Πώς η Διαφορά Κλονίζει τον Κόσμο

«ΤΟ έδαφος πάνω στο όποιο στεκόμεθα κλονίζεται. Τα γνωστά μας οροθέσια χάθηκαν,» παραπονέθηκε ο Δυτικογερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος Βάλτερ Σέελ στην ειδική συνεδρίασι του ΟΗΕ, Άλλοτε φαινόταν ότι τα μεμονωμένα έθνη μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματά τους. «Αλλ’ αυτό δεν συμβαίνει πια,» δήλωσε ο Κίσσινγκερ, Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α., απευθυνόμενος πρόσφατα στη Γενική Συνέλευσι του Ο.Η.Ε.

Ο κόσμος που τώρα έχει φθασει στα άκρα των δυνατοτήτων του, έχει δημιουργησει μια νέα και εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των εθνών. Οικονομικές και πολιτικές πιέσεις που επηρέαζαν τον κόσμο τόσο όσο ένας ψύλλος ενοχλεί έναν ελέφαντα, τώρα φαίνεται να χτυπούν με τη δύναμι ενός λιονταριού επάνω σ’ ένα ποντίκι.

«Αν δεν αναγνωρίσωμε την αλληλοεξάρτησί μας,» προειδοποιεί ο Κίσσινγκερ, «ο Δυτικός Πολιτισμός, όπως τον γνωρίζομε, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποσυντεθή» ως αποτέλεσμα ιδιοτελών εθνικιστικών εχθροτήτων. «Ισορροπούμε με λεπτότητα» μεταξύ «κοινής προόδου και κοινής καταστροφής,» προειδοποιεί.

Γιατί; Μερικές διευκρινίσεις θα δείξουν πώς βασικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος μας τώρα κινείται βοηθούν να μεγαλώσουν τα προβλήματα σε φαινομενικά άλυτες κρίσεις. Ας αρχίσωμε με τις . . .

Πηγές Ενεργείας

Ο ξαφνικός τετραπλασιασμός των τιμών πετρελαίου, περισσότερο από κάθε άλλο πράγμα, κλόνισε τον κόσμο ώστε ν’ αναγνωρίση τη νέα του ασφαλή κατάστασι. Το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, που εδρεύει στο Λονδίνο, ανέφερε ότι οι αυξήσεις τιμών είναι «το μεγαλύτερο σοκ, η πιο ισχυρή αίσθησι μίας νέας εποχής από κάθε άλλο γεγονός των προσφάτων ετών.» Η αλυσιδωτή αντίδρασις στην οικονομική δομή του βιομηχανικού κόσμου από αυτή και μόνο την πράξι απειλεί να την συντρίψη, όπως είπαν καθαρά μερικοί πολιτικοί ηγέται.

Άλλα το πετρέλαιο είναι μόνο ένα σύμπτωμα της διαφθοράς που υποβόσκει στην παγκόσμια αγορά φυσικών πηγών ενεργείας. Αυτό που κάποτε ήταν «αγορά του πελάτου» πριν από το σημείο καμπης, ξαφνικά έγινε «αγορά του πωλητού» όπου προμηθευταί πρώτων υλών χρεώνουν σχεδόν όσο θέλουν.

Εφόσον η ευημερία πολλών εθνών έχει βασισθή στο να έχουν πολλές φθηνές πρώτες ύλες από μερικές υποανάπτυκτες χώρες, και μόνο αυτή η αλλαγή απειλεί ολόκληρο τον τρόπο ζωής τους. «Η Ευρώπη που τώρα πρέπει να κτίσωμε είναι μια Ευρώπη πενίας [μεγάλης φτώχειας],» θρηνολογεί ο Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ ντ’ Εσταίν.

Οικονομικά

Στενά συνδεδεμένη με την ενεργειακή κρισι είναι η οικονομική. Ο χειρότερος παγκόσμιος πληθωρισμός της ιστορίας ξαφνικά μας αγγίζει όλους. Αισθάνεσθε τ’ αποτελέσματα κάθε φορά που πηγαίνετε να ψωνίσετε. Ο πληθωρισμός στις βιομηχανικές χώρες σαν σύνολο έφτασε πρόσφατα σ’ έναν ρυθμό τετραπλάσιο εκείνου της δεκαετίας του 1960. Συγχρόνως αυτές οι χώρες έχουν μόλις «υποστή την πιο σημαντική επιβράδυνσι [οικονομικής] αναπτύξεως που έγινε ποτέ,» παρατηρεί μια πρόσφατη έκθεσις του διεθνούς Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξι.

Η πάλη να συμβαδίσωμε απλώς με τις γοργά επιταχυνόμενες τιμές και ανάγκες έχει ρίξει ξαφνικά πολλά έθνη βαθειά στη χρεωκοπία. «Εμείς οι τράπεζες έχομε εξαντλήσει τα όριά μας για να χρηματοδοτήσωμε την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Βρεταννία και άλλους,» προειδοποιεί ο τέως γενικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Πιέρ-Πωλ Σβάιτσερ.

Η οικονομία των ΗΠΑ δεν είναι άτρωτη. Το συνολικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος των ΗΠΑ είναι τώρα πάνω από έξη φορές μεγαλύτερο απ’ όσο ήταν στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου «και τα μεγαλύτερα κέρδη έγιναν από το 1960,» σημειώνει το περιοδικό Μπίζνες Γουήκ.

Η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί τόσο διαφορετικά τώρα ώστε οι περισσότεροι οικονομολόγοι παραδέχονται ότι οι περίφημες ιδέες τους για «τέλεια συντονισμένες» εθνικές οικονομίες έγιναν ξαφνικά άχρηστες. Έτσι, το Μπίζνες Γουήκ προλέγει ότι και αν ακόμη ο κόσμος αποφύγη την οικονομική «καταστροφή, . . . δεν υπάρχει τρόπος ν’ αποφύγη την αλλαγή.» Τι είδους «αλλαγη;»

Για πρώτη φορά, πολλές αξιοσέβαστες αυθεντίες προλέγουν ότι οι καταρρέουσες οικονομίες του «ελεύθερου κόσμου» θα προκαλέσουν δικτατορικές η Κομμουνιστικές λύσεις και την απώλεια των προσωπικών ελευθεριών.

Τρόφιμα

Στενά συνδεδεμένη με τα εκρηκτικά ενεργειακά και οικονομικά προβλήματα είναι επίσης και η κρίσις των τροφίμων. «Η ιστορία αναφέρει περισσότερο οξείες ελλείψεις [τροφίμων] σε μεμονωμένες χώρες,» λέγει μια έκθεσις προς την Παγκόσμια Διάσκεψι Τροφίμων του Ο.Η.Ε., «αλλ’ είναι αμφίβολο αν μια τέτοια κρίσιμη κατάστασις τροφίμων υπήρξε ποτέ τόσο παγκόσμια.» Και ο οικονομολόγος Ντον Πάαρλμπεργκ του Υπουργείου Γεωργίας των Η.Π.Α. βεβαιώνει ότι «είναι εμφανές ότι βρισκόμαστε σε κάποιου είδους σημείο κάμψεως» για τη γεωργία. Γιατί τώρα;

Διαφορετικές γεωργικές μέθοδοι. Η σύγχρονη καλλιέργεια εξαρτάται από την ενέργεια—για τα λιπάσματα, τα τρακτέρ, τις αντλίες νερού, τα ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα, τις μεταφορές κλπ. Ένας τόννος λιπάσματος μπορεί να σημαίνη έως 10 τόννους σιτηρών σε πολλές περιοχές. Οι ξαφνικές ενεργειακές ελλείψεις και οι υψηλές τιμές έπληξαν σκληρά εκεί που χρειάζονται περισσότερο τέτοιες μέθοδοι και οι γεωργοί δεν μπορούν να τις αντιμετωπίσουν από οικονομικής πλευράς. Οι πρόσφατες μαζικές απώλειες της σοδειάς στη Βόρειο Ινδία, επί παραδείγματι, θα μπορούσαν να είχαν ελαττωθή αν υπήρχε συνεχής παροχή ενεργείας για τις αρδευτικές αντλίες.

Διαφορετική ποσότης αποθέματος σιτηρών. Η ξαφνική εξαφάνισις των προηγουμένων τεραστίων αποθεμάτων έχει ήδη οδηγήσει τις τιμές των γεωργικών προϊόντων αρκετές φορές ψηλότερα από τα προηγούμενα επίπεδα. Τώρα το Υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α. προβλέπει τη μείωσι της παγκοσμίου παραγωγής που «πιθανόν να έχη ως αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωσι των παγκοσμίων αποθεμάτων σιτηρών» το 1975. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν πως δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για αυταπάτη. «Για πρώτη φορά σε 50 χρόνια δεν υπάρχει ούτε μια χώρα με αρκετά τρόφιμα ώστε να σώση τις πεινασμένες ορδές,» αν υπάρξη ανομβρία, φοβάται ένας βουλευτής των Η.Π.Α. Και υπάρχουν τουλάχιστον δύο δισεκατομμύρια περισσότερα στόματα να τραφούν τώρα, διπλάσια από όσα ήσαν προ 50 ετών!

Διαφορετικές καιρικές συνθήκες. Οι κλιματολογικές ανατροπές υπήρξαν βασική αιτία για τα πρόσφατα μειωμένα αποθέματα τροφίμων. Τι ελπίδα υπάρχει για την επιστροφή σε πιο ευνοϊκούς καιρούς για τη γεωργία; «Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο καιρός στη διάρκεια των 15 περίπου ετών πριν το 1972 ήταν ο καλύτερος για σοδειές που υπήρξε ποτέ στον προηγούμενο ενάμισυ αιώνα,» μας υπενθυμίζει ο ειδικός μετεωρολόγος Ρηντ Α. Μπράυσον. «Οι πιθανότητες να επανέλθη είναι μια στις 10.000 περίπου.»

Μετά την εξέτασι των προηγουμένων γεννάται το ερώτημα: Πώς μπορεί ένας κόσμος που επί χιλιάδες έτη έπρεπε να θρέψη και να φροντίση τον πληθυσμό του και απέτυχε—εκτός από λίγους ευνοημένους—να ελπίζη ποτέ να το κάμη όταν, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, μέσα σε τριάντα πέντε μόνο χρόνια θα πρέπει να θρέψη το διπλάσια του σημερινού αριθμού;

Ακόμη και τώρα μερικές αυθεντίες εξετάζουν για πρώτη φορά μια φρικιαστική λύσι—εθνική διαλογη—την τακτική του να δίνουν βοήθεια πρώτα στα έθνη που έχουν περισσότερες πιθανότητες επιβιώσεως. Έτσι αν επέλθη μια παγκόσμια πείνα, έθνη ολόκληρα θα παραμερισθούν από τους προμηθευτάς τροφίμων χάριν εκείνων που θεωρούνται πιο ικανά για να ζήσουν. Πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι τα παραγωγικά έθνη ίσως αντιμετωπίσουν αυτή τη σκληρή ηθική απόφασι μέσα σ’ ένα χρόνο.

Οι Παγκόσμιοι Ηγέται Αντιδρούν

Αυτές οι κρίσεις μαζί με πρωτοφανή φτώχεια, μόλυνσι και άλλα, κλονίζουν τους περισσότερους εθνικούς ηγέτες ώστε ν’ αναγνωρίσουν ότι αντιμετωπίζουν κάτι διαφορετικό από ό,τι αντιμετώπιζαν μόλις προ ολίγων ετών. Η ίδια τους η αντίδρασις είναι η πιο χτυπητή απόδειξις της αλλαγής. Για πρώτη φορά, εθνικοί ηγέται κάνουν πρωτοφανείς κινήσεις για διεθνή συνεργασία σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να σώσουν τους εαυτούς των.

Τονίζοντας αυτό το σημείο, ο Πρόεδρος Φορντ είπε πρόσφατα στη Γενική Συνέλευσι του Ο.Η.Ε. ότι τα «έθνη ωθούνται να διαλέξουν μεταξύ συγκρούσεως και συνεργασίας,» και ότι τώρα «περισσότερο από κάθε καιρό στην Ιστορία του ανθρώπου, τα έθνη—πρέπει να στραφούν στην διεθνή συνεργασία» για να διαχειρισθούν σωστά τις πηγές ενεργείας των.

Αλλά μήπως ωθούνται αυτές οι κινήσεις από κάποια νέα αγάπη που έχουν τα έθνη μεταξύ τους; Όχι. Είναι μόνον «η σοβαρότης της καταστάσεως,» απαντά ο Γενικός Γραμματεύς του Ο.Η.Ε. Βάλντχαϊμ που μπορεί να φέρη αυτές τις εξελίξεις στις διεθνείς σχέσεις, που κάθε εκκλησι στη λογική και την καλή θέλησι δεν μπόρεσε ως τώρα να επιτύχη.»

Πρέπει να παραδεχθούμε λοιπόν, ότι κάθε ενωμένη δραστηριότης μεταξύ των εθνών είναι βασισμένη σε ένα επισφαλές θεμέλιο ιδιοτέλειας και αυτοσυντηρήσεως, όχι σε γνήσιο ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπό μας και για δίκαιες αρχές. Θα επιτύχουν οι προσπάθειες που βασίζονται σε τέτοιες βάσεις;