Τι ο Σοφός Ανήρ Εννοούσε;
Βρίσκονται στα Χέρια του Θεού
Όσο σοφός κι αν ήταν, ο Βασιλεύς Σολομών δεν μπορούσε να εξακριβώση την πλήρη έκτασι του έργου του Θεού—τα πράγματα που ο Ύψιστος, όχι μόνο κάνει, αλλ’ επίσης ανέχεται, για την επεξεργασία του μεγαλειώδους σκοπού του. Ωστόσο, ο Σολομών ‘εσκέφθη εν τη καρδία του’ μια ζωτική αλήθεια, αφού έκανε μια προσεκτική έρευνα των ανθρωπίνων υποθέσεων. Ποια ήταν αυτή; «Οι δίκαιοι και οι σοφοί, και τα έργα αυτών, είναι εν χειρί Θεού.»—Εκκλησ. 9:1.
Πράγματι, και όσον αφορά το άτομό τους και όσον αφορά τα έργα τους, οι δίκαιοι και σοφοί βρίσκονται στα χέρια ή στην εξουσία του Υψίστου. Μολονότι μπορεί να επιτρέπη να επέλθη σ’ αυτούς συμφορά, με κανένα τρόπο δεν πρόκειται να χάσουν την αμοιβή τους. Ο Ιεχωβά Θεός «γνωρίζει . . . τους όντας αυτού» και θα ενεργήση έτσι ώστε όλα τα έργα του να συντελέσουν «προς το αγαθόν εις τους αγαπώντας τον Θεόν.» (Ρωμ. 8:28· 2 Τιμ. 2:19) Αυτό αποτελεί πηγή παρηγορίας και ενθαρρύνσεως, όταν βλέπωμε τα δίκαια άτομα να υποφέρουν ενώ οι ασεβείς ευημερούν.—Εκκλησ. 8:14.
Οι Βιβλικοί λόγιοι των προσφάτων αιώνων προβληματίζονται όσον αφορά το τι εννοούσε ο Σολομών με την επόμενη δήλωσί του στο εδάφιο Εκκλησιαστής 9:1: «Δεν υπάρχει άνθρωπος γνωρίζων, είτε αγάπη θέλει είσθαι είτε μίσος· τα πάντα είναι έμπροσθεν [που προηγήθησαν, ΜΝΚ] αυτών.» Θα μπορούσε να λεχθή ότι αυτά τα λόγια εγράφησαν εσκεμμένα μ’ αυτό τον τρόπο, ώστε να εξαχθούν απ’ αυτά αρκετές πρακτικές ιδέες. Παραδείγματος χάριν, θα μπορούσαν να κατανοηθούν ότι σημαίνουν πως, επειδή ο θάνατος τερματίζει την αγάπη και το μίσος των ανθρώπων, οι ζώντες δεν έχουν ιδέα για το πόση αγάπη και μίσος υπήρχε προτού γεννηθούν, δηλαδή, στη ζωή των ανθρώπων που έζησαν πριν από τη δική τους εποχή.
Ή, θα μπορούσε να λεχθή ότι τα λόγια του Σολομώντος πρέπει να εξετασθούν σύμφωνα μ’ αυτά που ελέχθησαν προηγουμένως, δηλαδή το ότι ο Θεός έχει εξουσία επί των δικαίων και των σοφών, καθώς επίσης και επί των έργων τους. Η αγάπη και το μίσος που αυτοί, καθώς και οι υπόλοιποι άνθρωποι, δοκιμάζουν είναι αποτέλεσμα της ανοχής του Θεού. Επίσης, ο Ύψιστος προεγνώριζε πολύ πριν από τη γέννησί τους ότι οι άνθρωποι θα δοκίμαζαν και αγάπη και μίσος. Επέτρεψε να έλθη σε ύπαρξι μια αμαρτωλή ανθρώπινη φυλή, με την αγάπη της και το μίσος της. Μετά τον στασιασμό του Αδάμ και της Εύας, ο Ιεχωβά Θεός δήλωσε: «Έχθραν θέλω στήσει αναμέσον σου [του αρχαίου όφεως, του Σατανά του Διαβόλου] και της γυναικός [όχι της Εύας, αλλά της «γυναικός» του Θεού (Γαλ. 4:26-31)], και αναμέσον του σπέρματός σου και του σπέρματος αυτής.» (Γέν. 3:15) Έτσι, μολονότι ο Θεός ‘εγνώριζε και την αγάπη και το μίσος’ που θα επήρχετο μεταξύ των ανθρώπων, αυτό ήταν κάτι το οποίο ο ίδιος ο άνθρωπος θα μάθαινε μόνο μέσω σκληρής εμπειρίας.
Επίσης, η δήλωσις του σοφού ανδρός, που αναγράφεται στο εδάφιο Εκκλησιαστής 9:1, θα μπορούσε να εξηγηθή ως εξής: Μεταξύ των ατελών ανθρώπων, τα συναισθήματα της αγάπης και του μίσους εκφράζονται συχνά χωρίς κανένα λόγο. Έτσι, οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν, δεν καταλαβαίνουν δεν αντιλαμβάνονται το ελατήριο όλης της αγάπης και του μίσους που εξεφράσθη προηγουμένως σ’ αυτούς. Αν κατανοηθούν μ’ αυτό τον τρόπο, τα λόγια του Σολομώντος θα συνεδέοντο με την συζήτησι που κάνει στη συνέχεια σχετικά με τις αβεβαιότητες της ζωής και για το ότι είναι αδύνατο να προβλεφθή ο θάνατος ο οποίος τερματίζει τα πάντα. Η αγάπη και το μίσος μπορεί να είναι συναισθήματα τυφλά και ακατανόητα.
Επειδή βρίσκονται σ’ έναν ατελή, αμαρτωλό κόσμο, οι άνθρωποι είτε είναι δίκαιοι, είτε άδικοι, μπορεί να δοκιμάσουν και το καλό και το κακό, και την αγάπη και το μίσος. Ο Ιεχωβά Θεός επιτρέπει και στους δικαίους και στους αδίκους ν’ απολαμβάνουν τροφή και ποτό, καθώς επίσης και να ωφελούνται από τις άλλες γενναιόδωρες προμήθειές του για τη συντήρησι της ζωής. (Ματθ. 5:45· Πράξ. 14:16, 17) Επίσης, όταν πλησιάζη ο θάνατος, δεν υπάρχει διάκρισις. Ο Σολομών συνεχίζει: «Πάντα συμβαίνουσιν επίσης εις πάντας· ένα συνάντημα είναι εις τον δίκαιον και εις τον ασεβή, εις τον αγαθόν και εις τον καθαρόν και εις τον ακάθαρτον, και εις τον θυσιάζοντα και εις τον μη θυσιάζοντα· ως ο αγαθός, ούτω και ο αμαρτωλός· ο ομνύων [στα ελαφρά ή απερίσκεπτα] ως ο φοβούμενος τον όρκον.»—Εκκλησ. 9:2.
Επειδή ίσως φαίνεται ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των όσων συμβαίνουν στους δικαίους και στους ασεβείς στη διάρκεια της ζωής τους, και ιδιαίτερα αφού και οι δύο πεθαίνουν, θα μπορούσε κανείς να πη ότι δεν υπάρχει πραγματική ωφέλεια στο να διάγη κάποιος μια έντιμη ζωή, φοβούμενος τον Θεό. Ο Σολομών τόνισε ότι αυτό είναι μια αιτία για την οποία πολλοί μεταξύ των ανθρώπων εμμένουν στην αδικοπραγία, λέγοντας: «Τούτο είναι το κακόν μεταξύ πάντων των γινομένων υπό τον ήλιον, ότι εν συνάντημα είναι εις πάντας· και μάλιστα η καρδία των υιών των ανθρώπων είναι πλήρης κακίας.»—Εκκλησ. 9:3.
Αλλά μήπως ωφελούνται από το ότι επιδίδονται στην ανομία; Όχι, διότι ο σοφός ανήρ δηλώνει: «Αφροσύνη είναι εν τη καρδία αυτών ενόσω ζώσι, και μετά ταύτα υπάγουσι προς τους νεκρούς.» (Εκκλησ. 9:3) Όταν είναι ζωντανοί, ενεργούν σαν να είναι εκτός εαυτών, ακολουθώντας τις δικές τους εσφαλμένες επιθυμίες και τάσεις, χωρίς περιορισμό. Τελικά, η ζωή της κραιπάλης και των ασελγών επιθυμιών που διήγαν, τελειώνει ξαφνικά στον θάνατο. Ποια λοιπόν είναι η πραγματικά σοφή πορεία;
Ν’ Απολαμβάνετε τη Ζωή Σας μ’ έναν Υγιή Τρόπο
Πρέπει κανείς να εκτιμά τη ζωή και να τη χρησιμοποιή κατάλληλα. Ο Σολομών έγραψε: «Εις τον έχοντα κοινωνίαν μεταξύ πάντων των ζώντων είναι ελπίς· επειδή κύων ζων είναι καλήτερος παρά λέοντα νεκρόν. Διότι οι ζώντες γνωρίζουσιν ότι θέλουσιν αποθάνει [μια θλιβερή σκέψις η οποία πρέπει να τους υποκινή να χρησιμοποιούν τη ζωή τους μ’ ένα υγιή τρόπο]· αλλ’ οι νεκροί δεν γνωρίζουσιν ουδέν ουδέ έχουσι πλέον απόλαυσιν· επειδή το μνημόσυνον αυτών ελησμονήθη. Έτι και η αγάπη αυτών και το μίσος αυτών και ο φθόνος αυτών ήδη εχάθη· και δεν θέλουσιν έχει πλέον εις τον αιώνα μερίδα εις πάντα όσα γίνονται υπό τον ήλιον.»—Εκκλησ. 9:4-6.
Μόνο όσο το άτομο είναι ζωντανό μπορεί να έχη εμπιστοσύνη, ελπίδα. Τότε είναι καιρός, να κάνη ένα καλό όνομα ενώπιον του Δημιουργού του. Ενόσω ζη το άτομο, υπάρχει ελπίδα ότι μπορεί να έλθη μια αλλαγή προς το καλύτερο, ακόμη και στην περίπτωσι του ατόμου που κάνει άνομη ζωή. Όταν έλθη ο θάνατος, είναι πολύ αργά. Έτσι, ο ζωντανός κύων, μολονότι καταφρονείται, είναι καλύτερος από ένα νεκρό λιοντάρι, που είναι ο βασιλιάς των ζώων. Εκείνος που είναι ζωντανός μπορεί να κάνη ωρισμένα πράγματα, αλλ’ ο νεκρός δεν μετέχει σε καμμιά δραστηριότητα, ούτε στα συναισθήματα της αγάπης, του μίσους και της ζήλειας που αποτελούν τόσο μεγάλο μέρος της επίγειας υπάρξεως του ανθρώπου.
Πρέπει λοιπόν ν’ απολαμβάνωμε τα έργα των χειρών μας ως θεοφοβούμενα άτομα. Ο Σολομών συμβουλεύει: «Ύπαγε, φάγε τον άρτον σου εν ευφροσύνη και πίε τον οίνον σου εν ευθύμω καρδία· διότι ήδη ο Θεός ευαρεστείται εις τα έργα σου. Εν παντί καιρώ ας ήναι λευκά τα ιμάτιά σου [φωτεινά και καθαρά, κι έτσι να δείχνουν, όχι πένθος ή στενοχώρια, αλλά χαρά]· και έλαιον [που αντιπροσωπεύει ομοίως τη χαρά, επειδή το έλαιον είναι δροσιστικό και αναψυκτικό] ας μη εκλείψη από της κεφαλής σου. Χαίρου ζωήν μετά της γυναικός, την οποίαν ηγάπησας, πάσας τας ημέρας της ζωής της ματαιότητός σου, αίτινες σοι εδόθησαν υπό τον ήλιον, πάσας τας ημέρας της ματαιότητός σου· διότι τούτο είναι η μερίς σου εν τη ζωή και εν τω μόχθω σου, τον οποίον μοχθείς υπό τον ήλιον. Πάντα όσα εύρη η χείρ σου να κάμη, κάμε κατά την δύναμίν σου· διότι δεν είναι πράξις, ούτε λογισμός, ούτε γνώσις, ούτε σοφία εν τω άδη όπου υπάγεις.»—Εκκλησ. 9:7-10.
Η υγιής απόλαυσις της ζωής, περιλαμβανομένης της τροφής και του ποτού, είναι ορθή, κατάλληλη. Είναι δώρο του Θεού και, επομένως, έχει την επιδοκιμασία του. Προφανώς αυτά εννοούσε Σολομών όταν συμπλήρωσε την ενθάρρυνσι του να βρίσκη κανείς ευχαρίστησι στο φαγητό και στο ποτό, με τα λόγια: «Διότι ήδη ο Θεός ευαρεστείται εις τα έργα σου.» Πράγματι, ο Ύψιστος δεν θέλει να διάγωμε μια αυστηρή ζωή, χωρίς ν’ απολαμβάνωμε χαρά. Επειδή είναι μακάριος Θεός, θέλει ο λαός του να είναι ευτυχής στην καθημερινή του ζωή, περιλαμβανομένης και της εγγάμου ζωής του. (Πράξ. 14:17) Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να επιδιώκη κανείς μια ζωή αυταρεσκείας και ευχαριστήσεως. Ο Σολομών ενεθάρρυνε την εργασία, το να επωφελήται το άτομο τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται το να κάνη το καλό, προτού χάση τελείως αυτή την ικανότητα με τον θάνατο και καταλήξη στον Σιεόλ, στον Άδη.
Σ’ αυτόν το κόσμο, λοιπόν, η πιο σοφή πορεία είναι ν’ απολαμβάνη κανείς τη ζωή όταν μπορή, μέσα στα πλαίσια των ηθικών νόμων του Θεού. Πολύ σύντομα ο θάνατος μπορεί να τερματίση τα πάντα, διότι πολύ συχνά συμβαίνει το απροσδόκητο. Ο πιο ταχύς δρομεύς μπορεί να σκοντάψη και να χάση τον αγώνα. Ένας ισχυρός στρατός μπορεί να ηττηθή από κατώτερες δυνάμεις. Ένας σοφός άνδρας μπορεί να μη βρίσκη μια καλή εργασία κι έτσι να υποφέρη από πείνα. Άνθρωποι με θαυμάσιες γνώσεις διαχειρίσεως επιχειρήσεων μπορεί, λόγω περιστάσεων, να μη μπορέσουν να θέσουν σε ενέργεια τις ικανότητές τους κι έτσι να υποφέρουν από φτώχεια. Άτομα με γνώσι, μπορεί να προκαλέσουν τον θυμό αυτών που βρίσκονται στην εξουσία κι έτσι να πέσουν σε δυσμένεια. Αυτό είναι κάτι το οποίο ο Βασιλεύς Σολομών παρετήρησε εν συντομία, αλλά όταν το επανεξέτασε πιο προσεκτικά, έγραψε τα εξής: «Επέστρεψα και είδον υπό τον ήλιον, ότι ο δρόμος δεν είναι εις τους ταχύποδας, ουδέ ο πόλεμος εις τους δυνατούς, αλλ’ ουδέ ο άρτος εις τους σοφούς, αλλ’ ουδέ τα πλούτη εις τους νοήμονας, αλλ’ ουδέ η χάρις εις τους αξίους· διότι καιρός και περίστασις συναντά εις πάντας αυτούς. Διότι ουδέ ο άνθρωπος γνωρίζει τον καιρόν αυτού [επειδή ο θάνατος μπορεί να έλθη απροσδόκητα]· καθώς οι ιχθύες οίτινες πιάνονται εν κακώ δικτύω, και καθώς τα πτηνά, τα οποία πιάνονται εν παγίδι, ούτω παγιδεύονται οι υιοί των ανθρώπων εν καιρώ κακώ, όταν εξαίφνης επέλθη επ’ αυτούς.»—Εκκλησ. 9:11, 12.
Έτσι, όπως ακριβώς τα ψάρια μπορεί να πιασθούν σ’ ένα δίχτυ εντελώς απροσδόκητα και τα πουλιά να πιασθούν σε παγίδα, ο θάνατος μπορεί να επέλθη στους ανθρώπους ξαφνικά, χωρίς προειδοποίησι. Τι δυνατό μάθημα έδωσε ο Σολομών σχετικά με το ότι πρέπει κανείς να δρέπη μια υγιή, ικανοποιητική απόλαυσι από τη ζωή και τις αληθινές ωφέλειες και ευκαιρίες της, όταν μπορή!