Πώς Βλέπετε τους Ηλικιωμένους;
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ εποχή μας έχει δει πολλές ραγδαίες αλλαγές. Ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η άποψις των ανθρώπων για τους ηλικιωμένους. Κάποτε, ο σεβασμός για τους ηλικιωμένους ήταν σχεδόν παγκόσμιος. Αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο σήμερα. Μια εντελώς αντίθετη τάσι σ’ αναπτύσσεται σε πολλές χώρες. Σχετικά μ’ αυτό, ένας ηλικιωμένος καθηγητής κολλεγίου παρετήρησε τα εξής:
«Το γήρας αποτελεί ασθένεια στην Αμερική. Ο ηλικιωμένος γίνεται λεπρός, τοποθετείται σ’ ένα ίδρυμα, ή, αν είναι τυχερός και πλούσιος, σε μια ακριβή παροικία, μακριά από τους άλλους ανθρώπους.»
Μια έρευνα μαθητών που έγινε από το Γεροντολογικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Μαίρυλαντ, διεπίστωσε ότι οι νεαροί συνήθως θεωρούσαν τους ηλικιωμένους «άρρωστους, λυπημένους, κουρασμένους, βρώμικους και άσχημους.» Είναι τραγικό σημείο των καιρών μας, το ότι οι νέοι σέβονται όλο και λιγώτερο τους ηλικιωμένους. Και ακόμη πιο τραγικό είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά δεν θεωρούν υποχρέωσί τους να φροντίσουν τους ηλικιωμένους γονείς τους.
Εν τούτοις, αυτή η τάσις ήταν κάτι που πολλοί περίμεναν, τουλάχιστον εκείνοι που παρακολουθούν τα γεγονότα που συμβαίνουν στις ημέρες μας υπό το φως των Βιβλικών προφητειών. Η Αγία Γραφή προείπε ότι στις ημέρες μας, σ’ αυτές τις «έσχατες ημέρες» αυτού του παρόντος πονηρού συστήματος πραγμάτων, πολλοί θα ήσαν «φίλαυτοι, . . . απειθείς εις τους γονείς, αχάριστοι, ανόσιοι άσπλαγχνοι.»—2 Τιμ. 3:2-5.
Η Άποψις του Θεού για τους Ηλικιωμένους
Είναι πολύ ενδιαφέρον και ουσιώδες να δούμε πώς ο Θεός βλέπει τους ηλικιωμένους.
Όταν ο λαός του αρχαίου Ισραήλ βρισκόταν σε σχέσι διαθήκης με τον Θεό είχε λάβει την εντολή: «Ενώπιον της πολιάς θέλεις προσηκόνεσθαι και θέλεις τιμήσει το πρόσωπον του γέροντος και θέλεις φοβηθή τον Θεόν σου.» (Λευιτ. 19:32) Επομένως, ο σεβασμός προς τους ηλικιωμένους ήταν ένα ιερό καθήκον, και συνδεόταν με την υποταγή στον Θεό. Ομοίως, ο απόστολος Παύλος είπε: «Πρεσβύτερον μη επιπλήξης [ακόμη κι όταν σφάλη] αλλά πρότρεπε ως πατέρα . . . . τας πρεσβύτερας ως μητέρας.»—1 Τιμ. 5:1, 2.
Ο κατάλληλος σεβασμός για τους γονείς ήταν μια από τις Δέκα Εντολές, η πέμπτη, η οποία έλεγε τα εξής: «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου δια να γείνης μακροχρόνιος επί της γης, την οποίαν σοι δίδει Κύριος ο Θεός σου.» (Έξοδ. 20:12) Προσέξτε, επίσης, τα επόμενα εδάφια που δείχνουν τη σκέψι του Θεού σχετικά με τη σχέσι των παιδιών με τους γονείς τους:
«Υπάκουε τον πατέρα σου όστις σε εγέννησε· και μη καταφρόνει την μητέρα σου, όταν γηράση.»—Παροιμ. 23:22.
«Όστις ατιμάζει τον πατέρα και απωθεί την μητέρα, είναι υιός προξενών αισχύνην και όνειδος.»—Παροιμ. 19:26.
«Τον οφθαλμόν, όστις εμπαίζει τον πατέρα αυτού και καταφρονεί να υπακούση εις την μητέρα αυτού, οι κόρακες της φάραγγος θέλουσιν εκβάλει και οι νεοσσοί των αετών θέλουσι φάγει.»—Παροιμ. 30:17.
«Και όστις πατάξη τον πατέρα αυτού ή την μητέρα αυτού, θέλει εξάπαντος θανατωθή. Και όστις κακολογή τον πατέρα αυτού ή την μητέρα αυτού, θέλει εξάπαντος θανατωθή.»—Έξοδ. 21:15, 17.
Σήμερα δεν είμαστε κάτω από τον Μωσαϊκό νόμο μ’ αυτές τις διατάξεις. (Ρωμ. 6:14· Κολοσ. 2:13, 14) Εν τούτοις, αυτές οι διατάξεις μάς διδάσκουν ασφαλώς πόσο ουσιώδες είναι αυτό το ζήτημα για τον Θεό.
Σεβασμός σε Άλλους Πολιτισμούς
Ακόμη και μεταξύ πολλών αρχαίων εθνών τα οποία δεν εκυβερνώντο από τους νόμους του Θεού, οι ηλικιωμένοι απελάμβαναν κατάλληλο σεβασμό. Οι νέοι της αρχαίας Αιγύπτου εδιδάσκοντο να σηκώνωνται μπροστά στους ηλικιωμένους σαν ένδειξι τιμής, παραχωρώντας σ’ αυτούς την πρώτη θέσι. Οι νέοι της αρχαίας Ελλάδας εδιδάσκοντο να σιωπούν με σεβασμό ενώπιον των ηλικιωμένων.
Σε μερικά μέρη του κόσμου σήμερα, οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να απολαμβάνουν μεγάλη εκτίμησι. Σ’ ένα τμήμα της Σοβιετικής Ενώσεως που πολλοί ζουν πάνω από 100 χρόνια, λέγεται ότι ένας παράγων που συμβάλλει στη μακροζωία τους είναι ο σεβασμός που τους δείχνουν οι άλλοι. Αισθάνονται ότι είναι χρήσιμοι και επιθυμητοί, ότι κατέχουν μια αξιοπρεπή θέσι στην κοινωνία.
Παλαιότερα στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι ηλικιωμένοι συνήθως απελάμβαναν σεβασμό και υπακοή. Οι γονείς φρόντιζαν τα παιδιά τους και, όταν τα παιδιά μεγάλωναν, ήταν ευνόητο ότι εκείνα θα φρόντιζαν για τους γονείς τους.
Σχετικά με την τάσι που επικρατεί σήμερα προς τους ηλικιωμένους σε μια πόλι, η εφημερίδα Νταίλυ Νιους της Νέας Υόρκης έκανε την εξής παρατήρησι:
«Περιέργως, είναι πλεονέκτημα σ’ αυτό το στάδιο της ζωής [στα γηρατειά], το να είσαι μαύρος ή Ισπανός στη Νέα Υόρκη. Οι μαύροι και οι Ισπανοί φροντίζουν για τους ηλικιωμένους τους.
«Οι λευκοί γενικά δεν το κάνουν αυτό, και ευθύνονται για πολλά από τα 300.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, που ζουν μόνα σε νοικιασμένα διαμερίσματα ή σε άθλια ξενοδοχεία και σε δωμάτια σπιτιών.»
Ασφαλώς, οι ηλικιωμένοι χρειάζονται το αίσθημα ότι είναι επιθυμητοί, ότι οι άλλοι τους αγαπούν. Αν δεν το αισθάνωνται αυτό, μπορεί να παραιτηθούν από τη ζωή. Ο Δρ Αμώς Τζόνσον, της Αμερικανικής Ακαδημίας των Οικογενειακών Γιατρών, είπε τα εξής:
«Έχω δει ηλικιωμένους σε μια λογικά υγιά κατάστασι οι οποίοι, όταν τοποθετούνται στην απομόνωσι στη φροντίδα κάποιου ιδρύματος, χάνουν τελείως το ενδιαφέρον τους για τη ζωή.
«Αρνούνται να επικοινωνήσουν, αρνούνται να φάνε, γίνονται τελείως κλινήρεις, φθίνουν και πεθαίνουν. Αυτή είναι μια ασθένεια που ονομάζεται ‘απομόνωσις’ και πρέπει να χαρακτηρίζεται έτσι στο πιστοποιητικό θανάτου.»
Κρυμμένος Θησαυρός
Οι νέοι που δείχνουν ενδιαφέρον για τους ηλικιωμένους αποκτούν συχνά πλούσιες εμπειρίες. Ένας μεσήλικας παρετήρησε ότι μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες, επωφελείς, «χρυσές» ώρες της ζωής του ήσαν εκείνες που πέρασε συντροφιά με τους ηλικιωμένους.
Πώς μπορεί να συμβή αυτό; Οι ηλικιωμένοι έχουν ζήσει περισσότερο, έχουν συνήθως αντιμετωπίσει πολύ περισσότερα πράγματα στη ζωή. Οι απόψεις τους και οι αναμνήσεις τους μπορεί να είναι πολύτιμες. Και είναι ιδιαίτερα επωφελείς όταν ένα ηλικιωμένο άτομο έζησε τη ζωή του σε αρμονία με τους νόμους και τις αρχές του Θεού. Γι’ αυτά τα ηλικιωμένα άτομα, η Αγία Γραφή λέγει: «Η πολιά είναι στέφανος δόξης, ευρισκομένη εν τη οδώ της δικαιοσύνης.»—Παροιμ. 16:31.
Οι ηλικιωμένοι μπορούν να είναι σαν κρυμμένος θησαυρός. Αλλά ένας θησαυρός, για να είναι χρήσιμος, πρέπει ν’ ανακαλυφθή και να χρησιμοποιηθή. Η αστείρευτη πηγή πληροφοριών, σοφίας και απόψεων των ηλικιωμένων χρειάζεται ν’ ανοιχθή. Έτσι, τα παιδιά, οι έφηβοι, οι ενήλικες νέοι και οι μεσήλικες καλά θα κάνουν ν’ ανταλλάσσουν απόψεις με τους μεγαλυτέρους τους. Και αν οι ηλικιωμένοι είναι απρόθυμοι να εκφρασθούν, διακριτικά ζητήστε τη γνώμη τους. Μπορεί να εκπλαγήτε όταν διαπιστώσετε πόσο ικανοποιητικό είναι αυτό. Αντιστρόφως, αυτό θα δώση και σ’ αυτούς θάρρος και ηθική ανάστασι.
Δεν είναι μόνο οι καλές συμβουλές και οι πληροφορίες που μπορούν να δώσουν οι ηλικιωμένοι· πολλοί αναστατωμένοι νεαροί έχουν βρει μεγάλη ειρήνη διανοίας με τη συντροφιά των ηλικιωμένων, οι οποίοι συχνά έχουν μια θέρμη, στοργή και κατανόησι πολύ συγκινητική. Ένας καλός λόγος από ένα τέτοιο ηλικιωμένο άτομο μπορεί να βοηθήση στη εξομάλυνσι των προβλημάτων της ημέρας. Αυτός είναι ο λόγος που οι γιαγιάδες και οι παππούδες είναι συνήθως έξοχοι για τον ρόλο της νταντάς.
Αυτό δεν σημαίνει, ότι κάθε ηλικιωμένος λέγει πάντοτε σοφά και εποικοδομητικά λόγια. (Εκκλησ. 4:13) Δεν το κάνουν όλοι αυτό. Κι αυτοί, συχνά μπορεί να έχουν εσφαλμένες απόψεις· αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τους άλλους. Μπορεί, επίσης, να έχουν παραξενιές, όπως συμβαίνει και στους άλλους. Ωστόσο, παρά τις ατέλειές τους, πολλές από τις οποίες παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις λόγο του γήρατος, η άποψις του Θεού είναι ότι αξίζουν την προσοχή μας και τον σεβασμό μας.
Πώς Μπορείτε να Βοηθήσετε
Δύο ηλικιωμένες φίλες ζούσαν σε χωριστά σπίτια στην ίδια πόλι. Μια μέρα έπεσε πολύ χιόνι. Το άλλο πρωί, όταν η μια από τις κυρίες κοίταξε έξω, εξεπλάγη όταν είδε ότι το πεζοδρόμιό της είχε καθαρισθή από το χιόνι.
Η γυναίκα αναρωτιώταν ποιος θα μπορούσε να έχη κάνει αυτή την ευγενική πράξι χωρίς καν να της το πη ή να της ζητήση χρήματα. Τηλεφώνησε στη φίλη της και της είπε το περιστατικό. Αλλά η φίλη της είπε, με την ίδια έκπληξι, ότι και το δικό της πεζοδρόμιο, επίσης, είχε καθαρισθή.
Μετά από βδομάδες, έπεσε πάλι πολύ χιόνι. Το άλλο πρωί, και οι δύο διεπίστωσαν ότι τα πεζοδρόμιά τους είχαν πάλι καθαρισθή. Αργότερα, μια άλλη χιονόπτωσις αναγγέλθηκε και πραγματοποιήθηκε. Εκείνο το βράδυ η μια από τις κυρίες πήγε να κοιμηθή νωρίς και σηκώθηκε στις 6 η ώρα το άλλο πρωί. Όταν κοίταξε έξω από το παράθυρο είδε ένα 12-χρονο αγόρι να φτυαρίζη το χιόνι.
Πόσο χάρηκε αυτή η κυρία και η φίλη της με τη σκέψι ότι υπήρχε κάποιος που ενδιαφερόταν να προσφέρη αυτή την υπηρεσία. Και γιατί τόσο πρωί; Για να μη τον δουν οι ηλικιωμένες κυρίες και αισθανθούν υποχρεωμένες να τον πληρώσουν για την εργασία του! Αυτό το αγόρι πρόσφερε μια μεγάλη υπηρεσία που είχε μεγάλη πρακτική αξία. Είναι ένα δείγμα των πολλών πραγμάτων που μπορούν να κάνουν οι άλλοι για να ελαφρύνουν τα φορτία που συνοδεύουν την προχωρημένη ηλικία.
Διακριτική Βοήθεια
Ταυτόχρονα, όμως, χρειάζεται ισορροπία και διακριτικότης. Δεν πρέπει κανείς να γίνεται φορτικός ή αυταρχικός στην προσφορά βοηθείας, ή και απότομος. Είναι ουσιώδες, όπου είναι δυνατόν, να αισθάνεται το ηλικιωμένο άτομο ότι εξουσιάζει ακόμη τη ζωή του ή της.
Παραδείγματος χάριν, μια μέρα ένας άνδρας είδε μια ηλικιωμένη γυναίκα να μεταφέρη ένα βαρύ πακέτο. Ευγενικά τη ρώτησε: «Μπορώ να σας βοηθήσω, κυρία μου;» Εκείνη χαμογέλασε, τον ευχαρίστησε για την προσφορά του, αλλά αρνήθηκε, λέγοντας: «Όχι, μπορώ να το μεταφέρω μόνη μου.»
Σε μια άλλη περίπτωσι, ένας άνδρας ήταν έτοιμος να διασχίση μια διασταύρωσι μιας πόλεως με πολλή κίνησι στα μέσα του χειμώνα. Είδε μια ηλικιωμένη κυρία που στεκόταν στην άκρη του πεζοδρομίου με μια φοβισμένη όψι στο πρόσωπό της. Κατόπιν, παρατήρησε το πολύ χιόνι και τον πάγο που έπρεπε να περάση. Στράφηκε προς το μέρος της και τη ρώτησε: «Μπορώ να σας βοηθήσω;» Εκείνη αμέσως απάντησε: «Ω, ναι, αν θέλετε!»
Οι Επισκέψεις Σημαίνουν Πολλά
Οι επισκέψεις σε ηλικιωμένα άτομα σημαίνουν πολλά γι’ αυτούς. Όπως είπε ένας ηλικιωμένος για κείνους που κάνουν επισκέψεις: «Δεν μπορούν να ξέρουν τι χαρά δίνουν σε κάποιον του οποίου τα παιδιά και τα εγγόνια βρίσκονται μακρυά.» Μπορεί να έχετε μια ενδιαφέρουσα πείρα να τους πήτε, ή μερικά νέα που μπορεί να είναι πολύτιμα γι’ αυτούς. Εν τούτοις, πολλές φορές, το να είσθε απλώς ένας καλός ακροατής είναι η πιο σπουδαία υπηρεσία που μπορείτε να προσφέρετε.
Ένα άλλο πράγμα που πολλοί ηλικιωμένοι θα εκτιμούσαν όταν η όρασίς τους δεν είναι καλή, είναι να τους διαβάζετε δυνατά. Μπορεί να έχετε κάποια εποικοδομητική είδησι από μια επιστολή που λάβατε, ή μπορεί εκείνοι να έχουν κάτι που θα ήθελαν να τους το διαβάσετε. Μπορείτε να διαβάσετε και να συζητήσετε μαζί ένα μέρος από την Αγία Γραφή. Πολλοί βρίσκουν τις ποικίλες πληροφορίες που δημοσιεύονται στο περιοδικό Ξύπνα!, καθώς επίσης και στο Γραφικό περιοδικό Σκοπιά, ενδιαφέρουσες κι εποικοδομητικές για να τις διαβάζουν δυνατά.
Μερικές φορές, μια μικρή ένδειξις του ενδιαφέροντός σας μπορεί, επίσης, να εκδηλωθή υπό τη μορφή κάποιου δώρου. Μπορεί να είναι κάτι φαγώσιμο ή ένα φυτό, ή ίσως κάτι που φτιάξατε μόνος σας. Μπορεί επίσης να τους κάνετε ένα χρηματικό δώρο, αν βλέπετε ότι υπάρχει ανάγκη. Επίσης, μπορείτε να προσφερθήτε να τους μαγειρέψετε ένα γεύμα, ή ίσως να τους βγάλετε έξω για γεύμα, αν μπορούν να βγουν. Ή μπορεί να χαρούν αν προσκληθούν σε άλλα σπίτια ή συγκεντρώσεις. Προσφερθήτε να τους συνοδεύσετε εκεί. Και όταν φθάσετε, εξακριβώστε αν τους δίδεται η κατάλληλη φροντίδα στη συγκέντρωσι.
Μερικές φορές τα γηρατειά καταλήγουν σε ασθένειες ή αναπηρίες, που εμποδίζουν το άτομο να βγαίνη έξω για να φροντίζη για τα αναγκαία πράγματα, όπως είναι τα ψώνια. Θα ήταν πραγματική καλωσύνη να προσφερθήτε σεις να το κάνετε αυτό, ή να φροντίσετε να το κάνη κάποιος άλλος.
Πράγματι, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούν οι άνθρωποι να βοηθήσουν για να κάνουν τη ζωή πιο ευχάριστη για τους ηλικιωμένους. Αυτό, επίσης, είναι εκδήλωσις του θεόδοτου πνεύματος του ‘δίδειν.’ Βοηθεί και αυτόν που δίνει, επίσης, φέρνοντας περισσότερη ικανοποίησι στη ζωή του ή της, επειδή γνωρίζει ότι έκανε το ορθό. Και συνήθως ο δέκτης δείχνει σ’ αυτούς μεγαλύτερη αγάπη. Ο Ιησούς είπε: «Μακάριον είναι να δίδη τις μάλλον παρά να λαμβάνη.»—Πράξεις 20:35.
Αυτό είναι το πνεύμα που βρισκόταν πίσω από την καλή πράξι που έκανε το 12-χρονο αγόρι στις δύο ηλικιωμένες γυναίκες όταν καθάρισε το χιόνι από τα πεζοδρόμιά τους. Είχε μάθει μια τέτοια θεοσεβή άποψι από την εκπαίδευσι που είχε λάβει από τις αρχές της Βίβλου, σαν γιος ενός Μάρτυρα του Ιεχωβά. Ο πατέρας του τον είχε διδάξει ότι το να είναι δούλος του Θεού περιλαμβάνει καλά έργα καθώς και πίστι στον Θεό.—Ιακ. 2:26.
Οικονομική Βοήθεια
Σε πολλές χώρες, υπάρχουν διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν οικονομική βοήθεια, και θα ήταν κατάλληλο να τις χρησιμοποιή κανείς.
Μερικές φορές, όμως, η οικονομική βοήθεια απ’ έξω δεν είναι αρκετή, ή δεν υπάρχει καθόλου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ποια οικονομική υποχρέωσι έχουν, ιδιαίτερα, τα παιδιά προς τους ηλικιωμένους γονείς τους, ακόμη και στους παππούδες τους; Σχετικά μ’ αυτό το σπουδαίο ζήτημα, ο Λόγος του Θεού λέγει τα εξής:
«Εάν δε τις χήρα έχη τέκνα ή έκγονα, ας μανθάνωσι πρώτον να καθιστώσιν ευσεβή τον ίδιον αυτών οίκον και να αποδίδωσιν αμοιβάς εις τους προγόνους αυτών. Διότι τούτο είναι καλόν και ευπρόσδεκτον ενώπιον του Θεού.
«Αλλ’ εάν τις δεν προνοή περί των εαυτού και μάλιστα των οικείων [όπως οι ηλικιωμένοι γονείς ή παππούδες], ηρνήθη την πίστιν και είναι απίστου χειρότερος.»—1 Τιμ. 5:4, 8.
Το να λέγη κανείς ότι δεν είναι υποχρεωμένος να δεχθή το φορτίο των ηλικιωμένων, στην πραγματικότητα, είναι ανόητο. Οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά τους με πολλούς τρόπους. Επί 18 ως 20 χρόνια, ή και περισσότερο, τα παιδιά εξαρτώνται από τους γονείς τους για τροφή, στέγη, ενδυμασία, μόρφωσι, χρήματα και άλλα πράγματα. Περιλαμβάνεται, επίσης, και η φροντίδα των γονέων προς τα παιδιά όταν ήσαν βρέφη καθώς επίσης και όταν ήσαν άρρωστα. Γιατί, λοιπόν, πρέπει τα παιδιά, όταν μεγαλώσουν, να θεωρούν κακό ν’ αναλάβουν την ευθύνη να φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους;
Φυσικά, μπορεί να έλθη καιρός, οπότε δεν είναι δυνατόν να παρέχεται προσωπική φροντίδα για τις ανάγκες ενός ηλικιωμένου, αν αυτός ο ηλικιωμένος προσβληθή από κάποια ασθένεια ή αναπηρία. Ίσως να του προσφερθή φροντίδα σε μία ιδιωτική κλινική, που έχει αυτή την ειδικότητα. Αν αυτό γίνη απαραίτητο, τότε πρέπει να επισκέπτωνται τον ηλικιωμένο συχνά. Δεν είναι ευχάριστο να περνά κανείς τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια ιδιωτική κλινική.
Θα συνεχίση η μοίρα των ανθρώπων να περιλαμβάνη πάντοτε τα γηρατειά, ίσως τελικά την αναγκαστική ακινησία στο κρεββάτι, και τη στέρησι της δυνατότητος να ασχολούνται σε δραστηριότητες που κάποτε απολάμβαναν, με τελικό αποτέλεσμα πάντοτε τον θάνατο;