Μαραμπού​—Το Παρεξηγημένο Πουλί

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ

«Δεν έχω ξαναδεί πουλί που να φέρνει τόσο μεγάλη κακοτυχία όσο το μαραμπού».​—Οι Αγριότοποι του Κόσμου—Η Ρηξιγενής Κοιλάδα της Αφρικής (The World’s Wild Places—Africa’s Rift Valley).

ΑΠΟ τα πολλά πουλιά που υπάρχουν στην Αφρική, λίγα έχουν υποστεί τόσο έντονη κριτική όσο το μαραμπού. Συνήθως αυτό το πουλί περιγράφεται ως κακότροπο, άσχημο και μοχθηρό. Σαφώς, το μαραμπού έχει σοβαρό πρόβλημα στον τομέα των δημοσίων σχέσεων.

Σας συναρπάζουν τα πουλιά που έχουν λεπτεπίλεπτη εμφάνιση και μελωδική φωνή; Το μαραμπού δεν έχει τίποτα από τα δύο. Το κεφάλι και ο λαιμός του που έχουν ροζ χρώμα και είναι γυμνά από φτέρωμα του δίνουν συνοφρυωμένη και σκυθρωπή όψη. Κάτω από το λαιμό των ενήλικων μαραμπού κρέμεται ένας κοκκινωπός φουσκωτός θύλακος που μοιάζει με χοντρή στρογγυλή γραβάτα. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο θύλακος δεν βελτιώνει καθόλου την εμφάνιση αυτού του πλάσματος. Ωστόσο, ο Δρ Λίον Μπενούν, επικεφαλής του Ορνιθολογικού Τμήματος στα Εθνικά Μουσεία της Κένυας, μας υπενθυμίζει: «Το γεγονός ότι ο θύλακος φαίνεται άσχημος σε εμάς δεν σημαίνει ότι φαίνεται άσχημος και στο μαραμπού». Όπως και αν έχουν τα πράγματα, μέχρι στιγμής, κανένας δεν ξέρει ποια είναι η βιολογική λειτουργία αυτού του θυλάκου.

Αλλά και οι διατροφικές συνήθειες αυτού του πουλιού δεν το έχουν βοηθήσει να κερδίσει τη συμπάθεια των παρατηρητών. Ένας λόγος είναι ότι το μαραμπού τρέφεται με ψοφίμια. Όταν δεν μπορεί να βρει πτώματα, είναι γνωστό ότι σκοτώνει άλλα πουλιά για να ικανοποιήσει τη μεγάλη του όρεξη. Δεν είναι άξιο απορίας λοιπόν το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι φαίνεται να το απεχθάνονται έντονα.

Ωστόσο, παρά την άχαρη εμφάνιση και τα άσχημα χαρακτηριστικά του, το μαραμπού έχει αρκετές αξιοθαύμαστες ιδιότητες. Ελάτε μαζί μας καθώς θα γνωρίζουμε καλύτερα αυτό το πουλί με την πολύ κακή φήμη.

Πουλί-Γίγαντας

Το μαραμπού θεωρείται το μεγαλύτερο πουλί στην οικογένεια των πελαργών. Ένα πλήρως αναπτυγμένο αρσενικό μπορεί να φτάσει σε ύψος το ενάμισι μέτρο και να ζυγίζει πάνω από οχτώ κιλά. Τα θηλυκά είναι ελαφρώς μικρότερα. Το βαρύ σφηνοειδές ράμφος του μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος τα τριάντα εκατοστά​—ένα πανίσχυρο εφόδιο για να αποσπά κομμάτια κρέας από τα πτώματα.

Μολονότι είναι τόσο μεγάλος, αυτός ο πελαργός είναι επιδέξιος ανεμοπόρος. Με άνοιγμα φτερών που ξεπερνάει τα δυόμισι μέτρα, το μαραμπού τα καταφέρνει πολύ καλά με τις πτήσεις. Όταν πετάει, είναι ιδιαίτερα κομψό​—το κεφάλι του τραβιέται ελαφρά προς τα πίσω, προς τους ώμους, και τα μακριά του πόδια προεξέχουν πίσω από το σώμα του. Έχει μάθει να χρησιμοποιεί τα θερμά ανοδικά ρεύματα του αέρα και μπορεί να πετάει σε τόσο μεγάλα ύψη ώστε μερικές φορές είναι σχεδόν αόρατο από το έδαφος! Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μαραμπού τα οποία πέταξαν σε ύψος που έφτανε τα 4.000 μέτρα!

Υπεύθυνοι Γονείς

Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνεται το μαραμπού στα καθήκοντά του ως γονέα. Πράγματι, η γονική φροντίδα είναι απαιτητική ασχολία η οποία αρχίζει με την κατασκευή της φωλιάς. Αφού επιλέξει την κατάλληλη τοποθεσία, το αρσενικό ξεκινάει το οικοδομικό έργο στο οποίο συμμετέχει αργότερα και το θηλυκό. Η φωλιά, η οποία μερικές φορές κατασκευάζεται σε ύψος μέχρι και 30 μέτρα πάνω από το έδαφος, δεν είναι τίποτα το περίπλοκο. Αυτή η κατασκευή που έχει ένα μέτρο πλάτος είναι απλώς μια ανώμαλη, ανοιχτή εξέδρα από ξερά κλαδιά, κλωνάρια δέντρων και φύλλα. Στην πραγματικότητα, τα πουλιά που βρίσκονται στην εποχή της αναπαραγωγής μερικές φορές κληρονομούν μια παλιά φωλιά την οποία ανακαινίζουν προσθέτοντας κλαδάκια και άλλα υλικά. Έχει παρατηρηθεί ότι μερικές αποικίες μαραμπού χρησιμοποιούν το ίδιο μέρος για τις φωλιές τους επί 50 χρόνια.

Ενώ το νέο σπίτι είναι ακόμη υπό κατασκευή, το αρσενικό μαραμπού αρχίζει τη διαδικασία εξεύρεσης συντρόφου. Αντίθετα με αυτό που συμβαίνει συνήθως με πολλά είδη πουλιών, το αρσενικό περιμένει από το θηλυκό να το πλησιάσει. Αρκετές υποψήφιες σύντροφοι θα παρουσιαστούν με την ελπίδα να κερδίσουν την εύνοια του αρσενικού. Η απόρριψη είναι κάτι το συνηθισμένο. Αλλά η επιμονή ανταμείβεται και τελικά κάποιο θηλυκό θα γίνει αποδεκτό. Κατά την ερωτοτροπία που ακολουθεί, και τα δύο πουλιά, με τους θυλάκους του λαιμού τους πλήρως διογκωμένους, βγάζουν ήχους με σκοπό να φοβίσουν ανεπιθύμητους επισκέπτες. Αυτοί οι ήχοι περιγράφονται σαν μουγκρητά, κλαψουρίσματα και σφυρίγματα​—οι μόνοι γνωστοί ήχοι των μαραμπού, εκτός από τον ήχο που παράγουν κατά καιρούς κροταλίζοντας το τεράστιο ράμφος τους. Αναπτύσσεται ένας ισχυρός δεσμός, ο οποίος ενισχύεται μέσω ενός συνηθισμένου χαιρετισμού με «νεύμα» κάθε φορά που ο σύντροφος επιστρέφει στη φωλιά έπειτα από απουσία. Αυτόν το χαιρετισμό τον κάνουν κουνώντας το κεφάλι προς τα πίσω, χαμηλώνοντάς το και στη συνέχεια κροταλίζοντας παρατεταμένα το ράμφος τους.

Το ζευγάρι εργάζεται μαζί για να ολοκληρώσει την κατασκευή της φωλιάς. Και οι δύο επίσης θα βοηθήσουν στην επώαση των αβγών. Μετά την περίοδο επώασης, η οποία διαρκεί έναν μήνα, θα εκκολαφθούν δύο ή τρία κάτασπρα αβγά και θα εμφανιστούν μικρά ροζ πουλάκια με αραιά φτερά τα οποία θα συγκεντρώσουν το ενδιαφέρον και των δύο γονέων. Οι γονείς προσφέρουν εξαίρετη φροντίδα στα νεαρά μαραμπού. Θα ξεκινήσει ένα εντατικό πρόγραμμα διατροφής το οποίο περιλαμβάνει θρεπτικότατες τροφές, όπως ψάρια. Στις βαλτώδεις περιοχές, τις οποίες επισκέπτονται συχνά τα μαραμπού, οι γονείς μπορούν να βρουν πολλούς βατράχους, ένα άλλο συνηθισμένο είδος τροφής για αυτά τα πουλιά. Οι νεοσσοί τρέφονται μαζεύοντας τα κομμάτια τροφής που εξεμούν οι γονείς μέσα στη φωλιά. Η ανάπτυξη των νεαρών πουλιών είναι αργή, και αρχίζουν να επιβιώνουν με τις δικές τους δυνάμεις μόνο αφού φτάσουν στην ηλικία των τεσσάρων μηνών​—ηλικία στην οποία και αυτά επίσης μπορούν να πετάξουν μακριά από τη φωλιά.

Επιτελούν Έργο Εξυγίανσης

Μολονότι το μαραμπού συνήθως καταφρονείται επειδή τρέφεται με ψοφίμια, στην πραγματικότητα επιτελεί μια πολύ χρήσιμη υπηρεσία. Τα αρπακτικά ζώα ρυπαίνουν τις αφρικανικές πεδιάδες με απομεινάρια από σαπισμένα πτώματα. Αν αφήνονταν εκεί, αυτά τα πτώματα θα μπορούσαν εύκολα να μεταδώσουν ασθένειες και θα ήταν επικίνδυνα και για τον άνθρωπο και για τα ζώα. Ωστόσο, το μαραμπού κάνει τη χρήσιμη εργασία της αποκομιδής των σκουπιδιών. Μαζί με τους γύπες​—επίσης αρπακτικά πουλιά με μεγάλη όρεξη—​εποπτεύουν τις πεδιάδες αναζητώντας κάποιο εγκαταλειμμένο κουφάρι. Όταν το εντοπίσουν, τα μαραμπού θα περιμένουν τους πιο επιθετικούς γύπες να ανοίξουν το πτώμα με τα δυνατά κυρτά ράμφη τους. Την κατάλληλη στιγμή, ένα μαραμπού με το μακρύ του ράμφος προτεταμένο σαν χειρουργικό νυστέρι θα ορμήσει με ταχύτητα στο ψοφίμι, θα αρπάξει ένα κομμάτι κρέας και θα απομακρυνθεί λίγο περιμένοντας να του δοθεί άλλη μια ευκαιρία. Όταν οι γύπες φάνε και χορτάσουν, έρχεται η σειρά των μαραμπού να διεκδικήσουν όποια κομμάτια έχουν απομείνει. Τα μαραμπού τρώνε σχεδόν οτιδήποτε μπορούν να καταπιούν, εκτός από τα κόκαλα. Καταβροχθίζουν με ευκολία κομμάτια κρέας που ζυγίζουν μέχρι και 600 γραμμάρια.

Τα πρόσφατα χρόνια το μαραμπού έχει επεκτείνει πέρα από το φυσικό του περιβάλλον το έργο εξυγίανσης που κάνει. Αυτό το πουλί δεν φοβάται πια τόσο πολύ τον άνθρωπο, και τώρα είναι συνηθισμένος επισκέπτης σε σκουπιδότοπους πόλεων και χωριών. Με ποιο αποτέλεσμα; Το περιβάλλον είναι πιο καθαρό. Το μαραμπού ψάχνει ακόμη και στα υγρά απόβλητα των σφαγείων μήπως βρει κάποια μπουκιά που να έχει απομείνει. Το παράδειγμα που ακολουθεί περιγράφει πόσο σκληρό μπορεί να είναι αυτό το πουλί. Ενώ έψαχνε για κομμάτια τροφής σε κάποιο σφαγείο στη δυτική Κένυα, ένα μαραμπού κατάπιε το μαχαίρι κάποιου κρεοπώλη. Μερικές μέρες αργότερα το μαχαίρι βρέθηκε κοντά στο ίδιο σημείο​—καθαρό και γυαλιστερό—​ενώ το μαραμπού που το είχε εξεμέσει συνέχιζε τη δουλειά του ως συνήθως, χωρίς να αντιμετωπίζει κανένα εμφανές πρόβλημα!

Το Μέλλον του Μαραμπού

Ενώ ο στενότερος συγγενής του, το μεγαλύτερο σε μέγεθος μαραμπού της Ασίας, εξαφανίζεται, το αφρικανικό μαραμπού ευημερεί. Δεν έχει γνωστούς εχθρούς στο φυσικό του περιβάλλον. Στο παρελθόν, ο πιο σκληρός εχθρός του μαραμπού ήταν ο άνθρωπος. Πυροβολούσαν αυτόν το μεγάλο πελαργό, και κατόπιν αποσπούσαν τα μαλακά φτερά της ράχης του για να διακοσμήσουν γυναικεία καλύμματα για το κεφάλι. «Είναι σχεδόν αδιανόητο», λέει το βιβλίο Πελαργοί, Ίβιδες και Πλαταλέες του Κόσμου (Storks, Ibises and Spoonbills of the World), «ότι αυτά τα τόσο λεπτεπίλεπτα και όμορφα φτερά, τα οποία στολίζουν μια βεντάλια ή κάποια περίτεχνα κοσμήματα που αγαπάει πολύ μια γυναίκα, προέρχονται από αυτόν τον τεράστιο νεκροφάγο με την άθλια και αποκρουστική όψη». Ευτυχώς για τα μαραμπού, αυτή η αλόγιστη καταστροφή κόπασε καθώς περνούσαν τα χρόνια, και τώρα οι αριθμοί τους αυξάνονται και πάλι. Αναμφίβολα, η σύντομη ματιά που ρίξαμε στο μαραμπού αποκάλυψε ότι δεν του αρμόζει να είναι αντικείμενο περιφρόνησης και δυσφήμησης. Η αποδοτικότητα και η φιλοπονία του σε ό,τι αφορά την καθαριότητα του περιβάλλοντος μας ωφελεί σε μεγάλο βαθμό. Αν και δεν είναι το ομορφότερο πουλί, φέρνει δόξα στον Δημιουργό του με το δικό του ταπεινό τρόπο.​—Ψαλμός 148:7, 10.

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Το βαρύ σφηνοειδές ράμφος του μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος τα τριάντα εκατοστά

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Το άνοιγμα των φτερών του μαραμπού ξεπερνάει τα δυόμισι μέτρα

[Ευχαριστίες]

© Joe McDonald

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Οι γονείς προσφέρουν εξαίρετη φροντίδα στα νεαρά μαραμπού

[Ευχαριστίες]

© M.P. Kahl/VIREO

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Η βιολογική λειτουργία του θυλάκου του μαραμπού δεν είναι ακόμη γνωστή

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Η φωλιά μερικές φορές κατασκευάζεται σε ύψος μέχρι και 30 μέτρα πάνω από το έδαφος