“Πέρασμα από την Τρύπα της Βελόνας”

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΟΤΑΝ Βρετανοί εξερευνητές ανακάλυψαν τον πορθμό Μπας το 1798, οι ναυτιλιακοί αξιωματούχοι χάρηκαν πάρα πολύ. Αυτή η θαλάσσια δίοδος, η οποία χωρίζει τη νησιωτική πολιτεία της Τασμανίας από την ηπειρωτική Αυστραλία, μείωνε κατά 1.100 χιλιόμετρα το ταξίδι από την Αγγλία ως το Σίντνεϊ.

Τα νερά του πορθμού Μπας, όμως, αποδείχτηκαν από τα πιο επικίνδυνα στον κόσμο. Σε εκείνο το μέρος, οι δυτικοί θυελλώδεις άνεμοι, τα ισχυρά ρεύματα και τα ρηχά νερά, με μέσο βάθος 60 περίπου μέτρα, συνωμοτούν δημιουργώντας ταραγμένες θάλασσες και τεράστια κύματα. Επίσης απειλητικοί είναι και οι αιχμηροί ύφαλοι του νησιού Κινγκ, το οποίο βρίσκεται στο μέσο της δυτικής εισόδου του πορθμού.

Σήμερα, ο διάπλους του πορθμού Μπας δεν είναι καθόλου δύσκολος. Αλλά δεν ίσχυε το ίδιο στις μέρες των ιστιοφόρων και των πρωτόγονων βοηθημάτων πλοήγησης. Η είσοδος στον πορθμό από τα δυτικά ήταν εφιαλτική εμπειρία που περιγράφτηκε εύστοχα ως “πέρασμα από την τρύπα της βελόνας”.

Ταξίδι στη Διαδρομή του Μέγιστου Κύκλου

Στις αρχές του 19ου αιώνα, τα πλοία χρειάζονταν μέχρι και πέντε μήνες για να διανύσουν τα 19.000 χιλιόμετρα από την Αγγλία ως την ανατολική Αυστραλία, και το ταξίδι ήταν κάθε άλλο παρά ευχάριστο! Συνήθως, οι εκατοντάδες επιβάτες​—κυρίως μετανάστες και κατάδικοι—​στοιβάζονταν στα αμπάρια υπό άθλιες συνθήκες. Η ναυτία, ο υποσιτισμός και οι ασθένειες ήταν στην καθημερινή διάταξη, όπως και τα ζωύφια. Ο θάνατος ήταν κάτι το συνηθισμένο.a Ωστόσο, η ελπίδα για καλύτερη ζωή έδινε σε πολλούς επιβάτες δύναμη και κουράγιο.

Το 1852, τα πράγματα πήραν τροπή προς το καλύτερο όταν ο πλοίαρχος Τζέιμς (Μπούλι) Φορμπς βρήκε μια συντομότερη διαδρομή. Αφήνοντας τον 39ο παράλληλο, ο οποίος φαινόταν η συντομότερη οδός από το νότιο Ινδικό Ωκεανό προς την Αυστραλία, ο Φορμπς ακολούθησε τη διαδρομή του μέγιστου κύκλου από την Αγγλία προς τη νοτιοανατολική Αυστραλία, η οποία τον οδήγησε ακόμη πιο νότια, προς την Ανταρκτική.b Παρά τα παγόβουνα και τα τεράστια κύματα, το πλοίο του Φορμπς, το Μάρκο Πόλο, στο οποίο επέβαιναν 701 μετανάστες, αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Μελβούρνης, στη Βικτόρια, έπειτα από 68 μόλις μέρες, σχεδόν υποδιπλασιάζοντας το χρόνο του ταξιδιού. Αυτό το επίτευγμα ήρθε πράγματι πάνω στην ώρα, καθώς ο πυρετός του χρυσού στη Βικτόρια είχε φτάσει στα ύψη. Τα νέα για το σύντομο ταξίδι έκαναν χιλιάδες επίδοξους χρυσωρύχους να συνωστίζονται για μια θέση στο πλοίο με προορισμό την Αυστραλία.

Αφότου τα πλοία έφευγαν από την Αγγλία, το επόμενο λιμάνι στο οποίο έδεναν ήταν το ακρωτήριο Ότγουεϊ, περίπου 16.000 χιλιόμετρα μακριά. Οι θαλασσοπόροι χρησιμοποιούσαν εξάντα και διάφορους πίνακες για να υπολογίσουν το γεωγραφικό πλάτος, ενώ χρησιμοποιούσαν το χρονόμετρο του πλοίου, συντονισμένο στο Μέσο Χρόνο Γκρίνουιτς, για να επιβεβαιώσουν το γεωγραφικό μήκος. Η τοπική ώρα καθοριζόταν από τη θέση του ήλιου. Κάθε ώρα διαφοράς ανάμεσα στην τοπική ώρα και στην ώρα Γκρίνουιτς αντιπροσώπευε 15 μοίρες γεωγραφικού μήκους. Οι δύο ενδείξεις​—το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος—​έδιναν τη δυνατότητα σε έναν καλό θαλασσοπόρο να καθορίσει τη θέση του με λογική ακρίβεια.

Αλλά τα πράγματα μπορούσαν να μην πάνε καλά. Σύννεφα μπορεί να έκρυβαν τον ήλιο επί ατέλειωτες μέρες. Επίσης, τα παλιά χρονόμετρα δεν ήταν πάντοτε ακριβή. Ένα κερδισμένο ή χαμένο δευτερόλεπτο κάθε μέρα επί τρεις μήνες μπορούσε να θέσει ένα σκάφος μέχρι και 50 χιλιόμετρα εκτός πορείας. Μέσα στη βροχή, στην ομίχλη ή στο σκοτάδι, τα πλοία που είχαν εκτραπεί από την πορεία τους θα μπορούσαν να χάσουν την είσοδο του πορθμού Μπας και να συντριφτούν στα βράχια των ακτών είτε του νησιού Κινγκ είτε της Βικτόριας. Αναμφίβολα, πολλοί ταξιδιώτες είχαν τα ίδια συναισθήματα με κάποιον πλοίαρχο ο οποίος, όταν αντίκρισε το ακρωτήριο Ότγουεϊ από απόσταση ασφαλείας, αναφώνησε: «Δόξα τω Θεώ! Δεν κάναμε λάθος». Το γεγονός ότι οι περισσότεροι θαλασσοπόροι του 19ου αιώνα κατάφερναν να “περάσουν από την τρύπα της βελόνας” χωρίς δυσάρεστα απρόοπτα αποτελεί πειστήριο της ικανότητάς τους. Μερικά σκάφη, όμως, δεν ήταν τόσο τυχερά.

Τόπος Ταφής για Πλοία

Πριν από το ξημέρωμα της 1ης Ιουνίου 1878, το γρήγορο ιστιοφόρο Λοχ Αρντ έπλεε προς τις ακτές της Βικτόριας εν μέσω πυκνής ομίχλης. Η ομίχλη υπήρχε από την προηγούμενη μέρα, μη επιτρέποντας στον πλοίαρχο να παρατηρήσει με τον εξάντα τη θέση του ήλιου το μεσημέρι. Ως αποτέλεσμα, βρισκόταν πολύ πιο κοντά στην ακτή της ηπειρωτικής Αυστραλίας από ό,τι νόμιζε. Ξαφνικά, η ομίχλη διαλύθηκε αποκαλύπτοντας απότομους βράχους ύψους 90 μέτρων, μόλις δύο χιλιόμετρα μπροστά τους. Το πλήρωμα προσπάθησε απεγνωσμένα να στρίψει το πλοίο, αλλά ο άνεμος και η παλίρροια ήταν εναντίον τους. Μέσα σε λιγότερο από μία ώρα, το Λοχ Αρντ προσέκρουσε σε έναν ύφαλο με μεγάλη ορμή και βυθίστηκε έπειτα από 15 λεπτά.

Από τους 54 επιβάτες, επέζησαν μόνο δύο​—ο μαθητευόμενος ναυτικός Τομ Πιρς και η επιβάτιδα Εύα Κάρμαϊκλ, και οι δύο κάτω των 20 ετών. Ο Τομ ήταν γαντζωμένος επί ώρες σε μια αναποδογυρισμένη σωσίβια λέμβο μέσα στα κρύα νερά του χειμώνα. Τελικά, η παλίρροια τον έβγαλε σε ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στους βράχους. Βλέποντας μια μικρή παραλία με συντρίμμια του πλοίου, κολύμπησε προς τα εκεί για να σωθεί. Η Εύα δεν μπορούσε να κολυμπήσει, γι’ αυτό και πιάστηκε σφιχτά από ένα απομεινάρι του ναυαγίου επί τέσσερις περίπου ώρες πριν τη βγάλουν τα ρεύματα στο ίδιο πέρασμα. Βλέποντας τον Τομ στην παραλία, φώναξε για βοήθεια. Ο Τομ βούτηξε στα αφρισμένα κύματα και, αφού πάλευε επί μία ώρα, έσυρε την ημιαναίσθητη Εύα στην ακτή. Η Εύα αφηγήθηκε: «Με μετέφερε σε μια τρομακτική σπηλιά μερικές δεκάδες μέτρα από την παραλία, και αφού βρήκε ένα κιβώτιο με μπουκάλες μπράντι, έσπασε μία και μου έδωσε να καταπιώ λίγο ποτό, πράγμα που με βοήθησε να συνέλθω. Έκοψε μερικά ψηλά χόρτα και θάμνους και με έβαλε να ξαπλώσω πάνω τους. Σύντομα έχασα τις αισθήσεις μου και πρέπει να παρέμεινα έτσι επί ώρες». Στο μεταξύ, ο Τομ σκαρφάλωσε στο βράχο και ζήτησε βοήθεια. Μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες αφότου βυθίστηκε το Λοχ Αρντ, ο Τομ και η Εύα μεταφέρθηκαν σε ένα κοντινό αγρόκτημα. Η Εύα είχε χάσει στο ναυάγιο τους δύο γονείς της και τα πέντε αδέλφια της​—τρία αγόρια και δύο κορίτσια.

Σήμερα, χιλιάδες πλοία, μεγάλα και μικρά, διαπλέουν με ασφάλεια τον πορθμό Μπας κάθε χρόνο. Στη διαδρομή τους ίσως περάσουν πάνω από εκατό και πλέον επιβεβαιωμένα ναυάγια. Μερικά σημεία όπου έχουν γίνει ναυάγια, όπως το Πέρασμα του Λοχ Αρντ στο Εθνικό Πάρκο Πορτ Κάμπελ, στη Βικτόρια, τα επισκέπτονται τουρίστες. Τα σημεία αυτά θυμίζουν με θλιβερό τρόπο εκείνους τους θαρραλέους ανθρώπους του 19ου αιώνα οι οποίοι, αφού διέπλευσαν τη μισή υδρόγειο, τόλμησαν να κάνουν και το τελευταίο βήμα​—να περάσουν από την «τρύπα της βελόνας»—​σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 17]

ΤΙ ΑΠΕΓΙΝΑΝ Ο ΤΟΜ ΚΑΙ Η ΕΥΑ;

Ο Τομ Πιρς και η Εύα Κάρμαϊκλ, οι μόνοι επιζώντες από το ναυάγιο του Λοχ Αρντ, έγιναν αμέσως διάσημοι στην Αυστραλία. «Οι εφημερίδες δραματοποίησαν το ναυάγιο, ανακήρυξαν τον Πιρς ήρωα, την Εύα Κάρμαϊκλ καλλονή, και επέμεναν ότι οι δυο τους έπρεπε να παντρευτούν», λέει το βιβλίο Ακρωτήριο Ότγουεϊ​—Η Ακτή των Μυστικών (Cape Otway​—Coast of Secrets). Μολονότι ο Τομ τής έκανε πρόταση γάμου, η Εύα την απέρριψε και έπειτα από τρεις μήνες επέστρεψε στην Ιρλανδία. Εκεί παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια. Πέθανε το 1934 σε ηλικία 73 ετών. Ο Τομ επέστρεψε στη θάλασσα και σύντομα ναυάγησε για δεύτερη φορά. Επέζησε και πάλι. Αφού εργάστηκε πολλά χρόνια ως πλοίαρχος σε ατμόπλοια, πέθανε το 1909 σε ηλικία 50 ετών.

[Ευχαριστίες]

Both photos: Flagstaff Hill Maritime Village, Warrnambool

[Διάγραμμα/​Εικόνα στη σελίδα 15]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ο Φορμπς ταξίδεψε με το «Μάρκο Πόλο» (επάνω) από την Αγγλία προς την Αυστραλία, ακολουθώντας την πολύ συντομότερη διαδρομή του μέγιστου κύκλου

[Διάγραμμα]

Η ΠΑΛΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

39ος παράλληλος

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΜΕΓΙΣΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ

Ανταρκτικός Κύκλος

[Χάρτης]

ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

ΙΝΔΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ

[Ευχαριστίες]

From the newspaper The Illustrated London News, February 19, 1853

[Διάγραμμα/​Χάρτης στη σελίδα 16, 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Η είσοδος στον πορθμό Μπας από τα δυτικά περιγράφτηκε ως “πέρασμα από την τρύπα της βελόνας”

[Χάρτης]

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΒΙΚΤΟΡΙΑ

ΜΕΛΒΟΥΡΝΗ

Εθνικό Πάρκο Πορτ Κάμπελ

Ακρωτήριο Ότγουεϊ

Πορθμός Μπας

Νησί Κινγκ

ΤΑΣΜΑΝΙΑ

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Αφού προσέκρουσε σε έναν ύφαλο, το «Λοχ Αρντ» βυθίστηκε μέσα σε 15 λεπτά

[Ευχαριστίες]

La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το Εθνικό Πάρκο Πορτ Κάμπελ όπου φαίνεται (1) το σημείο στο οποίο χτύπησε το «Λοχ Αρντ» στον ύφαλο και (2) η θέση της σπηλιάς του Τομ Πιρς

[Ευχαριστίες]

Photography Scancolor Australia