Η Εμμονή στην Προσευχή Ανταμείβεται

«Ούτοι πάντες ενέμενον ομοθυμαδόν εις την προσευχήν.»—Πράξ. 1:14.

1. Τι σημαίνει να εμμένωμε ή να εγκαρτερούμε σε κάτι;

ΤΟ ΝΑ «εμμένη» κανείς ή να προσκαρτερή σε κάτι, σημαίνει να ακολουθή μια ωρισμένη πορεία με σταθερότητα και συνέχεια ώσπου να επιτευχθή ο ποθούμενος σκοπός. Αυτά τα ρήματα εμπερικλείουν τη σκέψι της υπερνικήσεως δυσκολιών και εναντιώσεως προτού επιτευχθή η επιτυχία.

2. Για ποιους λόγους ήταν κατάλληλο να ‘εμμένουν εις την προσευχήν’ οι μαθητές του Ιησού;

² Κατάλληλα, λοιπόν, στο εδάφιο Πράξεις 1:14, σχετικά με τη μικρή ομάδα των αληθινών ακολούθων του Ιησού, αναφέρεται ότι «ούτοι πάντες ενέμενον ομοθυμαδόν εις την προσευχήν.» Εγνώριζαν ότι ο Ιησούς είχε αναστηθή και πριν από λίγο είχαν παραστή μάρτυρες της αναλήψεώς του στον ουρανό, αλλά υπήρχαν πολλά που δεν κατανοούσαν. Το υποσχεμένο άγιο πνεύμα με δύναμι δεν είχε ακόμη επέλθει σ’ αυτούς. (Πράξ. 1:8) Δεν είχαν κατανοήσει ακόμη πλήρως γιατί ο Θεός επέτρεψε να σταυρωθή ο προσφιλής Αρχηγός τους σ’ εκείνο το φοβερό ξύλο του μαρτυρίου. Εκείνοι που ήσαν υπαίτιοι αυτού του παθήματος ήσαν ακόμη στην εξουσία και δεν υπήρχε κανένα σημείο αλλαγής της στάσεώς τους. Είχαν εμμείνει στην αδυσώπητη εναντίωσί τους. Οι ακόλουθοι του Ιησού, λοιπόν, συναισθανόμενοι την ανάγκη τους, ενέμεναν σε προσευχή προς Εκείνον στον οποίον είχαν πίστι.

3. (α) Πότε απαντήθηκαν οι προσευχές τους, και πώς αυτό επηρέασε την προσοχή τους; (β) Ποια εκτεταμένη μαρτυρία δόθηκε τις πρώτες εκείνες ημέρες;

³ Αρχίζοντας από την ημέρα της Πεντηκοστής, οι προσευχές πίστεως που έκαναν απαντήθηκαν ασφαλώς πέρα από τις προσδοκίες τους. Άρχισαν να κατανοούν τα τελικά λόγια του Ιησού προς αυτούς πριν από την ανάληψί του. Αντί να συγκεντρώνεται η προσοχή τους γύρω από μια χρονολογία, όπως υπονοείται από την ερώτησι «Κύριε, τάχα εν τω καιρώ τούτω αποκαθιστάνεις την βασιλείαν εις τον Ισραήλ;» η προσοχή τους ήταν τώρα συγκεντρωμένη στον διορισμό τους να είναι «μάρτυρες [του Ιησού] . . . και εν Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης.» (Πράξ. 1:6-8) Τι τολμηρή και πλήρη μαρτυρία έδωσε ο Πέτρος εκείνη την ημέρα της Πεντηκοστής, περιλαμβανομένης και της δηλώσεώς του «Τούτον τον Ιησούν ανέστησεν ο Θεός, του οποίου πάντες ημείς είμεθα μάρτυρες»!—Πράξ. 2:32· βλέπε, επίσης, Πράξεις 2:40· 3:15· 4:33· 5:32.

4. Πώς οι ακόλουθοι του Ιησού σήμερα διακρίνουν την ανάγκη να εμμένουν στην προσευχή;

⁴ Ομοίως και σήμερα, οι αληθινοί ακόλουθοι του Ιησού πρέπει να εμμένουν στις προσευχές τους «εις . . . τον δυνάμενον υπερεκπερισσού να κάμη υπέρ πάντα όσα ζητούμεν ή νοούμεν, κατά την δύναμιν την ενεργουμένην εν ημίν.» (Εφεσ. 3:20) Μολονότι έχουν διαφωτισθή πολύ σχετικά με τον σκοπό του Ιεχωβά και την επεξεργασία αυτού του σκοπού, υπάρχουν ακόμη πολλά των οποίων τις λεπτομέρειες δεν γνωρίζουν, τόσον ως προς την ακριβή χρονολόγησι των γεγονότων που μέλλουν να γίνουν ακόμη όσο και ως προς τον τρόπο εκπληρώσεως πολλών Γραφικών εδαφίων που σχετίζονται με το πλήρες τέλος του συστήματος πραγμάτων του Σατανά. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται προφητείες που αναφέρονται στον λαό του Ιεχωβά, όπως αυτή που βρίσκεται στο εδάφιο Ησαΐας 26:20: «Ελθέ, λαέ μου, . . . κρύφθητι δια ολίγον καιρόν, εωσού παρέλθη η οργή.»

5. (α) Ποια δύο ζωτικά πράγματα απαιτούνται από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά: (β) Τι αποτελέσματα έφερε στον κόσμο το άγγελμα της βασιλείας του Θεού, και πώς είχε προλεχθή αυτό;

⁵ Κάτι πιο αμέσου σπουδαιότητος είναι το ότι οι δούλοι του Ιεχωβά κατανοούν ότι εν τω μεταξύ υπάρχει ένα μεγάλο έργο που πρέπει να κάνουν και μια στάσι να τηρήσουν, όπως διακρίνεται στο θεόδοτο όνομά τους, Μάρτυρες του Ιεχωβά. (Ησ. 43:10-12) Αυτό το έργο, καθώς και η στάσις τους, απαιτεί εμμονή ή εγκαρτέρησι. Το άγγελμα της βασιλείας του Θεού απαιτεί την καταστροφή των κοσμικών εθνών και βασιλείων. (Ιερ. 25:15-30) Η βασιλεία του Θεού «θέλει κατασυντρίψει και συντελέσει πάσας ταύτας τας βασιλείας.» Αυτό το άγγελμα δεν είναι δημοφιλές στους σημερινούς ηγέτες που επιδεικνύουν το πνεύμα του εθνικισμού. Η συνδυασμένη εναντίωσίς τους γίνεται ολοένα πιο φανερή. Αυτοί «συνήχθησαν ομού, κατά του Κυρίου, και κατά του χριστού αυτού [του ενθρονισμένου Βασιλέως, Χριστού Ιησού].»—Ψαλμ. 2:2-6· Δαν. 2:44.

6. (α) Ποιες ιδιότητες απαιτούνται σήμερα; (β) Πώς πρέπει να βλέπωμε κάθε κατάστασι, και πώς ικανοποιήθηκε η ανάγκη μας σχετικά μ’ αυτό;

⁶ Για να λέγουν σήμερα οι δούλοι του Θεού, όπως έλεγαν οι απόστολοι του πρώτου αιώνος: «Πρέπει να πειθαρχώμεν εις τον Θεόν μάλλον παρά εις τους ανθρώπους,» απαιτείται πολύ θάρρος. (Πράξ. 5:29) Αυτό το θάρρος και η τόλμη δεν εξαρτώνται από τα δικά μας μέσα και την ιδιοσυγκρασία μας, για τα οποία λίγοι από μας έχουν κάτι να καυχηθούν. Η εκδήλωσις αυτών των ιδιοτήτων απαιτεί σαφή κατανόησι και διάκρισι του σκοπού του Θεού, καθώς και των δικαίων κανόνων και αρχών που εκτίθενται στον Λόγο του Θεού. Μέσα στην ανθρωπότητα, ποτέ δεν υπήρξε μια τόσο μαζική εγκατάλειψις στην ιδιοτέλεια, τη βιαιότητα, τη διαφθορά και την ακαθαρσία κάθε είδους. (2 Τιμ. 3:1-5) Υπάρχουν πολλές και διάφορες πιέσεις στις οποίες πρέπει ν’ αντιστεκώμεθα αυτές τις ‘έσχατες ημέρες.’ Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μάθωμε πώς να βλέπωμε κάθε κατάστασι και πρόβλημα από την άποψι του Θεού. Μόνο αν αποβλέπωμε σ’ αυτόν μπορούμε να λάβωμε αληθινή διαφώτισι μέσω του Λόγου του και με τη βοήθεια του πνεύματος και της οργανώσεώς του. (Ψαλμ. 36:9) Επομένως, είναι ανάγκη να εμμένωμε στην προσευχή και ν’ αναπτύξουμε μια αληθινή και ισχυρή πίστι, μια νικηφόρο πίστι. Ο Ιεχωβά, γνωρίζοντας τις ανάγκες μας, φιλάγαθα μας έδωσε, στον Λόγο του, άφθονη επίκαιρη ενθάρρυνσι, συμβουλή και προειδοποίησι γι’ αυτά τα ζωτικά ζητήματα. Πρώτον, υπάρχει το ζήτημα του ποιοι μπορούν να προσεύχωνται και κάτω από ποιους όρους ή συνθήκες, αν υπάρχουν καν.

ΙΕΧΩΒΑ—Ο «ΑΚΟΥΩΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗΝ»

7. (α) Ποιος είναι ο «Ακούων προσευχήν», και γιατί ο Δαβίδ βρισκόταν συχνά σε ανάγκη σχετικά μ’ αυτό; (β) Ποιες ωραίες κατευθύνσεις παρέχονται για κείνους που αισθάνονται ότι είναι ανάξιοι; (Ψαλμ. 103:8-14)

⁷ Ο Ιεχωβά ενέπνευσε τον δούλο του Δαβίδ να γράψη: «Ω Ακούων προσευχήν, εις σε θέλει έρχεσθαι πάσα σαρξ.» (Ψαλμ. 65:2) Ο ίδιος ο Δαβίδ συχνά ελάμβανε πείρα της ανάγκης για εμμονή στην προσευχή, όπως διατυπώνεται σε πολλούς από τους ψαλμούς που έγραψε. Μερικές φορές η ανάγκη ήταν επείγουσα λόγω της σκληρής πιέσεως από τους εχθρούς του, όπως τονίζεται στον Ψαλμό 70:1-5. Άλλοτε, η ανάγκη παρουσιαζόταν λόγω της δικής του αδυναμίας και των σφαλμάτων του, μερικά από τα οποία ήσαν σοβαρά. Αν τύχη να αισθάνεσθε ότι είσθε ανάξιοι για να πλησιάσετε τον Θεό σε προσευχή ένεκα τούτου, με τη σκέψι ότι αυτός δεν θα σας εισακούση, σας συνιστούμε να διαβάσετε κατ’ επανάληψιν τον Ψαλμό 51:1-12. Αυτά τα λόγια που αναγράφονται στα εδάφια 9 έως και 11, θα μπορούσαν κάλλιστα ν’ αποτελέσουν τη βάσι της δικής σας προσευχής.

«Απόστρεψον το πρόσωπόν σου από των αμαρτιών μου και πάσας τας ανομίας μου εξάλειψον. Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί, Θεέ· και πνεύμα ευθές ανανέωσον εντός μου. Μη με απορρίψης από του προσώπου σου· και το πνεύμα το άγιόν σου μη αφαιρέσης απ’ εμού.»

8. Για να πλησιάσωμε στον Ιεχωβά, φθάνει πραγματικά να το θελήσωμε εμείς μόνο, και κάτω από ποιες συνθήκες γινόμεθα ευπρόσδεκτοι;

⁸ Μήπως η φράσις που λέγει ότι «πάσα σαρξ» μπορεί να στραφή προς τον ‘Ακούοντα προσευχήν’ σημαίνει ότι είναι ελεύθερος οποιοσδήποτε να το κάνη αυτό οποτεδήποτε θελήση; Όχι. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το αντίθετο. Όπως εκτίθεται παρακάτω στον ίδιο Ψαλμό: «Μακάριος εκείνος, τον οποίον εξέλεξας [συ, δηλαδή ο Ιεχωβά] και προσέλαβες, δια να κατοική εν ταις αυλαίς σου.» (Ψαλμ. 65:4) Μολονότι η πρόσκλησις είναι ανοιχτή σε όλους, η προσέλευσις πρέπει να γίνεται με κάθε ειλικρίνεια. Μολονότι η πίστις σας μπορεί να μην είναι ισχυρή στην αρχή, πρέπει όμως να είναι αληθινή. «Ο Ιεχωβά είναι πλησίον πάντων . . . των επικαλουμένων αυτόν εν αληθεία.»—Ψαλμ. 145:18, ΜΝΚ.

9. Γιατί πρέπει οι προσευχές μας στον Ιεχωβά να γίνωνται πάντοτε εν τω ονόματι του Ιησού;

⁹ Επίσης, οι προσευχές μας στον Ιεχωβά πρέπει πάντοτε να είναι εν τω ονόματι του Χριστού Ιησού, του μόνου μεσάζοντος που διωρίσθηκε από τον Θεό. (Ιωάν. 14:13, 14) Με ευγνωμοσύνη αναγνωρίζομε το λυτρωτικό έργο του Χριστού προς όφελος όλης της ανθρωπότητος, και το ότι αυτός υπηρετεί τώρα ως αρχιερεύς, μέσω του οποίου μπορούμε να «πλησιάζωμεν λοιπόν μετά παρρησίας εις τον θρόνον της χάριτος, δια να λάβωμεν έλεος και να εύρωμεν χάριν προς βοήθειαν εν καιρώ χρείας.»—1 Τιμ. 2:4-6· Εβρ. 2:9· 4:14-16.

10. Πώς ο Ψαλμός 15 παρέχει περαιτέρω υποβοηθητικές καθοδηγίες σχετικές με τούτο;

¹⁰ Για περαιτέρω πληροφορίες ως προς το είδος του ατόμου που εκλέγει ο Θεός, προτείνομε να διαβάσετε, στον Ψαλμό 15, τη θεόπνευστη απάντησι στο ερώτημα: «Κύριε, τις θέλει κατοικήσει εν τη σκηνή σου; Τις θέλει κατοικήσει εν τω όρει τω αγίω σου;» Οι αρχές που εκτίθενται εκεί, όπως πρέπει να παραδεχθούμε, είναι δίκαιες αρχές· και πρέπει να έχωμε σαν στόχο μας να τις ακολουθούμε, έστω κι αν, κατά καιρούς, μπορεί να υστερούμε σ’ αυτό.

11. (α) Προς όφελος τίνων εγράφησαν πρωτίστως οι Άγιες Γραφές; (β) Τι ενθάρρυνσι μπορεί να βρεθή στην προσευχή του Σολομώντος όπως αναγράφεται στα εδάφια 1 Βασιλέων 8:41-43;

¹¹ Ίσως να πήτε, και ορθώς μάλιστα, ότι οι Άγιες Γραφές, περιλαμβανομένων και εκείνων που ήδη μνημονεύθηκαν, συγκεντρώνονται γύρω από τον λαό του Θεού και εφαρμόζονται σ’ αυτόν, ιδιαίτερα στη Χριστιανική εκκλησία που αποτελεί τον πνευματικό Ισραήλ, «τον Ισραήλ του Θεού.» (Ρωμ. 15:4· 1 Κορ. 10:11· Γαλ. 6:16) Σε σύγκρισι μ’ αυτούς, ίσως να θεωρήτε τον εαυτό σας ως παρατηρητή ή ξένο, ας το πούμε έτσι, ένεκα του προηγούμενου τρόπου ζωής σας και της πλήρους ελλείψεως ενδιαφέροντος για τη θρησκεία. Πολλοί βρίσκονται σε τέτοια κατάστασι σήμερα. Αλλά μην παραιτείσθε γρήγορα. Να έχετε υπ’ όψι σας ότι μεταξύ των πολλών αιτημάτων που παρουσίασε ο Σολομών στον Ιεχωβά όταν έκανε την αφιέρωσι του ναού, προσευχήθηκε και για «τον ξένον έτι, όστις δεν είναι εκ του λαού σου Ισραήλ, αλλ’ έρχεται από γης μακράς δια το όνομά σου.» Προσευχήθηκε και είπε «συ [Ιεχωβά] . . . ενέργησον κατά πάντα περί όσων ο ξένος σε επικαλεσθή· δια να γνωρίσωσι πάντες οι λαοί της γης το όνομά σου, να σε φοβώνται, καθώς ο λαός σου Ισραήλ.»—1 Βασ. 8:41-43.

12, 13. (α) Πώς ενεπνεύσθη ο Ησαΐας να γράψη για τους ‘αλλογενείς’; (β) Προς όφελος τίνων και με ποιον τρόπο μπορούν να εφαρμοσθούν αυτές οι εκφράσεις;

¹² Πρόσθετη ενόρασις και ενθάρρυνσις γι’ αυτούς τους ξένους δίδεται στα εδάφια Ησαΐας 56:6-8:

«Περί δε των υιών του αλλογενούς, οίτινες ήθελον προστεθή εις τον Κύριον, δια να δουλεύωσιν εις αυτόν και να αγαπώσι το όνομα του Κυρίου, δια να ήναι δούλοι αυτού· όσοι φυλάττουσι το σάββατον, ώστε να μη βεβηλώσωσιν αυτό και κρατούσι την διαθήκην μου· και τούτους θέλω φέρει εις το άγιόν μου όρος και θέλω ευφράνει αυτούς εν τω οίκω της προσευχής μου· τα ολοκαυτώματα αυτών και αι θυσίαι αυτών θέλουσιν είσθαι δεκταί επί το θυσιαστήριόν μου· διότι ο οίκος μου θέλει ονομάζεσθαι, Οίκος προσευχής δια πάντας τους λαούς.»

¹³ Τι ελκυστική περιγραφή! Αυτοί οι ‘αλλογενείς’ δεν στρατεύονται, αλλά ευχαρίστως προσέρχονται στον Ιεχωβά από αγάπη προς το όνομά του και για όσα αυτό το όνομα αντιπροσωπεύει. Όλη η ζωή τους (όχι μόνο μία μέρα την εβδομάδα) είναι μια ‘τήρησις σαββάτου,’ μια ζωή αφιερωμένη στον Ιεχωβά· έτσι, αυτοί εισέρχονται στην κατάπαυσί Του, όπως εξηγεί ο Παύλος στην επιστολή προς Εβραίους 4:1-10. Ο απόστολος Παύλος δείχνει, επίσης, πώς όλα ‘τα ολοκαυτώματα και οι θυσίες’ έχουν μια πρακτική εφαρμογή για τους αφιερωμένους Χριστιανούς, όταν έγραψε:

«Δι’ αυτού λοιπόν ας αναφέρωμεν πάντοτε εις τον Θεόν θυσίαν αινέσεως, τουτέστι καρπόν χειλέων ομολογούντων το όνομα αυτού. Την δε αγαθοποιίαν και το μεταδοτικόν μη λησμονείτε, διότι εις τοιαύτας θυσίας ευαρεστείται ο Θεός.»—Εβρ. 13:15, 16,

14. Τι ήταν ο «οίκος προσευχής» στις ημέρες του Ησαΐα, και τι εσυμβόλιζε;

¹⁴ Στις ημέρες του Ησαΐα, ο «οίκος προσευχής» του Ιεχωβά ήταν, φυσικά, ο ναός που ανήγειρε ο Σολομών. Αυτός ο ναός ήταν ένα σύμβολο του μεγάλου πνευματικού ναού του Θεού. Η προσωπική παρουσία του Θεού είναι στα ουράνια Άγια των Αγίων του πνευματικού αυτού ναού. Στα Άγια αυτού του ναού βρίσκονται οι αναγεννημένοι από το πνεύμα ακόλουθοι του Ιησού Χριστού που είναι ακόμη στη γη. Αυτοί εξεικονίζονται επίσης ως να βρίσκωνται στην επίγεια αυλή που είναι παραχωρημένη για τους ιερείς σ’ αυτό τον πνευματικό ναό.

15. (α) Πώς παρουσιάζεται ένας ‘πολύς όχλος’ στην Αποκάλυψι 7:9-17; (β) Πώς εφαρμόζεται αυτό στους Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα;

¹⁵ Σε θαυμάσια αντιστοιχία με τα προηγούμενα, και αφού διαβάσωμε τα εδάφια Αποκάλυψις 7:1-8, που λέγουν ότι η Χριστιανική εκκλησία αποτελεί τον πνευματικό Ισραήλ, που αριθμείται σε 144.000, διαβάζομε κατόπιν για έναν Πολύν ‘όχλον’ ο οποίος, επίσης, απολαμβάνει τη θεία εύνοια· και σε απόδειξι της αφιερώσεώς τους προς αυτόν, εκείνοι που ανήκουν στον ‘πολύν όχλον’ «λατρεύουσιν αυτόν ημέραν και νύκτα εν τω ναώ αυτού.» (Αποκ. 7:15) Η θαυμάσια αυτή όρασις παρουσιάζει τον διεθνή ‘πολύν όχλο’ να υπηρετή τον Ιεχωβά στον ναό του, δηλαδή, στις επίγειες αυλές που είναι παραχωρημένες για κείνους που δεν είναι πνευματικοί Ισραηλίτες, όπως συνέβαινε στην ‘αυλή των εθνών.’ Σήμερα, η μεγάλη πλειονότης των Μαρτύρων του Ιεχωβά αποκαλύπτει ότι ανήκει στον ‘πολύν όχλον’, με ελπίδα αιωνίου ζωής στη βασιλεία του Θεού μέσα σε μια παραδεισιακή γη. Ο Ιησούς χαρακτήρισε τους τελευταίους αυτούς ως «άλλα πρόβατά [του ] . . . , τα οποία δεν είναι εκ της αυλής ταύτης.» Όπως είπε συνεχίζοντας ο Ιησούς, όλα τα αληθινά πρόβατά του σήμερα γίνονται ‘μία ποίμνη [υπό] ένα ποιμένα.’—Λουκ. 12:32· Ιωάν. 10:16.a

16. Ποιες ικανοποιητικές προοπτικές τίθενται ενώπιον εκείνων που εκζητούν πρόθυμα τον Ιεχωβά;

¹⁶ Είσθε ευπρόσδεκτοι να συνταυτισθήτε μ’ αυτή τη στενά συνδεδεμένη ομάδα των αληθινών λάτρεων του Ιεχωβά. Θα διαπιστώσετε ότι πρόκειται για μια πολύ ευτυχή εμπειρία. Αυτό θα αποδειχθή μια πολύ ωφέλιμη βοήθεια για σας και μεγάλη ενθάρρυνσις για ν’ αναπτύξετε εμμονή στην προσευχή με αληθινή πίστι. Αυτό αποφέρει αποτελέσματα, διότι ο Ιεχωβά «γίνεται μισθαποδότης εις τους εκζητούντας αυτόν.» (Εβρ. 11:6) Αυτό το ζήτημα της εμμονής στην προσευχή, συνδεόμενο με την πίστι, εξαίρεται μ’ ένα πολύ ενδιαφέροντα τρόπο στο Ευαγγέλιο του Λουκά.

17. Πώς η εμπειρία του Ιακώβ με τον άγγελο παρέχει ένα θαυμάσιο παράδειγμα εμμονής;

¹⁷ Σ’ αυτό το σημείο επιθυμούμε να σας υπενθυμίσωμε ένα εξαίρετο παράδειγμα εμμονής και την πλούσια ανταμοιβή του. Αναφερόμεθα στον καιρό που ο Ιακώβ επάλαισε μια ολόκληρη νύχτα μ’ έναν άγγελο που είχε υλοποιηθή. Μολονότι μετατοπίσθηκε η άρθρωσις του μηρού του Ιακώβ από τον άγγελο, ο Ιακώβ δεν τον άφηνε να φύγη «εάν δεν με ευλογήσης», όπως είπε. Ο άγγελος τότε είπε κάτι που θα είχε διαρκή σημασία: «Δεν θέλει καλεσθή πλέον το όνομά σου Ιακώβ, αλλά Ισραήλ· διότι ενίσχυσας μετά Θεού, και μετά ανθρώπων θέλεις είσθαι δυνατός.» Ο άγγελος, επίσης, ευλόγησε τελικά τον Ιακώβ. Ο Ιακώβ ασφαλώς δεν επεδίωξε απλώς μια ωρισμένη πορεία σταθερά και συνεχώς. Έπρεπε κατά γράμμα να παλαίση και να παραμείνη ανάπηρος για ν’ αποκτήση εκείνο που επιζητούσε. Ευλογήθηκε θαυμάσια, διότι είπε: «Είδον τον Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον, και εφυλάχθη η ζωή μου.» Τι ωραίο παράδειγμα έμμονης στην προσευχή!—Γεν. 32:24-30.

[Υποσημειώσεις]