Είστε Ακροατής που Δείχνει Κατανόηση;
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ να είχατε τα μέσα να κάνετε σε όλους όσους γνωρίζετε ένα ακριβό δώρο. Πόση χαρά και εκτίμηση θα ένιωθαν αυτοί! Στην πραγματικότητα, μπορείτε να δώσετε στους άλλους ένα ξεχωριστό δώρο, κάτι που χρειάζονται αληθινά. Δεν θα σας κοστίσει ούτε δραχμή. Τι είναι αυτό; Η προσοχή σας. Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν προσοχή και ανταποκρίνονται με εκτίμηση όταν τη λαβαίνουν. Ωστόσο, για να δίνετε ποιοτική προσοχή πρέπει να είστε ακροατής που δείχνει κατανόηση.
Αν είστε γονέας ή εργοδότης ή υπηρετείτε με κάποια ιδιότητα η οποία έχει ως αποτέλεσμα να έρχονται οι άνθρωποι σε εσάς για συμβουλή και κατεύθυνση, είναι ανάγκη να ακούτε δείχνοντας κατανόηση. Αν δεν το κάνετε αυτό, εκείνοι θα αντιληφτούν ότι σας λείπει η κατανόηση, και θα ζημιωθεί η υπόληψή σας ως ατόμου που ακούει.
Ακόμη και αν δεν σας ζητούν συχνά συμβουλή, είναι επίσης αναγκαίο να ακούτε τους άλλους δείχνοντας κατανόηση, όπως στην περίπτωση που ένας φίλος έρχεται σε εσάς για να βρει παρηγοριά. Όπως δηλώνει μια Γραφική παροιμία, αν κάποιος δεν ακούσει προτού μιλήσει τότε μπορεί να ντροπιαστεί. (Παροιμίαι 18:13) Ποιοι είναι λοιπόν μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να δείξετε ότι είστε ακροατής που δείχνει κατανόηση;
Να Δίνετε Πλήρη Προσοχή
Τι σημαίνει ακροατής που δείχνει κατανόηση; Το λεξικό Επιστήμη και Ζωή ορίζει τη λέξη «κατανόηση» ως την ικανότητα να «συμμερίζομαι τα προβλήματα ή τα συναισθήματα» κάποιου. Το ίδιο λεξικό ορίζει τη λέξη «ακούω»: «Ακούω με προσοχή». Έτσι, ένας ακροατής που δείχνει κατανόηση δεν ακούει απλώς όσα λέει κάποιος. Δίνει προσοχή και συμμερίζεται τις σκέψεις και τα αισθήματα αυτού του ατόμου.
Αυτό απαιτεί να δίνετε πλήρη προσοχή σε αυτά που ακούτε, να μην αφήνετε το νου σας να περιπλανιέται. Ακόμη και το να σκέφτεστε πώς θα απαντήσετε σας αποσπά από το να ακούτε. Να διαπαιδαγωγείτε τον εαυτό σας ώστε να μένετε προσηλωμένος σε αυτά που λέει το άλλο άτομο.
Να κοιτάζετε απευθείας το άτομο που σας μιλάει. Αν τα μάτια σας περιπλανιούνται, θα δείχνετε ότι δεν ενδιαφέρεστε. Να παρατηρείτε τις χειρονομίες και τη γλώσσα του σώματός του. Χαμογελάει ή είναι σκυθρωπό; Τα μάτια του αντανακλούν χιούμορ, λύπη ή φόβο; Μήπως είναι σημαντικά εκείνα που υπονοεί αλλά δεν εκφράζει με λόγια; Μην ανησυχείτε για την απάντησή σας· θα ακολουθήσει ως φυσιολογικό αποτέλεσμα του ότι ακούτε με προσήλωση.
Ενώ ακούτε, πιθανότατα θα κουνάτε το κεφάλι σας και θα χρησιμοποιείτε εκφράσεις διαβεβαίωσης, όπως ‘καταλαβαίνω’ και ‘βέβαια’. Αυτό μπορεί να δείξει ότι παρακολουθείτε τα όσα λέγονται. Ωστόσο, μη νομίσετε ότι τα νεύματα του κεφαλιού και οι διαβεβαιώσεις θα κάνουν τους ανθρώπους να σκεφτούν ότι ακούτε ενώ εσείς δεν ακούτε πραγματικά. Στην ουσία, το συνεχές γρήγορο κούνημα του κεφαλιού μπορεί να προδώσει ανυπομονησία. Είναι σαν να λέτε: ‘Γρήγορα. Βιάσου. Τελείωνε’.
Όπως και να ’χει, δεν πρέπει να ανησυχείτε υπερβολικά για τη διαδικασία. Απλώς φροντίστε να ακούτε αληθινά, και οι αντιδράσεις σας θα αντανακλούν την ειλικρίνειά σας.
Οι καλές ερωτήσεις επίσης φανερώνουν ότι δίνετε πλήρη προσοχή και παρακολουθείτε τα όσα λέγονται. Δείχνουν ότι ενδιαφέρεστε. Να ζητάτε διευκρίνιση των σημείων που υπονοούνται ή που είναι ασαφή. Να κάνετε ερωτήσεις που υποκινούν το άλλο άτομο να εκφραστεί με λεπτομέρειες και να αναπτύξει περαιτέρω τις σκέψεις του. Μην ανησυχείτε αν ίσως διακόπτετε κάπου-κάπου, αλλά και να μην το κάνετε αυτό σε υπερβολικό βαθμό. Το να σχηματίσετε σαφή εικόνα των πραγμάτων είναι μέρος της διαδικασίας τού να ακούτε. Αν δεν διακόπτετε σε υπερβολικό βαθμό, το άλλο άτομο θα εκτιμήσει την επιθυμία σας να καταλάβετε πλήρως όλα όσα λέει.
Δείξτε Κατανόηση
Αυτό μπορεί να είναι το πιο δύσκολο, ακόμη και αν πραγματικά συμπονάτε το άτομο που σας μιλάει. Όταν σας πλησιάζει κάποιος καταθλιμμένος, μήπως παρουσιάζετε αμέσως αισιόδοξες υποδείξεις και λύσεις; Μήπως λέτε γρήγορα στο άτομο ότι η κατάσταση δεν είναι και τόσο άσχημη αν συγκριθεί με τα παθήματα κάποιου άλλου; Αυτό ίσως φαίνεται βοηθητικό, αλλά μπορεί να έχει αρνητική επίδραση.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ίσως τείνετε να παύετε να ακούτε και σπεύδετε να βρίσκετε λύσεις. Ίσως νομίζετε ότι οι ενθουσιώδεις υποδείξεις σας είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται για να τονωθεί αυτός που υποφέρει. Ή πιθανώς νιώθετε ότι είναι καθήκον σας να «φτιάχνετε» ό,τι είναι «στραβό», και ότι αν δεν το κάνετε αυτό, δεν βοηθάτε ή δεν «κάνετε ό,τι οφείλετε».
Ωστόσο, ένας πρώιμος καταιγισμός λύσεων συνήθως στέλνει αποθαρρυντικά μηνύματα, όπως: ‘Βλέπω ότι το πρόβλημά σου είναι πολύ απλούστερο από ό,τι ισχυρίζεσαι’. Ή, ‘Ενδιαφέρομαι περισσότερο να διατηρήσω τη φήμη ότι ξέρω να λύνω προβλήματα παρά για την ευημερία σου’. Ή, ίσως, ‘Απλώς δεν καταλαβαίνω—και δεν θέλω να καταλάβω’. Το να συγκρίνετε το πρόβλημα του ατόμου που υποφέρει με τα προβλήματα άλλων συνήθως μεταδίδει το μήνυμα: ‘Πρέπει να ντρέπεσαι που νιώθεις ότι έχεις πρόβλημα εφόσον άλλοι υποφέρουν περισσότερο από εσένα’.
Αν άθελά σας εκπέμπετε τέτοια αποθαρρυντικά μηνύματα, ο φίλος σας θα νιώσει ότι δεν τον ακούσατε πραγματικά, ότι δεν τον καταλαβαίνετε. Ίσως μάλιστα συμπεράνει ότι νομίζετε πως είστε ανώτερος από αυτόν. Την επόμενη φορά, θα στραφεί σε κάποιον άλλον για παρηγοριά.—Φιλιππησίους 2:3, 4.
Τι γίνεται αν ο φίλος σας ανησυχεί άσκοπα; Για παράδειγμα, ίσως νιώθει ενοχές χωρίς βάσιμη αιτία. Μήπως πρέπει να βιαστείτε να του το πείτε ώστε να αρχίσει να αισθάνεται καλά; Όχι, επειδή αν δεν τον έχετε ακούσει πρώτα, οι διαβεβαιώσεις σας δεν θα του προσφέρουν και πολλή παρηγοριά. Αντί να νιώσει ανακούφιση, θα νιώθει ότι ακόμη δεν έχει απαλλαχτεί από το φορτίο του, ότι ακόμη κουβαλάει τις ενοχές του. Όπως το τοποθέτησε ένας φιλόσοφος του 19ου αιώνα, ο Χένρι Ντέιβιντ Θόρο: «Χρειάζονται δύο για να ειπωθεί η αλήθεια: ένας για να την πει και άλλος ένας για να την ακούσει».
Πόσο κατάλληλη είναι η κατεύθυνση της Αγίας Γραφής: ‘Να είστε γρήγοροι στο να ακούτε, αργοί στο να μιλάτε’. (Ιακώβου 1:19) Επίσης είναι πολύ σημαντικό να ακούτε με κατανόηση! Να συμμετέχετε στα αισθήματα αυτού που σας εκμυστηρεύεται το πρόβλημά του. Να αναγνωρίζετε τη δυσκολία του προβλήματός του, το μέγεθος της θλίψης του. Μη μικροποιείτε το πρόβλημά του με δηλώσεις όπως: ‘Α, απλώς είναι μια δύσκολη μέρα’ ή, ‘Τα πράγματα δεν είναι και τόσο άσχημα’. Η ειρωνεία είναι ότι αυτή η μικροποίηση μπορεί ακόμη και να εντείνει τα ταραγμένα αισθήματά του. Το άτομο θα νιώσει απογοήτευση επειδή δεν παίρνετε το μήνυμά του στα σοβαρά. Φροντίστε λοιπόν να δείχνουν οι αντιδράσεις σας πως ακούτε όσα λέγονται και πως δέχεστε ότι έτσι αισθάνεται το άτομο για τα πράγματα προς το παρόν.
Η ακρόαση με κατανόηση δεν απαιτεί να συμφωνείτε με το άτομο που σας εκμυστηρεύεται το πρόβλημά του. Ίσως πιστεύετε ότι το άτομο είναι αδικαιολόγητο όταν αναφωνεί: «Μισώ τη δουλειά μου!» Αλλά αν αντιδράσετε με αποδοκιμασία (‘Δεν πρέπει να αισθάνεσαι έτσι’) ή με άρνηση (‘Δεν το εννοείς πραγματικά αυτό’), το άτομο θα συμπεράνει ότι δεν καταλαβαίνετε. Τα σχόλιά σας θα πρέπει να αντανακλούν την κατανόησή σας. Στο άτομο που μισεί τη δουλειά του, θα μπορούσατε να πείτε: ‘Πρέπει να σου προκαλεί άγχος’. Κατόπιν ζητήστε διευκρινιστικές λεπτομέρειες. Έτσι δεν συμφωνείτε κατ’ ανάγκη ότι πρέπει να μισεί τη δουλειά του αλλά απλώς αναγνωρίζετε ότι έτσι αισθάνεται προς το παρόν. Με αυτόν τον τρόπο του δίνετε την ικανοποίηση ότι κάποιος τον άκουσε, ότι μετέδωσε πλήρως τα αισθήματά του. Συχνά, το να μοιραστεί κάποιος το πρόβλημα μπορεί να το μειώσει.
Παρόμοια, το άτομο που λέει «Η σύζυγός μου κάνει εξετάσεις σήμερα» θα μπορούσε να εννοεί «Ανησυχώ». Φροντίστε ώστε η απάντησή σας να το αναγνωρίζει αυτό. Έτσι δείχνετε ότι ακούσατε το νόημα που βρισκόταν πίσω από τα λόγια του, πράγμα που είναι πιο παρηγορητικό από το να αγνοούσατε αυτό που εννοούσε, να το αρνιόσασταν ή να προσπαθούσατε να τον διορθώσετε λέγοντάς του ότι δεν πρέπει να ανησυχεί.—Ρωμαίους 12:15.
Οι Καλοί Ακροατές Μιλούν Επίσης!
Το βιβλίο Η Τέχνη της Συνομιλίας (The Art of Conversation) μιλάει για εκείνους που ακούν αλλά μιλούν ελάχιστα, «νομίζοντας ότι αυτό τους δίνει έναν αέρα αξιοπρεπούς επιφύλαξης». Αυτό αναγκάζει το άλλο άτομο να σηκώσει ολόκληρο το φορτίο της συνομιλίας, πράγμα που είναι αγενές. Από την άλλη μεριά, είναι επίσης αγενές και κουραστικό αν το άτομο που ακούτε συνεχίζει να μιλάει ασταμάτητα χωρίς να σας αφήνει να εκφραστείτε. Έτσι, ενώ είναι ανάγκη να είστε καλός ακροατής, ίσως επίσης πρέπει να φροντίσετε να μάθει το άλλο άτομο ότι έχετε κάτι βοηθητικό να πείτε.
Τι θα μπορούσατε να πείτε; Αφού ακούσατε με σεβασμό τις εκφράσεις του φίλου σας, πρέπει τώρα να δώσετε συμβουλή; Αν έχετε τα προσόντα να τη δώσετε, ίσως ναι. Αν έχετε κάποια λύση για το πρόβλημα του φίλου σας, οπωσδήποτε να του την πείτε. Τα λόγια σας θα έχουν κάποια βαρύτητα, εφόσον έχετε ήδη διαθέσει χρόνο για να ακούσετε. Αν δεν έχετε τα απαραίτητα διαπιστευτήρια για να δώσετε στο φίλο σας το είδος της κατεύθυνσης ή της βοήθειας που χρειάζεται, προσπαθήστε να τον φέρετε σε επαφή με κάποιον που είναι σε θέση να το κάνει αυτό.
Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις η συμβουλή δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε και ζητιέται από εσάς. Έτσι προσέξτε να μην εξασθενίσετε την καλή επίδραση της ακρόασής σας προσθέτοντας πολλά λόγια. Ο φίλος σας ίσως απλώς πρέπει να υπομείνει μια ανεξέλεγκτη κατάσταση ή χρειάζεται χρόνο για να ξεπεράσει τα αρνητικά του αισθήματα. Ήρθε σε εσάς για να μοιραστεί τα προβλήματά του. Εσείς ακούσατε. Συμμεριστήκατε τα αισθήματά του, τον διαβεβαιώσατε ότι ενδιαφέρεστε και ότι θα τον σκέφτεστε και θα προσεύχεστε για αυτόν. Πείτε του να νιώθει άνετα να σας πλησιάσει ξανά και ότι θα σεβαστείτε την εμπιστευτική φύση των προβλημάτων του. Αυτός μπορεί κάλλιστα να χρειάζεται τέτοια παρηγοριά περισσότερο από το να προσπαθήσετε να του λύσετε το πρόβλημα.—Παροιμίαι 10:19· 17:17· 1 Θεσσαλονικείς 5:14.
Είτε η ακρόαση συνοδεύεται από συμβουλή είτε όχι, αποτελεί όφελος και για τα δύο μέρη. Αυτός που μιλάει έχει την ικανοποίηση ότι κάποιος τον άκουσε και τον κατάλαβε. Νιώθει παρηγοριά γνωρίζοντας ότι κάποιος ενδιαφέρεται αρκετά ώστε να τον ακούει μέχρι τέλους. Ο ακροατής ανταμείβεται και αυτός. Οι άλλοι εκτιμούν το ενδιαφέρον του. Αν δώσει κάποια συμβουλή, αυτή είναι ακόμη πιο αξιόπιστη επειδή αυτός δεν μιλάει αν δεν συλλάβει πλήρως την εικόνα της κατάστασης που του παρουσιάζεται. Είναι αλήθεια ότι για να ακούει κάποιος δείχνοντας κατανόηση χρειάζεται χρόνος. Αλλά πόσο αξίζει αυτή η επένδυση! Όντως, δίνοντας στους ανθρώπους τη στοχαστική προσοχή σας, τους δίνετε ένα ξεχωριστό δώρο.