Πότε Γράφτηκε η Αγία Γραφή;

Η Αγία Γραφή είναι μοναδικό βιβλίο. Πάνω από τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι τη θεωρούν ιερό κείμενο. Αποκαλείται το μπεστ σέλερ όλων των εποχών, υπολογίζεται δε ότι υπάρχουν 6.000.000.000 αντίτυπά της (ολόκληρης ή τμημάτων της) σε 2.400 και πλέον γλώσσες.

ΜΟΛΟΝΟΤΙ η Αγία Γραφή είναι το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο στην ιστορία, κυκλοφορούν πολλές απόψεις σχετικά με το πότε γράφτηκε​—ειδικά όσον αφορά τις Εβραϊκές Γραφές, οι οποίες ονομάζονται συνήθως Παλαιά Διαθήκη. Ίσως έχετε διαβάσει και εσείς τέτοιες θεωρίες σε περιοδικά και βιβλία ή έχετε δει λογίους να τις αναπτύσσουν σε τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ. Ακολουθούν κάποιες δηλώσεις που δίνουν το στίγμα ορισμένων σύγχρονων αντιλήψεων.

▪ «Τα Βιβλικά κείμενα γράφτηκαν κυρίως από τον όγδοο ως τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ., δηλαδή μεταξύ των ημερών του προφήτη Ησαΐα και του προφήτη Ιερεμία».

▪ «Εδώ και διακόσια χρόνια οι βιβλικοί λόγιοι καταλήγουν συνήθως στο συμπέρασμα ότι οι Εβραϊκές Γραφές γράφτηκαν και συντάχθηκαν, ως επί το πλείστον, κατά την περσική και την ελληνιστική περίοδο (από τον πέμπτο ως το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ.)».

▪ «Όλα τα κείμενα των Εβραϊκών Γραφών, στην παρούσα μορφή τους, χρονολογούνται από τα τέλη της ελληνιστικής εποχής (2ος-1ος αιώνας [Π.Κ.Χ.])».

Πώς πρέπει να θεωρεί αυτές τις αντικρουόμενες απόψεις ένας Χριστιανός που πιστεύει ότι «όλη η Γραφή είναι θεόπνευστη»; (2 Τιμόθεο 3:16) Για να βρούμε την απάντηση, ας εξετάσουμε και τις δύο πλευρές του ζητήματος.

Το Χρονοδιάγραμμα της Ίδιας της Γραφής

Οι Εβραϊκές Γραφές περιέχουν πολυάριθμες χρονολογικές αναφορές. Αυτές υποδηλώνουν ότι τα πρώτα βιβλία τους γράφτηκαν την εποχή του Μωυσή και του Ιησού του Ναυή, σχεδόν πριν από 3.500 χρόνια.a Ο Σαμουήλ, ο Δαβίδ, ο Σολομών και άλλοι πρόσθεσαν κάποια συγγράμματα τον 11ο αιώνα Π.Κ.Χ. Στη συνέχεια, ακολούθησαν ιστορικά, ποιητικά και προφητικά βιβλία τα οποία χρονολογούνται από τον ένατο ως τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.

Αντίγραφα ή σπαράγματα αυτών των βιβλίων της Γραφής, με εξαίρεση το βιβλίο της Εσθήρ, περιλαμβάνονται στους Ρόλους της Νεκράς Θαλάσσης. Η χρονολόγηση με άνθρακα 14 (ραδιενεργό άνθρακα) και η παλαιογραφία (η μελέτη των αρχαίων ειδών γραφής) επιβεβαιώνουν ότι οι παλαιότεροι από τους εν λόγω ρόλους ανάγονται περίπου από το 200 ως το 100 Π.Κ.Χ.

Τι Αναφέρουν οι Κριτικοί της Γραφής

Ένας βασικός λόγος για τον οποίο αμφισβητείται το χρονοδιάγραμμα της Γραφής είναι η αξίωσή της περί θεοπνευστίας. Σχετικά με αυτό, στο βιβλίο του Τα Κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, ο καθηγητής Γουόλτερ Κ. Κάιζερ γράφει: «Το κείμενο [της Γραφής] είναι αναξιόπιστο εξαιτίας της θείας καθοδήγησης που επικαλείται, των θαυμάτων και όλων όσων σχετίζονται με τον Θεό». Λόγιοι με εκκοσμικευμένο τρόπο σκέψης υποστηρίζουν ότι η Γραφή πρέπει να εξετάζεται με κριτική διάθεση όπως κάθε άλλο βιβλίο.

Για κάποιο διάστημα, η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης χρησιμοποιούνταν ως εξήγηση για το πώς υποτίθεται ότι εξελίχθηκαν οι θρησκείες από απλές σε πολύπλοκες​—από τον ανιμισμό στον πολυθεϊσμό, με αποκορύφωμα το μονοθεϊσμό. Επειδή τα πρώτα βιβλία της Γραφής αναφέρονται στη λατρεία του ενός Θεού, μερικοί κάνουν τη σκέψη πως πρέπει να γράφτηκαν πολύ μεταγενέστερα από ό,τι λέγεται.

Έκτοτε, η κριτική που ασκείται στη Γραφή έχει πάρει πολλές μορφές. Για παράδειγμα, ένα λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης που εκδόθηκε πρόσφατα περιέχει λεπτομερή δοκίμια κριτικής γύρω από τη δομή, την ιστορική ακρίβεια, το είδος των αφηγήσεων, την ιστορία της κριτικής για την Πεντάτευχο, καθώς επίσης γύρω από τις πηγές και τις ιστορικές παραδόσεις.

Παρότι οι λόγιοι διαφωνούν ως προς τη χρονολόγηση των βιβλίων της Γραφής, πολλοί κλίνουν υπέρ της θεωρίας του καθηγητή Ρ. Έ. Φρίντμαν, ο οποίος γράφει: «Διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς δημιούργησαν στο διάβα πολλών εκατοντάδων ετών ποιήματα, πεζογραφήματα και νομικά κείμενα. Στη συνέχεια, κάποιοι συντάκτες τα χρησιμοποίησαν όλα αυτά ως πηγές και διαμόρφωσαν μέσω αυτών των πηγών την Αγία Γραφή».

Το βιβλίο Πίστη, Παράδοση και Ιστορία (Faith, Tradition, and History) αναλύει αρκετές από αυτές τις κριτικές θεωρήσεις της Γραφής καθώς και άλλες. Συνοψίζοντας, όμως, σχολιάζει: «Ενώ οι λόγιοι εκφράζουν σύσσωμοι τη δυσπιστία τους για τη Γραφή και εμφανίζονται απόλυτα βέβαιοι για τις δικές τους θεωρίες, παράλληλα επικρίνουν έντονα ο ένας τις απόψεις του άλλου».

Υπεράσπιση του Χρονοδιαγράμματος της Γραφής

Τα πρώτα βιβλία της Γραφής γράφτηκαν σε φθαρτά υλικά. Επομένως, είναι μη ρεαλιστικό να αναμένουμε ότι θα βρεθούν ποτέ τα πρωτότυπα συγγράμματα ή κάποια παλαιότατα αντίγραφα της εποχής του Μωυσή, του Ιησού του Ναυή, του Σαμουήλ ή του Δαβίδ. Εντούτοις, είναι εφικτή η μελέτη έμμεσων ιστορικών αποδείξεων. Αυτές υποδεικνύουν ότι είναι λογικό να αποδεχόμαστε τις χρονολογίες που πιστοποιεί η ίδια η Γραφή, όπως κάνουν πολλοί έγκριτοι λόγιοι και αρχαιολόγοι. Τι μας λένε τέτοιες αποδείξεις; Εξετάστε μερικά παραδείγματα.

▪ Γράφονταν κείμενα πριν από 3.500 χρόνια στην αρχαία Μέση Ανατολή όταν, όπως δείχνει η Γραφή, έζησαν ο Μωυσής και ο Ιησούς του Ναυή; Στην αρχαία Μεσοποταμία και Αίγυπτο, συντάσσονταν ιστορικά, θρησκευτικά, νομικά και λογοτεχνικά έργα. Τι θα λεχθεί για τον Μωυσή και τους Ισραηλίτες; Το Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης: Πεντάτευχος (Dictionary of the Old Testament: Pentateuch) δίνει την απάντηση: «Δεν έχουμε λόγο να αμφιβάλλουμε ότι όντως γράφονταν κείμενα στη Χαναάν της Ύστερης Εποχής του Χαλκού [περίπου από το 1550 ως το 1200 Π.Κ.Χ.]». Και προσθέτει: «Δεν έχουμε λόγο, από την άποψη της αρχαίας μεθόδου γραφής, να αμφιβάλλουμε ότι ο Μωυσής έγραψε τα κείμενα τα οποία του αποδίδονται την εποχή που υποδηλώνει η Γραφή. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα βιβλία των Εβραϊκών Γραφών».​—Έξοδος 17:14· 24:4· 34:27, 28· Αριθμοί 33:2· Δευτερονόμιο 31:24.

▪ Ανέτρεχαν οι Βιβλικοί συγγραφείς σε αρχαίες πηγές; Ναι, ορισμένοι αναφέρονται σε “βιβλία”, τα οποία πιθανώς ήταν κρατικά έγγραφα, γενεαλογικά αρχεία, ιστορικά συγγράμματα και έγγραφα φυλών ή οικογενειών.​—Αριθμοί 21:14· Ιησούς του Ναυή 10:13· 2 Σαμουήλ 1:18· 1 Βασιλέων 11:41· 2 Χρονικών 32:32.

▪ Γιατί δεν έχουν βρεθεί αρχαία Βιβλικά κείμενα που να είναι παλαιότερα από τους Ρόλους της Νεκράς Θαλάσσης; Το περιοδικό Επιθεώρηση Βιβλικής Αρχαιολογίας (Biblical Archaeology Review) διευκρινίζει: «Σχεδόν από το μεγαλύτερο μέρος της Παλαιστίνης, δεν έχουν διασωθεί κείμενα σε πάπυρο και δέρμα, παρά μόνο από πολύ άνυδρες περιοχές, όπως γύρω από τη Νεκρά Θάλασσα. Τα υλικά αυτά σαπίζουν στο υγρό χώμα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι δεν έχουν ανακαλυφτεί δεν σημαίνει και ότι δεν υπήρξαν». Στην πραγματικότητα, έχουν βρεθεί εκατοντάδες πήλινες σφραγίδες με τις οποίες σφραγίζονταν διάφορα έγγραφα. Τα κείμενα σε πάπυρο και δέρμα καταστράφηκαν είτε από φωτιά είτε λόγω του υγρού χώματος, αλλά οι πήλινες σφραγίδες διασώθηκαν. Αυτές χρονολογούνται περίπου από τον ένατο ως τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.

▪ Πώς διατηρήθηκαν τα Βιβλικά χειρόγραφα; Το βιβλίο Η Αγία Γραφή Όπως Ήταν (The Bible as It Was) υποστηρίζει: «Οι ιστορίες, οι ψαλμοί, οι νόμοι και οι προφητείες που έχουν φτάσει σε εμάς σήμερα ως τμήμα της Γραφής πρέπει να αντιγράφτηκαν πάρα πολλές φορές, ακόμη και στη διάρκεια των Βιβλικών χρόνων. . . . Το ότι αντιγράφονταν επανειλημμένα στη διάρκεια των Βιβλικών χρόνων δείχνει ότι χρησιμοποιούνταν. Έπαιζαν κάποιον ρόλο στην καθημερινή ζωή. . . . Κανένας δεν θα έμπαινε στον κόπο να αντιγράψει κείμενα χωρίς λόγο».​—Δευτερονόμιο 17:18· Παροιμίες 25:1.

Αυτό σημαίνει ότι τα πρώτα βιβλία της Γραφής αντιγράφονταν επί σχεδόν 1.500 χρόνια, μέχρι τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. Η ακριβής αντιγραφή περιλάμβανε «εκσυγχρονισμό απαρχαιωμένων γραμματικών τύπων και τρόπου γραφής των λέξεων, κάτι που εφαρμοζόταν γενικά στην αρχαία Εγγύς Ανατολή», αναφέρει το βιβλίο Περί Αξιοπιστίας της Παλαιάς Διαθήκης (On the Reliability of the Old Testament).b Αυτό αμφισβητεί την αξία της κριτικής που ασκείται με βάση τους τύπους και το ύφος του κειμένου.

Πότε Γράφτηκε η Αγία Γραφή;

Είναι άραγε λογικό να επιμένουμε ότι η ανυπαρξία χειρογράφων από την εποχή του Μωυσή, του Ιησού του Ναυή, του Σαμουήλ και άλλων, αποδεικνύει πως τα βιβλία της Γραφής δεν γράφτηκαν όσο παλιά λέγεται; Πολλοί λόγιοι συμφωνούν ότι η ανυπαρξία αποδείξεων δεν αποτελεί απόδειξη ανυπαρξίας. Μιλώντας ρεαλιστικά, πόσα κείμενα σε φθαρτά υλικά θα μπορούσαν να είχαν διατηρηθεί; Λόγου χάρη, ο αιγυπτιολόγος Κ. Ά. Κίτσεν υπολόγισε πως έχουν καταστραφεί σχεδόν όλοι οι αιγυπτιακοί πάπυροι που γράφτηκαν πριν από την ελληνορωμαϊκή περίοδο.

Όσοι σέβονται τη Γραφή μπορούν επίσης να αναρωτηθούν: “Πώς έβλεπε ο Ιησούς τις Εβραϊκές Γραφές;” Τότε δεν υπήρχε καν αντιλογία για τη χρονολόγησή τους. Ο Ιησούς, όπως και οι Ιουδαίοι γενικά, προφανώς αποδεχόταν τα χρονολογικά στοιχεία των Γραφών. Αποδεχόταν άραγε και την ταυτότητα των συγγραφέων των πρώτων βιβλίων της Γραφής;

Ο Ιησούς έκανε μνεία για τα συγγράμματα του Μωυσή. Παραδείγματος χάρη, αναφέρθηκε «στο βιβλίο του Μωυσή». (Μάρκος 12:26· Ιωάννης 5:46) Παρέπεμψε σε αφηγήσεις της Γένεσης (Ματθαίος 19:4, 5· 24:37-39), της Εξόδου (Λουκάς 20:37), του Λευιτικού (Ματθαίος 8:4), των Αριθμών (Ματθαίος 12:5) και του Δευτερονομίου (Ματθαίος 18:16). Επιπλέον, δήλωσε: «Όλα τα γραμμένα στο νόμο του Μωυσή και στους Προφήτες και στους Ψαλμούς σχετικά με εμένα πρέπει να εκπληρωθούν». (Λουκάς 24:44) Εφόσον αναγνώριζε ότι ο Μωυσής και άλλοι υπήρξαν συγγραφείς των Εβραϊκών Γραφών, αναμφίβολα αποδεχόταν και την ακρίβεια των χρονολογικών στοιχείων που εμπεριέχονται σε αυτές.

Πότε, λοιπόν, γράφτηκε η Γραφή; Είναι το χρονοδιάγραμμά της αξιόπιστο; Εξετάσαμε τις κριτικές απόψεις πολλών λογίων, τα στοιχεία της ίδιας της Γραφής, έμμεσες ιστορικές αποδείξεις και τέλος την άποψη του Ιησού. Με βάση τα παραπάνω, θα δείξει άραγε η απάντησή σας ότι συμφωνείτε με τον Ιησού ο οποίος είπε προσευχόμενος στον Πατέρα του, τον Ιεχωβά Θεό: «Ο λόγος σου είναι αλήθεια»;​—Ιωάννης 17:17.

[Υποσημειώσεις]

[Πίνακας/​Εικόνες στις σελίδες 20-23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

(Το χρονοδιάγραμμα δείχνει πότε περίπου ολοκληρώθηκαν τα βιβλία της Γραφής)

2000 Π.Κ.Χ.

1800

[Εικόνα]

Αιγύπτιοι γραφείς συνέτασσαν κείμενα πριν από την εποχή του Μωυσή

[Ευχαριστίες]

© DeA Picture Library / Art Resource, NY

1600

[Εικόνα]

Ο Μωυσής ολοκλήρωσε τη Γένεση το 1513 Π.Κ.Χ., γράφοντας σε φθαρτά υλικά

Γένεση 1513 Π.Κ.Χ.

Ιησούς του Ναυή

1400

1200

Σαμουήλ

1000 Π.Κ.Χ.

[Εικόνα]

Έχουν διασωθεί εκατοντάδες πήλινες σφραγίδες

Χρονολογούνται από το 900 ως το 500 Π.Κ.Χ.

Ιωνάς

800

Ησαΐας

600

Ιερεμίας

Δανιήλ

[Εικόνα]

Διπλωμένο έγγραφο σε πάπυρο, με κορδόνι και πήλινη σφραγίδα

Χρονολογείται από το 449 Π.Κ.Χ.

[Ευχαριστίες]

Brooklyn Museum, Bequest of Theodora Wilbour from the collection of her father, Charles Edwin Wilbour

400

200

[Εικόνα]

Οι Ρόλοι της Νεκράς Θαλάσσης ήταν τυλιγμένοι σε λινό και διασώθηκαν σε πιθάρια. Είναι τα παλαιότερα σωζόμενα Βιβλικά συγγράμματα που έχουν βρεθεί ως τώρα

Χρονολογούνται από το 200 ως το 100 Π.Κ.Χ.

[Ευχαριστίες]

Shrine of the Book, Photo © The Israel Museum, Jerusalem