Εξερευνώντας την Πανάρχαιη Ομορφιά του Ξύλου

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νέα Ζηλανδία

Η ΞΥΛΕΙΑ, ιδιαίτερα εκείνη που προέρχεται από εγχώρια δέντρα, γίνεται ολοένα και πιο δυσεύρετη. Τα δάση μειώνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς σε πολλές περιοχές του κόσμου. Η συρρίκνωση των αποθεμάτων ξυλείας έχει ως αποτέλεσμα να πουλιέται το ξύλο—ένα από τα βασικά, και στο παρελθόν άφθονα, φυσικά προϊόντα του κόσμου—σε εξωφρενικά υψηλές τιμές.

Αποτελεί ειρωνεία το ότι εδώ στη Νέα Ζηλανδία υπάρχουν ακμάζοντα δάση με δέντρα του είδους πεύκη η ακτινωτή, το οποίο εισάχθηκε στη χώρα τη δεκαετία του 1930, αλλά μειώνονται οι εκτάσεις με ντόπια δέντρα όπως είναι η ερυθρά πεύκη και η οξιά, καθώς και η δαμμάρα η νότιος και ο ποδόκαρπος ο σταχυηρός.

Η Διαχρονική Γοητεία του Μασίφ Ξύλου

Επί χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος βρίσκει απόλαυση στο να φτιάχνει από ξύλο κάθε λογής χρήσιμα αντικείμενα. Το χρώμα, τα χαρακτηριστικά νερά, ακόμα και η μυρωδιά που αναδίδουν τα περισσότερα είδη ξύλου έχουν πολλές φορές γοητεύσει τους ανθρώπους. Διαφόρων ειδών χρηστικά αντικείμενα έχουν φέρει ευχαρίστηση στους ανθρώπους επί χρόνια, και σε μερικές περιπτώσεις, επί αιώνες.

Από αρχαιοτάτων χρόνων, στα σπίτια χρησιμοποιούνταν έπιπλα φτιαγμένα από μασίφ ξύλο. Χρησιμοποιώντας πρωτόγονα εργαλεία, άντρες και γυναίκες έχουν επιδείξει ταλέντο και δεξιοτεχνία κατασκευάζοντας στοιχειώδη αντικείμενα όπως τραπέζια, κούπες, σκαμνιά, βαρέλια, κασέλες και καρέκλες.

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει επιταχύνει το ρυθμό με τον οποίο κατασκευάζονται τέτοια αντικείμενα σήμερα. Ηλεκτροκίνητα εργαλεία, όπως πριόνια, τρυπάνια, πλάνες και τριβεία, μπορούν αποτελεσματικά, αν και με κάποιο θόρυβο, να μετατρέψουν το ακατέργαστο ξύλο σε έπιπλο. Οι περισσότερες χώρες μπορούν να καυχηθούν ότι έχουν βιομηχανίες επίπλου οι οποίες κατασκευάζουν έπιπλα μαζικής παραγωγής σε λογικές τιμές.

Αλλά αυτά τα έπιπλα συνήθως δεν είναι τόσο ανθεκτικά είτε επειδή (1) στην κατασκευή τους έχουν χρησιμοποιηθεί αντικατάστατα (καπλαμάς, νοβοπάν) και όχι μασίφ ξύλο, είτε επειδή (2) οι μέθοδοι μονταρίσματος στηρίζονται στη γρήγορη κατασκευή όπου χρησιμοποιούνται καρφωτικά πιστόλια, πρόκες ή καρφιά.

Επιστροφή στο Σκεπάρνι

Προσπαθώντας να ξεπεράσουν τα φαινομενικά μειονεκτήματα της σύγχρονης τεχνολογίας, μερικοί αρχίζουν να χρησιμοποιούν ένα αρχαίο ξυλουργικό εργαλείο—το σκεπάρνι. Αυτό ορίζεται ως «κοπτικό εργαλείο με λεπτή, καμπυλωτή λεπίδα στερεωμένη κάθετα στον στυλεό, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως για εκχόνδριση ξύλου». Στη Νέα Ζηλανδία, οι Μαορί χρησιμοποιούσαν σκεπάρνια κατασκευασμένα από νεφρίτη για να φτιάχνουν κανό και για να δίνουν σχήμα σε στύλους τους οποίους κατόπιν θα σκάλιζαν. Ωστόσο, τα περισσότερα σκεπάρνια σήμερα είναι μεταλλικά.

Σε περασμένες εποχές, οι ξυλουργοί χρησιμοποιούσαν το σκεπάρνι για να λειαίνουν και να ισιώνουν τα ξύλα που χρησιμοποιούνταν στο σκελετό σπιτιών και πλοίων. Κρατώντας τα ξύλα στερεωμένα ανάμεσα στα πόδια τους τούς έδιναν την τελική τους μορφή, χρησιμοποιώντας την καμπυλωτή λεπίδα του σκεπαρνιού για να σκαλίσουν οδοντωτά σχήματα στις άκρες του ξύλου ή να δημιουργήσουν βαθουλώματα στην επιφάνειά του.

Το Συμπλήρωμά Του—Το Συρόμενο Μαχαίρι

Κάτι που αποτελεί συμπλήρωμα του σκεπαρνιού και αυξάνει την παραδοσιακή γοητεία του αντικειμένου που κατασκευάζεται είναι ένα άλλο απαραίτητο εργαλείο, το συρόμενο μαχαίρι. Αυτό χρησιμοποιείται για να διαμορφώνει τις άκρες ή τις επιφάνειες του ξύλου. Τόσο το σκεπάρνι όσο και το συρόμενο μαχαίρι πρέπει να είναι πάντοτε πολύ καλά ακονισμένα.

Αφού αποκτήσετε αυτά τα εργαλεία, τα επόμενα βήματα είναι να βρείτε την κατάλληλη πρώτη ύλη και, κατόπιν, να τη μεταμορφώσετε σε ό,τι έπιπλο επιθυμείτε. Εδώ είναι το σημείο όπου, σύμφωνα με τους ξυλουργούς, πλεονεκτεί σημαντικά ο παλιός, παραδοσιακός τρόπος κατασκευής επίπλων σε σχέση με τις πιο συνηθισμένες κατασκευαστικές μεθόδους.

Διάφορα κομμάτια ξύλου, με την προϋπόθεση ότι είναι στεγνά και δεν έχουν σκεβρώσει ούτε έχουν στραβώσει, μπορούν να μετατραπούν σε έπιπλα που είναι όχι μόνο γερά αλλά και όμορφα. Τέτοια ξύλα μπορεί να προέλθουν από αρκετές πηγές: πεταμένα έπιπλα (ντουλάπες, κεφαλάρια κρεβατιών, επιφάνειες τραπεζιών), παλιές ξύλινες κούτες, δοκάρια από γκρεμισμένα κτίρια και παλιούς πασσάλους από φράχτες.

Ανακυκλωμένο Ξύλο—Ξαναπαίρνει Ζωή

Το παλιό ξύλο που δεν έχει προσβληθεί από σαράκι ούτε έχει σαπίσει μπορεί να ξαναζωντανέψει αποκαλύπτοντας τη ζεστασιά του και την ομορφιά του στα χέρια ενός ειδικού.

Οι ατέλειες, οι τρύπες από τα καρφιά καθώς και τα χτυπήματα μπορεί να δημιουργήσουν ασυνήθιστα χαρακτηριστικά στο ανακυκλωμένο ξύλο που χρησιμοποιείται για έπιπλα. Είτε το αφήσετε στη φυσική του μορφή είτε το βάψετε και το γυαλίσετε, αυτό το αντικείμενο που φτιάξατε με τα χέρια σας θα σας φέρνει ικανοποίηση και ευχαρίστηση επειδή θα είναι κάτι καλοφτιαγμένο και ανθεκτικό.

Όπως συμβαίνει με τον κηπουρό που καλλιεργεί το χώμα, τον αγγειοπλάστη που πλάθει τον πηλό και τον κλώστη που κλώθει τις φυσικές ίνες, έτσι και ο ξυλουργός που διαμορφώνει και κατεργάζεται ένα κομμάτι ξύλο με το σκεπάρνι ή το συρόμενο μαχαίρι βρίσκει το αποτέλεσμα πολύ ανταμειφτικό. Ναι, απαιτείται σκληρή εργασία. Ναι, θα χρειαστείτε πολύ περισσότερο χρόνο από ό,τι με τις σύγχρονες μεθόδους. Ωστόσο, η ιδέα ότι οι κόποι σας θα σας φέρουν ικανοποίηση και ότι το χειροποίητο έπιπλό σας θα είναι χρήσιμο στον ιδιοκτήτη του επί πολλά χρόνια συμβάλλει στο να νιώσετε και εσείς την πανάρχαιη χαρά που είναι στενά συνυφασμένη με την κατεργασία του ξύλου.

Μικρά Τεχνικά Μυστικά

Το σκεπάρνι δεν προσφέρεται για να κατεργαστείτε όλων των ειδών τα ξύλα. Οι ίνες διαφόρων τροπικών σκληρών ξύλων προβάλλουν αντίσταση στο πελέκημα του σκεπαρνιού. Σε γενικές γραμμές, ένα πιο μαλακό ξύλο θα έχει καλύτερα αποτελέσματα αν δουλευτεί με το σκεπάρνι. Οι ρόζοι δεν πρέπει κατ’ ανάγκην να θεωρούνται πρόβλημα. Χρησιμοποιώντας ένα σκαρπέλο μπορείτε να τους αφαιρέσετε, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην επιφάνεια που ετοιμάζετε.

Συνήθως τα πιο ωραία χρώματα τα έχουν τα ξύλα που έχουν κοπεί από την καρδιά του δέντρου. Τα έπιπλα που γίνονται από αυτά σπάνια χρειάζονται βάψιμο. Αν ωστόσο επιθυμείτε να δώσετε βάθος και χαρακτήρα σε ένα απλό ξύλο, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από βαφές που μπορεί να ταιριάζουν στο γούστο σας.

Ακόμα και αυτή η διαδικασία δεν υπάρχει λόγος να είναι ακριβή. Ορισμένοι έχουν αλείψει με γράσο κάποιο ανοιχτόχρωμο ή ξεθωριασμένο ξύλο και έχουν διαπιστώσει ότι έτσι τονίζεται όμορφα το χειροποίητο αντικείμενο.

Για να προσθέσετε την τελευταία πινελιά στο δημιούργημά σας, υπάρχουν διάφορα βερνίκια ή λούστρα με τα οποία μπορείτε να περάσετε το έπιπλό σας χρησιμοποιώντας πιστόλι ή πινέλο. Για ένα πιο φυσικό τελείωμα το οποίο τρέφει το ξύλο αντί να το καλύπτει, μπορείτε να αλείψετε το ξύλο με ένα στιλβωτικό λάδι που θα φτιάξετε με τα παρακάτω υλικά: πέντε μέρη ξίδι, τέσσερα μέρη νέφτι, δύο μέρη ακατέργαστο λινέλαιο και ένα μέρος κοινό οινόπνευμα. Διαλύστε λίγο κερί μελισσών μέσα στο μείγμα σας, και αφήστε το να διαποτίσει το ξύλο για αρκετές μέρες.

Μια Τέχνη που Φέρνει Ικανοποίηση

Το έπιπλο από μασίφ ξύλο το οποίο έχετε φτιάξει με τα χέρια σας θα ασκεί πάντα μια γοητεία καθώς θα διακοσμεί την αγαπημένη σας γωνιά του σπιτιού, όσο ταπεινό και αν είναι αυτό. Σε όλο τον κόσμο, σε αρχοντικά και σε αγροτόσπιτα, μπορεί να βρει κανείς καταπληκτικά δείγματα της τέχνης των επιπλοποιών τα οποία μερικές φορές έχουν ηλικία εκατοντάδων ετών. Αυτά αποδεικνύουν με βεβαιότητα την επιδεξιότητα, την επιμέλεια και την υπομονή εκείνων των ανθρώπων. Εκείνοι έβρισκαν ικανοποίηση και ευχαρίστηση κατασκευάζοντας αντικείμενα τα οποία, αν έχουν διατηρηθεί με μεράκι, αποδεικνύονται πρακτικά και όμορφα. Αυτά προσθέτουν μια προσωπική νότα στις κατοικίες που κοσμούν.

Σε αυτή την εποχή, που κατακλύζεται ολοένα και περισσότερο από πλαστικά είδη και προϊόντα συνθετικής ρητίνης, τα δέντρα που μας έχει χαρίσει ο Δημιουργός μας εξακολουθούν να εξυπηρετούν πολλούς χρήσιμους σκοπούς. Ένας καθόλου ευκαταφρόνητος σκοπός είναι η παροχή ξυλείας, η οποία περιμένει να τη μεταμορφώσει ο πρόθυμος τεχνίτης σε όμορφα έπιπλα.

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Ερυθρά πεύκη

Τάβα

Δρυς

Πεύκη η ακτινωτή με ρόζους

Πευκόξυλο λουστραρισμένο

Πευκόξυλο με γράσο

Πευκόξυλο με σκούρα βαφή

[Εικόνες στη σελίδα 24]

Χρησιμοποιώντας το σκεπάρνι

και το συρόμενο μαχαίρι

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Χειροποίητος μπουφές

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Γωνιακή εταζέρα