Το Διαζύγιο Πράγματι Έχει Θύματα

ΑΝ ΠΙΣΤΕΥΑΤΕ όλα όσα έχουν γράψει για το διαζύγιο οι «ειδικοί» τις τελευταίες δεκαετίες, ίσως να καταλήγατε στο συμπέρασμα ότι, στις σύγχρονες περιπτώσεις διαζυγίων, κανένας δεν φταίει και κανένας δεν πληγώνεται.

Πολλοί γονείς προχώρησαν με ελαφριά καρδιά στο διαζύγιο, ακούγοντας μερικές ευρέως αποδεκτές, στερεότυπες φράσεις, λόγου χάρη: Το διαζύγιο είναι καλύτερο για τα παιδιά απ’ ό,τι ένας δυστυχισμένος γάμος· απλώς να περιμένετε να φτάσουν τα παιδιά ‘στην κατάλληλη ηλικία’ για να μην πληγωθούν· τα παιδιά ξεπερνούν εύκολα το τραύμα μέσα σε λίγα μόνο χρόνια.

Μερικοί υποστηρίζουν αυτές τις αισιόδοξες απόψεις. Για παράδειγμα, οι συγγραφείς Σούζαν Τζέτλμαν και Τζάνετ Μάρκοβιτς θεωρούν ότι «ο μύθος του παιδιού που έχει υποστεί συναισθηματική βλάβη» είναι υπερβολή. Αυτές υποστηρίζουν ότι το διαζύγιο δεν προκαλεί κατ’ ανάγκην τραύματα στα παιδιά, αν οι γονείς ‘το χειριστούν με ώριμο τρόπο’. Μάλιστα προβάλλουν το επιχείρημα ότι το διαζύγιο των γονέων μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να τα βγάλουν πέρα με το δικό τους διαζύγιο κάποια μέρα! Οι ίδιες ισχυρίζονται: «Εκείνο που πραγματικά θα έπρεπε να αλλάξει είναι ο θεσμός του γάμου και αυτός καθαυτός ο μύθος που μιλάει για προσκόλληση στον οικογενειακό βίο».—Πώς να Βρείτε το Θάρρος να Πάρετε Διαζύγιο (The Courage to Divorce).

Αλλά είναι βάσιμοι τέτοιοι κυνικοί ισχυρισμοί; Σ’ έναν κόσμο στον οποίο ο αριθμός των διαζυγίων φτάνει στα ύψη, ποιο είναι το πραγματικό κόστος του διαζυγίου για τα παιδιά; Είναι αλήθεια ότι δεν πληγώνεται κανένας;

Τρομερό Τίμημα

Το 1971, οι Αμερικανίδες ερευνήτριες Τζούντιθ Γουολερστάιν και Τζόαν Μπέρλιν Κέλι άρχισαν μια έρευνα-ορόσημο σχετικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του διαζυγίου στις οικογένειες. Διάλεξαν 60 οικογένειες που ζούσαν τον εφιάλτη του διαζυγίου. Συνολικά, αυτές οι οικογένειες είχαν 131 παιδιά ηλικίας από 2 ως 18 ετών. Οι ερευνήτριες διαπίστωσαν, προς μεγάλη τους έκπληξη, ότι το διαζύγιο σχεδόν ποτέ δεν αποτελούσε ανακούφιση για τα παιδιά. Αυτό αλήθευε ακόμα και όταν ο γάμος των γονέων τους δεν ήταν ποτέ ευτυχισμένος. Το διαζύγιο είχε προκαλέσει στα παιδιά μεγάλη αναστάτωση.

Μήπως αυτές οι συνέπειες δεν ήταν παρά ένα βραχύβιο τραύμα; Δυστυχώς, όχι. Έπειτα από πέντε χρόνια, το 37 τοις εκατό των παιδιών είχαν κατάθλιψη, μέτρια μέχρι και σοβαρή. Τα περισσότερα απ’ αυτά εξακολουθούσαν να ελπίζουν ότι οι γονείς τους θα ξανάσμιγαν—ακόμα κι αν εκείνοι είχαν ξαναπαντρευτεί! Ύστερα από 10 ή ακόμα και 15 χρόνια, σχεδόν τα μισά από τα παιδιά που είχαν συμπεριληφθεί στην έρευνα «έφτασαν στην ενηλικίωση ως νεαροί άντρες και γυναίκες που ήταν ταραγμένοι, δεν είχαν επιδόσεις ανάλογες με τις δυνατότητές τους, συνήθιζαν να αποδοκιμάζουν τον εαυτό τους και, μερικές φορές, διακατέχονταν από θυμό».

Αυτά τα αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με τις καθιερωμένες απόψεις. Όπως γράφει η Γουολερστάιν: «Τα πορίσματά μας ήταν εντελώς αντίθετα με τις προσδοκίες μας. Αυτά τα νέα ήταν δυσάρεστα για πολλούς ανθρώπους, και λάβαμε επιστολές γεμάτες θυμό από θεραπευτές, γονείς και δικηγόρους που έλεγαν ότι αναμφίβολα κάναμε λάθος».

Αλλά τα παιδιά δεν έλεγαν ψέματα· και άλλες έρευνες επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα των Γουολερστάιν και Κέλι. Το Περιοδικό των Κοινωνικών Υποθέσεων (The Journal of Social Issues) σημείωσε ότι οι περισσότεροι ειδικοί, λόγου χάρη οι επιστήμονες που ασχολούνται με θέματα συμπεριφοράς, «πιστεύουν ότι ο χωρισμός των γονέων και η διάλυση του γάμου έχουν μια βαθιά αρνητική επίδραση τόσο στα μικρά παιδιά όσο και στους εφήβους». Το ίδιο περιοδικό πρόσθεσε ότι αυτές οι απόψεις «έχουν, σε μεγάλο βαθμό, τεκμηριωθεί», και παρέθεσε πορίσματα όπως τα ακόλουθα: Το ποσοστό νεανικής εγκληματικότητας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς είναι μεγαλύτερο ανάμεσα στα παιδιά διαζευγμένων γονέων απ’ ό,τι στα παιδιά που ζουν σε αδιαίρετες οικογένειες· το ποσοστό των παιδιών διαζευγμένων γονέων τα οποία μπαίνουν σε ψυχιατρικές κλινικές μπορεί να είναι και διπλάσιο από εκείνο των παιδιών που ζουν σε αδιαίρετες οικογένειες· το διαζύγιο είναι ίσως η κυριότερη αιτία κατάθλιψης στην παιδική ηλικία.

Τι Γίνεται με τα Μεγαλύτερα Παιδιά;

Τα μεγαλύτερα παιδιά δεν αντιμετωπίζουν το διαζύγιο πολύ καλύτερα απ’ ό,τι τα μικρότερα. Οι έφηβοι, των οποίων οι γονείς παίρνουν διαζύγιο, νιώθουν μια βαθιά απογοήτευση που τους κάνει να βλέπουν με καχυποψία το γάμο και άλλους θεσμούς, όπως είναι το σχολείο. Μερικοί συμπεραίνουν ότι δεν μπορούν να βασιστούν σε καμιά σχέση, ότι όλες οι σχέσεις είναι καταδικασμένες να διαλυθούν κάποια μέρα και να καταλήξουν στην προδοσία και στην απιστία.

Έτσι μερικοί έφηβοι, μπερδεμένοι απ’ όλα αυτά, φτάνουν στα άκρα όταν παίρνουν διαζύγιο οι γονείς τους. Μερικοί αρχίζουν τα ναρκωτικά, άλλοι ξεπέφτουν στις αχαλίνωτες σεξουαλικές σχέσεις κι άλλοι φεύγουν από το σπίτι. Άλλοι πάλι, ενώ στην αρχή δείχνουν ότι αντιμετωπίζουν καλά το διαζύγιο, στην πραγματικότητα εκδηλώνουν την αντίδρασή τους καθυστερημένα. Ίσως δεν είναι σύμπτωση το ότι, όπως σημείωσε το περιοδικό Δε Ουασινγκτόνιαν (The Washingtonian), παράλληλα με την αύξηση στα διαζύγια παρατηρείται μεταξύ των εφήβων αύξηση στις διαταραχές της διατροφής, ακόμα και στις αυτοκτονίες.

Έτσι, οι γονείς που περιμένουν τον κατάλληλο καιρό, δηλαδή να φτάσουν τα παιδιά τους ‘στην κατάλληλη ηλικία’ προτού ξεκινήσουν τη διαδικασία του διαζυγίου, ίσως χρειαστεί να περιμένουν πολύ. Δεν φαίνεται να υπάρχει μια μαγική ‘κατάλληλη ηλικία’, στην οποία τα παιδιά ξεπερνούν το διαζύγιο ανεπηρέαστα.a Μάλιστα, στο περιοδικό Η Ψυχολογία Σήμερα (Psychology Today), ο κοινωνιολόγος Νόρβαλ Ντ. Γκλεν εξέφρασε την άποψη ότι τα παιδιά μπορεί να υποφέρουν από τις επιπτώσεις του διαζυγίου οι οποίες «παραμένουν αμείωτες σε όλη τους τη ζωή». Ο ίδιος συμπέρανε: «Πρέπει κανείς να σκεφτεί την ανησυχητική εκδοχή ότι ο αυξανόμενος αριθμός των παιδιών διαζευγμένων γονέων θα οδηγήσει σε αργή, αλλά σταθερή διάβρωση της ευημερίας του πληθυσμού σε όλα τα επίπεδα».

Αλλά όσο δυσάρεστα κι αν είναι αυτά τα πορίσματα, οι έρευνες και οι στατιστικές, δεν σημαίνουν ότι αναπόφευκτα όλα τα παιδιά διαζευγμένων γονέων θα ζήσουν ταραγμένη ζωή. Δείχνουν, πάντως, ότι το διαζύγιο συνεπάγεται έναν πολύ πραγματικό κίνδυνο για τα παιδιά. Το ερώτημα είναι: Πώς μπορούν να προστατευτούν τα παιδιά από τις συνέπειες του διαζυγίου;

Ποια Ελπίδα Υπάρχει για τα Παιδιά;

Η καλύτερη προστασία είναι η πρόληψη. Όπως το διατύπωσε η Δρ Νταϊάν Μέντβεντ στο βιβλίο της Αγωγή Κατά του Διαζυγίου (The Case Against Divorce): «Πρέπει να πάψουμε να επιτρέπουμε στα ιδιοτελή συμφέροντα να αποτελούν τα μόνα κριτήρια για το πόσο κατάλληλο είναι το διαζύγιο». Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για το ότι η εγωπάθεια και η νοοτροπία τού ‘εγώ πρώτος’, που διαποτίζουν τη σύγχρονη κοινωνία, έχουν υπονομεύσει αμέτρητους γάμους. Πώς μπορούν τα αντρόγυνα να καταπολεμήσουν αυτή την επιρροή και να κάνουν το γάμο τους να αντέξει;

Η Αγία Γραφή ισχυρίζεται ότι ο Συγγραφέας της είναι ο Σχεδιαστής του γάμου. Σε επιβεβαίωση αυτού του ισχυρισμού, οι συμβουλές της Αγίας Γραφής για το γάμο αποδεικνύονται πράγματι αποτελεσματικές. Έχουν βοηθήσει εκατομμύρια άντρες και γυναίκες να βελτιώσουν την ποιότητα της οικογενειακής τους ζωής. Η Αγία Γραφή έχει γλιτώσει αμέτρητους γάμους από την αρπάγη του διαζυγίου. Μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματική και για εσάς.b

Δυστυχώς, όμως, δεν μπορεί πάντοτε να αποφύγει ή να προλάβει κανείς το διαζύγιο. Το διαζύγιο αποτελεί μέρος της πραγματικότητας στο σύγχρονο κόσμο. Μερικοί γονείς μαθαίνουν τους κανόνες του Θεού για το γάμο, αφού έχουν ήδη πάρει διαζύγιο. Άλλοι πάλι ζουν πιστά σύμφωνα μ’ αυτούς τους κανόνες, μόνο και μόνο για να τους προδώσει ο ιδιοτελής, ανήθικος σύντροφός τους. Η ίδια η Αγία Γραφή επιβεβαιώνει ότι σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις το διαζύγιο είναι επιτρεπτό. (Ματθαίος 19:9) Αλλά, όπως δίδαξε ο Ιησούς, είναι αδύνατο να πάρει κανείς μια σοφή απόφαση χωρίς πρώτα να ‘λογαριάσει τη δαπάνη’.—Λουκάς 14:28.

Αν το διαζύγιο είναι τετελεσμένο γεγονός, τότε οπωσδήποτε δεν είναι τώρα καιρός να λυγίσετε κάτω από το βάρος της ενοχής και των τύψεων. Τώρα είναι καιρός να απαλύνετε το πλήγμα για τα παιδιά. Αυτό μπορεί να γίνει! Η Δρ Φλόρενς Μπίνενφελντ, που χαίρει αναγνώρισης ως σύμβουλος και μεσολαβήτρια σε υποθέσεις διαζυγίου, διαβεβαιώνει τους διαζευγμένους γονείς: «Δεν είναι απαραίτητο να καταντήσει το διαζύγιο αρχαία ελληνική τραγωδία, στην οποία όλοι πεθαίνουν. Όλοι μπορούν να ζήσουν, και με τον καιρό να συνέλθουν, να γιατρευτούν και να τα πάνε πολύ καλά».—Πώς θα Βοηθήσετε το Παιδί σας να Επιτύχει Μετά το Διαζύγιο (Helping Your Child Succeed After Divorce).

Πώς όμως; Τι μπορούν να κάνουν γονείς, συγγενείς και φίλοι για να βοηθήσουν τα παιδιά διαζευγμένων γονέων;

[Υποσημειώσεις]