για να βρεθούν οι αιτίες της και αυτό μπορεί να πάρει εβδομάδες ή και μήνες. Μήπως ήταν αμέλεια, ελαττωματικό σχέδιο μηχανής, ή ακόμη και σαμποτάζ; Δόθηκε αρκετή προειδοποίηση; Ποια ήταν τα μέτρα ασφαλείας; Μήπως κάποιος παράβλεψε μερικά απ’ αυτά;

Οι αποζημιώσεις που ζητούν τα θύματα εξαρτώνται από το ποιος φέρνει την ευθύνη. Σε μια περίπτωση διαφυγής χημικού αερίου από εργοστάσιο εντομοκτόνων στην Μποπάλ της Ινδίας, που περιγράφτηκε ως «το χειρότερο βιομηχανικό δυστύχημα στην ιστορία», πάνω από 1.700 άτομα θεωρήθηκαν επισήμως νεκροί, και κάπου 200.000 άτομα, τραυματίες. Αναφέρεται ότι οι αποζημιώσεις που ζητιούνται έχουν φτάσει ένα ποσό που ξεπερνάει τα κεφάλαια αυτής της εταιρίας χημικών στην Ινδία. Με τέτοια συμφέροντα σε κίνδυνο, η εξακρίβωση των αιτιών και η επίρριψη ευθυνών είναι μια κοπιαστική εργασία.

Τα σημερινά μεγάλα αεροσκάφη είναι εφοδιασμένα με δυο καταγραφείς πτήσης ή «μαύρα κουτιά» όπως ονομάζονται. Το ένα καταγράφει κάθε δευτερόλεπτο δεκάδες πληροφορίες που σχετίζονται με τη λειτουργία του αεροσκάφους. Το άλλο είναι ένα μαγνητόφωνο στην καμπίνα του πιλότου που μαγνητοφωνεί τις συνομιλίες και τις τηλεπικοινωνίες του πληρώματος μέχρι τη στιγμή της πρόσκρουσης. Αυτά τα μαύρα κουτιά είναι τόσο απαραίτητα για να εξακριβωθούν τα αίτια των αεροπορικών δυστυχημάτων, ώστε καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες για την ανεύρεσή τους.

Οι ερευνητές καθώς ψάχνουν για ενδείξεις γύρω από τα αίτια του δυστυχήματος ρωτούν ακόμα και τους επιζώντες. Στην Ιαπωνία, μια εκτός υπηρεσίας αεροσυνοδός επέζησε από το χειρότερο αεροπορικό δυστύχημα που έγινε ποτέ στον κόσμο. Αυτή μπόρεσε να δώσει στους εμπειρογνώμονες που προσπαθούσαν να εξακριβώσουν τα αίτια της τραγωδίας που αφαίρεσε 520 ζωές, σημαντικές λεπτομέρειες για την πτήση του αεροσκάφους.

Πολύτιμα Διδάγματα

Μόλις τα αίτια γίνουν γνωστά, η προσοχή κατευθύνεται στην πρόληψη παρόμοιων καταστροφών. Η πυρκαγιά στο ποδοσφαιρικό στάδιο του Μπράντφορντ βρέθηκε ότι άρχισε από τα σκουπίδια που βρίσκονταν κάτω από τις κερκίδες, τα οποία προφανώς πήραν φωτιά από τσιγάρο ή από αναμμένο σπίρτο. Σαν αποτέλεσμα, οι αρχές σύνταξαν οδηγίες για τη βελτίωση της ασφάλειας στους αθλητικούς χώρους.

Μια πυρκαγιά ματαίωσε την απογείωση ενός επιβατικού σκάφους από το αεροδρόμιο του Μάντσεστερ της Αγγλίας, φονεύοντας 55 άτομα. Το αποτέλεσμα ήταν να εγερθούν επικρίσεις για τις μεθόδους εγκατάλειψης σκάφους. Επίσης, εξετάστηκε προσεκτικά ο πυρίμαχος εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στις καμπίνες των αεροσκαφών.

Έτσι, από μια προσεκτική εξέταση των αιτιών των καταστροφών λαβαίνονται πολύτιμα μαθήματα. Η αμέλεια, η ποιοτικά κακή κατασκευή, τα ελαττωματικά σχέδια καθώς και άλλοι παράγοντες, δείχνουν πώς το ανθρώπινο στοιχείο κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στις ανθρωποποίητες καταστροφές.

Αλλά τι μπορεί να λεχθεί για τις φυσικές καταστροφές; Τι αποκαλύπτει η έρευνα για τα αίτιά τους;

Η Πρόβλεψη Φυσικών Καταστροφών

Υπήρξε αρκετά μεγάλη επιτυχία στην πρόβλεψη φυσικών καταστροφών, όπως αυτές που γίνονται από τυφώνες. Στην Καραϊβική, «η πιθανότητα έγκαιρης προειδοποίησης» έχει φτάσει «σχεδόν στα 100%» αναφέρει μια έκθεση. Και προσθέτει: «Οι περισσότερες προβλέψεις μπορούν να δώσουν προειδοποίηση 24 ωρών για τον αναμενόμενο χρόνο άφιξης και την ισχύ της θύελλας».

Έγκαιρη προειδοποίηση για άλλα είδη καταστροφών είναι πολύ πιο δύσκολο να κατορθωθεί. Αλλά σε μια περίπτωση, οι Κινέζοι είχαν επιτυχία στην πρόβλεψη ενός σεισμού. Παρατηρώντας την παράξενη συμπεριφορά των ζώων σε μια περιοχή της επαρχίας Λιάονινγκ, οι αρχές προειδοποιήθηκαν για μια επερχόμενη καταστροφή. Εκκένωσαν την πόλη Χάιτσενγκ. Μετά από λίγο, άρχισε ένας σεισμός που γκρέμισε το 90 τοις εκατό της πόλης. Λόγω υπακοής στην προειδοποίηση, χάθηκαν ελάχιστες ζωές.

Ωστόσο, η πρόβλεψη σεισμών σπάνια είναι τόσο ακριβής ώστε να επιτρέπει την επείγουσα εκκένωση του τόπου. Ένα παράδειγμα ήταν ο τρομακτικός αριθμός θανάτων, που επισήμως ανέρχεται σε 242.000, εξαιτίας του σεισμού στο Τανγκ-σιάν της Κίνας το 1976. Οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν πολλές επικίνδυνες περιοχές, αλλά δεν μπορούν να προβλέψουν πότε ακριβώς θα αρχίσει ένας σεισμός. Έτσι, ενώ ο σεισμός στο Μεξικό το 1985 «δεν ήταν έκπληξη στους σεισμολόγους», όπως ανέφερε μια έκθεση, προξένησε όμως φοβερή καταστροφή.

Πρόληψη των Φυσικών Καταστροφών

Οι εμπειρογνώμονες δεν δίνουν και πολλές ελπίδες για την πρόληψη τέτοιων καταστροφών. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το βιβλίο Natural Disasters: Acts of God or Acts of Man?, στην Αγγλική (Φυσικές Καταστροφές Από τον Θεό ή τον Άνθρωπο;) «οι άνθρωποι αλλάζουν το περιβάλλον τους κάνοντάς το πιο επιρρεπές για να δεχτεί καταστροφές, κάνοντας επίσης και τους εαυτούς τους πιο ευπρόσβλητους».

Για παράδειγμα, σε πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου, η γη απογυμνώνεται συχνά από τη φυτική της ζωή, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες για ξηρασίες και πλημμύρες. Επιπλέον, υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα ανθρώπων που κατοικούν σε περιοχές που είναι επιρρεπείς στις καταστροφές και οι οποίοι αποτυχαίνουν να πάρουν τις προειδοποιήσεις των αρχών στα σοβαρά.

Μπορεί να γίνει κάτι για να αναχαιτιστούν οι φυσικές δυνάμεις που ευθύνονται για τις καταστροφές; Σχετικά με τους σεισμούς, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ένα υγρό που διοχετεύθηκε σ’ ένα βαθύ πηγάδι προκάλεσε μια σειρά από μικρούς σεισμούς στην περιοχή. Μ’ αυτόν τον τρόπο ελπίζουν ότι θα απελευθερώσουν την πίεση που ασκείται στο φλοιό της γης για να μειώσουν τους σεισμούς στο ελάχιστο. Αλλά μέχρι στιγμής είχαν πολύ λίγη επιτυχία. Όπως συμπεραίνει το βιβλίο Disaster! στην Αγγλική, (Καταστροφή): «Προς το παρόν δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα για την ασφάλεια της μεθόδου . . . που να δικαιολογούν τη χρήση της σε πυκνοκατοικημένες περιοχές».

Άλλες προσπάθειες για την αναχαίτιση φυσικών καταστροφών δεν κατάφεραν τίποτε καλύτερο. Σκεφθείτε τις δοκιμές που έχουν γίνει με τους τυφώνες. Για 25 χρόνια τώρα, στέλνονται αεροπλάνα στο μάτι των τυφώνων για να τους «εμβολιάσουν» με χημικά προσπαθώντας να διαλύσουν τη δύναμη της θύελλας. Ωστόσο, οι τυφώνες εξακολουθούν να φέρνουν θάνατο και καταστροφή.

Υπερφυσικά Φαινόμενα;

Αφού οι προβλέψεις είναι αβέβαιες και η πρόληψη μάλλον αδύνατη, πολλοί κατηγορούν τις υπεράνθρωπες δυνάμεις έξω από το φυσικό βασίλειο. Το βιβλίο Disaster! σχολιάζει: «Σ’ έναν πολιτισμό, ο οποίος έχει προσπαθήσει να προβλέψει τα πάντα, η βία της φύσης είναι ένας τομέας, μια παραξενιά, που δεν μπορεί κανένας να εξηγήσει ή να προλάβει».

Δεν είναι να απορεί κανείς, λοιπόν, που τόσοι πολλοί αποδίδουν τις φυσικές καταστροφές στον Θεό. Αλλά είναι σωστό αυτό; Είναι οι καταστροφές πραγματικά «θεομηνίες»;

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Reuters/Bettmann Newsphotos