Μουσικοί Ήχοι στον Αρχαίο Ισραήλ — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Μουσικοί Ήχοι στον Αρχαίο Ισραήλ

Η ΜΟΥΣΙΚΗ αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού του αρχαίου Ισραήλ. Η σάλπιγγα και το κέρας καλούσαν το λαό για λατρεία και ανακοίνωναν σημαντικά γεγονότα. Η άρπα και η λύρα ηρεμούσαν με τους ήχους τους το βασιλιά. (1 Σαμουήλ 16:14-23) Το τύμπανο, τα κύμβαλα και το σείστρο έδιναν το ρυθμό σε γιορτινές, χαρωπές περιστάσεις.—2 Σαμουήλ 6:5· 1 Χρονικών 13:8.

Η Αγία Γραφή λέει ότι «ο πρώτος από όλους εκείνους που χειρίζονται την άρπα και τη φλογέρα» ήταν κάποιος απόγονος του Κάιν, ο Ιουβάλ. (Γένεση 4:21) Ίσως αυτός εφηύρε και τα έγχορδα και τα πνευστά.

Η Γραφή περιγράφει πολλά γεγονότα στα οποία έπαιξε ρόλο η μουσική. Ωστόσο, λέει ελάχιστα για τα όργανα αυτά καθαυτά. Με τη βοήθεια όμως αρχαιολογικών ανακαλύψεων και αρχαίων συγγραμμάτων, οι ειδικοί έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν τη μορφή και τους ήχους των αρχαίων μουσικών οργάνων. Αν και ορισμένα από τα συμπεράσματά τους βασίζονται σε εικασίες, μπορούμε να εξετάσουμε μερικά όργανα για τα οποία υπάρχουν τεκμηριωμένες πληροφορίες.

Ντέφι, Σείστρο και Κύμβαλα

Όταν ο Θεός πέρασε θαυματουργικά τον Μωυσή και τους Ισραηλίτες μέσα από την Ερυθρά Θάλασσα, η αδελφή του Μωυσή, η Μαριάμ, και μαζί της «όλες οι γυναίκες» άρχισαν να χορεύουν «με ντέφια». (Έξοδος 15:20) Δεν έχουν ανακαλυφτεί ντέφια με τη μορφή που γνωρίζουμε εμείς σήμερα τα οποία να χρονολογούνται από τη Βιβλική εποχή. Ωστόσο, στο Ισραήλ, σε μέρη όπως η Αχζίβ, η Μεγιδδώ και η Βαιθ-σεάν, έχουν βρεθεί πήλινα αγαλματίδια γυναικών που κρατούν μικρό χειροτύμπανο. Αυτό το όργανο, το οποίο αναφέρεται συχνά ως ντέφι σε Βιβλικές μεταφράσεις, πιθανότατα ήταν ένα απλό ξύλινο στεφάνι σκεπασμένο με τεντωμένη μεμβράνη από δέρμα ζώου.

Στους πατριαρχικούς χρόνους, οι γυναίκες έπαιζαν ντέφι στις εορταστικές εκδηλώσεις τραγουδώντας και χορεύοντας. Η Γραφή αναφέρει πως, όταν ο Ισραηλίτης αρχηγός Ιεφθάε γύρισε σπίτι του έπειτα από μια σημαντική νίκη, η κόρη του έτρεξε να τον προϋπαντήσει «παίζοντας ντέφι και χορεύοντας». Σε μια περίπτωση, οι γυναίκες πανηγύρισαν για τα ανδραγαθήματα του Δαβίδ «με τραγούδια και χορούς» και «με ντέφια».—Κριτές 11:34· 1 Σαμουήλ 18:6, 7.

Όταν ο Δαβίδ, ως βασιλιάς πλέον, ξεκίνησε να μεταφέρει την κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ, ο λαός “γιόρταζε ενώπιον του Ιεχωβά με κάθε είδους όργανα από ξύλο αρκεύθου και με άρπες και με έγχορδα και με ντέφια και με σείστρα και με κύμβαλα”. (2 Σαμουήλ 6:5) Αργότερα, ο ναός της Ιερουσαλήμ είχε δική του ορχήστρα, στην οποία υπήρχαν εκπαιδευμένοι μουσικοί με κύμβαλα, σάλπιγγες, άρπες και άλλα έγχορδα.

Έχουμε λοιπόν μια ιδέα για το πώς ήταν το ντέφι. Τι ήταν όμως το σείστρο; Το σείστρο προφανώς ήταν κάτι σαν κουδουνίστρα με μικρό, ωοειδές μεταλλικό πλαίσιο και λαβή. Όταν το έσειαν, παρήγε δυνατά κουδουνίσματα. Η Γραφή αναφέρει το σείστρο μόνο μία φορά, συγκεκριμένα κατά τη μεταφορά της κιβωτού της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με την ιουδαϊκή παράδοση όμως, το σείστρο χρησιμοποιούνταν και σε θλιβερές περιστάσεις.

Πώς ήταν τα αρχαία κύμβαλα; Ίσως τα φαντάζεστε ως μεγάλους μεταλλικούς δίσκους τους οποίους χτυπούσαν μεταξύ τους. Ωστόσο, μερικά κύμβαλα από τον αρχαίο Ισραήλ είχαν διάμετρο γύρω στα 10 εκατοστά, σαν τις καστανιέτες, και έβγαζαν κουδουνιστό ήχο.

Άρπα και Έγχορδα

Το κιννώρ, το οποίο αποδίδεται συνήθως «άρπα» ή «λύρα», χρησιμοποιούνταν ευρέως στον αρχαίο Ισραήλ. Ο Δαβίδ ηρεμούσε τον Βασιλιά Σαούλ με τους ήχους αυτού του οργάνου. (1 Σαμουήλ 16:16, 23) Οι ειδικοί έχουν στη διάθεσή τους 30 τουλάχιστον αναπαραστάσεις λύρας από απεικονίσεις που βρέθηκαν σε αρχαίους πέτρινους τοίχους, νομίσματα, ψηφιδωτά, πλάκες και σφραγίδες. Η μορφή αυτού του οργάνου ποίκιλλε ανά τους αιώνες. Ο μουσικός το κρατούσε στην αγκαλιά του και έπαιζε είτε διαπερνώντας τις χορδές με τα δάχτυλα είτε νύσσοντάς τες με τα δάχτυλα ή με πένα.

Το νέβελ ήταν παρόμοιο με το κιννώρ. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τον αριθμό των χορδών του, το μέγεθός του και τον τρόπο με τον οποίο παιζόταν. Οι περισσότεροι ειδικοί όμως είναι της άποψης ότι τόσο το νέβελ όσο και το κιννώρ ήταν όργανα που ο μουσικός μπορούσε να παίζει εν κινήσει.

Σάλπιγγα και Κέρας

Ο Θεός έδωσε στον Μωυσή την οδηγία να φτιάξει δύο σάλπιγγες από σφυρήλατο ασήμι. (Αριθμοί 10:2) Οι ιερείς τις χρησιμοποιούσαν για να αναγγείλουν πολλά γεγονότα που σχετίζονταν με το ναό και τις διάφορες γιορτές. Ο ήχος του σαλπίσματος ποίκιλλε ανάλογα με την περίσταση—μπορεί να ήταν δυνατός και μακρόσυρτος ή σύντομος. Δεν γνωρίζουμε ακόμη πώς ακριβώς ήταν αυτά τα όργανα, επειδή δεν έχουν βρεθεί σάλπιγγες των Βιβλικών χρόνων. Τα γνωρίζουμε μόνο από καλλιτεχνικές απεικονίσεις, όπως αυτή που υπάρχει σε ανάγλυφο της Αψίδας του Τίτου στη Ρώμη.

Το κέρας, ή σωφάρ, αναφέρεται στις Εβραϊκές Γραφές 70 φορές και πλέον. Κατασκευαζόταν από κέρας τράγου ή κριαριού. Σύμφωνα με ιουδαϊκές πηγές, ήταν δύο ειδών—είτε ίσιο με χρυσό επιστόμιο είτε καμπύλο, διακοσμημένο με ασήμι. Χρησιμοποιούνταν συχνά για τη μετάδοση παραγγελμάτων επειδή παρήγε υπόκωφο ήχο σε δύο ή τρεις τόνους, ο οποίος ακουγόταν σε μεγάλη απόσταση.

Στον αρχαίο Ισραήλ, το κέρας ανάγγελλε θρησκευτικά γεγονότα, όπως η έναρξη και η λήξη του Σαββάτου. Χρησιμοποιούνταν όμως και με άλλους τρόπους—για παράδειγμα, σε καιρό πολέμου. Φαντάζεστε τι τρόμο προκάλεσε το σάλπισμα 300 κεράτων πριν από την αιφνιδιαστική νυχτερινή επίθεση που εξαπέλυσε ο στρατός του Γεδεών στους Μαδιανίτες;—Κριτές 7:15-22.

Κάθε Λογής Μουσικά Όργανα

Στους Βιβλικούς χρόνους είχαν επίσης αυλούς, λαούτα και κουδούνια. Ο Δανιήλ, ένας προφήτης του Ιεχωβά που είχε εξοριστεί στην αρχαία Βαβυλώνα, έγραψε για την ορχήστρα του βασιλιά της, του Ναβουχοδονόσορα, η οποία είχε μεταξύ άλλων ψαλτήριο, φλογέρα και γκάιντα.—Δανιήλ 3:5, 7.

Η σύντομη αναδρομή μας σε μερικά από τα μουσικά όργανα των Γραφών επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η μουσική αποτελούσε μέρος της καθημερινής ζωής στον αρχαίο Ισραήλ, πιθανότατα δε και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς. Δεν ακουγόταν μόνο στη βασιλική αυλή και στους τόπους λατρείας, αλλά και στα χωριά και στα σπίτια.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το σείστρο παιζόταν σαν κουδουνίστρα

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ο Βασιλιάς Δαβίδ ήταν επιδέξιος αρπιστής

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το ντέφι χρησιμοποιούνταν από τους πατριαρχικούς χρόνους

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Με τη σάλπιγγα ανάγγελλαν πολλά γεγονότα

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Αγαλματίδιο γυναίκας που κρατάει κρουστό όργανο, 8ος αιώνας Π.Κ.Χ.

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Νόμισμα του 2ου αιώνα Κ.Χ. με απεικόνιση έγχορδου οργάνου

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Αυτή η πέτρα από τον περίβολο του ναού της Ιερουσαλήμ φέρει την επιγραφή «στον τόπο του σαλπίσματος», 1ος αιώνας Π.Κ.Χ.

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 16]