Η Ανάκανθη Γιούκα—Ένα Ασυνήθιστα Ευπροσάρμοστο Φυτό
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ για θεραπευτικούς σκοπούς και για σαπούνια, είναι νόστιμο και θρεπτικό. Αυτό το εξωτικό φυτό συνδυάζει όλα αυτά, και ακόμα περισσότερα! Οι κάτοικοι της Κεντρικής Αμερικής το γνωρίζουν καλά αλλά όχι με το όνομα ανάκανθη γιούκα. Αν χρησιμοποιούσατε αυτόν τον όρο στην Κεντρική Αμερική, οι περισσότεροι άνθρωποι μάλλον θα σας έριχναν μια ευγενική και συνάμα ερωτηματική ματιά. Ωστόσο, αν αναφέρατε το όνομα ιτάμπο, ισότε, ή νταγκίγιο, όπως είναι η κοινή ονομασία του φυτού στη Γουατεμάλα, στην Κόστα Ρίκα, στη Νικαράγουα και στην Ονδούρα, θα καταλαβαίνατε ότι τη γνωρίζουν από το πλατύ χαμόγελο που θα εμφανιζόταν αμέσως στο πρόσωπό τους. Οι κάτοικοι της Κόστα Ρίκα και άλλων χωρών της Κεντρικής Αμερικής απολαμβάνουν τα άνθη της σε διάφορα φαγητά.
Μέλος μιας Ξεχωριστής Οικογένειας
Η ανάκανθη γιούκα έχει γίνει το αντικείμενο μιας διελκυστίνδας ανάμεσα στους επιστήμονες, οι οποίοι την είχαν κατατάξει στην οικογένεια Λιλιίδες και πιο πρόσφατα την κατέταξαν στην οικογένεια Αγαυίδες. Η δεύτερη κατηγορία των οδοντωτών φυτών περιλαμβάνει γύρω στα 550 είδη από την τάξη Λιλιώδη (κρίνος). Οι βοτανολόγοι τής έχουν δώσει το επιστημονικό όνομα Γιούκα η ελεφαντόπους (Yucca elephantipes).
Υπολογίζεται ότι το γένος Γιούκα περιλαμβάνει 40 είδη, τα περισσότερα από τα οποία φύονται στη Βόρεια Αμερική, στο Μεξικό, καθώς και στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Στους πολύ γνωστούς συγγενείς περιλαμβάνεται το γιγαντιαίο δέντρο του Ιησού του Ναυή (Γιούκα η βραχύφυλλος) και η μικρότερη Γιούκα η αλοήφυλλος. Πραγματικά μεγάλη οικογένεια!
Ποια είναι μερικά ξεχωριστά χαρακτηριστικά αυτού του φυτού με την πολλαπλή χρησιμότητα; Λιτό αλλά και εξωτικό στην όψη, έχει σκληρά επιμήκη φύλλα που φύονται από τον κορμό και φτάνουν σε μήκος το ένα μέτρο περίπου. Ο δυνατός ξυλώδης κορμός με την ινώδη υφή του και το γκριζοκάστανο χρώμα του μοιάζει με το πόδι του ελέφαντα—από εκεί προέρχεται και το επιστημονικό όνομα ελεφαντόπους.
Με την πρώτη ματιά, μπορεί εύκολα να ξεγελαστείτε και να νομίσετε ότι η ανάκανθη γιούκα, η οποία έχει ύψος 5 ως 8 μέτρα, είναι δέντρο. Την εποχή της ξηρασίας στην Κόστα Ρίκα, ιδιαίτερα τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο, εκατοντάδες κωδονόσχημα κρεμ άνθη στεφανώνουν το φυτό ιτάμπο. Επειδή αυτά τα άνθη πουλιούνται στις λαϊκές αγορές και από πλανόδιους πωλητές, θα νόμιζε κανείς ότι βρίσκονται σχεδόν παντού ταυτόχρονα! Σε έντονη αντίθεση με τα άκαμπτα, λογχοειδή φύλλα του φυτού, αυτά τα απαλά και λεπτεπίλεπτα άνθη φύονται σε πυραμιδοειδείς ταξιανθίες οι οποίες δεσπόζουν στο κέντρο του φυτού και είναι όρθιες και στητές.
Το ιτάμπο είναι ένα από τα αγαπημένα είδη γιούκας για τους κηπουρούς και τους αρχιτέκτονες εξωτερικών χώρων, επειδή προσαρμόζεται σε διάφορες κλιματικές και εδαφικές συνθήκες και δίνει μια εξωτική, τροπική νότα. Εφόσον κάποτε στην Κόστα Ρίκα το χρησιμοποιούσαν ως φυσικό φράχτη για την οριοθέτηση της ιδιοκτησίας τους, δεν είναι να απορεί κανείς που το θαλερό ιτάμπο υπάρχει σε αφθονία σχεδόν σε κάθε περιοχή της χώρας.
Οι ντόπιοι έχουν ασφαλώς επωφεληθεί από την πολύπλευρη χρησιμότητα αυτού του φυτού. Για παράδειγμα, οι ίνες που εξάγονται από τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για να κατασκευάζονται πατάκια, ζώνες και σακίδια. Επίσης, αν τα φύλλα θερμανθούν μέχρι να γίνουν εύπλαστα, οι κηπουροί μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να δένουν εύκολα τα προϊόντα τους. Φαίνεται ότι οι χρήσεις αυτού του φυτού είναι ατέλειωτες!
Τρώγεται Ευχάριστα!
Η Φράνσις Πέρι, συγγραφέας του βιβλίου Λουλούδια του Κόσμου (Flowers of the World), γράφει: «Τα μπουμπούκια των φυτών που ανήκουν στο γένος Γιούκα καταναλώνονται από τους Ινδιάνους, ενώ οι καρποί και οι ρίζες έχουν σαπωνοειδείς ιδιότητες και έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το πλύσιμο των ρούχων». Οι κάτοικοι της Κεντρικής Αμερικής αξιοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις μαγειρικές και τις καθαριστικές ιδιότητες της γιούκας. Τους αρέσει πολύ η κάπως ξινή αλλά και δυνατή γεύση της. Τα άνθη χρησιμοποιούνται σε κρύες σαλάτες ή μαγειρεύονται με αβγά και πατάτες και αποτελούν ένα αγαπημένο φαγητό των κατοίκων της Κόστα Ρίκα και άλλων χωρών της Κεντρικής Αμερικής. Η γιούκα έχει θρεπτική αξία επειδή είναι πλούσια σε βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία, όπως ασβέστιο, σίδηρο, θειαμίνη, φώσφορο και ριβοφλαβίνη.
Αξιοσημείωτες επίσης είναι οι φαρμακευτικές ιδιότητες της γιούκας· ένα τονωτικό ποτό που παρασκευάζεται βράζοντας και μουλιάζοντας τα άνθη είναι καταπραϋντικό για το στομάχι. Τα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία της λευκωματουρίας και της κολίτιδας, και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως διουρητικό. Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτό το φυτό που χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς και για σαπούνια, που είναι νόστιμο και θρεπτικό, είναι ένα μόνο από τα δημιουργήματα που υπάρχουν στη γη και τα οποία μπορούν να ικανοποιήσουν τη γεύση μας!
[Εικόνα στη σελίδα 26]
Τα άνθη της γιούκας μαγειρεμένα με αβγά και πατάτες αποτελούν ένα αγαπημένο φαγητό στην Κεντρική Αμερική
[Εικόνα στη σελίδα 27]
Η γιούκα που αναπτύσσεται στην ύπαιθρο μοιάζει με δέντρο