Αναζητούσαν το Στενόχωρο Δρόμο

ΠΡΙΝ από σχεδόν 550 χρόνια, μικρές ομάδες καθ’ ομολογία Χριστιανών που ζούσαν στην Πράγα, στο Χέλτσιτσε, στο Βίλεμοβ, στο Κλάτοβι και σε άλλες πόλεις της σημερινής Τσεχίας εγκατέλειψαν τα σπίτια τους. Εγκαταστάθηκαν κοντά στο χωριό Κούνβαλτ, σε μια κοιλάδα στη βορειοανατολική Βοημία, όπου έχτισαν αγροτόσπιτα, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη, διάβαζαν τις Γραφές τους και πήραν το όνομα Ένωση των Αδελφών, ή αλλιώς Γιούνιτας Φράτρουμ στη λατινική.

Ανάμεσά τους βρίσκονταν άνθρωποι με διαφορετικό παρελθόν. Υπήρχαν χωρικοί, ευγενείς, φοιτητές, πλούσιοι και φτωχοί, άντρες και γυναίκες, χήρες και ορφανά—όλοι τους με μια κοινή επιθυμία. «Στραφήκαμε στον ίδιο τον Θεό μέσω προσευχής», έγραψαν, «και Τον ικετεύσαμε να μας φανερώσει το αγαθό Του θέλημα σχετικά με όλα τα πράγματα. Θέλαμε να περπατούμε στις οδούς Του». Πράγματι, αυτή η Ένωση των Αδελφών, ή αλλιώς οι Τσέχοι Αδελφοί, όπως έγινε τελικά γνωστή η εν λόγω κοινότητα πιστών, αναζητούσε το “στενόχωρο δρόμο που οδηγεί στη ζωή”. (Ματθαίος 7:13, 14) Ποιες Βιβλικές αλήθειες αποκάλυψε η έρευνά τους; Πώς διέφεραν οι πεποιθήσεις τους από τις επικρατούσες πεποιθήσεις εκείνης της εποχής, και τι μπορούμε να μάθουμε εμείς από αυτούς;

Όχι Βία—Όχι Συμβιβασμοί

Αρκετά θρησκευτικά κινήματα στα μέσα του 15ου αιώνα συνέβαλαν στη δημιουργία της Ένωσης των Αδελφών. Ένα από αυτά ήταν οι Βαλδένσιοι, κίνημα που χρονολογούνταν από το 12ο αιώνα. Αρχικά, οι Βαλδένσιοι αποσχίστηκαν από το Ρωμαιοκαθολικισμό, την κρατική θρησκεία στην Κεντρική Ευρώπη. Ωστόσο, αργότερα επανήλθαν εν μέρει στις Καθολικές διδασκαλίες. Άλλη μια ομάδα που ασκούσε επιρροή ήταν οι Χουσίτες, οι ακόλουθοι του Γιαν Χους. Αυτοί εκπροσωπούσαν τη θρησκεία της πλειονότητας του τσεχικού πληθυσμού, αλλά ήταν κάθε άλλο παρά ενωμένοι. Μία φατρία μαχόταν για κοινωνικά ζητήματα, ενώ κάποια άλλη χρησιμοποιούσε τη θρησκεία για να προωθήσει πολιτικούς σκοπούς. Οι Αδελφοί είχαν επίσης επηρεαστεί από χιλιαστικές ομάδες καθώς και από ντόπιους και ξένους μελετητές της Γραφής.

Ο Πέτρος Σελτίσκι (περ. 1390-περ. 1460), Τσέχος μελετητής της Γραφής και μεταρρυθμιστής, γνώριζε τις διδασκαλίες των Βαλδένσιων και των Χουσιτών. Απέρριψε τους Χουσίτες λόγω της βίαιης τροπής που είχε πάρει το κίνημά τους και αποστράφηκε τους Βαλδένσιους λόγω των συμβιβασμών τους. Καταδίκασε τον πόλεμο ως κάτι το αντιχριστιανικό. Πίστευε ότι “ο νόμος του Χριστού” θα έπρεπε να διέπει τη ζωή του Χριστιανού, άσχετα με τις συνέπειες που θα είχε αυτό. (Γαλάτες 6:2· Ματθαίος 22:37-39) Το 1440, ο Σελτίσκι κατέγραψε τις διδασκαλίες του στο βιβλίο Το Δίχτυ της Πίστης (Sít Víry).

Ο Γρηγόριος της Πράγας, σύγχρονος του μελετητή Σελτίσκι αλλά νεότερος στην ηλικία, επηρεάστηκε τόσο πολύ από τις διδασκαλίες του Σελτίσκι ώστε αποχώρησε από το κίνημα των Χουσιτών. Το 1458, ο Γρηγόριος έπεισε μικρές ομάδες πρώην Χουσιτών να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους που βρίσκονταν σε διάφορα μέρη της Τσεχίας. Αυτοί συμπεριλαμβάνονταν στα άτομα που τον ακολούθησαν στο χωριό Κούνβαλτ, όπου ίδρυσαν μια καινούρια θρησκευτική κοινότητα. Αργότερα, πήγαν επίσης εκεί ομάδες Τσέχων και Γερμανών Βαλδένσιων.

Παράθυρο στο Παρελθόν

Από το 1464 μέχρι το 1467, αυτή η νεοσύστατη αλλά αναπτυσσόμενη ομάδα διεξήγε αρκετές συνόδους στην περιοχή του Κούνβαλτ και υιοθέτησε πολλές αποφάσεις οι οποίες καθόρισαν το καινούριο τους θρησκευτικό κίνημα. Όλες οι αποφάσεις καταγράφτηκαν επιμελώς σε μια σειρά βιβλίων που είναι τώρα γνωστή ως Πράξεις της Ένωσης των Αδελφών (Acta Unitatis Fratrum) και η οποία εξακολουθεί να υπάρχει. Οι Πράξεις αποτελούν παράθυρο στο παρελθόν, παρέχοντας μια ζωντανή εικόνα για το τι πίστευαν οι Αδελφοί. Τα βιβλία περιέχουν επιστολές, αντίγραφα ομιλιών, ακόμη και λεπτομέρειες διαφωνιών που είχαν μεταξύ τους.

Σχετικά με τις πεποιθήσεις των Αδελφών, οι Πράξεις αναφέρουν: «Είμαστε αποφασισμένοι να βασίσουμε το σύστημα διοίκησής μας στο ένα και μόνο Ανάγνωσμα και στο παράδειγμα του Κυρίου μας και των αγίων αποστόλων με περισυλλογή, ταπεινοφροσύνη και μακροθυμία, αγαπώντας τους εχθρούς μας, ευεργετώντας τους και ευχόμενοι το καλό τους, καθώς επίσης προσευχόμενοι για χάρη τους». Τα συγγράμματα δείχνουν επίσης ότι στην αρχή οι Αδελφοί ασχολούνταν με το κήρυγμα. Ταξίδευαν ανά δύο, και μάλιστα οι γυναίκες είχαν ιδιαίτερη επιτυχία ως ιεραπόστολοι εκεί. Οι Αδελφοί απείχαν από πολιτικά αξιώματα, δεν ορκίζονταν, δεν συμμετείχαν σε στρατιωτικές δραστηριότητες και δεν έπιαναν όπλα.

Από την Ενότητα στη Διχόνοια

Ύστερα από μερικές δεκαετίες, όμως, τα μέλη της Ένωσης των Αδελφών δεν συνέχισαν να ζουν σύμφωνα με το όνομά τους. Οι διαμάχες σχετικά με το βαθμό στον οποίο έπρεπε να ασκούν κατά γράμμα τις πεποιθήσεις τους οδήγησαν σε διαιρέσεις. Το 1494 οι Αδελφοί χωρίστηκαν σε δύο ομάδες—τη Μεγάλη και τη Μικρή παράταξη. Αν και η Μεγάλη Παράταξη συμβίβασε τις αρχικές της πεποιθήσεις, η Μικρή Παράταξη κήρυττε ότι οι Αδελφοί έπρεπε να παραμείνουν σταθερά στη θέση τους ενάντια στην πολιτική και στον κόσμο.—Βλέπε το πλαίσιο «Τι Μπορεί να Λεχθεί για τη Μεγάλη Παράταξη;»

Λόγου χάρη, κάποιο μέλος της Μικρής Παράταξης έγραψε: «Για τους ανθρώπους που περπατούν σε δύο δρόμους δεν είναι καθόλου εγγυημένο ότι θα παραμείνουν κοντά στον Θεό, επειδή μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις και σε μικρά πράγματα είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν τον εαυτό τους και να υποταχθούν σε Εκείνον, ενώ στα μεγάλα πράγματα ακολουθούν το δικό τους δρόμο. . . . Σε όσους έχουν αμόλυντη διάνοια και αγαθή συνείδηση—οι οποίοι ακολουθούν καθημερινά τον Κύριο Χριστό στο στενόχωρο δρόμο μεταφέροντας το σταυρό τους—σε αυτούς λαχταρούμε να συγκαταλεγόμαστε».

Τα μέλη της Μικρής Παράταξης θεωρούσαν το άγιο πνεύμα ως την ενεργό δύναμη του Θεού, το «δάχτυλό» του. Η κατανόηση που είχαν για το λύτρο του Ιησού ήταν ότι ο τέλειος άνθρωπος Ιησούς πλήρωσε με την ανθρώπινη ζωή του αυτό που έχασε ο αμαρτωλός Αδάμ. Δεν απέδιδαν λατρευτικό σεβασμό στη Μαρία, τη μητέρα του Ιησού. Επανέφεραν το δόγμα περί ιερατικής ιδιότητας όλων των πιστών χωρίς τη δέσμευση του όρκου της αγαμίας. Παρότρυναν όλα τα μέλη της εκκλησίας να κηρύττουν δημόσια και απέβαλλαν τους αμετανόητους αμαρτωλούς. Παρέμεναν αυστηρά αποχωρισμένοι από στρατιωτικές και πολιτικές δραστηριότητες. (Βλέπε το πλαίσιο «Τι Πίστευαν οι Αδελφοί της Μικρής Παράταξης».) Επειδή η Μικρή Παράταξη ήταν προσκολλημένη στις αποφάσεις των Πράξεων, θεωρούσε ότι αυτή ήταν η πραγματική κληρονόμος της αρχικής Ένωσης των Αδελφών.

Εξέφραζαν Απροκάλυπτα τις Απόψεις τους και Υπέστησαν Διωγμό

Η Μικρή Παράταξη επέκρινε απροκάλυπτα τις άλλες θρησκείες, μεταξύ αυτών και τη Μεγάλη Παράταξη. «Διδάσκετε να βαφτίζονται μικρά παιδιά που δεν έχουν δική τους πίστη», έγραψαν σχετικά με αυτές τις θρησκείες, «και ενεργώντας έτσι ακολουθείτε αυτό που θέσπισε κάποιος επίσκοπος ονόματι Διονύσιος, ο οποίος υποκινούμενος από ορισμένους άσοφους ανθρώπους έδωσε έμφαση στο νηπιοβαφτισμό . . . Το ίδιο κάνουν όλοι σχεδόν οι δάσκαλοι και οι θεολόγοι, όπως ο Λούθηρος, ο Μελάγχθων, ο Βούκερας, ο Κορβίν, ο Γιλές, ο Μπούλινγκερ, . . . η Μεγάλη Παράταξη—όλοι τους έχουν αυτή την τάση».

Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι η Μικρή Παράταξη υπέστη διωγμό. Το 1524 ένας από τους ηγέτες της, ο Γιαν Κάλενετς, μαστιγώθηκε και υποβλήθηκε σε πύρινα βασανιστήρια. Αργότερα τρία μέλη της Μικρής Παράταξης κάηκαν στην πυρά. Η Μικρή Παράταξη φαίνεται ότι έπαψε να υπάρχει γύρω στο 1550, μετά το θάνατο του τελευταίου ηγέτη της.

Παρ’ όλα αυτά, οι ακόλουθοι της Μικρής Παράταξης άφησαν το στίγμα τους στο θρησκευτικό τοπίο της μεσαιωνικής Ευρώπης. Ομολογουμένως, εφόσον «η αληθινή γνώση» δεν είχε γίνει ακόμη άφθονη στις ημέρες της Μικρής Παράταξης, δεν κατάφεραν να διαλύσουν το μακραίωνο πνευματικό σκοτάδι. (Δανιήλ 12:4) Εντούτοις, η ισχυρή τους επιθυμία να αναζητήσουν το στενόχωρο δρόμο και να τον ακολουθήσουν παρά την εναντίωση είναι κάτι το αξιοπρόσεκτο για τους Χριστιανούς σήμερα.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 13]

Πενήντα από τα 60 βοημικά (τσεχικά) βιβλία που εκδόθηκαν από το 1500 μέχρι το 1510 λέγεται ότι γράφτηκαν από μέλη της Ένωσης των Αδελφών

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Τι Μπορεί να Λεχθεί για τη Μεγάλη Παράταξη;

Τι απέγινε η Μεγάλη Παράταξη; Όταν η Μικρή Παράταξη χάθηκε από τη σκηνή, η Μεγάλη Παράταξη συνέχισε ως θρησκευτικό κίνημα, διατηρώντας την ονομασία Ένωση των Αδελφών. Τελικά, αυτή η ομάδα προσάρμοσε τις αρχικές της πεποιθήσεις. Στα τέλη του 16ου αιώνα, η Ένωση των Αδελφών συμμάχησε με τους Τσέχους Ουτρακβιστές,a οι οποίοι ήταν ουσιαστικά Λουθηρανοί. Ωστόσο, οι Αδελφοί παρέμειναν δραστήριοι στη μετάφραση της Γραφής και άλλων θρησκευτικών βιβλίων. Είναι ενδιαφέρον ότι στα εσώφυλλα των πρώτων εκδόσεών τους εμφανιζόταν το Τετραγράμματο, όπως είναι γνωστοί οι τέσσερις εβραϊκοί χαρακτήρες του προσωπικού ονόματος του Θεού.

Το 1620, το βασίλειο της Τσεχίας υποχρεώθηκε να περιέλθει και πάλι υπό τη Ρωμαιοκαθολική εξουσία. Ως εκ τούτου, πολλοί Αδελφοί από τη Μεγάλη Παράταξη εγκατέλειψαν τη χώρα και συνέχισαν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Εκεί, η ομάδα έγινε αργότερα γνωστή ως η Μοραβική Εκκλησία (η Μοραβία ανήκε στα τσεχικά κρατίδια), η οποία εξακολουθεί να υπάρχει.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 12]

Τι Πίστευαν οι Αδελφοί της Μικρής Παράταξης

Οι ακόλουθες παραθέσεις από τις Πράξεις της Ένωσης των Αδελφών (Acta Unitatis Fratrum) του 15ου και του 16ου αιώνα δείχνουν ορισμένες πεποιθήσεις της Μικρής Παράταξης. Οι δηλώσεις, τις οποίες έγραψαν ηγέτες της Μικρής Παράταξης, απευθύνονται κυρίως προς τη Μεγάλη Παράταξη.

Τριάδα: «Αν κοιτάξετε σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, δεν θα βρείτε ότι ο Θεός χωρίζεται σε κάποιο είδος Τριάδας, τρία πρόσωπα με ονόματα, όπως το επινόησαν άνθρωποι με τη φαντασία τους».

Άγιο πνεύμα: «Το άγιο πνεύμα είναι το δάχτυλο του Θεού και δώρο από τον Θεό, ή αλλιώς παρηγορητής, ή η Δύναμη του Θεού, το οποίο δίνει ο Πατέρας στους πιστούς με βάση την αξία του Χριστού. Δεν διαπιστώνουμε από τις Άγιες Γραφές ότι το άγιο πνεύμα πρέπει να αποκαλείται Θεός ή Πρόσωπο ούτε το δείχνουν αυτό οι αποστολικές διδασκαλίες».

Ιερατείο: «Σας δίνουν εσφαλμένα τον τίτλο “ιερέας”. Χωρίς την κουρά σας και τη θεραπευτική σας αλοιφή, δεν υπερέχετε σε τίποτα από τους περισσότερους κοινούς λαϊκούς. Ο Άγιος Πέτρος καλεί όλους τους Χριστιανούς να είναι ιερείς, λέγοντας: Εσείς είστε το άγιο ιερατείο που προσφέρει πνευματικές θυσίες. (1 Πέτρου 2)».

Βάφτισμα: «Ο Κύριος Χριστός είπε στους αποστόλους του: Πηγαίνετε σε όλο τον κόσμο, κηρύξτε το Ευαγγέλιο σε όλη τη δημιουργία, σε όσους θα πιστέψουν. (Μάρκος, κεφάλαιο 16) Και μόνο έπειτα από αυτά τα λόγια λέει: και μέσω του βαφτίσματος θα σωθούν. Και εσείς διδάσκετε να βαφτίζονται μικρά παιδιά που δεν έχουν δική τους πίστη».

Ουδετερότητα: «Τα όσα θεωρούσαν οι παλιότεροι αδελφοί σας κακά και ακάθαρτα, όπως το να πηγαίνει κάποιος στο στρατό και να δολοφονεί ή να περπατάει στους δρόμους κρατώντας όπλα, όλα αυτά εσείς τα θεωρείτε καλά . . . Συνεπώς, πιστεύουμε ότι εσείς, μαζί με άλλους δασκάλους, έχετε ελλιπή κατανόηση των προφητικών λόγων που τονίζουν: Συνέτριψε, λοιπόν, την ισχύ του τόξου, τις ασπίδες και το σπαθί και τη μάχη. (Ψαλμός 75 [76, σε άλλες μεταφράσεις της Γραφής]) Και πάλι: Δεν θα κάνουν κακό ούτε θα καταστρέφουν σε όλο το άγιο βουνό μου, επειδή η γη του Κυρίου θα είναι γεμάτη από τη θεϊκή γνώση, και ούτω καθεξής. (Ησαΐας, κεφάλαιο 11)».

Κήρυγμα: «Γνωρίζουμε καλά πως, στην αρχή, οι γυναίκες οδήγησαν περισσότερους ανθρώπους σε μετάνοια από ό,τι όλοι οι ιερείς μαζί με κάποιον επίσκοπο. Τώρα οι ιερείς έχουν βολευτεί στις θέσεις τους και στις κατοικίες που τους έχουν παραχωρηθεί. Τι λάθος! Πηγαίνετε σε όλο τον κόσμο. Κηρύξτε . . . σε όλη τη δημιουργία».

[Χάρτες στη σελίδα 10]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΠΟΛΩΝΙΑ

ΤΣΕΧΙΑ

ΒΟΗΜΙΑ

Ποταμός Έλβας

ΠΡΑΓΑ

Ποταμός Βλτάβα

Κλάτοβι

Χέλτσιτσε

Κούνβαλτ

Βίλεμοβ

ΜΟΡΑΒΙΑ

Ποταμός Δούναβης

[Εικόνες στη σελίδα 10, 11]

Αριστερά: Πέτρος Σελτίσκι. Κάτω: σελίδα από το βιβλίο «Το Δίχτυ της Πίστης»

[Εικόνα στη σελίδα 11]

Γρηγόριος της Πράγας

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 13]

Όλες οι εικόνες: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko