Θεός, Σκέψις και Σοφία

♦ Ο Ρ. Φ. Χόρτων, σχολιάζοντας από την Αγία Γραφή το εδάφιο Παροιμίαι 1:7 (ΜΝΚ), «Αρχή σοφίας φόβος Ιεχωβά,» έγραψε στην Βίβλο του Εξηγητού: «Δεν μπορεί να υπάρξη αληθινή γνώσις ή σοφία που δεν αρχίζει από την αναγνώρισι του Θεού. Αυτή είναι μια από τις βεβαιώσεις εκείνες, που δεν είναι ασυνήθεις στα Ιερά Γράμματα, που φαίνονται εκ πρώτης όψεως ότι είναι αυθαίρετα δόγματα, αλλ’ αποδεικνύονται από πλησιέστερη έρευνα ότι είναι έγκυρες δηλώσεις λελογισμένης αληθείας. Αντιμετωπίζομε κατά πρόσωπον σήμερα μια ομολογουμένως αθεϊστική φιλοσοφία. Κατά τις Γραφές, μια αθεϊστική φιλοσοφία δεν είναι διόλου φιλοσοφία, αλλ’ απλώς μωρία: ‘Είπεν ο άφρων εν τη καρδία αυτού, Δεν υπάρχει Θεός’.

♦ »Έχομε σκεπτομένους μεταξύ μας που θεωρούν ως μεγάλη αποστολή των ν’ απαλλαγούν κι από αυτή την ιδέα περί Θεού, διότι τους παρεμποδίζει την πνευματική, κοινωνική και πολιτική πρόοδο. Σύμφωνα με τις Γραφές, το ν’ αφαιρεθή η ιδέα περί Θεού σημαίνει να καταστραφή το κλειδί της γνώσεως και να καταστή αδύνατον κάθε συνεπές σχήμα σκέψεως. Πρόκειται βέβαια για ένα ζήτημα σαφές και οξύ.

♦ »Τώρα, αν αυτό το σύμπαν, του οποίου εμείς αποτελούμε μέρος, είναι μια σκέψις της Θείας διανοίας, ένα έργον της Θείας χειρός, μια σκηνή Θείων ενεργειών, στην οποίαν ο Θεός πραγματοποιεί, με βραδύ ρυθμό, έναν απέραντο πνευματικό σκοπό, αυταπόδεικτον είναι ότι καμμιά απόπειρα κατανοήσεως του σύμπαντος δεν μπορεί να επιτύχη αν αφήνη αυτή τη θεμελιώδη της ιδέα ανεξέταστη· όσο θα ήταν δυνατόν να επιχειρήση ένας να εννοήση μια εικόνα, ενώ αρνείται ν’ αναγνωρίση ότι ο καλλιτέχνης είχε να εκδηλώση κάποιο σκοπό που την εζωγράφισε, ή ότι υπήρξε καν ένας καλλιτέχνης. . . .

♦ »Αλλ’ αν το σύμπαν δεν είναι έργον Θείας διανοίας, ή αποτέλεσμα Θείου θελήματος· αν είναι απλώς ενέργεια μιας τυφλής, άλογης Δυνάμεως, που δεν εννοεί κανένα τέλος, διότι δεν έχει τέλος να εννοήση· αν εμείς, η ασθενής έκβασις μιας μακράς, ασκέπτου εξελίξεως, είμεθα τα πρώτα πλάσματα που εσκέφθησαν ποτέ, και τα μόνα πλάσματα που σκέπτονται τώρα, σε όλο το σύμπαν . . .· έπεται ότι από ένα σύμπαν τόσο παράλογο δεν μπορεί να υπάρξη αληθινή γνώσις για λογικά όντα και για ένα σχέδιο πραγμάτων τόσο άσοφο δεν μπορεί να υπάρξη φιλοσοφία ή σοφία. Κανένας σκεπτόμενος άνθρωπος δεν μπορεί να μην το αναγνωρίση αυτό, αυτή δε είναι η αλήθεια που πιστοποιείται στο εδάφιο. Δεν είναι ανάγκη να ισχυρισθούμε ότι χωρίς να παραδεχθούμε Θεόν δεν μπορούμε να έχωμε γνώσιν ωρισμένου αριθμού εμπειρικών πραγμάτων· αλλ’ αυτό δεν συνιστά μια φιλοσοφία ή σοφία. Είναι ανάγκη να ισχυρισθούμε, ότι χωρίς να παραδεχθούμε Θεόν δεν μπορούμε να έχωμε καμμιά επεξήγησι της γνώσεώς μας ή έλεγχον αυτής· χωρίς να παραδεχθούμε Θεόν η γνώσις μας ποτέ δεν μπορεί να φθάση σε στρογγυλότητα ή πληρότητα που θα μπορούσε να δικαιαλογηθή με το να την καλούμε Σοφία.

♦ »Ή για να θέσωμε το ζήτημα μ’ ένα λίγο διαφορετικό τρόπο: μια σκεπτόμενη διάνοια μπορεί απλώς να συλλάβη το σύμπαν ως ένα προϊόν σκέψεως· αν το σύμπαν δεν είναι προϊόν σκέψεως ποτέ δεν μπορεί να είναι νοητό σε μια σκεπτόμενη διάνοια, και συνεπώς ποτέ δεν μπορεί να είναι με μια αληθινή έννοια το αντικείμενον γνώσεως· το ν’ αρνήται κανείς ότι το σύμπαν είναι προϊόν σκέψεως σημαίνει ν’ αρνήται τη δυνατότητα σοφίας. Διαπιστώνομε, λοιπόν, ότι δεν είναι δόγμα, αλλά μια αλήθεια λογισμού, ότι η γνώσις πρέπει ν’ αρχίζη από την αναγνώρισι Θεού.»