Ένα Αρχαίο Υγρό Εξυπηρετεί ένα Σύγχρονο Κόσμο

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στον Καναδά

ΕΝΑ ΥΓΡΟ για τις ανάγκες της συσκευασίας και της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής και της τέχνης! Ουσιώδες για τα αυτοκίνητα, τα ραδιόφωνα την τηλεόρασι και τους δορυφόρους, είναι απαραίτητο στα νοσοκομεία, τα εργοστάσια και τα σπίτια. Μπορεί να είναι ανθεκτικό όσο και το ατσάλι, σκληρό όσο και το διαμάντι, βαρύ όσο και ο σίδηρος· ή εύθραυστο όπως το τσόφλι του αυγού, μαλακό όπως το μετάξι, ελαφρό όπως ο φελλός. Υπάρχει άφθονο και μόνο λίγα άλλα υλικά το ξεπερνούν. Είναι το υγρό της αρχαιότητος—το γυαλί.

«Το γυαλί—υγρό;» μπορεί να ρωτήσετε με δυσπιστία. Μάλιστα, όταν το γυαλί σχηματίζεται από ένα λευκό, καυτό μίγμα λυωμένων συστατικών, τα άτομα και τα μόριά του διατηρούν τον ακανόνιστο τύπο ενός υγρού και όταν ακόμα παίρνη τη μορφή ενός συνήθους σκληρού αντικειμένου. Ένα υγρό που φαίνεται, ενεργεί και συμπεριφέρεται όπως ένα στερεό, μοιάζει κάτι το φανταστικό, αλλά οι ιδιόμορφες ιδιότητες της μοναδικής θέσεώς του κάνουν το γυαλί ένα από τους πιο πολύμορφους και πολύτιμους υπηρέτες σας.

Η κατασκευή του γυαλιού είναι μια από τις πιο αρχαίες βιομηχανίες. Είναι επίσης πολύ σύγχρονη. Ο άνθρωπος έχει χρησιμοποιήσει το γυαλί επί τριάντα πέντε και πλέον αιώνες, αλλά μόλις πριν από εβδομήντα πέντε χρόνια εξεμεταλλεύθη στο πλήρες τη χρήσι του. Πράγματι, από το 1903 άρχισε να παράγεται με πλήρη αυτοματοποίησι η γυάλινη φιάλη, και ένα μηχάνημα κατασκευής επιπέδων επιφανειών για υαλοπίνακας παραθύρων έγινε εμπορική πραγματικότης το 1916 περίπου. Από τότε η αυξημένη γνώσις και τα καλύτερα μέσα για τη χρησιμοποίησι αυτού του καταπληκτικού υγρού επέτρεψαν τη μαζική παραγωγή για τη μετατροπή του γυαλιού από ένα είδος πολυτελείας σ’ έναν υπηρέτη αμέτρητων μορφών.

Συνεχής Παραγωγή

Τα βασικά συστατικά του γυαλιού έχουν παραμείνει τα ίδια επί χιλιάδες χρόνια. Άμμος από πυρόλιθο, άσβεστος και σόδα εξακολουθούν ν’ αποτελούν τα 90 τοις εκατό της παγκοσμίου παραγωγής γυαλιού, αλλ’ η κλίμακα της παραγωγής αυξήθηκε σημαντικά για ν’ ανταποκριθή στις σύγχρονες ανάγκες. Οι σημερινοί παραγωγοί γυαλιού συλλέγουν τόννους από καθαρές πρώτες ύλες, τις ζυγίζουν σε ουγγιές, τις αναμιγνύουν πολύ καλά και τροφοδοτούν με το μίγμα γιγαντιαίους σκαφηφόρους κλιβάνους που μπορούν να χωρέσουν πάνω από 1.000 τόννους λυωμένου γυαλιού. Αν και τα απορρίμματα υαλουργίας ή θραύσματα γυαλιών του ιδίου τύπου, που προστίθενται για να βιομηχανοποιηθούν, επιταχύνουν τη διαδικασία της τήξεως, ο κλίβανος πρέπει να θερμανθή γύρω στους 2.800 βαθμούς Φαρενάιτ! Τόσο διαβρωτικό είναι το λυωμένο γυαλί σ’ αυτή τη θερμοκρασία ώστε η διαδικασία έχει συγκριθή με την τήξι ενός μεγάλου τεμαχίου πάγου σ’ ένα δοχείο ζαχάρεως.

Τα πυρίμαχα τοιχώματα του κλιβάνου πρέπει συνήθως ν’ αλλάζουν κάθε δυο έως τέσσερα χρόνια.

Εν τούτοις, όταν η διαδικασία βρίσκεται σε ενέργεια, συνεχίζεται μέρα και νύχτα, από τη μια εβδομάδα στην άλλη, έως ότου κάποια επισκευή ή μια αλλαγή στον τύπο επιβάλη μια διακοπή. Η φουρνιά συνεχώς τροφοδοτείται από το ένα μέρος του κλιβάνου ενώ το επεξεργάσιμο γυαλί, αναμιγμένο και καθαρισμένο σε ομοιόμορφη παχύρρευστη κατάστασι, απηλλαγμένο από φυσαλλίδες και ακαθαρσίες, αποχωρίζεται από το άλλο. Το κόκκινο καυτό υγρό είναι τότε έτοιμο για να ανελκυσθή, να πιεσθή ή να φυσηθή για τη δική σας εξυπηρέτηση.

Γυαλί για Παράθυρα

Αν και μερικά νεωτεριστικά Ρωμαϊκά σπίτια στη διάρκεια του πρώτου αιώνος μ.Χ. εκαυχώντο για σχεδόν διαφανείς υαλοπίνακες παραθύρων, λίγο περισσότερο από ένα αιώνα πριν τους θεωρούσαν ακόμη πολυτέλεια. Σήμερα η ετησία παραγωγή υαλοπινάκων για παράθυρα θα μπορούσε ν’ απλωθή σε χιλιάδες μίλια καθώς το αρχαίο αυτό υγρό λεπτύνεται, κόπτεται και πλαισιώνεται για να προμηθεύη φως, ν’ απομονώνη τον ήχο, να κρατή τη θερμότητα μέσα και το κρύο έξω.

Το συνηθισμένο γυαλί των παραθύρων ανελκύεται από ένα κλίβανο ανελκύσεως, που είναι μια μικρή προέκτασις του κλιβάνου τήξεως. Για ν’ αρχίση η παραγωγή, ένα σιδερένιο δικτυωτό εισάγεται στο λυωμένο μίγμα και ανυψώνεται σιγά σιγά. Το λυωμένο γυαλί είναι αρκετά ρευστό για να ρέη, αλλά και αρκετά παχύρρευστο για να προσκολλάται στο σιδερένιο δικτυωτό και ν’ ανυψώνεται καθέτως ως μια συνεχής ταινία! Το δικτυωτό αποχωρίζεται καθώς ηλεκτρικοί κύλινδροι μεταφέρουν το σκληροποιημένο υγρό που ανελκύεται σε μήκος τριάντα ποδών σε μια κοπτική εξέδρα όπου η διά θερμάνσεως γυαλισμένη ταινία κόπτεται σε κανονικές διαστάσεις.

Οι επιφάνειες του επιπέδου γυαλιού που παράγεται μ’ αυτή τη μέθοδο δεν είναι τελείως παράλληλες, και δημιουργούν ελαφρές οπτικές παραμορφώσεις μέσω του γυαλιού. Για οπτικώς καλυτέρους υαλοπίνακες και καθρέφτες το επίπεδο γυαλί, που ανελκύεται από τον κλίβανο, κινείται οριζοντίως σαν μια συνεχής ταινία μήκους χιλίων ποδών μέσω γιγαντιαίων μηχανών λειάνσεως. Τρίβεται και από τις δύο πλευρές συγχρόνως έως ότου επιτευχθή ένα τέλειο επίπεδο. Τότε το επίπεδο αυτό γυαλί κόπτεται σε τεμάχια και γυαλίζεται για να παράσχη μια καθαρή άποψι του δρόμου σ’ έναν αυτοκινητιστή, ή να ενθουσιάση ένα μικρό παιδί όταν βλέπη στο γυαλί την άψογη εικόνα του με τα ροδοκόκκινα μάγουλά του.

Εμβαπτισμένο Γυαλί

Μία νέα επαναστατική κατεργασία για την παραγωγή επιπέδου ποιότητος γυαλιού ανηγγέλθη το 1959. Ονομάσθηκε κατεργασία εμβαπτίσεως και καταργεί τελείως το πολυδάπανο τρίψιμο και γυάλισμα των επιφανειών του γυαλιού.

Το λυωμένο γυαλί ρέει από το καμίνι ως μια συνεχής λωρίδα επάνω στην επιφάνεια μιας κλειστής δεξαμενής γεμάτης από λυωμένο κασσίτερο. Το γυαλί διατηρείται αρκετά καυτό για να εξαφανισθούν όλες οι ανωμαλίες, ενώ οι επιφάνειες γίνονται τέλεια επίπεδες και παράλληλες. Το γυαλί ψύχεται προσεκτικά καθώς προωθείται κατά μήκος αυτού του πλέοντος λουτρού για να βγη ελεύθερο από παραμορφώσεις και με σκληρές επιφάνειες γυαλισμένες με τη θέρμανσι.

Το εμβαπτισμένο γυαλί έγινε δεκτό μ’ ενθουσιασμό, ειδικά από τη βιομηχανία αυτοκινήτων, η οποία απορροφά τα 50 της εκατό όλου του επιπέδου γυαλιού που κατασκευάζεται ετησίως.

Ποικιλία Χρήσεων

Κάθε χρόνο το γυαλί προμηθεύει 29.000.000.000 δοχεία για το κάθε τι, από παιδικές τροφές έως διαβρωτικά οξέα. Κανένα άλλο γνωστό υλικό δεν μπορεί να προσαρμοσθή σ’ αυτές τις ανάγκες όπως μπορεί να γίνη με την αρχαία ανακάλυψι που το καυτό γυαλί μπορεί να πάρη οποιαδήποτε μορφή. Η σύγχρονη τεχνολογία χρησιμοποιεί αυτή την ανακάλυψη για μαζική παραγωγή σε φανταστικό ρυθμό.

Όταν κατασκευάζωνται φιάλες ή δοχεία, κόμποι γυαλιού πέφτουν από τον κλίβανο σε «άδεια καλούπια» τόσο γρήγορα ώστε είναι σχεδόν αόρατοι! Ένα έμβολο πιέζει το γυαλί για να πάρη το σχήμα του αρχικού καλουπιού και το γυαλί μεταφέρεται κατόπιν σ’ ένα «τελειωτικό καλούπι» όπου φυσά πεπιεσμένος αέρας για να του δώση το τελικό του σχήμα. Οι μεταλλικές σιαγόνες αιωρούνται ανοιχτές και βγαίνει έξω το περιεχόμενο, ακόμα πυρωμένο, γύρω στα έξη δευτερόλεπτα από την ώρα που το γυαλί έφυγε από τον κλίβανο!

Μία Αρχαία Τέχνη

Όσο εντυπωσιακές και αν είναι αυτές οι περίπλοκες μηχανές, εκείνο που συναρπάζει τον παρατηρητή είναι ο φυσητής υαλουργός. Χρησιμοποιώντας μερικά απλά εργαλεία και παραδοσιακή επιδεξιότητα μιας αρχαίας τέχνης αυτός ο τεχνίτης μετατρέπει το υγρό σε αντικείμενα περίπλοκου σχήματος και ομορφιάς που δεν μπορεί να επιτύχη η αυτοματοποίησις.

Γυάλινα καλλιτεχνήματα και υπέροχα επιτραπέζια σκεύη είναι τα προϊόντα της «απλής προχείρου εμφυσήσεως.» Η τεχνική αυτού του κλασικού επαγγέλματος ανατρέχει πίσω εκατοντάδες χρόνια. Όταν η Βενετία ήταν η πρωτεύουσα της βιομηχανίας γυαλιού στον δέκατο τέταρτο αιώνα, οι υαλοφυσηταί της μπορούσαν να καταδικασθούν σε θάνατο αν απεκάλυπταν τα μυστικά της τέχνης των. Αργότερα, περίπου στο μέσον του δεκάτου εβδόμου αιώνος, ένα στιλπνό διαφανές γυαλί που ωφείλετο σε πρόχειρη εμφύσησι κατασκευάσθηκε στην Αγγλία. Γνωστός ως πυρόλιθος ή μολύβδινος κρύσταλλος είναι ο τύπος που ζητείται περισσότερο για τα σύγχρονα πολύτιμα αντικείμενα από γυαλί.

Οι υαλοφυσιταί εργάζονται ως ένα «εργαστήριο» από έξη ή επτά άνδρες. Πρώτα ο «συλλέκτης» παίρνει την απαιτούμενη ποσότητα λυωμένου γυαλιού στην άκρη του σιδερένιου σωλήνος του. Περίπου πέντε πόδια μακρύς αυτός ο κοίλος σιδερένιος σωλήνας έχει ένα στόμιο στο ένα άκρο και ένα κόμπο στο άλλο. Σ’ έναν που δεν έχει πείρα αυτός ο σιδερένιος σωλήνας του φυσητού είναι ένας μακρύς χονδροειδής σωλήνας, αλλά για τον τεχνίτη υαλοφυσητή είναι ο αχώριστος σύντροφος ενός καλλιτέχνου και της επιδεξιότητός του.

Ο συλλέκτης διαμορφώνει το θερμό γυαλί κυλώντας το επάνω σ’ ένα μάρμαρο ή κατεργασμένη σιδερένια πλάκα. Ένα φύσημα δια μέσου του σωλήνος δίνει στο γυαλί ένα προκαταρκτικό σχήμα. Διάφοροι εργάται προσθέτουν την επιδεξιότητά των για να διαμορφώσουν το γυαλί περιστρέφοντας τον σωλήνα συνεχώς για να διατηρήση την μαλακή μορφή από το να χάση το σχήμα της. Η αιώρησις του σωλήνος επιμηκύνει το γυαλί· η γρήγορη περιστροφή το επιπεδώνει. Διαμορφωτικά εργαλεία σχηματίζουν ένα άνοιγμα στην άκρη ή σφίγγουν για να σχηματισθή ένας στενός λαιμός, επιπεδώνουν άκρες, στρογγυλεύουν το στόμα και αφαιρούν το περίσσιο γυαλί. Το μέγεθος, το σχήμα και το πάχος εξαρτώνται από τον αέρα που φυσούν μέσα στο γυαλί, από τη γωνία στην οποία κρατείται ο σωλήνας και από τον βαθμό στον οποίον πρέπει να γίνη η ψύξις. Από καιρό σε καιρό πρέπει να βάζουν το γυαλί σ’ ένα κλίβανο αναθερμάνσεως για να διατηρήται αρκετά θερμό ώστε να είναι κατεργάσιμο, περίπου 1.800 βαθμών Φαρενάιτ!

Καθ’ όλη την κατεργασία το άγρυπνο μάτι του αρχιεργάτου κατευθύνει το αντικείμενο της τέχνης του στην τελική του ωραιότητα. Ως αρχιτεχνίτης του εργαστηρίου καταπιάνεται ο ίδιος με τις πιο δύσκολες δουλειές, εμπιστευόμενος στην πολύχρονη επιδεξιότητα που έχει αποκτήσει στο να χρησιμοποιή την αβίαστη και χαριτωμένη κίνησι του γυαλιού για να επιτυγχάνη καθαρές και απαλές γραμμές. Η γνώσις του πού και πώς το γυαλί θα πέση είναι σχεδόν απίστευτη. Όταν η τέχνη του αρχιεργάτου έχη συμπληρωθή και είναι σχεδόν ικανοποιημένος ότι το τεμάχιο είναι τέλειο, τότε τοποθετείται σ’ έναν κλίβανο αποσκληρύνσεως για να κρυώση σιγά σιγά.

Στη διάρκεια της τελικής διαμορφώσεως το γυαλί προσκολλάται σε μια μακριά και στερεά ράβδο από υαλόμαζα συγκολλήσεως που αφήνει ένα σημάδι στη βάσι. Αυτό το σημάδι τρίβεται μαλακά αφήνοντας σε μερικά τεμάχια ένα αβαθές κοίλωμα, το οποίον είναι ενδειξις γνησίου χειροποίητου γυαλιού.

Το αντικείμενο μπορεί να διακοσμηθή με εγκοπές ή με τη δύσκολη τέχνη της χαρακτικής με χάλκινο τροχό. Ο χαράκτης ίσως να χρησιμοποιήση έως πενήντα περιστρεφόμενους τροχούς διαφόρων διαμέτρων, που τροφοδοτούνται με σμυριδόσκονη και λάδι, για να χαράξουν ένα αβαθές σχέδιο που φαίνεται στο μάτι σαν χαμηλό ανάγλυφο. Η λαμπρή ποιότης του γυαλιού αιχμαλωτίζει το φως και το παίζει δια μέσου του αριστουργήματος του χαράκτου. Τέτοια είδη του αρχαίου υγρού με καλαίσθητο σχήμα μπορεί να στοιχίζουν χιλιάδες δολλάρια, υπενθυμίζοντάς μας ότι το γυαλί, μπορεί ακόμη να καταλογισθή σε αξία με τα πολύτιμα κοσμήματα, ακριβώς όπως συνέβαινε πριν από 8.500 χρόνια.—Ιωβ 28:15-19.

Ο βαθμός στον οποίον οι κατασκευές του γυαλιού μπορούν να ποικίλλουν και να ελέγχωνται είναι τόσο μεγάλος ώστε πάνω από 100.000 τύποι έχουν αναπτυχθή για διάφορες χρήσεις. Ποικιλίες του μολυβδούχου κρυστάλλου προμηθεύουν μονωτήρες για ηλεκτρικά κυκλώματα, φώτα «νέον» και, οπτικούς φακούς ακριβείας. Με γυαλί από καθαρό πυρωτικό οξύ γίνονται κάτοπτρα για τηλεσκόπια δορυφόρων και ανταυγαστήρες ακτίνων λέηζερ. Ειδικό γυαλί για ν’ αντέχη στη θερμότητα της επανόδου και στο ψύχος του εξωτερικού διαστήματος εξυπηρετεί τα διαστημικά οχήματα με παράθυρα.

Συνδυασμοί ειδικών τύπων και ειδικής κατεργασίας δίνουν χρωματιστούς γυάλινους άβακας, κύβους οικοδομών και μονώσεις για να διακοσμούν και προστατεύουν τα μοντέρνα, κτίρια. Εμβαπτισμένα και χημικώς σκληρυμένα γυαλιά συντελούν στην ασφάλειά σας. Το χρωματιστό γυαλί προστατεύει τα μάτια σας. Και τώρα οι νέες ποικιλίες του υαλοβάμβακος και της αγγειοπλαστικής με γυαλί παρουσιάζονται σχεδόν με τόσο πλούσια πολυμορφία όσο και οι αρχαίοι γονείς των!

Πραγματικά, αυτό το καταπληκτικό υγρό της αρχαιότητος είναι ο σύγχρονος υπηρέτης σας σε χίλιες μορφές, που ζητεί μόνον να το καθαρίζετε κάπου κάπου ώστε η επιφάνειά του να εξακολουθή να λάμπη.