Τι Σημαίνει να Είναι Κάποιος Ηλικιωμένος;
«ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟΣΟ ΑΣΧΗΜΑ ΟΤΑΝ ΣΚΕΦΤΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ».—Μορίς Σεβαλιέ.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ της γήρανσης τελικά επηρεάζει τον καθένα. Είναι αναπόφευκτη. Αρχίζει σχεδόν ανεπαίσθητα—ένας μικρός πόνος εδώ, μια μικρή ρυτίδα εκεί, και λίγες άσπρες τρίχες—αλλά τελικά παγιδεύει το άτομο στην αδυσώπητη λαβή της. Ποτέ στην ιστορία δεν έχουν νιώσει τόσο πολλοί άνθρωποι τα αποτελέσματα των γηρατειών.
Ένας κύριος λόγος για την αύξηση στον αριθμό των ηλικιωμένων είναι η επιτυχία της ιατρικής επιστήμης στον έλεγχο των θανατηφόρων ασθενειών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, τα άτομα άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν περίπου το 12 τοις εκατό του πληθυσμού, και στην Ιαπωνία γύρω στο 11 τοις εκατό. Οι Αμερικανοί άνω των 85 ετών αυξήθηκαν από 700.000 το 1953 σε 2,1 εκατομμύρια το 1978. Μάλιστα, περίπου 50.000 Αμερικανοί και κάπου 3.700 Καναδοί είναι εκατό χρονών ή και μεγαλύτεροι!
Μολονότι οι ηλικιωμένοι ζουν πιο παραγωγική ζωή από ό,τι στο παρελθόν, η προχωρημένη ηλικία του ανθρώπου χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από μείωση σε ορισμένες ικανότητες. Η ακοή, η όραση, ο μυϊκός τόνος και η ευκινησία επηρεάζονται καθώς κάποιος γερνάει. Μερικοί ηλικιωμένοι υποφέρουν από μοναξιά, ακόμη και από γεροντική άνοια. Άλλοι νομίζουν ότι χάνουν την ελκυστικότητά τους και καταθλίβονται.
Συχνά αυτό που καθορίζει το αν κάποιος είναι ευτυχισμένος ή όχι είναι το πώς προσαρμόζεται στη διαδικασία της γήρανσης. Όταν ένα άτομο λέει: «Γέρασα πια· δεν μπορώ να το κάνω αυτό», μερικές φορές εκείνο που κλείνει την πόρτα στις πιθανές δραστηριότητες είναι η στάση μάλλον παρά κάποιος σωματικός παράγοντας.
Ένα νεαρό άτομο έδειξε αξιοσημείωτη ενόραση όταν είπε: «Γέρος, για εμένα, είναι οποιοσδήποτε έχει πάψει να ζει τη ζωή στον πληρέστερο βαθμό, οποιοσδήποτε δεν αγαπάει ούτε απολαμβάνει πια τη ζωή. Δεν είναι δυνατόν να καθορίσεις σε ποια ηλικία θεωρείται κάποιος ‘γέρος’ επειδή υπάρχουν έφηβοι που δείχνουν γέροι, αλλά υπάρχουν συνταξιούχοι που δείχνουν νέοι».
Ηλικιωμένοι, Εντούτοις Ευτυχισμένοι και Ικανοποιημένοι
Για μερικούς, η προχωρημένη ηλικία της ζωής αποδεικνύεται, με ορισμένους τρόπους, χρυσή ηλικία. Αυτοί οι ευτυχισμένοι ηλικιωμένοι απολαμβάνουν την ελευθερία από τις πιέσεις και τους περιορισμούς της τακτικής εργασίας. Για αυτούς τα γηρατειά σημαίνουν περισσότερο χρόνο για να απολαύσουν τα εγγόνια τους. Καταλαβαίνουν ότι η ευτυχία τους δεν εξαρτάται από το τι σκέφτονται οι άλλοι για αυτούς. Ίσως νιώθουν πιο ελεύθεροι να εκφράσουν την άποψή τους, και ίσως είναι πιο ήρεμοι και ικανοποιημένοι.
Επιπλέον, αυτά τα άτομα μπορεί να κοιτάζουν πέρα από τις προσωπικές τους ανάγκες και να βρίσκουν χαρά καθώς προσφέρονται να βοηθήσουν εκείνους που έχουν ανάγκη. Βοηθούν τους τυφλούς διαβάζοντάς τους, παίρνουν ορφανά παιδιά μαζί τους σε ταξίδια ή βοηθούν τους ανάπηρους να αισθάνονται καλύτερα για την κατάστασή τους. Άλλοι μαθαίνουν νέες ειδικότητες και κάνουν πράγματα που δεν μπορούσαν να κάνουν όταν έπρεπε να φροντίσουν την οικογένειά τους ή να εργαστούν για να συντηρηθούν. Η διάσημη Αμερικανίδα ζωγράφος Γκράνμα Μόζες άρχισε την καριέρα της ως ζωγράφος όταν πλησίαζε τα 80 και ολοκλήρωσε 25 πίνακες μετά τα 100!
Φυσικά, δεν είναι ανάγκη να κάνετε ασυνήθιστα πράγματα για να βρείτε χαρά. Σε ηλικία 86 ετών, μια παγκοσμίου φήμης ηθοποιός του θεάτρου σχολίασε: «Περνάω καλύτερα από ποτέ άλλοτε, τώρα! Τόσο αργά; θα ρωτήσετε. Το πλεονέκτημα που έχω σε αυτό το σημείο της ζωής μου είναι ότι δεν κοιτάζω ούτε πίσω ούτε μπροστά—παρά μόνο λίγες μέρες κάθε φορά. Απλώς απολαμβάνω το παρόν». Η ίδια πρόσθεσε: «Για να νιώθεις πραγματικά όμορφα με τον εαυτό σου, με τη ζωή σου, δεν είναι ανάγκη να είσαι διάσημος ή να έχεις ένα εκατομμύριο δολάρια».
Ένα άλλο πλεονέκτημα της προχωρημένης ηλικίας είναι η σοφία και η πείρα που συνήθως αποκτιούνται με τον καιρό. Εκτιμάτε εσείς αυτά τα προσόντα; Κάποια γυναίκα που το κάνει αυτό είπε: «Εκτιμώ τη σοφία που έχω αποκτήσει στο πέρασμα των ετών. Μαθαίνοντας τι είναι πράγματι σπουδαίο έχω βοηθηθεί να αντιμετωπίσω τα προβλήματα της ζωής. Μάλιστα, πολλές νεότερες γυναίκες έρχονται και μου ζητούν συμβουλές. Συνήθως λένε κατόπιν: ‘Χαίρομαι τόσο πολύ που σου μίλησα. Ποτέ δεν το είχα σκεφτεί έτσι προηγουμένως’. Δεν θα το άλλαζα αυτό με τίποτα. Είμαι τόσο ευγνώμων που μπορώ να προσφέρω βοήθεια, ιδιαίτερα στα νεότερα άτομα».
Η Άποψη για τους Ηλικιωμένους
Κάποτε οι ηλικιωμένοι απολάμβαναν μεγάλο σεβασμό και η συμβουλή τους γινόταν αποδεκτή. Σε πολλές χώρες αυτό έχει αλλάξει. Τώρα τους ηλικιωμένους συχνά τους αγνοούν και μάλιστα τους κακομεταχειρίζονται. Αυτό είναι λυπηρό, διότι οι ηλικιωμένοι αντιπροσωπεύουν μια πλούσια πηγή σοφίας και πείρας από την οποία μπορούν να αντλούν οι νεότεροι προς όφελός τους. Φυσικά, αυτό δεν δίνει στους ηλικιωμένους την άδεια να παρεμβαίνουν στη ζωή των άλλων.
Ευτυχώς, σε μερικούς πολιτισμούς αποδίδεται ακόμη κατάλληλος σεβασμός στους ηλικιωμένους. Στην Ιαπωνία και στις περισσότερες αφρικανικές χώρες, για παράδειγμα, αυτοί συνήθως παραμένουν ο πυρήνας της οικογενειακής και της φυλετικής ομάδας. Στη Δημοκρατία της Αμπχαζίας, στη Γεωργία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου δεν είναι ασυνήθιστο να ζουν οι άνθρωποι πάνω από εκατό χρόνια, οι νεότερες γενιές σέβονται τους αιωνόβιους. Ο λόγος των ηλικιωμένων συνήθως θεωρείται νόμος για την οικογένεια.
Όταν οι νεαροί αντλούν από αυτή την πηγή σοφίας, ωφελείται η οικογενειακή μονάδα. Μπορεί να υπάρξει μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στους παππούδες και στα εγγόνια. Μέσω αυτής ακριβώς της αρμονικής σχέσης ανάμεσα στις δύο ηλικίες τα παιδιά συχνά μαθαίνουν την υπομονή, τη συμπόνια, την κατανόηση και το σεβασμό για τους μεγαλυτέρους. Όταν οι νέοι χάσουν αυτή την επαφή, μπορεί να επηρεαστούν δυσμενώς.
Πώς Θέλουν να τους Συμπεριφέρονται;
Οι ηλικιωμένοι θέλουν να τους σέβονται. Έχουν την ανάγκη να παίρνουν αποφάσεις και να νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Αν και οι σωματικές τους ικανότητες φθίνουν καθώς περνούν τα χρόνια, εκείνοι που διατηρούν δραστήρια τη διάνοιά τους συνήθως παραμένουν σε εγρήγορση διανοητικά. Είναι αλήθεια ότι ίσως να μη σκέφτονται τόσο γρήγορα όσο όταν ήταν νεότεροι ή να μη μαθαίνουν νέα πράγματα τόσο γρήγορα. Αλλά δεν πρέπει να τους παραμερίζουμε και να σφετεριζόμαστε το ρόλο τους στην οικογένεια, ούτε πρέπει οι άλλοι να αναλαμβάνουν τις δουλειές που προτιμούν να κάνουν μόνοι τους οι ηλικιωμένοι. Αν το κάνουν αυτό θα τους απογοητεύουν, θα τους αποθαρρύνουν και θα τους κάνουν να νιώθουν ανεπαρκείς, ακόμη και άχρηστοι.
Η παραγωγική δραστηριότητα για τους ηλικιωμένους είναι ζωτική· τους δίνει ένα αίσθημα αξίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι αιωνόβιοι στη Δημοκρατία της Αμπχαζίας συνήθως έχουν πολλές δουλειές να κάνουν κάθε μέρα, όπως να εργαστούν στα χωράφια, να ταΐσουν τα πουλερικά, να πλύνουν ρούχα, να καθαρίσουν το σπίτι και να φροντίσουν μικρά παιδιά—και αναμφίβολα όλα αυτά συμβάλλουν στη μακροβιότητά τους. Πράγματι, όταν οι ηλικιωμένοι έχουν να κάνουν κάποιο έργο με νόημα, τότε ανθούν. Γιατί; Επειδή έχουν κάποιο σκοπό στη ζωή.
Ακόμη και όταν οι ηλικιωμένοι μένουν ανάπηροι από κάποιο εγκεφαλικό ή άλλη ασθένεια, εξακολουθούν να θέλουν να τους φέρονται με αξιοπρέπεια. Δεν τους αρέσει να τους μιλάνε υποτιμητικά ή να τους μαλώνουν σαν να ήταν παιδιά. Αν δεν μπορούν να μιλήσουν, συνήθως μπορούν να ακούσουν, και, όπως είναι φυσικό, τα αισθήματά τους είναι εύκολο να πληγωθούν. Μερικές φορές, λόγω του ότι παίρνουν πολλά φάρμακα, ίσως φαίνεται ότι πάσχουν από γεροντική άνοια, ενώ στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό. Έτσι, πάνω από όλα τα άλλα συναισθήματα, η κατανόηση μπορεί να είναι το κλειδί για την κατάλληλη φροντίδα τους.
Εφόσον οι ηλικιωμένοι ίσως είναι περιορισμένοι στο σπίτι τους, έχουν την ανάγκη να νιώθουν ότι δεν τους έχουν ξεχάσει. Εκτιμούν τους επισκέπτες. Πόσο λυπηρό είναι όταν μέλη μιας Χριστιανικής εκκλησίας δεν επισκέπτονται ούτε τηλεφωνούν σε κάποια ανήμπορα ηλικιωμένα μέλη τα οποία στο παρελθόν ίσως συνέβαλαν σημαντικά στην επέκταση του έργου της Βασιλείας! Πράγματι, τέτοιες επισκέψεις ή τηλεφωνήματα χρειάζονται σχετικά λίγο χρόνο και προσπάθεια όταν συγκριθούν με τη μεγάλη ωφέλεια που μπορούν να προσφέρουν στους ηλικιωμένους!
Ωστόσο, όπως και αν τους συμπεριφέρονται οι άλλοι, πολλά εξαρτώνται από το πώς θεωρούν οι ηλικιωμένοι τον εαυτό τους. Όπως είπε μια 75χρονη: «Αυτό που πραγματικά με κρατάει είναι το ότι πάντοτε έχω κάτι να κάνω. Δεν θα μπορούσα να λειτουργήσω αν δεν είχα σχέδια και στόχους. Φυσικά έχω σωματικά προβλήματα. Αλλά αυτό συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους της ηλικίας μου».
Οι ηλικιωμένοι δεν πρέπει να είναι διαρκώς παραπονούμενοι και μη συνεργατικοί. Αυτό ίσως να μην είναι εύκολο όταν κάποιος υποφέρει. «Μολονότι έχω σωματικά προβλήματα», είπε ένας ηλικιωμένος, «οι παθήσεις μου δεν έχουν μειώσει τη χαρά μου στη ζωή. Νομίζω ότι η στάση παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο. Η εμπειρία που είχα να ζήσω όλα αυτά τα χρόνια με έκανε πραγματικά πλούσιο. Και νομίζω ότι το κλειδί για να παραμείνεις νέος είναι να συναναστρέφεσαι με νέους. Αυτοί ωφελούνται από τη σοφία μου, και εγώ αντλώ από την ενεργητικότητά τους. Βλέπετε, στην πραγματικότητα είμαι νέος στην καρδιά».
Τι Μπορεί να Γίνει;
Αν είστε νέος, μήπως χρειάζεται να βελτιώσετε την άποψή σας για τα γηρατειά και τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεστε στους ηλικιωμένους; Αν είστε ηλικιωμένος, γιατί να μην εξετάσετε τις ερωτήσεις που υπάρχουν στο συνοδευτικό πλαίσιο; Υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε την κατάστασή σας;
Αν απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις καταφατικά, σχεδόν ποτέ δεν θα σας λείψουν οι φίλοι, ηλικιωμένοι ή νέοι. Οι άλλοι αυθόρμητα θα θέλουν να βρίσκονται κοντά σας. Και το καλύτερο από όλα, θα νιώθετε όμορφα ακόμη και όταν είστε μόνοι, και θα διαπιστώσετε ότι η ζωή, σε οποιαδήποτε ηλικία, μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα και πλήρης.
[Πλαίσιο στη σελίδα 16]
Αυτοεξέταση για τους Ηλικιωμένους
◻ Αποβλέπω στο μέλλον με ελπίδα;
◻ Είμαι ακόμη περίεργος και πρόθυμος να μαθαίνω νέα πράγματα;
◻ Προσπαθώ να παραμένω όσο το δυνατόν περισσότερο δραστήριος;
◻ Δέχομαι την κάθε μέρα όπως έρχεται και κάνω τις απαραίτητες προσαρμογές;
◻ Είμαι χαρούμενος και ενθαρρυντικός όταν βρίσκομαι με άλλους;
◻ Προσπαθώ να διατηρώ την αίσθηση του χιούμορ;
◻ Με απλά λόγια—γερνάω με χάρη;
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Επισκέπτεστε τους ηλικιωμένους;