Αποκατάστασις της Αληθινής Θρησκείας Σήμερα

 1. Γιατί ξέρομε ότι η προφητεία του Αμώς 9:11-15 άρχισε την εκπλήρωσί της στις ημέρες των αποστόλων;

Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ που αναγράφεται εις Αμώς 9:11-15 άρχισε να εκπληρώνεται με το έργον του Ιησού Χριστού και των αποστόλων του στην πρώτη παρουσία. Ξέρομε ότι συμβαίνει αυτό επειδή η προφητεία αυτή ανεφέρθη από τον Ιάκωβον σε μια ειδική συνάθροισι που έγινε στην Ιερουσαλήμ τον καιρό που υπήρχε πάρα πολλή συζήτησις σχετικά με την περιτομή των Εθνικών που εστρέφοντο στην αληθινή θρησκεία. Ο Πέτρος πρώτα επιστοποίησε ότι «ο Θεός εξέλεξε μεταξύ ημών, δια του στόματός μου να ακούσωσι τα έθνη τον λόγον του ευαγγελίου, και να πιστεύσωσι. . . . Και δεν έκαμεν ουδεμίαν διάκρισιν μεταξύ ημών και αυτών, καθαρίσας τας καρδίας αυτών δια της πίστεως.» Ο Βαρνάβας και ο Παύλος διηγήθησαν τα πολλά σημεία και τέρατα που ο Θεός έκαμε μέσω αυτών μεταξύ των εθνών. Αφού αυτοί έπαυσαν να μιλούν, ο Ιάκωβος αποκρίθηκε, λέγοντας, «Άνδρες αδελφοί, ακούσατέ μου. Ο Συμεών [Πέτρος] εφανέρωσε τίνι τρόπω καταρχάς ο Θεός επεσκέφθη τα έθνη, ώστε να λάβη εξ αυτών λαόν δια το όνομα αυτού. Και με τούτο συμφωνούσιν οι λόγοι των προφητών καθώς είναι γεγραμμένον, “Μετά ταύτα θέλω επιστρέψει και θέλω ανοικοδομήσει την σκηνήν του Δαβίδ την πεπτωκυίαν· και τα κατηδαφισμένα αυτής θέλω ανοικοδομήσει, και θέλω ανορθώσει αυτήν· δια να εκζητήσωσι τον Ιεχωβά οι λοιποί των ανθρώπων, και πάντα τα έθνη, επί τα οποία καλείται το όνομά μου, λέγει ο Ιεχωβά, ο ποιών ταύτα πάντα, τα οποία εγνώρισεν απ’ αιώνος”.»—Πράξ. 15:7-18, ΜΝΚ.

 2, 3. Εξηγήστε γιατί ο σκοπός του Ιεχωβά ν’ ανοικοδομήση τη Βασιλική Σκηνή δεν απέτυχε;

² Κανένα μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα για ανέγερσι μιας σκηνής ή ανακτόρου από λίθους δεν άρχισε εκείνο τον καιρό, αλλά εκείνο που συνέβη ήταν ότι η υποσχεμένη αποκατάστασις της βασιλικής γραμμής του Ιούδα κατέστη γεγονός, έστω και αν ολίγοι μόνο εκείνο τον καιρό εδέχθησαν τον Βασιλέα, το δε έθνος ως όλον απερρίφθη λόγω απιστίας. Ο Ιησούς είπε: «Ιδού, αφίνεται εις εσάς ο οίκός σας έρημος. Διότι σας λέγω, Δεν θέλετε με ιδεί εις το εξής, εωσού είπητε, Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Ιεχωβά.» (Ματθ. 23:38, 39, ΜΝΚ) Ως έθνος ποτέ δεν το έπραξαν αυτό. Εν τούτοις, ο σκοπός του Ιεχωβά δεν απέτυχε, διότι εστράφη στα έθνη για να καλέση απ’ αυτά τον απαιτούμενον αριθμόν για τη Βασιλική Σκηνή. Μολονότι ο Ιεχωβά είχε ένα διαρκές ρήγμα με τον φυσικόν οίκον του Ισραήλ, όμως το ρήγμα εθεραπεύθη ως προς εκείνους που αποτελούν τον πνευματικόν βασιλικόν οίκον δια του Ιησού Χριστού, του μεγάλου θεραπευτού του ρήγματος και αποκαταστάτου της αληθινής θρησκείας.

³ Ο Ιησούς Χριστός ήταν ο «θεμέλιος λίθος» των. Ήταν ο Κληρονόμος της Βασιλείας και ο «θεμέλιος ακρογωνιαίος λίθος» του αγιαστηρίου. Είπε στους Ιουδαίους: «Χαλάσατε τον ναόν τούτον, και δια τριών ημερών θέλω εγείρει αυτόν.» «Και οι Ιουδαίοι είπον, Εις τεσσαράκοντα και έξ έτη ωκοδομήθη ο ναός ούτος, και συ θέλεις εγείρει αυτόν εις τρεις ημέρας; Εκείνος όμως έλεγε περί του ναού του σώματος αυτού.» (Ιωάν. 2:18-21) Είναι επίσης γραμμένο: «Λέγει προς αυτόν ο Ιησούς, Εγώ είμαι η οδός, και η αλήθεια, και η ζωή· ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα, ειμή δι’ εμού». (Ιωάν. 14:6) Συνεπώς ο ναός των Ιουδαίων είχε εγκαταλειφθή ως αγιαστήριον για την αληθινή λατρεία του Ιεχωβά. Η αληθινή λατρεία θα μπορούσε στο εξής να προσφέρεται μόνο εν Χριστώ Ιησού και μέσω αυτού. Επομένως η Χριστιανοσύνη έγινε η μόνη αληθινή θρησκεία.

 4. Πώς ο Ιησούς έγινε ο «Επιδιορθωτής του ρήγματος» και ο «Αποκαταστάτης των οδών»;

⁴ Ο Ιησούς Χριστός αποκατέστησε τας «αρχαίας τρίβους» στους μαθητάς του, έτσι ώστε μπορούσαν να εξασκήσουν την ίδια πίστι με τον Αβραάμ και τους άλλους πιστούς. Προετοιμάζοντας το έργο αυτό, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε διακονήσει για να στρέψη τις καρδιές των τέκνων προς τους πατέρας, να ετοιμάση λαόν για τον Ιεχωβά και να ετοιμάση την οδόν ενώπιόν του. Αυτό ήταν ένα έργον «Ηλία», που καλούσε τον λαό σε μετάνοια μήπως ο Ιεχωβά πατάξη τη γη με ανάθεμα. Ως έθνος αυτοί, αρνήθηκαν να μετανοήσουν και επατάχθησαν με ανάθεμα από το οποίο ποτέ δεν ανέρρωσαν. Μόνο ένα μικρό υπόλοιπο παρέμεινε νομοταγές και πιστό, αλλά όχι σε επαρκή αριθμό για ν’ αποτελέση τον ουράνιον Βασιλικόν Οίκον, ο οποίος ήταν προωρισμένος ν’ απαρτισθή από 144.000 μέλη. Λόγω όμως της θυσίας του Ιησού Χριστού και της παρ’ αξίαν αγαθότητος του Ιεχωβά, η πρόσκλησις επεξετάθη στα έθνη του κόσμου για να ληφθή απ’ αυτά ένας λαός για ν’ αποτελέση τη Βασιλική Σκηνή. Το σχέδιο του Σατανά να εμποδίση την αποκατάστασι της αληθινής θρησκείας κατενικήθη, και το ρήγμα που απεπειράθη μέσω των πρακτόρων του απέτυχε. Τότε, λοιπόν, ο Ιησούς Χριστός ήταν «Ο Επιδιορθωτής του ρήγματος, ο Αποκαταστάτης των οδών δια τον κατοικισμόν», επειδή επιδιώρθωσε και αποκατέστησε την αληθινή θρησκεία διακρατώντας ακεραιότητα και εμμένοντας πιστά στον σκοπόν του Πατρός του, και τιμώντας και εξυψώνοντας το όνομα του Ιεχωβά, και έτσι παρέχοντας το τέλειο παράδειγμα για κείνους που θ’ ακολουθούσαν τα ίχνη του.

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

 5, 6. Πότε μόνο μπορούσε να χωρισθούν ο «σίτος» και τα «ζιζάνια», και γιατί; και πώς έγινε αυτό το έργον σ’ αυτές τις έσχατες ημέρες;

⁵ Πριν από εβδομήντα χρόνια, οι ειλικρινείς λάτρεις του Ιεχωβά ευρίσκοντο διασκορπισμένοι και σε σύγχυσι στα πολυάριθμα ψευδή θρησκευτικά συστήματα του κόσμου τούτου, διότι τότε δεν υπήρχε καμμιά οργάνωσις στην οποία να μπορούν να συναθροισθούν. Και ο «σίτος» και τα «ζιζάνια» ηύξαναν μαζί, και κάνεις δεν είχε εξουσιοδοτηθή να συνάξη τον «σίτον». Αυτό δεν μπορούσε να γίνη πριν ο Κύριος του θερισμού δώση την εντολή. Σε αντιστοιχία με τα γεγονότα της πρώτης ελεύσεως, εκτελείται πρώτα ένα έργον «Ηλία», όμοιο με το έργο του Ιωάννου του Βαπτιστού, για την προειδοποίησι του λαού, με την προσπάθεια να τον φέρη σε μετάνοια. Ένα τέτοιο έργο προχώρησε μ’ ένα ιδιαίτερο τρόπο από το 1878 έως το 1918, μολονότι όμοιο έργο εξακολουθεί με μεγαλύτερη έντασι, και είναι γνωστόν ως έργον «Ελισσαιέ», και αυτό θα συνεχισθή ως τον Αρμαγεδδώνα, οπότε ο Ιεχωβά θα ‘πατάξη την γην με ανάθεμα’.

⁶ Η παραβολή του «σίτου» και των «ζιζανίων» δείχνει ότι μερικοί δούλοι ήθελαν να κάμουν το χωρισμό προτού έλθη ο καιρός. «Είπον προς αυτόν, Θέλεις λοιπόν να υπάγωμεν και να συλλέξωμεν αυτά; Ο δε είπεν, Ουχί, μήποτε συλλέγοντες τα ζιζάνια εκριζώσητε μετ’ αυτών τον σίτον· αφήσατε να συναυξάνωσιν αμφότερα μέχρι του θερισμού. . . . Ο δε θερισμός είναι η συντέλεια του αιώνος.» Το τέλος αυτού του παλαιού συστήματος πραγμάτων εξεδηλώθη από το 1914, και συνεπώς μόνο μετά τον καιρόν αυτόν μπορούσε να γίνη το μεγάλο διαχωριστικό έργο, που θα εχώριζε τον «σίτον» από τα «ζιζάνια», πραγματικά τους «υιούς της βασιλείας» από τους «υιούς του πονηρού». Ο Ιησούς σχετικά με τούτο επροφήτευσε: «Και θέλει αποστείλει τους αγγέλους αυτού μετά σάλπιγγος φωνής μεγάλης· και θέλουσι συνάξει τους εκλεκτούς αυτού εκ των τεσσάρων ανέμων, απ’ άκρων ουρανών έως άκρων αυτών.»—Ματθ. 13:28-30, 39· 24:31.

 7. Ποια εξέχουσα αλήθεια συνώδευσε την αποκατάστασι της αληθινής θρησκείας;

⁷ Μολονότι οι αλήθειες της Γραφής αποκατεστάθησαν στη διάρκεια του έργου «Ηλία» του λαού του Θεού, το πραγματικό όνομα Ιεχωβά δεν εχρησιμοποιείτο ελεύθερα στις συναθροίσεις και στη διακονία των δούλων του στον αγρό. Πριν από τριάντα περίπου χρόνια ο συναγμένος λαός κατενόησε τη μεγάλη σπουδαιότητα που είχε αυτό το άγιο όνομα, και άρχισε να μαθαίνη περισσότερα γι’ αυτό, Στο 1926 Η Σκοπιά της 1ης Ιανουαρίου (στην Αγγλική) περιείχε το κύριο άρθρο «Ποιος Θα Τιμήση τον Ιεχωβά;» και από τότε το όνομα έγινε πιο ζωτικό και γεμάτο σημασία για τα τέκνα του. Κατόπιν, στο 1931, σε μια συνέλευσι στο Κολόμπους της Πολιτείας Οχάιο, το όνομα έγινε δεκτό από χιλιάδες πιστών Χριστιανών οι οποίοι από τότε έγιναν γνωστοί ως «μάρτυρες του Ιεχωβά». Από τον καιρόν εκείνον ο λαός ούτος έγινε παγκοσμίως φημισμένος για την πίστι του, την ακεραιότητα, τα παθήματα, τη νομιμοφροσύνη και την αγάπη του γι’ αυτό το όνομα. Σε κάθε δοκιμασία ετίμησαν το όνομα του Ιεχωβά ώσπου σήμερα εκατοντάδες χιλιάδων ανθρώπων εμπιστεύονται σ’ αυτό, και συγχρόνως έγινε ένα όνομα φοβερό για τους εχθρούς του Θεού. Η εξύψωσις αυτού του ονόματος επέφερε μεγάλο όνειδος και παθήματα, αλλ’ επίσης επέφερε άφθονη χαρά και ευχαρίστησι. Ο Ιεχωβά τιμά εκείνους που Τον τιμούν.

 8. Πώς ενήργησαν οι ψευδείς θρησκευόμενοι απέναντι του ονόματος του Ιεχωβά και της αληθινής θρησκείας;

⁸ Στη διάρκεια των σαράντα ετών που προηγήθησαν του 1914, και των σαράντα σχεδόν ετών από τότε, έγινε κάθε προσπάθεια για να μετανοήσουν οι ψευδείς θρησκευόμενοι και να στραφούν στον Ιεχωβά. Με αυθάδεια αυτοί λέγουν, «Ποιοι είσθε σεις; Απομακρυνθήτε από μας! Δεν θέλομε να μας κηρύττετε και ούτε θέλομε ν’ ακούωμε το όνομα του Ιεχωβά στ’ αυτιά μας!» Μέσα στην αλαζονεία τους και στην ασέβειά τους, αυτοί οι σκληροτράχηλοι λεγόμενοι Χριστιανοί περιφρονούν και το όνομα του Ιεχωβά και εκείνους που υποστηρίζουν αυτό το όνομα. Ναι, έφθασαν ως το σημείο να το ξερριζώσουν από το κείμενο του Αγίου Λόγου. Δεν θέλουν να το βλέπουν ή να επιτρέψουν σε άλλους να το γνωρίσουν. Ασφαλώς προσπαθούν να εξαλείψουν το όνομα για πάντα, ώστε να μην υπάρχη. Αυτή είναι μια τρομερή και επαίσχυντη στάσις που υιοθέτησαν, και θ’ αποδείξη τίνος δούλοι είναι. Ασφαλώς δεν είναι αληθινοί θρησκευόμενοι, διότι πράγματι λέγουν: «Απέχετε από το να θέτετε εμπρός μας τον Άγιον του Ισραήλ.»—Ησ. 30:11, ΜΙΡ.

 9. Πρέπει οι άνθρωποι σήμερα να λάβουν απόφασι υπέρ του Ιεχωβά ή υπέρ του Σατανά, και γιατί;

⁹ Ο καιρός είναι πολύ πλησίον που ο Ιεχωβά θα τιμωρήση αυτούς τους καταστροφείς του Ονόματος. Τρομερές καταστροφές πλησιάζουν και απαιτείται άμεση ενέργεια από όλους εκείνους που ακούουν το άγγελμα της αληθινής θρησκείας και που είναι υπέρ του Ιεχωβά και εναντίον της ειδωλολατρίας. Οι ψευδείς προφήται λέγουν στους ανθρώπους ότι αυτά τα πράγματα δεν θα συμβούν, και να μη φοβούνται για τον Αρμαγεδδώνα. Λέγουν: «Ειρήνη, ειρήνη», αλλά δεν υπάρχει ειρήνη. Ναι, μπορεί να λέγουν «μαλακά πράγματα», αλλά όλα αυτά τα ψεύδη και τα επιχρίσματα δεν θα μεταβάλουν την αλήθεια. Οι άνθρωποι πρέπει να εκλέξουν ποιον θα υπηρετήσουν, τον Ιεχωβά ή τον Σατανά. Το όνομα του Ιεχωβά έχει εξυψωθή μεταξύ του συναθροισμένου λαού του, και αυτός λατρεύεται στην οργάνωσί του. Οι αλήθειες που εδιδάχθησαν από τον Ιησού Χριστό και τους αποστόλους του έχουν αποκατασταθή. Οι επαγγελίες που έγιναν από τον Ιεχωβά μέσω των πιστών δούλων του που έζησαν προ Χριστού, πιστεύονται από αυτούς τους πιστούς σήμερα.

ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ

10. Εξηγήστε πώς έγινε ένα ανεπανόρθωτο ρήγμα μεταξύ του Ιεχωβά και των καθ’ ομολογίαν Χριστιανών.

¹⁰ Αυτοί που ανήκουν στον «Χριστιανικό κόσμο» ισχυρίζονται ότι είναι εκείνοι που εκλήθησαν στην ουράνια δόξα, αλλά η μεγάλη πλειονότης απ’ αυτούς είναι άπιστοι και είναι λαός στασιαστικός. Έχουν αποκηρύξει τον λόγον του Θεού και επαισχύνονται το όνομα του Ιεχωβά, και περιφρονούν τον λαόν του Ονόματός του. Κρίνονται ανάξιοι οποιασδήποτε περαιτέρω αναγνωρίσεως. Επί τριάντα χρόνια και πλέον έχουν αποβληθή από κάθε εύνοια του Ιεχωβά. Το ρήγμα μαζί τους είναι ανεπανόρθωτο, και από τα εκατομμύρια των καθ’ ομολογίαν Χριστιανών ολίγοι μόνο ευρέθησαν πιστοί και εισήχθησαν στα προνόμια της ιερής υπηρεσίας. Ο Ιεχωβά στρέφει την εύνοιά του στους άλλους και χιλιάδες προσκαλούνται να πληρώσουν τις θέσεις ώσπου να συναχθή ο πλήρης αριθμός. Ο Σατανάς προσπάθησε να δημιουργήση ρήγμα ακόμη και με τους «λοιπούς», μέσω φόβου, καταδιώξεως και χρησιμοποιήσεως των ανειλικρινών, αλλά απέτυχε ολοσχερώς· διότι αν και έγινε ένα μικρό ρήγμα στο 1917 έως το 1919, το ρήγμα αυτό εθεραπεύθη και από το 1922 επανωρθώθη τελείως.

11. Γιατί δεν μπορεί ο Σατανάς και η ψευδής θρησκεία να συντρίψουν ποτέ πάλι την αληθινή θρησκεία;

¹¹ Ο Κύριος Ιησούς Χριστός επέστρεψε ως ο Βασιλεύς του νέου κόσμου του Θεού και εμφανίσθηκε στη δόξα του. Είναι ο καιρός για το πιο μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα που εγνώρισε ποτέ ο κόσμος, διότι ο Βασιλικός Οίκος στους ουρανούς πρέπει να οικοδομηθή και πρέπει να τεθούν τα θεμέλια για μια βασιλεία χιλίων ετών. Ποτέ πάλι δεν θα είναι δυνατόν να αναλάβη η ψευδής θρησκεία, διότι οι πιστοί δούλοι του Ιεχωβά θα είναι, εκείνοι που θα φροντίσουν για τις υποθέσεις του νέου κόσμου. Είναι γραμμένο: «Συ θέλεις σηκωθή, θέλεις σπλαγχνισθή την Σιών· διότι είναι καιρός να ελεήσης αυτήν, διότι ο διωρισμένος καιρός έφθασεν. . . . Τότε τα έθνη θέλουσι φοβηθή το όνομα του Ιεχωβά, και πάντες οι βασιλείς της γης την δόξαν σου: διότι ο Ιεχωβά ωκοδόμησε την Σιών· εφάνη εν τη δόξη αυτού. Επέβλεψεν επί την προσευχήν τών εγκαταλελειμμένων, και δεν κατεφρόνησε την δέησιν αυτών. Τούτο θέλει γραφθή δια την γενεάν την επερχομένην.» (Ψαλμ. 102:13-18, ΑΣ) Από το 1918 η ουράνια Σιών έχει οικοδομηθή και μόνο ολίγοι υπολειπόμενοι από τον Βασιλικόν αυτόν Οίκον βρίσκονται τώρα στη γη. Ο μέγας Οικοδόμος, Χριστός Ιησούς, εξασκεί τη μεγάλη του δύναμι και εγείρει από τον τάφο εκείνους που απέθαναν σε ενότητα μαζί του και αυτοί λαμβάνονται στην ουράνια κληρονομία των και οικοδομούνται στον μόνιμον Βασιλικόν Οίκον του Ιεχωβά.—Ιωάν. 6:53, 54.

12, 13. (α) Ποιοι είναι οι άνθρωποι αυτοί και πόθεν προέρχονται: (β) Γιατί είναι λογικό να συμπεράνωμε ότι ο Ιεχωβά δεν καλεί δύο τάξεις συγχρόνως;

¹² Ο Βασιλικός Οίκος είναι το αγιαστήριον για όλα τα έθνη. Όλα τα άλλα οικοδομήματα αντιπροσωπεύουν κάποια ψευδή θρησκεία. Αυτές θεωρούν πολύτιμα τα κατά γράμμα οικοδομήματά τους, τις παραδόσεις τους, ιεροτελεστίες, μορφές λατρείας και αρχαιότητα, αλλά συγχρόνως μισούν το όνομα του Ιεχωβά και τον λαόν του Ιεχωβά. Αυτοί ποτέ δεν θα αποκτήσουν σωτηρία, αλλά όλοι όσοι αγαπούν το όνομα του Ιεχωβά θ’ αποκτήσουν. Τώρα που ο Βασιλικός Οίκος έχει ανοικοδομηθή, είναι πολύ φανερό ότι ο Ιεχωβά συναθροίζει τώρα από όλα τα έθνη μια άλλη τάξι εκτός από το «εκλεκτό» υπόλοιπο του Βασιλικού Οίκου, δηλαδή, τα άλλα πρόβατα του Καλού του Ποιμένος, του Ιησού Χριστού. Δεν καλεί ανθρώπους σε δύο τάξεις συγχρόνως, και έπειτα να τους αφήση να εκλέξουν τι θα τους άρεσε να κάμουν. Όχι, ο Ιεχωβά δεν είναι πρωτουργός συγχύσεως. Η πρόσκλησις σε μια τάξι τελειώνει και ανοίγει σε μια άλλη.

¹³ Δεν είναι κάτι παράδοξο αυτό, διότι όμοια επολιτεύθη ο Ιεχωβά στις ημέρες του Ιησού Χριστού, όταν ο Ιησούς άρχισε να κηρύττη, «Επλησίασεν η βασιλεία των ουρανών». Τότε ακριβώς ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είπε: «Όστις έχει την νύμφην, είναι νυμφίος· ο δε φίλος του νυμφίου, ο ιστάμενος και ακούων αυτόν, χαίρει καθ’ υπερβολήν δια την φωνήν του νυμφίου. Αύτη λοιπόν η χαρά η ιδική μου επληρώθη. Εκείνος πρέπει να αυξάνη, εγώ δε να ελαττόνωμαι.»—Ιωάν. 3:29, 30.

14. Πώς τα εδάφια της Αποκαλύψεως 7:4-14 το υποστηρίζουν αυτό;

¹⁴ Έτσι συμβαίνει και σ’ αυτές τις έσχατες ημέρες: η γενική πρόσκλησις να είναι κανείς μέρος του Χριστού έχει τελειώσει και μια άλλη τάξις εμφανίζεται, και αυτή τη φορά ένα ισχυρό πλήθος. Είναι γραμμένο: «Και ήκουσα τον αριθμόν των εσφραγισμένων· εκατόν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες. . . . Μετά ταύτα είδον, και ιδού όχλος πολύς, τον οποίον ουδείς ηδύνατο να αριθμήση, εκ παντός έθνους και φυλών και λαών και γλωσσών, οίτινες ίσταντο ενώπιον του θρόνου και ενώπιον του Αρνίου, ενδεδυμένοι στολάς λευκάς, . . . Και είπε προς εμέ, Ούτοι είναι οι ερχόμενοι εκ της θλίψεως της μεγάλης· και έπλυναν τας στολάς αυτών, και ελεύκαναν αυτάς εν τω αίματι του Αρνίου.» (Αποκάλ. 7:4-14) Σημειώστε τα λόγια «Μετά ταύτα είδον», που καθαρά σημαίνουν ότι αφού συνήχθησαν οι «εκλεκτοί», τότε εμφανίζεται μια άλλη τάξις.

15. Τι είναι το να ‘ίσταται κάνεις ενώπιον του θρόνου’; και πότε προσδιωρίσθη για πρώτη φορά δημοσίως η ταυτότης αυτής της τάξεως;

¹⁵ Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή η Βασιλική Σκηνή έχει οικοδομηθή και η αληθινή θρησκεία έχει αποκατασταθή, καθιστώντας δυνατόν για τον πολύν όχλον να λατρεύη. Η πρόσκλησις να είναι κανείς ένας από εκείνους που ‘ίστανται ενώπιον του θρόνου’ δεν είναι τυχαία υπόθεσις. Είναι πράγματι η πιο μεγάλη τιμή και το πιο μεγάλο προνόμιο που θα μπορούσε να δοθή σε οποιοδήποτε πλάσμα επάνω στη γη σήμερα. Έως το έτος 1935 ο λαός του Ιεχωβά δεν εγνώριζε την ταυτότητα του «πολλού όχλου». Αλλά στο 1935 εδημοσιεύθη παγκοσμίως ότι ο Ιεχωβά καλούσε αυτή την τάξι· οι πύλες ήσαν διάπλατα ανοιχτές. Το γεγονός που εσημείωσε αυτή τη ζωτική αποκάλυψι ήταν η συνέλευσις του λαού του Ιεχωβά στην Ουάσιγκτον, D.C. Ο Ιεχωβά είχε κάτι αποταμιευμένο για τους ευνοημένους αυτούς, διότι Η Σκοπιά της 1ης Μαΐου 1935 (στην Αγγλική) έλεγε: «Ελπίζεται ότι πολλοί από το υπόλοιπο και τους Ιωναδαβίτας [άλλα πρόβατα] θα μπορέσουν να παρευρεθούν σ’ αυτή τη συνέλευσι. Έως τώρα δεν είχαν πολλοί Ιωναδαβίται το προνόμιο να παρευρεθούν σε μια συνέλευσι, η δε συνέλευσις της Ουάσιγκτον μπορεί ν’ αποβή πραγματική παρηγορία και ωφέλεια γι’ αυτούς.» (Σελ. 130) Πόσο λίγο κατανοούσαν αυτοί, καθώς επήγαιναν κατά χιλιάδες στην Ουάσιγκτον, ότι ο Ιεχωβά επρόκειτο ν’ αποκαλύψη τη μεγάλη αυτή αλήθεια ότι λαμβάνει τώρα από τα έθνη λαόν που έχει μια επίγεια ελπίδα! Σ’ αυτή τη συνέλευσι το κύριο άγγελμα ανήκε στον «πολύν όχλον» και εξηγούσε με πλήρεις λεπτομέρειες τα εδάφια της Αποκαλύψεως 7:9, 13. Η Σκοπιά, στα τεύχη της τής 1ης και 15ης Αυγούστου 1935 (στην Αγγλική), προσδιώριζε σαφώς την ταυτότητα αυτής της τάξεως. Για πρώτη φορά καθίστατο σαφές ότι τα πολλά εκείνα καλής θελήσεως άτομα που συνεταυτίζοντο με τους κεχρισμένους δεν ήσαν μια απροσδιόριστη συσσώρευσις λαού, αλλά εκαλούντο για ένα σκοπό και με μια σαφώς προσδιωρισμένη θέσι στην ορατή οργάνωσι.

16. Τι καθιστά δυνατόν και στις δύο αυτές τάξεις να λατρεύουν και υπηρετούν μαζί αρμονικά;

¹⁶ Αφότου καθωρίσθη η ταυτότης της τάξεως αυτής, ο καθένας στη θεοκρατική οργάνωσι εγνώρισε αν είναι ένας από τους ολίγους «υπολειπομένους» που έχουν κληθή στον ουράνιον Βασιλικόν Οίκον ή ένας από εκείνους που καλούνται στην επίγεια θέσι ενώπιον του θρόνου. Η αληθινή θρησκεία κρατεί και τις δύο τάξεις στην κατάλληλη θέσι τους, διότι έχουν και οι δύο ελπίδα ζωής στον νέο κόσμο του Θεού. Από το 1935 η μία τάξις ηλαττώνετο σε αριθμούς επάνω στη γη, ενώ η άλλη τάξις ηύξανε ώσπου σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδων από τον «πολύν όχλον», που χαίρουν για την ελπίδα ζωής επάνω στη γη, ενώ οι άλλοι τώρα ανέρχονται μόνο σε μερικές χιλιάδες. Στη Σιών οι αυξανόμενες αυτές χιλιάδες συρρέουν στην κατοικία των όπως τα περιστέρια που επιστρέφουν στον περιστεριώνα. «Οι υιοί σου θέλουσιν ελθεί μακρόθεν, και αι θυγατέρες σου θέλουσι τραφή εις τα πλευρά σου. Τίνες είναι οι πετώμενοι ως νέφη, και ως περιστεραί εις τας θυρίδας αυτών;»—Ησ. 60:4, 8.

17. Εξηγήστε γιατί αυτές οι χιλιάδες έρχονται στην οργάνωσι του Θεού.

¹⁷ Ο προφήτης μιλεί για πλοία που τους φέρνουν. «Αι νήσοι βεβαίως θέλουσι προσμείνει εμέ, και εν πρώτοις τα πλοία της Θαρσείς, δια να φέρωσι μακρόθεν τους υιούς σου, το αργύριον αυτών και το χρυσίον αυτών μετ’ αυτών, δια το όνομα Ιεχωβά του Θεού σου, και δια τον Άγιον του Ισραήλ, διότι σε εδόξασε.» (Ησ. 60:9, ΑΣ) Ο Ιεχωβά είναι ο αντικειμενικός σκοπός και όλοι όσοι επιστρέφουν θέτουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία του Ιεχωβά, από τον οποίον περιμένουν κάθε αγαθό. Η προφητεία δείχνει ένα στόλο που έρχεται και φέρνει τους υιούς από μακρινά μέρη. Πόσο μακρινά; Από τα «πέρατα της γης». Ασφαλώς πολύ μακριά από τους καθ’ ομολογίαν Χριστιανούς που επιδίδονται σε λατρεία που ατιμάζει τον Θεό. Είναι καιρός να έλθουν αυτές οι εκατοντάδες χιλιάδων, και έρχονται. Σήμερα οι άνθρωποι δεν καλούνται με τα αγαθά νέα της διαλλαγής να γίνουν μέλη της ουρανίας πόλεως, αλλά καλούνται σε μια επίγεια κληρονομία. Αυτό καθίσταται δυνατόν λόγω της αποκαταστάσεως της αληθινής θρησκείας και της ανοικοδομήσεως της Βασιλικής Σκηνής.

ΓΙΑΤΙ ΤΟΣΟ ΕΥΝΟΗΜΕΝΟΙ;

18. Μήπως το γεγονός ότι η επίγεια αυτή τάξις συνάγεται τώρα μειώνει τη σπουδαιότητα του έργου της;

¹⁸ Η αληθινή θρησκεία θα αποκατασταθή τελείως και για πάντα. Το όνομα του Ιεχωβά είναι πρωταρχικής σπουδαιότητος, διότι αποτελεί τον πυρήνα ακριβώς της αληθινής θρησκείας, και τα έργα της έχουν σχέσι με το όνομά του. Αυτός σκοπεύει να κάμη γνωστό το όνομά του σε όλα τα μέρη της γης και έχει δημιουργήσει αυτόν τον λαόν τώρα για ένα τέτοιο ακριβώς έργον. Ο Ιεχωβά σκοπεύει να έχη λαόν επάνω στη γη μετά τον Αρμαγεδδώνα, εγκατεστημένον σε διάφορα μέρη του κόσμου. Το έθνος αυτό που τώρα συνάγεται αποτελεί τον πυρήνα της μετά τον Αρμαγεδδώνα κοινωνίας. Θα είναι η πρωτοπορία των επιγείων υπηκόων της Βασιλείας που θα βαδίζουν στο δρόμο της δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια των 1.000 ετών. Εκείνοι που ανήκουν σ’ αυτόν τον πολύν όχλον και είναι τόσο ευνοημένοι πρέπει να έχουν υπ’ όψιν ότι αν και η συνάθροισις των άλλων προβάτων είναι η τελευταία πράξις στον χρονικόν πίνακα των προσδιωρισμένων γεγονότων πριν από τον Αρμαγεδδώνα, δεν είναι καθόλου μια σκέψις της τελευταίας στιγμής. Οι τελευταίες πράξεις είναι πολύ συχνά μεγίστης σπουδαιότητος και αποτελούν συχνά ένα μεγαλειώδες τέλος. Οι ευνοημένοι αυτοί πρέπει τελείως να εγκαταλείψουν την ψευδή θρησκεία και να προσκολληθούν στην αληθινή για να διατηρήσουν τη θέσι ευνοίας που έχουν στην οργάνωσι του Θεού.

19. Πώς γνωρίζομε από τα γεγονότα ότι ο Ιεχωβά έχει πράγματι ένα μεγάλο έργο γι’ αυτή την επίγεια τάξι να εκτελέση;

¹⁹ Μια άλλη αιτία που ο Θεός καλεί αυτόν τον λαόν έξω, είναι ότι έχει γι’ αυτούς τώρα ένα μεγάλο έργον να εκτελέσουν πριν από τον Αρμαγεδδώνα. Πραγματικά υπάρχει ένα έργον γι’ αυτούς να κάμουν που δεν θα μπορούσε ίσως να εκτελεσθή από το κεχρισμένο υπόλοιπο μόνον, μολονότι πρέπει να συμβαίνη ότι ο Ιεχωβά διευθύνει τη δράσι των μέσω των πιστών κεχρισμένων. Παραμένει, όμως, γεγονός ότι το παγκόσμιο έργο σε μεγάλο βαθμό εκτελείται από τον «πολύν όχλον», που σήμερα ανέρχεται σε 500.000 περίπου, ενώ η κεχρισμένη ομάς έχει ελαττωθή σε 20.000 περίπου. Συνεπώς ο Ιεχωβά εκάλεσε αυτόν τον πολύν όχλον στην υπηρεσία του επειδή ζητεί απ’ αυτούς να κάμουν το έργον που έχει ορίσει γι’ αυτούς μαζί με τους κεχρισμένους. Ο Ιεχωβά εξέφρασε τον σκοπό του πριν από χιλιάδες χρόνια να γίνη αυτό το ισχυρό έργο στη γη σήμερα, και παράγει αυτόν τον λαόν για να το εκτελέση.

20. Αναφέρατε μια άλλη αιτία που ο Ιεχωβά δείχνει τώρα την εύνοιά του σ’ εκείνους που πρόκειται να ευλογηθούν επάνω στη γη.

²⁰ Μια άλλη αιτία της ευνοίας του Ιεχωβά γι αυτόν τον «πολύν όχλον» είναι ότι αγαπούν τη δικαιοσύνη και αποστρέφονται τα βδελύγματα της ψευδούς θρησκείας. Δεν βρίσκονται σε αρμονία με την ασέβεια, τους χλευαστάς, τους καταφρονητάς εκείνου που είναι καλόν. Εξοργίζονται με την πονηρία του κόσμου τούτου. Ο Ιεχωβά ακούει τον «στεναγμόν των δεσμίων». Σαν τον Λωτ των αρχαίων χρόνων, αυτοί καταθλίβονται «υπό της ασελγούς διαγωγής των ανόμων· (διότι ο δίκαιος, κατοικών μεταξύ αυτών, δι’ οράσεως και ακοής εβασάνιζεν από ημέρας εις ημέραν την δικαίαν αυτού ψυχήν δια τα άνομα έργα αυτών·) εξεύρει ο Ιεχωβά να ελευθερόνη εκ του πειρασμού τους ευσεβείς.» (2 Πέτρ. 2:7-9, ΜΝΚ) Ο Ιεχωβά τούς ελευθερώνει αυτούς, αλλά πρέπει αυστηρώς να εμμένουν στην αληθινή θρησκεία και ποτέ να μην απομακρυνθούν απ’ αυτήν. «“Διότι όστις θέλει να αγαπά την ζωήν, και ίδη ημέρας αγαθάς, ας παύση την γλώσσαν αυτού από κακού, και τα χείλη αυτού από του να λαλώσι δόλον. Ας εκκλίνη από κακού, και ας πράξη αγαθόν· ας ζητήση ειρήνην, και ας ακολουθήση αυτήν. Διότι οι οφθαλμοί του Ιεχωβά είναι επί τους δικαίους”.»—1 Πέτρ. 3:10-12, ΜΝΚ.

21. Ποια είναι η αναφερομένη αμοιβή για την αγαθότητα που εδείχθη στους «αδελφούς του Βασιλέως»;

²¹ Μια άλλη ακόμη αιτία της ευνοίας του Ιεχωβά προς τους ευλογημένους αυτούς είναι ότι υπήρξαν καλοί προς τους αδελφούς του Υιού του Ιησού Χριστού. Είναι γραμμένο: «Διότι επείνασα, και μοι εδώκατε να φάγω· εδίψησα, και με εποτίσατε· . . . Τότε ο βασιλεύς [Ιησούς] θέλει ειπεί προς τους εκ δεξιών αυτού, Έλθετε, οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην εις εσάς βασιλείαν από καταβολής κόσμου.» (Ματθ. 25:34-36) Είναι σκοπός του Ιεχωβά να καλέση αυτούς τους ευνοημένους σ’ αυτές τις έσχατες ημέρες επειδή έχουν ένα ειδικό έργο να εκτελέσουν τώρα και προετοιμάζονται επίσης για μελλοντική υπηρεσία στη διάρκεια της χιλιετούς βασιλείας.

22, 23. Εξηγήστε πώς η χήρα από τα Σαρεπτά προεσκίαζε αυτή την τάξι.

²² Ένα λαμπρό παράδειγμα παρέχεται για μας στην αφήγησι για την πτωχή χήρα στα Σαρεπτά της περιφερείας της Σιδώνος. Ο Ηλίας είχε διαμείνει στην έρημο και κατηυθύνετο τότε στη Σιδώνα. Αυτή ήταν η πατρίδα της πονηρής Ιεζάβελ και ήταν μια περιφέρεια μολυσμένη με τη δαιμονική θρησκεία. Όμως εκεί διηύθυνε ο Ιεχωβά τα βήματα του Ηλία. Η χήρα και ο υιός της ήσαν στο τελευταίο τους φαγητό και όταν επήγε ο Ηλίας εζήτησε νερό. Αυτή άφησε την απασχόλησί της και τον υπηρέτησε. Εξήγησε σ’ αυτόν τον ξένον πώς αυτό ήταν το τελευταίο της φαγητό, και όμως ο Ηλίας εζήτησε να μαγειρεύση γι’ αυτόν και να δώση σ’ αυτόν πρώτα να φάγη. Είπε, «Μη φοβού· ύπαγε, κάμε ως είπας· . . . διότι ούτω λέγει Ιεχωβά ο Θεός του Ισραήλ· Το πιθάριον του αλεύρου δεν θέλει κενωθή, ουδέ το ρωγίον του ελαίου θέλει ελαττωθή, έως της ημέρας καθ’ ην ο Ιεχωβά θέλει δώσει βροχήν επί προσώπου της γης.» (1 Βασ. 17:8-16, ΑΣ) Η χήρα επίστευε και είχε ισχυρή εμπιστοσύνη στον λόγον του Ηλία. Τι πλούσιος θησαυρός ήταν αυτή σ’ εκείνη την μη Ισραηλιτική πόλι που ατίμαζε τον Θεό!

²³ Ο Ιεχωβά τον έστειλε σ’ αυτή τη χήρα. «Ιδού, προσέταξα εκεί γυναίκα χήραν να σε τρέφη.» (1 Βασ. 17:9) Αυτή του έδωσε νερό, επειδή ήταν διψασμένος, του έδωσε τροφή, επειδή ήταν πεινασμένος, έστω και την τελευταία που είχε· αλλά πόσο γενναιόδωρα ευλογήθηκε! Είχε αύξησι ελαίου και αλεύρου, και αυτά επολλαπλασιάσθησαν στη χρήσι των. Ο υιός της επίσης αποκατεστάθη από τους νεκρούς. Για ένα μόνο φαγητό, αυτή εκέρδισε όλα αυτά και είχε την αναγνώρισι του Υψίστου Θεού. Το ίδιο συμβαίνει και με τα άλλα πρόβατα του Κυρίου. Οι καλωσύνες τους στους αδελφούς του Κυρίου Ιησού, μολονότι μικρές, αναγνωρίζονται. «Ο δεχόμενος προφήτην εις όνομα προφήτου, μισθόν προφήτου θέλει λάβει·. . . Και όστις ποτίση ένα των μικρών τούτων ποτήριον μόνον ψυχρού ύδατος εις όνομα μαθητού, αληθώς σας λέγω, δεν θέλει χάσει τον μισθόν αυτού.» (Ματθ. 10:41, 42) Τι μεγάλη ευλογία ρέει σ’ εκείνους που αγαπούν τον λαόν του Ιεχωβά! Η αληθινή θρησκεία είναι η πηγή τέτοιας αγάπης.

ΔΙΕΥΡΥΝΣΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΙΚΗΣΕΩΣ

24, 25. Πώς η κοινωνία του Νέου Κόσμου διευρύνεται τώρα και αυξάνει σε καρποφορία;

²⁴ Τα όρια της κοινωνίας του Νέου Κόσμου πρέπει να επεκταθούν. Κάθε τι πρέπει να ενισχυθή και να συμμορφωθή προς τις δίκαιες απαιτήσεις του Ιεχωβά. Η οργάνωσις πρέπει να είναι ικανή να φέρη το βάρος και την πίεσι που προκύπτει από τους αυξημένους αριθμούς. Πρέπει να ενδυναμωθή εναντίον πιθανών πλανών και διαφθοράς από μέρους εκείνων που έχουν μόλις εγκαταλείψει την ψευδή θρησκεία. Εκείνοι που εισέρχονται δεν μπορούν να φέρνουν μαζί τους ψευδείς διδασκαλίες, εσφαλμένες ιδέες και πράξεις. Όχι, αυτά πρέπει να τ’ αφήσουν έξω σαν αποβεβλημένο, ρυπαρό, δυσώδες ένδυμα. Τους παρέχονται καθαρά ενδύματα ταυτότητος. Κανείς δεν πρέπει να εμποδίση αυτούς τους αιχμαλώτους που επιστρέφουν. Μη εναντιώνεσθε στη διεύρυνσι των προμηθειών για την υποδοχή των και την τοποθέτησί των στο έργον. Ας διευκολυνθούν οι υιοί αυτοί που ‘έρχονται μακρόθεν’. Είναι πολλοί ακόμη να έλθουν, και πρόκειται να είναι στην υπηρεσία του Θεού για πολύν καιρό—τουλάχιστον για χίλια χρόνια. Το αποκαταστημένο, λοιπόν, υπόλοιπο, τους υποδέχεται τώρα στην μόνην «ήσυχον κατοικίαν». «Ανάβλεψον εις την Σιών, την πόλιν των εορτών ημών· οι οφθαλμοί σου θέλουσιν ιδεί την Ιερουσαλήμ ήσυχον κατοικίαν, σκηνήν ήτις δεν θέλει καταβιβασθή· οι πάσσαλοι αυτής δεν θέλουσι μετακινηθή εις τον αιώνα, και ουδέν εκ των σχοινιών αυτής θέλει κοπή. Αλλ’ εκεί ο Ιεχωβά θέλει είσθαι μεθ’ ημών εν μεγαλειότητι.» (Ησ. 33:20, 21, ΑΣ) Θα είναι μια σκηνή μονιμότητος, που ποτέ δεν θα καταβιβασθή από εχθρική δύναμι. Πόλεις θα οικοδομηθούν και η έρημος θ’ ανθίση. Οι πόλεις είναι οι εκκλησίες των δικαίων, εγκαθιδρυμένες προς αίνον του Ιεχωβά. Οι έρημοι τόποι είναι οι άγονες εκείνες καταστάσεις που χρειάζονται το κήρυγμα της αληθείας για να ποτισθούν, ώστε να γίνη αύξησις. Πολύ νερό χρειάζεται, και οι άγονοι τόποι το λαμβάνουν, και ιδού η θαυμαστή αύξησις! Σκεφθήτε για μερικές χώρες όπου ιεραπόστολοι και άλλοι εργάσθηκαν στην τελευταία δεκαετία, και οι οποίες κάποτε ήσαν στερημένες από την αληθινή θρησκεία, και ιδέτε τώρα τις πόλεις (εκκλησίες) που ακμάζουν, τις ερήμους που ανθούν σαν το ρόδο, τις αμπέλους που παράγουν καρπούς δικαιοσύνης, τα δένδρα που φυτεύθηκαν και αυξάνουν με ευθύτητα.

²⁵ Η αληθινή θρησκεία αποκατεστάθη και το μεγάλο έργο της καρποφορίας της προχωρεί. Οι ξένοι δεν μπορούν να χάσουν το δρόμο τους. «Αλλ’ εν τω νόμω του Ιεχωβά είναι το θέλημα αυτού, και εν τω νόμω αυτού μελετά ημέραν και νύκτα. Και θέλει είσθαι ως δένδρον πεφυτευμένον παρά τους ρύακας των υδάτων.» (Ψαλμ. 1:2, 3, ΑΣ) «Ο καρπός του δικαίου είναι δένδρον ζωής.» (Παροιμ. 11:30) «Θέλουσιν ανοικοδομήσει τας παλαιάς ερημώσεις, θέλουσιν ανεγείρει τα αρχαία ερείπια, και θέλουσιν ανακαινίσει τας ερήμους πόλεις, τας ηρημωμένας από γενεάς γενεών.» (Ησ. 61:4) Τι θαυμαστό έργο εκτελείται από το κεχρισμένο υπόλοιπο και τον «πολύν όχλον» σήμερα, και αυτό είναι μόνο η αρχή του προγράμματος ανοικοδομήσεως, επειδή το οικοδομικό έργο του Νέου Κόσμου θα συνεχισθή επί χίλια χρόνια!

26. Ποιοι συμμετέχουν σήμερα στο έργον του μεγάλου ‘Επιδιορθωτού του ρήγματος και Αποκαταστάτου των οδών’, και πώς;

²⁶ Ο Κύριος Ιησούς εχρησιμοποίησε τους πιστούς κεχρισμένους του να θεραπεύσουν το μεγάλο ρήγμα και, μέσω αγώνος και παθημάτων πολλών ετών, ν’ αποκαταστήσουν την αγνή αληθινή θρησκεία, που μεγαλύνει το άγιον όνομα του Πατρός του. Η λεωφόρος είναι τώρα ελεύθερη και καθαρή για να οδοιπορήσουν επάνω σ’ αυτήν όλοι όσοι διαφεύγουν από τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη. Συνεπώς, «θέλεις ονομασθή ο Επιδιορθωτής του ρήγματος, ο Αποκαταστάτης των οδών δια τον κατοικισμόν.» Η γνώσις του Ιεχωβά και του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι εκείνη που παράγει την αληθινή θρησκεία, και αυτή τους αινεί και τους μεγαλύνει, προκαλώντας πλήρη, πρόθυμη, πρόσχαρη υπακοή στην εκτέλεσι του θελήματος του Θεού με πίστι. Εκείνοι που ενεργούν έτσι, θα έχουν ελπίδα, και η ελπίδα ζωής θα μας συνδέση σφιχτά προς τον Ιεχωβά και τον Υιό του. Συμμετάσχετε, λοιπόν, στην αληθινή θρησκεία και βοηθήστε όλους τους άλλους να κάμουν το ίδιο, για το αιώνιο καλό τους, και για την τιμή του ονόματος του Ιεχωβά.

Διότι εάν κηρύττω το ευαγγέλιον, δεν είναι εις εμέ καύχημα· επειδή ανάγκη επίκειται εις εμέ· ουαί δε είναι εις εμέ εάν δεν κηρύττω.—1 Κορ. 9:16.