Απόκρυφα Ευαγγέλια​—Κρυμμένες Αλήθειες Σχετικά με τον Ιησού;

«ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για μεγάλο θέμα. Πολλοί θα αναστατωθούν». «Αλλάζει την ιστορία του πρώιμου χριστιανισμού». Με αυτές τις βαρύγδουπες δηλώσεις υποδέχτηκαν κάποιοι λόγιοι την κυκλοφορία του «Ευαγγελίου του Ιούδα», ενός κειμένου που θεωρούνταν χαμένο επί 16 και πλέον αιώνες (εικόνα επάνω).

Το ενδιαφέρον για τα απόκρυφα ευαγγέλια έχει αναζωπυρωθεί. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι αυτά φέρνουν στο φως σημαντικά γεγονότα και διδασκαλίες της ζωής του Ιησού που παρέμεναν κρυμμένα για καιρό. Αλλά τι είναι τα απόκρυφα ευαγγέλια; Μας διδάσκουν πράγματι αλήθειες σχετικά με τον Ιησού και τη Χριστιανοσύνη τις οποίες δεν μπορούμε να βρούμε στην Αγία Γραφή;

Κανονικά και Απόκρυφα Ευαγγέλια

Από το 41 ως το 98 Κ.Χ., ο Ματθαίος, ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης κατέγραψαν “την ιστορία του Ιησού Χριστού”. (Ματθαίος 1:1) Αυτές οι αφηγήσεις ονομάζονται μερικές φορές ευαγγέλια, δηλαδή “καλά νέα” σχετικά με τον Ιησού Χριστό.​—Μάρκος 1:1.

Μολονότι ίσως υπήρχαν προφορικές παραδόσεις καθώς και άλλα συγγράμματα για τον Ιησού, μόνο αυτά τα τέσσερα Ευαγγέλια θεωρήθηκαν θεόπνευστα και άξια να έχουν θέση στη Γραφή​—παρέχοντας έτσι «τη βεβαιότητα των πραγμάτων» γύρω από την επίγεια ζωή και τις διδασκαλίες του Ιησού. (Λουκάς 1:1-4· Πράξεις 1:1, 2· 2 Τιμόθεο 3:16, 17) Αυτά τα τέσσερα Ευαγγέλια εμφανίζονται σε όλους τους αρχαίους καταλόγους των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Η κανονικότητά τους, δηλαδή η θέση τους στις θεόπνευστες Γραφές, είναι αδιαμφισβήτητη.

Με τον καιρό, όμως, άρχισαν να εμφανίζονται και άλλα συγγράμματα που επίσης ονομάστηκαν ευαγγέλια. Αυτά χαρακτηρίστηκαν απόκρυφα.a

Στα τέλη του δεύτερου αιώνα, ο Ειρηναίος της Λυών έγραψε ότι όσοι είχαν αποστατήσει από τη Χριστιανοσύνη διέθεταν «αμέτρητα απόκρυφα και νόθα συγγράμματα», μεταξύ των οποίων ευαγγέλια που «είχαν πλαστογραφήσει οι ίδιοι για να κάνουν τους ανόητους να σαστίζουν». Γι’ αυτό, θεωρήθηκε τελικά επικίνδυνη όχι μόνο η ανάγνωση αλλά και η κατοχή των απόκρυφων ευαγγελίων.

Ωστόσο, κάποιοι μοναχοί και αντιγραφείς του Μεσαίωνα δεν άφησαν αυτά τα έργα να βυθιστούν στη λήθη. Το 19ο αιώνα, το ενδιαφέρον γύρω από αυτό το θέμα έγινε έντονο και ανακαλύφτηκαν πολλές συλλογές κειμένων και κριτικές εκδόσεις των αποκρύφων, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν αρκετά ευαγγέλια. Σήμερα κυκλοφορούν εκδόσεις τους σε πολλές από τις σημαντικότερες σύγχρονες γλώσσες.

Απόκρυφα Ευαγγέλια: Εξωφρενικές Αφηγήσεις για τον Ιησού

Τα απόκρυφα ευαγγέλια επικεντρώνονται συνήθως σε πρόσωπα τα οποία αναφέρονται ελάχιστα ή καθόλου στα κανονικά Ευαγγέλια. Ή εξιστορούν υποτιθέμενα περιστατικά από τη νηπιακή ηλικία του Ιησού. Εξετάστε μερικά παραδείγματα.

◼ Το «Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου», γνωστό και ως «Γένεσις Μαρίας», περιγράφει τη γέννηση και την παιδική ηλικία της Μαρίας, καθώς και το γάμο της με τον Ιωσήφ. Δικαιολογημένα, έχει χαρακτηριστεί θρησκευτικό φαντασιοκόπημα και μύθος. Προάγει το αειπάρθενο της Μαρίας και είναι σαφές ότι έχει γραφτεί για να την εκθειάσει.​—Ματθαίος 1:24, 25· 13:55, 56.

◼ Το «Κατά Θωμά Ευαγγέλιο της Παιδικής Ηλικίας του Ιησού» περιστρέφεται γύρω από τα παιδικά χρόνια του Ιησού​—μεταξύ 5 και 12 ετών—​και του αποδίδει μια σειρά από εξωφρενικά θαύματα. (Βλέπε Ιωάννης 2:11.) Παρουσιάζει τον Ιησού ως άτακτο, ευέξαπτο, εκδικητικό παιδί, το οποίο τιμωρεί με τις θαυματουργικές του δυνάμεις δασκάλους, γείτονες και άλλα παιδιά, επιφέροντάς τους τύφλωση, αναπηρία ή ακόμη και το θάνατο.

◼ Ορισμένα απόκρυφα ευαγγέλια, όπως το «Ευαγγέλιο του Πέτρου», έχουν ως θέμα τους γεγονότα που αφορούν τη δίκη, το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού. Άλλα, όπως οι «Πράξεις Πιλάτου», που εμπεριέχονται στο «Ευαγγέλιο του Νικόδημου», μιλούν για πρόσωπα τα οποία συνδέονται με αυτά τα γεγονότα. Η επινόηση περιστατικών, ακόμη και προσώπων, κλονίζει συθέμελα την αξιοπιστία αυτών των κειμένων. Το «Ευαγγέλιο του Πέτρου» έχει ως στόχο του να αθωώσει τον Πόντιο Πιλάτο και περιγράφει την ανάσταση του Ιησού με ευφάνταστο τρόπο.

Απόκρυφα Ευαγγέλια και Αποστασία από τη Χριστιανοσύνη

Το Δεκέμβριο του 1945, κοντά στο Ναγκ Χαμαντί της Άνω Αιγύπτου, κάποιοι χωρικοί βρήκαν τυχαία 13 χειρόγραφα από πάπυρο που περιείχαν 52 κείμενα. Αυτά τα έγγραφα του τέταρτου αιώνα αποδίδονται στον Γνωστικισμό, ένα θρησκευτικό και φιλοσοφικό κίνημα. Το εν λόγω κίνημα, συνονθύλευμα μυστικισμού, ειδωλολατρίας, ελληνικής φιλοσοφίας, Ιουδαϊσμού και Χριστιανοσύνης, αποτέλεσε μολυσματική επιρροή για κάποιους καθ’ ομολογία Χριστιανούς.​—1 Τιμόθεο 6:20, 21.

Το «Ευαγγέλιο του Θωμά», το «Ευαγγέλιο του Φιλίππου» και το «Ευαγγέλιο της Αλήθειας», που βρέθηκαν στη «Βιβλιοθήκη του Ναγκ Χαμαντί», αποδίδουν διάφορες μυστικιστικές αντιλήψεις των Γνωστικών στον Ιησού. Το «Ευαγγέλιο του Ιούδα», που ανακαλύφτηκε πρόσφατα, συγκαταλέγεται και αυτό στα Γνωστικά ευαγγέλια. Παρουσιάζει τον Ιούδα με θετικό τόνο, ως τον μόνο απόστολο που καταλάβαινε πραγματικά ποιος ήταν ο Ιησούς. Σύμφωνα με κάποιον ειδικό σε αυτό το ευαγγέλιο, ο Ιησούς περιγράφεται εκεί ως «δάσκαλος και φανερωτής σοφίας και γνώσης, όχι ως σωτήρας που πεθαίνει για τις αμαρτίες του κόσμου». Τα θεόπνευστα Ευαγγέλια διδάσκουν ότι ο Ιησούς όντως θυσιάστηκε για τις αμαρτίες του κόσμου. (Ματθαίος 20:28· 26:28· 1 Ιωάννη 2:1, 2) Όπως είναι σαφές, σκοπός των Γνωστικών ευαγγελίων είναι να υπονομεύσουν και όχι να ενισχύσουν την πίστη στη Γραφή.​—Πράξεις 20:30.

Η Ανωτερότητα των Κανονικών Ευαγγελίων

Μια προσεκτική εξέταση των απόκρυφων ευαγγελίων εκθέτει τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Αν παραβληθούν με τα κανονικά Ευαγγέλια, προδίδουν πασιφανή έλλειψη θεοπνευστίας. (2 Τιμόθεο 1:13) Γράφτηκαν από ανθρώπους που ούτε καν γνώριζαν τον Ιησού ή τους αποστόλους του και δεν αποκαλύπτουν κρυμμένες αλήθειες σχετικά με εκείνον και τη Χριστιανοσύνη. Αντίθετα, περιέχουν ανακριβείς, κατασκευασμένες, ευφάνταστες αφηγήσεις που δεν βοηθούν επ’ ουδενί κάποιον να γνωρίσει τον Ιησού και τις διδασκαλίες του.​—1 Τιμόθεο 4:1, 2.

Από την άλλη πλευρά, ο Ματθαίος και ο Ιωάννης ήταν από τους 12 αποστόλους. Ο Μάρκος ήταν στενός συνεργάτης του αποστόλου Πέτρου, ενώ αντίστοιχα ο Λουκάς, του αποστόλου Παύλου. Έγραψαν τα Ευαγγέλιά τους υπό την καθοδήγηση του αγίου πνεύματος του Θεού. (2 Τιμόθεο 3:14-17) Ως εκ τούτου, τα τέσσερα Ευαγγέλια περιέχουν όλα όσα χρειάζεται κάποιος για να πιστέψει ότι «ο Ιησούς είναι ο Χριστός, ο Γιος του Θεού».​—Ιωάννης 20:31.

[Υποσημείωση]

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock