Εντοπίζοντας τις Αιτίες της Μόλυνσης

ΝΑΙ ΒΕΒΑΙΑ, μερικοί έχουμε τις τηλεοράσεις μας, τους φούρνους μικροκυμάτων και τους προσωπικούς μας κομπιούτερ. Πού είναι όμως ο καθαρός αέρας, η καθαρή τροφή, το καθαρό νερό; Γιατί η τεχνολογία, ενώ μπορεί να στείλει τον άνθρωπο στο φεγγάρι, φαίνεται να μην μπορεί να μας προμηθεύσει αυτές τις πιο βασικές μας ανάγκες; Γιατί, στην πραγματικότητα, τα θανατηφόρα ίχνη της μόλυνσης γίνονται ολοένα και πιο έντονα;

«Τα Πάντα Αυξάνονται»

Ο καθηγητής Κουρτ Χάμερακ, γράφοντας σ’ ένα γερμανικό επιστημονικό περιοδικό, ισχυρίζεται ότι «όλα τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα οφείλονται βασικά στην αύξηση· πάνω απ’ όλα στην απροσδόκητη ταχεία αύξηση του πληθυσμού». Από το 1950 και μετά, ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει υπερδιπλασιαστεί. Επιπρόσθετα, ζούμε σ’ έναν κόσμο, τον οποίο μια έρευνα των Ηνωμένων Εθνών ονόμασε «κόσμο με πόλεις που εκρηγνύονται». Μέχρι το έτος 2000, υπολογίζεται ότι τα τρία τέταρτα των ανθρώπων που ζουν στις αναπτυγμένες περιοχές θα κατοικούν σε πόλεις. Όσο δε αυξάνεται η πυκνότητα του πληθυσμού, τόσο αυξάνονται και οι δυνατότητες μόλυνσης.

Όσο πληθαίνουν οι άνθρωποι που απαιτούν αγαθά, τα οποία μόνο η αυξημένη γνώση και η τεχνολογία μπορούν να προσφέρουν, τόσο αυξάνεται και η βιομηχανική παραγωγή και το εμπόριο. Αυτό προϋποθέτει την κατασκευή νέων εργοστασίων και χημικών εγκαταστάσεων—νέων πηγών μόλυνσης. Αυτά, με τη σειρά τους, χρειάζονται ενέργεια· έτσι πρέπει να κατασκευαστούν νέοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι 400 περίπου απ’ αυτούς είναι πυρηνικοί αντιδραστήρες.

Άλλο ένα επακόλουθο είναι ότι οι άνθρωποι έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Έτσι τους δίνεται περισσότερος χρόνος και μεγαλύτερη ευκαιρία να εξορμούν στην ύπαιθρο, και να μολύνουν συχνά την ξηρά, τον αέρα και το νερό, θέτοντας κατά συνέπεια σε κίνδυνο τον φυτικό και ζωικό κόσμο.

Ο σύγχρονος πολιτισμός αντί να εμποδίσει τη μόλυνση, στην πραγματικότητα συντελεί στη δημιουργία της, προωθώντας μια υλιστική άποψη που στην καλύτερη περίπτωση έχει και τα υπέρ και τα κατά της. Πολλά υπεύθυνα άτομα προειδοποιούν τώρα ότι η ασυγκράτητη αύξηση οδηγεί στον αφανισμό. Ο Τζ. Ρ. Τέιλορ, στο The Doomsday Book (Το Βιβλίο της Καταστροφής), καταλήγει στο συμπέρασμα: «Ως τώρα φαινόταν ότι η υλιστική άποψη . . . πρέπει να θριαμβεύσει. Ξαφνικά αρχίζει να φαίνεται ότι αυτή η άποψη δεν μπορεί να θριαμβεύσει».

Ναι, «τα πάντα αυξάνονται», λέει ο καθηγητής Χάμερακ, «περιλαμβανομένων και των προβλημάτων». Υπάρχουν όμως κι άλλοι, πιο σημαντικοί λόγοι εξαιτίας των οποίων η μάχη ενάντια στη μόλυνση δεν πηγαίνει καλά.

Ανεπαρκής Γνώση

Για παράδειγμα, δεν ξέρουμε «ουσιαστικά τίποτα», όπως λέει το The Doomsday Book, «σχετικά με τις αλληλεπιδράσεις που λαβαίνουν χώρα όταν συνυπάρχουν διάφοροι ρύποι». Επίσης δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα σε ποιο βαθμό μπορεί να εκτεθεί ένα άτομο σε δηλητηριώδεις ουσίες ή σε ραδιενέργεια, χωρίς να έχει δυσμενείς συνέπειες. Ο τοξικολόγος Λ. Χορστ Γκριμ, του Πανεπιστημίου της Βρέμης, ισχυρίζεται ότι «είναι αδύνατο να υπολογίσουμε τον κίνδυνο που προκύπτει από την παραγωγή, τη χρήση και την εξάπλωση των ρύπων». Αυτός πιστεύει πως δεν υπάρχει τρόπος να καθορίσουμε με βεβαιότητα σε ποιο συγκεκριμένο σημείο ένας ρύπος ξεπερνάει τα όρια και από αβλαβής, γίνεται επιβλαβής. «Σε πολλές περιπτώσεις», λέει, «οι ειδήμονες απλώς δεν έχουν επαρκή γνώση ώστε να μπορέσουν να καθορίσουν αποδεκτά όρια». Επιπρόσθετα, η έρευνα είναι τόσο πρόσφατη ώστε κανείς δεν ξέρει ποιες θα μπορούσαν να είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ακόμη κι αυτών των ‘αποδεκτών ορίων’.

Κάτι άλλο επίσης που δημιουργεί ερωτήματα είναι το πώς μπορούν να διατεθούν τα τοξικά απόβλητα. Αυτό δεν είναι μικρό πρόβλημα· το σύνολο των επικίνδυνων αποβλήτων, που παράγονται στη δυτική Ευρώπη και μόνο, ανέρχεται σε εκατομμύρια τόνους το χρόνο. (Βλέπε χάρτη.) Έξι κύριες μέθοδοι διάθεσης που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής: (1) διάθεση στη θάλασσα· (2) σε χωματερές· (3) μακρόχρονη αποθήκευση· (4) φυσική, χημική, ή βιολογική επεξεργασία· (5) αποτέφρωση στην ξηρά ή στη θάλασσα, και (6) ανάκτηση και ανακύκλωση. Όμως καμιά από αυτές τις μεθόδους δεν είναι πλήρως ικανοποιητική ή ασφαλής.

Ανθρώπινες Αδυναμίες και Ανθρώπινοι Περιορισμοί

Μια νύχτα του Μαρτίου του 1978 που είχε τρικυμία, το γιγαντιαίο πετρελαιοφόρο Αμόκο Κάντιζ έμεινε ακυβέρνητο και προσάραξε στη γαλλική ακτή της Βρετάνης. Περισσότεροι από 200.000 τόνους αργού πετρελαίου χύθηκαν στη θάλασσα, σκοτώνοντας 10.000 περίπου πουλιά, διακόπτοντας την παραγωγή στρειδιών, μολύνοντας την ακτή σε μήκος μεγαλύτερο από 160 χιλιόμετρα και δημιουργώντας μια πελώρια πετρελαιοκηλίδα. Γι’ αυτό ευθυνόταν η ανθρώπινη αμέλεια.

Κάτι που έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 1986 αποτελεί πιο τρομακτικό παράδειγμα των ανθρώπινων αδυναμιών. Ένα σοβαρό ατύχημα στον αντιδραστήρα του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας, στο Τσερνόμπιλ της Ε.Σ.Σ.Δ., σκότωσε περίπου 30 άτομα, έθεσε σε κίνδυνο ανυπολόγιστες χιλιάδες άλλα άτομα και ανάγκασε 135.000 Σοβιετικούς πολίτες να εκκενώσουν την περιοχή. Η The Wall Street Journal αναφέρει: «Πολλοί επιστήμονες λένε ότι θα παραμείνουν άγνωστες για χρόνια οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που θα έχει στην υγεία Σοβιετικών και Ευρωπαίων η ραδιενέργεια που απορρόφησαν μετά το πυρηνικό ατύχημα. . . . [Οι επιστήμονες] αναμένουν να σημειωθεί αύξηση στις περιπτώσεις λευχαιμίας, καθώς επίσης και καρκίνου του πνεύμονα, του μαστού και του θυρεοειδούς». Σύμφωνα με δημοσίευμα της Pravda, η συμφορά προκλήθηκε από «ανευθυνότητα, από σοβαρότατη παραμέληση καθήκοντος και από έλλειψη πειθαρχίας».

Παρόμοια ατυχήματα έχουν ξανασυμβεί. Το Der Spiegel λέει ότι «το ανθρώπινο γένος πολλές φορές έχει γλιτώσει παρά τρίχα την καταστροφή». Αυτό το γερμανικό περιοδικό ισχυρίζεται ότι έχει καταφέρει να εξασφαλίσει πρόσβαση σε 48 από τις 250 αναφορές ύπαρξης προβλημάτων σε αντιδραστήρες, αναφορές που έχουν αρχειοθετηθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας και αφορούν ατυχήματα σε διαφορετικά μέρη όπως η Αργεντινή, η Βουλγαρία και το Πακιστάν. Πολλά απ’ αυτά, περιλαμβανομένης και της μερικής τήξης που έλαβε χώρα το Μάρτιο του 1979 στο Θρι Μάιλ Άιλαντ των Ηνωμένων Πολιτειών, έχουν αποδοθεί σε ανθρώπινο λάθος.

Οι άνθρωποι, εκτός του ότι κάνουν λάθη, είναι ικανοί να ασκήσουν περιορισμένο μόνο έλεγχο πάνω στα στοιχεία της φύσης. Εφόσον η συνήθης κατεύθυνση του ανέμου στην κεντρική Ευρώπη είναι από τα δυτικά προς τα ανατολικά, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας είναι αναγκασμένη να υποφέρει το μολυσμένο αέρα που έρχεται από την Αγγλία, ενώ η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και η Τσεχοσλοβακία υφίστανται την εισβολή του μολυσμένου αέρα από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Αλλά οι άνεμοι είναι ευμετάβλητοι. Για παράδειγμα, τότε που έγινε το δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ, οι άνεμοι άλλαξαν κατεύθυνση, κάνοντας την Πολωνία, τις χώρες της Βαλτικής και τη Σκανδιναβία—για να μην πούμε και για την ίδια τη Σοβιετική Ένωση—να μολυνθούν με ραδιενεργό αέρα πολύ πιο σοβαρά απ’ όσο άλλα μέρη της Ευρώπης.

Πιο Σημαντικές Ατέλειες

Οι άνθρωποι συχνά δεν είναι ειλικρινείς και αντικειμενικοί όταν αξιολογούν τα γεγονότα σχετικά με τη μόλυνση. Εκείνοι που είναι υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος μπορεί να υπερβάλλουν όταν αναφέρονται στις αρνητικές πλευρές για να υποστηρίξουν τα επιχειρήματά τους, ενώ οι αντίπαλοί τους μπορεί να τονίζουν υπερβολικά τη θετική πλευρά. Για παράδειγμα, μια αυθεντία λέει σχετικά με τους μολυσμένους ποταμούς: «Μεγάλο μέρος του Έλβα, που στις αρχές του αιώνα ήταν ανάμεσα στις ευρωπαϊκές υδάτινες οδούς με τη μεγαλύτερη αφθονία ψαριών, έχει πεθάνει βιολογικά εδώ και καιρό». Ο ίδιος ισχυρισμός προβάλλεται και για το Ρήνο, ειδικά μετά την τραγωδία της Σαντόζ. Από την άλλη μεριά, ένας εκπρόσωπος της χημικής βιομηχανίας ισχυρίζεται ότι «ακόμη και μετά την πυρκαγιά στη Σαντόζ, ο Ρήνος είναι ακόμη σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι ήταν πριν από δέκα χρόνια».

Αν το δούμε αυστηρά το θέμα, αυτή η δήλωση μπορεί να είναι αληθινή, επειδή το 1983 τα πράγματα έδειχναν ότι η κυβερνητική νομοθεσία κατά της μόλυνσης έφερνε πράγματι αποτελέσματα κι ότι η αποκατάσταση του Ρήνου ήταν αξιοσημείωτη. Το περιοδικό National Geographic επίσης, αναφέρει σχετικά με τον ποταμό Τάμεση της Βρετανίας: «Τα τελευταία 30 χρόνια η μόλυνση έχει μειωθεί κατά 90 τοις εκατό». Αυτή η επιτυχία έχει γίνει δυνατή μόνο μέσω συντονισμένης προσπάθειας. Όμως, σύμφωνα με το δημοσιογράφο Τόμας Νέτερ, αυτή η προσπάθεια λείπει από πολλές χώρες επειδή «η οικολογική καταστροφή εξακολουθεί να θεωρείται από πολλούς ξένο πρόβλημα».

Χωρίς αμφιβολία αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται τόσο πολύ να υιοθετήσουν διεθνείς μεθόδους ελέγχου της μόλυνσης. Για χρόνια ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτύγχαναν να έρθουν σε συμφωνία για την καταπολέμηση της όξινης βροχής. Τελικά, σημειώθηκε κάποια πρόοδος το 1986. Μέχρι τότε, όπως είπε ένας Καναδός αξιωματούχος, «Η όξινη βροχή πέθαινε μέσα στο νερό, ακριβώς όπως και τα ψάρια». Και μολονότι το 1987, 31 έθνη συμφώνησαν να περιορίσουν στο μισό την παραγωγή των αεροζόλ, τα οποία φαίνεται πως καταστρέφουν την οζονόσφαιρα της γης, αυτός ο στόχος δεν θα επιτευχθεί πριν από το τέλος του αιώνα. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, για να προωθήσει περισσότερο τη διεθνή συνεργασία, ανακήρυξε το 1987 ως «Έτος Περιβάλλοντος».

Ωστόσο, η πρόοδος θα είναι ελάχιστη, όσο καιρό άπληστοι άνθρωποι θα προκαλούν σκόπιμα τη μόλυνση με σκοπό να κερδίσουν χρήματα και ιδιοτελείς άνθρωποι θα κάνουν το ίδιο για να έχουν τις ανέσεις τους. Η επιτυχία βασίζεται στο αμοιβαίο ενδιαφέρον για την ευημερία του άλλου και στην επιθυμία του καθενός να αναλάβει προσωπική ευθύνη. «Ο έλεγχος της μόλυνσης αρχίζει στο σπίτι—είμαι σίγουρος γι’ αυτό», λέει ο Γερμανός υπουργός περιβάλλοντος, Κλάους Τέπφερ. Κάθε πολίτης λοιπόν πρέπει να κάνει το μέρος του. Οι ‘μικροί’, θέλοντας να αυτοδικαιωθούν, μπορεί να κατηγορούν τους ‘μεγάλους’—τις χημικές εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια—αλλά μήπως οι ‘μικροί’ είναι καλύτεροι, όταν με τα ίδια τους τα χέρια γεμίζουν τον τόπο σκουπίδια;

Η Αγία Γραφή προείπε ότι στις ‘έσχατες μέρες’ οι άνθρωποι θα ήταν «φίλαυτοι, φιλάργυροι, . . . αδιάλλακτοι, . . . αφιλάγαθοι». (2 Τιμόθεον 3:1-5) Εφόσον αυτές είναι οι ίδιες ιδιότητες που συντελούν στη μόλυνση, η κατάσταση μπορεί να διαγράφεται ζοφερή. Ωστόσο, έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι τα πράγματα που παρεμποδίζουν την ύπαρξη ενός κόσμου απαλλαγμένου από μόλυνση θα φύγουν από τη μέση—και μάλιστα σύντομα!

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Εμπόδια στη Μάχη του Ανθρώπου Ενάντια στη Μόλυνση

◼ Ανεξέλεγκτη αύξηση

◼ Ανεπαρκής γνώση

◼ Ανθρώπινες αδυναμίες

◼ Ανικανότητα ελέγχου πάνω στα στοιχεία της φύσης

◼ Αδιαφορία για την ευημερία των άλλων λόγω ιδιοτέλειας

[Χάρτης/Πίνακας στη σελίδα 7]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Τόνοι Τοξικών Αποβλήτων που Υπολογίζεται ότι Παράχθηκαν σ’ ένα από τα Πρόσφατα Χρόνια

Φινλανδία 87.000

Νορβηγία 120.000

Σουηδία 550.000

Ολλανδία 280.000

Βρετανία 1.500.000

Ο. Δ. της Γερμανίας 4.892.000

Ελβετία 100.000

Γαλλία 2.000.000