Ναχμανίδης—Απέδειξε Αναληθή τη Χριστιανοσύνη;

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ. Τι σας φέρνει στο νου; Σταυροφορίες; Ιερά Εξέταση; Βασανιστήρια; Μολονότι αυτή η περίοδος γενικά δεν συνδέεται με ανοιχτές θρησκευτικές συζητήσεις, στη διάρκεια εκείνης της εποχής, το έτος 1263, διεξάχθηκε μία από τις πιο ξεχωριστές συζητήσεις που έλαβαν ποτέ χώρα στην ευρωπαϊκή ιστορία ανάμεσα σε Εβραίους και Χριστιανούς. Ποιοι περιλαμβάνονταν; Ποια ζητήματα εγέρθηκαν; Πώς μπορεί να μας βοηθήσει αυτή η συζήτηση σήμερα να προσδιορίσουμε την αληθινή θρησκεία;

Τι Προκάλεσε τη Συζήτηση;

Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία παρουσιαζόταν ως η αληθινή θρησκεία. Εντούτοις, οι Εβραίοι δεν είχαν παραιτηθεί ποτέ από τον ισχυρισμό τους ότι ήταν ο εκλεκτός λαός του Θεού. Το γεγονός ότι η εκκλησία δεν είχε καταφέρει να πείσει τους Εβραίους πως ήταν ανάγκη να μεταστραφούν οδήγησε σε απογοήτευση και, αρκετές φορές, σε βία και διωγμό. Στη διάρκεια των Σταυροφοριών, δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι σφαγιάστηκαν ή κάηκαν πάνω σε πασσάλους όταν χρειάστηκε να διαλέξουν ανάμεσα στο βάφτισμα και στο θάνατο. Σε πολλές χώρες, ο υποκινούμενος από την εκκλησία αντισημιτισμός βρισκόταν στην ημερήσια διάταξη.

Στην Καθολική Ισπανία του 12ου και του 13ου αιώνα, όμως, το πνεύμα που επικρατούσε ήταν διαφορετικό. Οι Εβραίοι απολάμβαναν θρησκευτική ελευθερία—υπό τον όρο ότι δεν θα προσέβαλλαν τη Χριστιανική πίστη—και μάλιστα είχαν λάβει σημαντικές θέσεις στην αυλή του βασιλιά. Αλλά, έπειτα από έναν αιώνα περίπου, στη διάρκεια του οποίου απολάμβαναν τέτοια εύνοια, οι Δομινικανοί ιερείς έκαναν ενέργειες προκειμένου να μειώσουν την Εβραϊκή επιρροή στην κοινωνία και να μεταστρέψουν τους Εβραίους στον Καθολικισμό. Ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας δέχτηκε πιέσεις από τους Δομινικανούς προκειμένου να διοργανώσει μια επίσημη συζήτηση η οποία θα είχε σκοπό να καταδείξει την κατωτερότητα των Ιουδαϊκών θέσεων και την ανάγκη να μεταστραφούν όλοι οι Εβραίοι.

Αυτή δεν ήταν η πρώτη συζήτηση ανάμεσα σε Εβραίους και Χριστιανούς. Το έτος 1240, είχε λάβει χώρα μια επίσημη αντιπαράθεση στο Παρίσι της Γαλλίας. Κύριος σκοπός της ήταν να «καθίσει στο εδώλιο» το Ταλμούδ, ένα ιερό βιβλίο για τους Εβραίους. Εντούτοις, σε εκείνους που συμμετείχαν από την Εβραϊκή πλευρά είχε παραχωρηθεί περιορισμένη ελευθερία λόγου. Όταν η εκκλησία ανήγγειλε τη νίκη της σε αυτή την αντιπαράθεση, σωροί από αντίτυπα του Ταλμούδ κάηκαν δημόσια στις πλατείες.

Αλλά το πιο διαλλακτικό πνεύμα του Βασιλιά Ιακώβου Α΄ της Αραγωνίας δεν άφηνε περιθώρια για μια τέτοια παρωδία δίκης. Κατανοώντας το αυτό, οι Δομινικανοί χρησιμοποίησαν έναν άλλον τρόπο. Όπως αναφέρει ο Χαϊγιάμ Μακομπί στο βιβλίο του Ο Ιουδαϊσμός σε Δίκη (Judaism on Trial), προσκάλεσαν τους Εβραίους σε συζήτηση «με το πρόσχημα ότι αυτή θα χαρακτηριζόταν από αβρότητα και πειθώ, και όχι από δημόσια επίκριση όπως συνέβη στο Παρίσι». Οι Δομινικανοί διόρισαν ως κύριο εκπρόσωπό τους τον Πάμπλο Κριστιάνι, έναν Εβραίο που είχε μεταστραφεί στον Καθολικισμό και είχε γίνει Δομινικανός ιερέας. Χρησιμοποιώντας τις γνώσεις του Πάμπλο Κριστιάνι γύρω από τα Ταλμουδικά και τα ραβινικά συγγράμματα, οι Δομινικανοί ήταν βέβαιοι ότι θα αποδείκνυαν τους ισχυρισμούς τους.

Γιατί ο Ναχμανίδης;

Μόνο μία προσωπικότητα στην Ισπανία είχε το πνευματικό ανάστημα προκειμένου να εκπροσωπήσει την Εβραϊκή πλευρά στη συζήτηση—ο Μωυσής μπεν Ναχμάν, ή αλλιώς Ναχμανίδης.a Ο Ναχμανίδης γεννήθηκε περίπου το 1194 στην πόλη Χερόνα, και από την εφηβική του ηλικία είχε διακριθεί ως Βιβλικός και Ταλμουδικός λόγιος. Σε ηλικία 30 ετών είχε γράψει σχολιολόγια όσον αφορά το μεγαλύτερο μέρος του Ταλμούδ, και λίγο αργότερα αποτελούσε την κυριότερη μεσολαβητική φωνή σε σχέση με την αντιλογία που είχε ξεσπάσει γύρω από τα συγγράμματα του Μαϊμονίδη, η οποία απειλούσε με διαίρεση την Εβραϊκή κοινότητα.b Ο Ναχμανίδης θεωρείται ο μεγαλύτερος Εβραίος Βιβλικός και Ταλμουδικός λόγιος της γενιάς του και δεύτερος, ίσως μόνο σε σύγκριση με τον Μαϊμονίδη, όσον αφορά την επιρροή που άσκησε στον Ιουδαϊσμό εκείνη την περίοδο.

Ο Ναχμανίδης άσκησε μεγάλη επιρροή στην Εβραϊκή κοινότητα στην Καταλωνία και, μάλιστα, ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ τον συμβουλευόταν για διάφορα ζητήματα του Κράτους. Τόσο Εβραίοι όσο και Εθνικοί εκτιμούσαν την οξύνοιά του. Οι Δομινικανοί αντιλαμβάνονταν ότι, για να ταπεινώσουν θεαματικά τους Εβραίους, στη συζήτηση θα έπρεπε να λάβει μέρος εκείνος, ο κυριότερος ραβίνος τους.

Ο Ναχμανίδης δίσταζε να συμμετάσχει στη συζήτηση, επειδή καταλάβαινε ότι οι Δομινικανοί δεν προτίθονταν να διεξαγάγουν αμερόληπτο διάλογο. Εκείνος έπρεπε να απαντάει σε ερωτήσεις αλλά όχι και να υποβάλλει ερωτήσεις. Εντούτοις, δέχτηκε το αίτημα του βασιλιά, ζητώντας να του δοθεί άδεια να εκφραστεί ελεύθερα στις απαντήσεις του. Ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ συμφώνησε. Αυτή η παραχώρηση σχετικής ελευθερίας λόγου ήταν άνευ προηγουμένου και δεν επρόκειτο να επαναληφθεί σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, γεγονός που καταδεικνύει την υψηλή εκτίμηση που έτρεφε ο βασιλιάς για τον Ναχμανίδη. Ωστόσο, ο Ναχμανίδης ήταν επιφυλακτικός. Αν θεωρούνταν υπερβολικά επιθετικός στη συζήτηση, οι συνέπειες θα ήταν καταστροφικές τόσο για τον ίδιο όσο και για την Εβραϊκή κοινότητα. Θα μπορούσαν να ξεσπάσουν βιαιότητες ανά πάσα στιγμή.

Ναχμανίδης Εναντίον Πάμπλο Κριστιάνι

Το μέρος όπου εξελίχθηκε η συζήτηση ήταν βασικά το παλάτι του βασιλιά στη Βαρκελώνη. Η συζήτηση διεξάχθηκε σε τέσσερα μέρη—στις 20, 23, 26 και 27 Ιουλίου 1263. Ο βασιλιάς προΐστατο προσωπικά στο κάθε μέρος, το οποίο παρακολουθούσαν επίσης διάφοροι αξιωματούχοι της Εκκλησίας και του Κράτους, καθώς και Εβραίοι της τοπικής κοινότητας.

Η εκκλησία ποτέ δεν αμφέβαλε για το αποτέλεσμα της συζήτησης. Στην επίσημη έκθεσή τους, οι Δομινικανοί ανέφεραν ότι σκοπός της συζήτησης ‘δεν ήταν να υπάρξει αντιλογία γύρω από την πίστη, λες και αυτό το ζήτημα επιδεχόταν αμφισβήτηση, αλλά να συντριβεί η πλάνη των Εβραίων και να ανατραπεί η στερεή πίστη πολλών Εβραίων’.

Ο Ναχμανίδης, αν και ήταν σχεδόν 70 ετών, έδειξε πόσο διαυγή ικανότητα σκέψης είχε με το να επιδιώξει να περιορίσει τη συζήτηση σε θεμελιώδη ζητήματα μόνο. Άρχισε με τα εξής λόγια: «[Οι προηγούμενες] συζητήσεις μεταξύ εθνικών και Εβραίων αφορούσαν πολλές πτυχές θρησκευτικών κανόνων από τους οποίους δεν εξαρτάται η θεμελιώδης αρχή της πίστης. Εντούτοις, σε αυτή τη βασιλική αυλή, επιθυμώ να συζητήσω μόνο για ζητήματα στα οποία βασίζεται η όλη αντιλογία». Κατόπιν, συμφώνησαν να περιορίσουν τα θέματα στο αν ο Μεσσίας είχε ήδη έρθει, αν ήταν Θεός ή άνθρωπος και αν τον αληθινό νόμο τον είχαν οι Εβραίοι ή οι Χριστιανοί.

Στο αρχικό του επιχείρημα, ο Πάμπλο Κριστιάνι διακήρυξε ότι θα αποδείκνυε από το Ταλμούδ πως ο Μεσσίας είχε ήδη έρθει. Ο Ναχμανίδης ανταπάντησε ότι, αν ήταν έτσι τα πράγματα, τότε γιατί δεν δέχονταν τον Ιησού οι ραβίνοι που δέχονταν το Ταλμούδ; Αντί να βασίσει τα επιχειρήματά του σε ξεκάθαρους Γραφικούς συλλογισμούς, ο Κριστιάνι αναφέρθηκε επανειλημμένα σε ασαφείς ραβινικές περικοπές για να στηρίξει τα επιχειρήματά του. Ο Ναχμανίδης αντέκρουσε εκείνα τα σημεία, το ένα μετά το άλλο, δείχνοντας ότι αυτά παραθέτονταν αποκομμένα από τα συμφραζόμενά τους. Η λογική θα υπαγόρευε ότι ο Ναχμανίδης θα διακρινόταν, εφόσον ήταν πιο αρμόδιος να συζητήσει γύρω από αυτά τα συγγράμματα, αφού είχε αφιερώσει μια ολόκληρη ζωή στη μελέτη τους. Ακόμη και όταν ο Κριστιάνι αναφερόταν στη Γραφή, η επιχειρηματολογία του τόνιζε σημεία τα οποία μπορούσαν να αντικρουστούν εύκολα.

Ο Ναχμανίδης, αν και του επιτρεπόταν μόνο να απαντάει σε ερωτήματα, κατάφερε να παραθέσει ισχυρά επιχειρήματα τα οποία έδειχναν γιατί η θέση της Καθολικής Εκκλησίας ήταν απαράδεκτη τόσο για τους Εβραίους όσο και για άλλους σκεπτόμενους ανθρώπους. Σχετικά με το δόγμα της Τριάδας, διακήρυξε: «Η διάνοια οποιουδήποτε Ιουδαίου ή άλλου ανθρώπου δεν του επιτρέπει να πιστέψει ότι ο Δημιουργός του ουρανού και της γης . . . θα μεταφερόταν στην κοιλιά μιας Ιουδαίας . . . και αργότερα [θα] παραδιδόταν στα χέρια των εχθρών του, οι οποίοι . . . τον σκότωσαν». Ο Ναχμανίδης είπε λακωνικά: «Αυτά που πιστεύετε—και τα οποία αποτελούν τη βάση της πίστης σας—δεν τα δέχεται η λογική».

Τονίζοντας μια ασυνέπεια, η οποία μέχρι σήμερα εμποδίζει πολλούς Ιουδαίους ακόμη και να σκεφτούν την πιθανότητα να είναι ο Ιησούς ο Μεσσίας, ο Ναχμανίδης υπογράμμισε τη φοβερή ευθύνη αίματος που φέρει η εκκλησία. Είπε: «Ο προφήτης αναφέρει πως, τον καιρό του Μεσσία, . . . ‘θα σφυρηλατήσουν τας μαχαίρας αυτών δια υνία και τας λόγχας αυτών δια δρέπανα· δεν θέλει σηκώσει μάχαιραν έθνος εναντίον έθνους, ουδέ θέλουσι μάθει πλέον τον πόλεμον’. Από τις ημέρες του Ναζωραίου μέχρι σήμερα, ολόκληρος ο κόσμος είναι γεμάτος βία και αρπαγή. [Πράγματι], οι Χριστιανοί χύνουν περισσότερο αίμα από ό,τι τα υπόλοιπα έθνη και επίσης ζουν με ανήθικο τρόπο. Πόσο δύσκολο θα ήταν για εσένα, κύριέ μου βασιλιά, και για αυτούς εδώ τους ιππότες σου, αν ούτε καν μάθαιναν πια τον πόλεμο!»—Ησαΐας 2:4.

Έπειτα από το τέταρτο μέρος, ο βασιλιάς κήρυξε το τέλος της συζήτησης. Είπε στον Ναχμανίδη: «Ποτέ δεν έχω δει να επιχειρηματολογεί τόσο καλά κάποιος που υποστηρίζει τη λανθασμένη πλευρά». Συνεπής στην υπόσχεσή του, σύμφωνα με την οποία είχε εγγυηθεί ελευθερία λόγου και προστασία στον Ναχμανίδη, ο Βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας τον έστειλε στο σπίτι του, δωρίζοντάς του το ποσό των 300 δηναρίων. Έπειτα από αίτημα του επισκόπου της Χερόνας, ο Ναχμανίδης συνέταξε ένα γραπτό υπόμνημα της συζήτησης.

Οι Δομινικανοί, αν και ανήγγειλαν ότι σημείωσαν αποφασιστική νίκη, ήταν σαφώς αναστατωμένοι. Αργότερα κατηγόρησαν τον Ναχμανίδη για βλασφημίες εναντίον της εκκλησίας, χρησιμοποιώντας ως απόδειξη τα γραφόμενά του γύρω από τη συζήτηση. Δυσαρεστημένοι με τη συμπεριφορά του βασιλιά απέναντι στον Ναχμανίδη, οι Δομινικανοί επικαλέστηκαν τη βοήθεια του Πάπα Κλήμεντα Δ΄. Μολονότι ήταν πάνω από 70 ετών, ο Ναχμανίδης εκδιώχθηκε από την Ισπανία.c

Πού Βρίσκεται η Αλήθεια;

Βοήθησαν τα επιχειρήματα της κάθε πλευράς να προσδιοριστεί η αληθινή θρησκεία; Ενώ η κάθε πλευρά τόνιζε τα λάθη της άλλης, καμία από τις δύο δεν παρουσίασε το καθαρό άγγελμα της αλήθειας. Αυτό που αντέκρουσε τόσο επιδέξια ο Ναχμανίδης δεν ήταν οι δοξασίες της αληθινής Χριστιανοσύνης αλλά, αντίθετα, ανθρωποποίητα δόγματα, όπως η διδασκαλία της Τριάδας, τα οποία επινόησε ο Χριστιανικός κόσμος τούς αιώνες μετά τον Ιησού. Η ανήθικη συμπεριφορά και οι φοβερές αιματοχυσίες του Χριστιανικού κόσμου, τα οποία υπογράμμισε με τόση τόλμη ο Ναχμανίδης, αποτελούν επίσης αδιαμφισβήτητα ντοκουμέντα.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί, υπό αυτές τις περιστάσεις, ο Ναχμανίδης και οι υπόλοιποι Εβραίοι δεν εντυπωσιάστηκαν από τα επιχειρήματα υπέρ της Χριστιανοσύνης. Επιπρόσθετα, τα επιχειρήματα του Πάμπλο Κριστιάνι βασίζονταν, όχι σε ξεκάθαρους συλλογισμούς από τις Εβραϊκές Γραφές, αλλά σε κακή εφαρμογή ραβινικών κειμένων.

Όχι, ο Ναχμανίδης δεν αντέκρουσε τις δοξασίες της αληθινής Χριστιανοσύνης. Στην εποχή του, το αληθινό φως των διδασκαλιών του Ιησού και οι αποδείξεις που καταδείκνυαν τη Μεσσιανική του ιδιότητα είχαν συσκοτιστεί εξαιτίας των ψευδών εκπροσώπων. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς και οι απόστολοι είχαν προφητεύσει την εμφάνιση τέτοιων αποστατικών διδασκαλιών.—Ματθαίος 7:21-23· 13:24-30, 37-43· 1 Τιμόθεο 4:1-3· 2 Πέτρου 2:1, 2.

Εντούτοις, η αληθινή θρησκεία μπορεί να προσδιοριστεί ξεκάθαρα σήμερα. Ο Ιησούς είπε σχετικά με τους αληθινούς ακολούθους του: «Από τους καρπούς τους θα τους αναγνωρίσετε. . . . Παρόμοια, κάθε καλό δέντρο παράγει καλούς καρπούς, αλλά κάθε σάπιο δέντρο παράγει άχρηστους καρπούς». (Ματθαίος 7:16, 17) Σας προσκαλούμε να αναγνωρίσετε την αληθινή θρησκεία. Δώστε την ευκαιρία στους Μάρτυρες του Ιεχωβά να σας βοηθήσουν να κάνετε αντικειμενική έρευνα των Γραφικών αποδείξεων. Θα μάθετε έτσι την αληθινή σημασία όλων των υποσχέσεων του Θεού οι οποίες σχετίζονται με τον Μεσσία και τη διακυβέρνησή του.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Ο Ναχμανίδης υπερασπίστηκε τις θέσεις του στη Βαρκελώνη

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 19]

Εικόνες στις σελίδες 19, 20: Από Illustrirte Pracht - Bibel/Heilige Schrift des Alten und Neuen Testaments, nach der deutschen Uebersetzung D. Martin Luther’s