Η Εκπαίδευση στους Βιβλικούς Χρόνους
«Και θέλετε διδάσκει αυτούς εις τα τέκνα σας».—ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ 11:19.
1. Τι δείχνει ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των δούλων του;
Ο ΙΕΧΩΒΑ είναι ο Μεγάλος Εκπαιδευτής. Ποτέ δεν άφησε τους δούλους του σε κατάσταση άγνοιας. Υπήρξε πάντα πρόθυμος να τους μεταδώσει γνώση. Αυτός τους διδάσκει το θέλημά του και τις οδούς του. Επί αμέτρητες χιλιετηρίδες, ο μονογενής του Γιος βρισκόταν στο πλευρό του, αποκομίζοντας συνεχώς γνώση ως ο ‘αρχιεργάτης’ του Θεού. (Παροιμίαι 8:30, ΜΝΚ) Όταν ήταν στη γη, ο Ιησούς δήλωσε: «Καθώς με εδίδαξεν ο Πατήρ μου, ταύτα λαλώ». (Ιωάννης 8:28) Αναφερόμενος στον Θεό ως τον Απαράμιλλο Εκπαιδευτή, ο Ελιού ρώτησε: «Τις διδάσκει ως αυτός;» (Ιώβ 36:22) Ο προφήτης Ησαΐας είπε ότι ο Ιεχωβά είναι ο ‘Μεγάλος Εκπαιδευτής’ του λαού Του και προφήτεψε τα εξής: ‘Πάντες δε οι υιοί σου θέλουσιν είσθαι διδακτοί του Ιεχωβά, και θέλει είσθαι μεγάλη η ειρήνη των υιών σου’. (Ησαΐας 30:20, ΜΝΚ· 54:13) Χωρίς αμφιβολία, ο Ιεχωβά θέλει τα νοήμονα πλάσματά του να είναι διαφωτισμένα και καλά εκπαιδευμένα.
Πατριαρχική Εκπαίδευση
2, 3. (α) Πώς θεωρούσαν οι πιστοί πατριάρχες την εκπαίδευση των παιδιών τους, και ποια οδηγία έδωσε ο Ιεχωβά στον Αβραάμ; (β) Ποιος μεγαλειώδης σκοπός βρισκόταν πίσω από την οδηγία σύμφωνα με την οποία έπρεπε να εκπαιδευτούν οι απόγονοι του Αβραάμ;
2 Ένα από τα βασικά προνόμια που είχε ο οικογενειάρχης στους πατριαρχικούς χρόνους ήταν να διδάσκει τα παιδιά του και το σπιτικό του. Για τους δούλους του Θεού, η εκπαίδευση των παιδιών τους ήταν θρησκευτικό καθήκον. Ο Ιεχωβά είπε σχετικά με το δούλο του τον Αβραάμ: ‘Γνωρίζω αυτόν ότι θέλει διατάξει προς τους υιούς αυτού και προς τον οίκον αυτού, μεθ’ εαυτόν, και θέλουσι φυλάξει την οδόν του Ιεχωβά, δια να πράττωσι δικαιοσύνην και κρίσιν, ώστε να επιφέρη ο Ιεχωβά επί τον Αβραάμ τα όσα ελάλησε προς αυτόν’.—Γένεσις 18:19.
3 Αυτή η θεϊκή δήλωση δείχνει ότι ο Ιεχωβά θεωρούσε την εκπαίδευση πολύ σημαντική. Ο Θεός απαιτούσε από τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ να εκπαιδεύσουν το σπιτικό τους στις δικές Του οδούς δικαιοσύνης και κρίσης, ώστε οι μελλοντικές γενιές να είναι σε θέση να τηρήσουν την οδό του Ιεχωβά. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ιεχωβά θα εκπλήρωνε τις υποσχέσεις του σχετικά με το σπέρμα τού Αβραάμ και την ευλογία ‘όλων των εθνών της γης’.—Γένεσις 18:18· 22:17, 18.
Το Εκπαιδευτικό Σύστημα στον Ισραήλ
4, 5. (α) Τι ήταν αυτό που έκανε το εκπαιδευτικό σύστημα του Ισραήλ να διαφέρει από εκείνο των άλλων εθνών; (β) Ποια άλλη σπουδαία διαφορά περιγράφεται στην Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, και τι ήταν αυτό που χωρίς αμφιβολία συνέβαλε σε αυτή τη διαφορά;
4 Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopaedia Judaica) δηλώνει: «Η Αγία Γραφή είναι η πρωταρχική πηγή από την οποία μπορούμε να αποκτήσουμε κατανόηση αναφορικά με τη διαδικασία της εκπαίδευσης στον αρχαίο Ισραήλ». Ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τον Μωυσή ως τον πρώτο άνθρωπο που δίδαξε τον Ισραήλ. (Δευτερονόμιον 1:3, 5· 4:5) Ο Μωυσής μετέδωσε τα λόγια που του έδωσε ο Ιεχωβά. (Έξοδος 24:3) Έτσι, στην πραγματικότητα, ο Θεός ήταν ο πρωταρχικός Εκπαιδευτής του Ισραήλ. Αυτό και μόνο έκανε το εκπαιδευτικό σύστημα του Ισραήλ να διαφέρει από εκείνο των άλλων εθνών.
5 Το ίδιο εγκυκλοπαιδικό έργο αναφέρει: «Στη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο, η ανώτερη εκπαίδευση ή η εκμάθηση από βιβλία είχε επίσημο χαρακτήρα και περιοριζόταν στην τάξη των γραμματέων, κάτι που δεν φαίνεται να συνέβαινε στον Ισραήλ. Η διαφορά οφειλόταν αναμφίβολα στο απλούστερο σύστημα γραφής που χρησιμοποιούσαν οι Εβραίοι—το αλφαβητικό σύστημα. . . . Δεν πρέπει να παραβλέψουμε τη σπουδαιότητα της αλφαβητικής γραφής στην ιστορία της εκπαίδευσης. Αυτή εισήγαγε την απομάκρυνση από τους παραδοσιακούς πολιτισμούς της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας καθώς και της Χαναάν της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ., πολιτισμούς στους οποίους κύριο ρόλο έπαιζαν οι γραμματείς. Η μόρφωση δεν ήταν πλέον κάτι που προσδιόριζε και χαρακτήριζε αποκλειστικά και μόνο μια τάξη γραμματέων και ιερέων, οι οποίοι ήταν επαγγελματίες, καταρτισμένοι στη δυσνόητη σφηνοειδή και ιερογλυφική γραφή».
6. Ποιες Βιβλικές αποδείξεις δείχνουν ότι, από την αρχή της ιστορίας τους κιόλας, οι Ισραηλίτες ήταν εγγράμματος λαός;
6 Η Αγία Γραφή παρέχει αποδείξεις για το γεγονός ότι οι Ισραηλίτες ήταν εγγράμματος λαός. Πριν ακόμη μπουν στη Γη της Επαγγελίας, τους είχε λεχτεί να γράψουν τους νόμους του Ιεχωβά στους παραστάτες τους και στις πύλες τους. (Δευτερονόμιον 6:1, 9· 11:20· 27:1-3) Αν και αυτή η εντολή ήταν χωρίς αμφιβολία συμβολική, ασφαλώς δεν θα είχε κανένα νόημα για το μέσο Ισραηλίτη αν αυτός δεν ήξερε ανάγνωση και γραφή. Διάφορες περικοπές, λόγου χάρη τα εδάφια Ιησούς του Ναυή 18:9 και Κριταί 8:14, ΜΝΚ, δείχνουν ότι και άλλα άτομα, εκτός από ηγέτες σαν τον Μωυσή και τον Ιησού του Ναυή, ήξεραν να γράφουν πολύ καιρό προτού καθιερωθεί η μοναρχία στον Ισραήλ.—Έξοδος 34:27· Ιησούς του Ναυή 24:26.
Μέθοδοι Διδασκαλίας
7. (α) Σύμφωνα με τις Γραφές, ποιος παρείχε στα παιδιά των Ισραηλιτών τη βασική τους εκπαίδευση; (β) Ποιες πληροφορίες παρέχει ένας Γάλλος λόγιος της Αγίας Γραφής;
7 Στον Ισραήλ, τα παιδιά διδάσκονταν από πολύ μικρή ηλικία τόσο από τον πατέρα όσο και από τη μητέρα. (Δευτερονόμιον 11:18, 19· Παροιμίαι 1:8· 31:26) Στο γαλλικό Λεξικό της Βίβλου (Dictionnaire de la Bible), ο λόγιος της Αγίας Γραφής Ε. Μανζενό έγραψε: «Μόλις άρχιζε να μιλάει, το παιδί μάθαινε μερικά αποσπάσματα του Νόμου. Η μητέρα του επαναλάμβανε ένα εδάφιο· όταν το παιδί το μάθαινε, του επαναλάμβανε κάποιο άλλο. Αργότερα έδιναν στα χέρια του παιδιού το γραμμένο κείμενο των εδαφίων που μπορούσε ήδη να πει από μνήμης. Έτσι άρχιζαν τα παιδιά να μαθαίνουν να διαβάζουν, και, όταν είχαν μεγαλώσει, μπορούσαν να συνεχίσουν τη θρησκευτική διδασκαλία με ανάγνωση και στοχασμό πάνω στο νόμο του Κυρίου».
8. (α) Ποια βασική μέθοδο διδασκαλίας χρησιμοποιούσαν στον Ισραήλ, και ποιο σημαντικό χαρακτηριστικό περιλάμβανε; (β) Ποια βοηθήματα χρησιμοποιούσαν για τη μνήμη;
8 Αυτό υποδηλώνει ότι μια βασική μέθοδος διδασκαλίας που χρησιμοποιούσαν οι Ισραηλίτες ήταν η απομνημόνευση. Αυτά που μάθαιναν σχετικά με τους νόμους του Ιεχωβά και την πολιτεία του με το λαό του έπρεπε να διεισδύσουν στην καρδιά τους. (Δευτερονόμιον 6:6, 7) Έπρεπε να κάνουν στοχασμούς γύρω από αυτά. (Ψαλμός 77:11, 12, ΜΝΚ) Για την υποβοήθηση μικρών και μεγάλων στο θέμα της απομνημόνευσης, χρησιμοποιούσαν διάφορα βοηθήματα για τη μνήμη. Αυτά περιλάμβαναν αλφαβητικές ακροστιχίδες, στις οποίες οι διαδοχικοί στίχοι σε έναν ψαλμό άρχιζαν με διαφορετικό γράμμα, σε αλφαβητική σειρά (λόγου χάρη, Παροιμίαι 31:10-31)· παρηχήσεις (λέξεις που άρχιζαν με το ίδιο γράμμα ή τον ίδιο ήχο)· και τη χρήση αριθμών, σαν και αυτούς που χρησιμοποιούνται στο δεύτερο μισό του 30ού κεφαλαίου των Παροιμιών. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένοι λόγιοι πιστεύουν πως το Ημερολόγιο της Γκέζερ, ένα από τα παλιότερα παραδείγματα αρχαίας εβραϊκής γραφής, ήταν άσκηση απομνημόνευσης η οποία προοριζόταν για μαθητές.
Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα
9. (α) Ποιο ήταν ένα σημαντικό μέρος του προγράμματος μελέτης που είχαν τα παιδιά των Ισραηλιτών; (β) Τι δηλώνει μια εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου όσον αφορά τη διδασκαλία που είχε σχέση με τις ετήσιες γιορτές;
9 Η εκπαίδευση στον Ισραήλ δεν περιοριζόταν στην εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής. Ένα σημαντικό θέμα που διδασκόταν ήταν η ιστορία. Η εκμάθηση των θαυμαστών πραγμάτων που έκανε ο Ιεχωβά προς όφελος του λαού του ήταν ένα θεμελειώδες μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος. Αυτά τα ιστορικά γεγονότα έπρεπε να τα διδάξει η μια γενιά στην άλλη. (Δευτερονόμιον 4:9, 10· Ψαλμός 78:1-7) Ο γιορτασμός των ετήσιων γιορτών παρείχε θαυμάσια ευκαιρία στον οικογενειάρχη για να διδάσκει τα παιδιά του. (Έξοδος 13:14· Λευιτικόν 23:37-43) Σχετικά με αυτό, Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (The International Standard Bible Encyclopedia) δηλώνει: «Με την εκπαίδευση που παρείχε ο πατέρας στο σπίτι και τις εξηγήσεις που έδινε για τη σημασία των γιορτών, τα παιδιά των Εβραίων διδάσκονταν πώς φανερώθηκε ο Θεός σε αυτούς στο παρελθόν, πώς έπρεπε να ζουν στο παρόν και ποιες ήταν οι υποσχέσεις του Θεού σχετικά με το μέλλον του λαού Του».
10. Ποια πρακτική εκπαίδευση δινόταν στα κορίτσια; στα αγόρια;
10 Η εκπαίδευση που έδιναν οι γονείς περιλάμβανε πρακτική εκπαίδευση. Τα κορίτσια διδάσκονταν οικιακά. Το τελευταίο κεφάλαιο των Παροιμιών δείχνει ότι σε αυτό το θέμα περιλαμβάνονταν πολλά και διάφορα—η κλώση, η ύφανση, το μαγείρεμα, διάφορες συναλλαγές και η γενική διαχείριση του σπιτικού. Τα αγόρια συνήθως διδάσκονταν το κοσμικό επάγγελμα του πατέρα τους, είτε αυτό είχε σχέση με αγροτικές δουλειές είτε με κάποια άλλη τέχνη ή απασχόληση. Σε μετέπειτα καιρούς, οι Ιουδαίοι ραβίνοι συνήθιζαν να λένε: «Εκείνος που δεν διδάσκει στο γιο του κάποια χρήσιμη τέχνη τον ανατρέφει για να γίνει κλέφτης».
11. Τι δείχνει το σκοπό που βρισκόταν πίσω από την εκπαίδευση στον Ισραήλ, και ποιο μάθημα περιέχει αυτό για τα νεαρά άτομα σήμερα;
11 Το πνευματικό βάθος των μεθόδων διδασκαλίας που χρησιμοποιούνταν στον Ισραήλ γίνεται φανερό από την αρχή ως το τέλος του βιβλίου των Παροιμιών. Αυτό το βιβλίο δείχνει ότι ο σκοπός ήταν να διδαχτούν οι ‘άπειροι’ εξυψωμένα πράγματα όπως είναι η σοφία, η διαπαιδαγώγηση, η κατανόηση, η ενόραση, η κρίση, η οξυδέρκεια, η γνώση και η ικανότητα σκέψης—όλα αυτά έχοντας ‘το φόβο του Ιεχωβά’ υπόψη. (Παροιμίαι 1:1-7, ΜΝΚ· 2:1-14) Υπογραμμίζει τα κίνητρα που θα πρέπει να υποκινούν το δούλο ή τη δούλη του Ιεχωβά σήμερα να βελτιώσει την εκπαίδευση την οποία έχει.
Ιερείς, Λευίτες και Προφήτες
12. Εκτός από τους γονείς, ποιοι άλλοι συμμετείχαν στην εκπαίδευση του λαού Ισραήλ, και τι σημαίνει βασικά η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «νόμος»;
12 Ενώ οι γονείς ήταν εκείνοι που παρείχαν τη βασική εκπαίδευση, ο Ιεχωβά εκπαίδευε περαιτέρω το λαό του μέσω των ιερέων, των Λευιτών που δεν ήταν ιερείς και των προφητών. Στην τελική του ευλογία προς τη φυλή του Λευί, ο Μωυσής δήλωσε: «Θέλουσι διδάσκει τας κρίσεις σου εις τον Ιακώβ, και τον νόμον σου εις τον Ισραήλ». (Δευτερονόμιον 33:8, 10) Είναι σημαντικό ότι η λέξη «νόμος» στην εβραϊκή (τορά) προέρχεται από μια ρίζα η οποία στη ρηματική της μορφή σημαίνει «δείχνω», «διδάσκω», «εκπαιδεύω». Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια δηλώνει: «Άρα η λέξη [τορά] σημαίνει ‘διδασκαλία’, ‘δόγμα’ ή ‘εκπαίδευση’».
13. Γιατί διέφερε ο Νόμος του Ισραήλ από τα νομικά συστήματα των άλλων εθνών;
13 Και αυτό επίσης ξεχώριζε τον Ισραήλ από τα άλλα έθνη, ακόμη και από τα έθνη της σύγχρονης εποχής. Τα πολιτικά έθνη σήμερα έχουν ένα σύνολο νόμων από τους οποίους ο γενικός πληθυσμός γνωρίζει μόνο μικρό μέρος. Όταν ορισμένοι παραβούν τους νόμους, χρειάζεται να πληρώσουν μεγάλες αμοιβές σε δικηγόρους για να τους υπερασπιστούν. Οι νομικές σχολές είναι για τους ειδικούς. Όμως, στον Ισραήλ ο Νόμος ήταν το μέσο που χρησιμοποίησε ο Θεός για να πει στο λαό του πώς ήθελε να τον λατρεύουν και να ζουν σε αρμονία με το θέλημά του. Ανόμοια με άλλους νομικούς κώδικες, αυτός περιλάμβανε την αγάπη για τον Θεό και για τον πλησίον. (Λευιτικόν 19:18· Δευτερονόμιον 6:5) Ο Νόμος απείχε πολύ από το να είναι ένας ψυχρός κώδικας. Παρείχε δόγματα, διδασκαλία και εκπαίδευση που αφορούσαν έναν τρόπο ζωής τον οποίο έπρεπε οι άνθρωποι να μάθουν.
14. Ποιος ήταν ένας λόγος για τον οποίο ο Ιεχωβά απέρριψε το Λευιτικό ιερατείο; (Μαλαχίας 2:7, 8)
14 Ενόσω παρέμεναν πιστοί, οι ιερείς και οι Λευίτες εκπλήρωναν την ευθύνη που είχαν να διδάσκουν το λαό. Πολύ συχνά όμως, οι ιερείς παραμελούσαν το καθήκον που είχαν να εκπαιδεύουν το έθνος. Αυτή η έλλειψη εκπαίδευσης γύρω από το Νόμο του Θεού επρόκειτο να επιφέρει οικτρές συνέπειες τόσο για τους ιερείς όσο και για το λαό. Τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., ο Ιεχωβά προφήτεψε: «Ο λαός μου ηφανίσθη δι’ έλλειψιν γνώσεως· επειδή συ απέρριψας την γνώσιν και εγώ απέρριψα σε από του να ιερατεύης εις εμέ· επειδή ελησμόνησας τον νόμον του Θεού σου, και εγώ θέλω λησμονήσει τα τέκνα σου».—Ωσηέ 4:6.
15. (α) Εκτός από τους ιερείς, ποιους ήγειρε ο Ιεχωβά ως δασκάλους στον Ισραήλ, και τι έγραψε ένας λόγιος της Αγίας Γραφής σχετικά με το ρόλο που διαδραμάτισαν εκείνοι ως εκπαιδευτές; (β) Τι συνέβη τελικά στον Ισραήλ και στον Ιούδα επειδή απέρριψαν τη γνώση γύρω από τον Ιεχωβά και τις οδούς του;
15 Εκτός από τους ιερείς, ο Ιεχωβά ήγειρε και προφήτες ως εκπαιδευτές. Διαβάζουμε: ‘Διεμαρτυρήθη ο Ιεχωβά κατά του Ισραήλ και κατά του Ιούδα, δια χειρός πάντων των προφητών, πάντων των βλεπόντων, λέγων, Επιστρέψατε από των οδών υμών των πονηρών και φυλάττετε τας εντολάς μου, τα διατάγματά μου, κατά πάντα τον νόμον τον οποίον προσέταξα εις τους πατέρας σας και τον οποίον απέστειλα εις εσάς δια μέσου των δούλων μου των προφητών’. (2 Βασιλέων 17:13) Όσον αφορά το ρόλο που διαδραμάτισαν οι προφήτες ως εκπαιδευτές, ο Γάλλος λόγιος της Αγίας Γραφής Ρολάν ντε Βο έγραψε: «Οι προφήτες είχαν και αυτοί την αποστολή να εκπαιδεύουν το λαό· αυτό αποτελούσε μέρος του έργου τους, όσο τουλάχιστον και οι προβλέψεις για το μέλλον. Και οι προφητικές εμπνεύσεις προσέδιδαν στο κήρυγμά τους την εξουσία που είχε κάποιος λόγος του Θεού. Είναι σίγουρο ότι στη διάρκεια της μοναρχίας οι προφήτες ήταν εκείνοι που δίδασκαν το λαό για τη θρησκεία και τα ήθη· και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι ήταν οι καλύτεροι από όλους τους δασκάλους που διέθετε ο λαός, μολονότι δεν πρόσεχε πάντα τα λόγια τους». Επειδή οι Ισραηλίτες δεν λάβαιναν την κατάλληλη εκπαίδευση από τους ιερείς και τους Λευίτες και δεν έδιναν προσοχή στους προφήτες του Ιεχωβά, εγκατέλειψαν τις οδούς του Ιεχωβά. Η Σαμάρεια έπεσε στους Ασσυρίους το 740 Π.Κ.Χ., και η Ιερουσαλήμ και ο ναός της καταστράφηκαν από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ.
Η Εκπαίδευση στη Διάρκεια της Αιχμαλωσίας και Έπειτα από Αυτήν
16, 17. (α) Ποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα επιβλήθηκε στον Δανιήλ και στους τρεις συντρόφους του; (β) Τι τους βοήθησε να υποβληθούν σε αυτή τη βαβυλωνιακή εκπαίδευση και, ωστόσο, να παραμείνουν πιστοί στον Ιεχωβά;
16 Περίπου δέκα χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ο Βασιλιάς Ιωαχείν καθώς και μια ομάδα αρχόντων και ευγενών εκτοπίστηκαν στη Βαβυλώνα από τον Βασιλιά Ναβουχοδονόσορ. (2 Βασιλέων 24:15) Μεταξύ αυτών ήταν ο Δανιήλ και τρεις ακόμη νεαροί ευγενείς. (Δανιήλ 1:3, 6) Ο Ναβουχοδονόσορ διέταξε και τους τέσσερις να κάνουν μια ειδική τριετή εκπαίδευση που είχε σχέση με ‘τα γράμματα και τη γλώσσα των Χαλδαίων’. Επιπλέον, τους χορηγήθηκε ‘καθημερινή μερίδα από των βασιλικών εδεσμάτων και από του οίνου, τον οποίον . . . έπινε [ο βασιλιάς]’. (Δανιήλ 1:4, 5) Αυτό ήταν ενδεχομένως επικίνδυνο για αρκετούς λόγους. Πιθανότατα, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν ήταν απλώς μια τριετής σειρά μαθημάτων για την εκμάθηση της γλώσσας. Μερικοί πιστεύουν ότι η λέξη «Χαλδαίων» σε αυτή την περικοπή περιγράφει, «όχι τους Βαβυλώνιους ως λαό, αλλά τη μορφωμένη τάξη». (Τα Βιβλία της Αγίας Γραφής Έκδοσης Σονσίνο [The Soncino Books of the Bible]) Στο σχολιολόγιό του για το βιβλίο του Δανιήλ, ο Κ. Φ. Κάιλ δηλώνει: «Ο Δανιήλ και οι σύντροφοί του επρόκειτο να εκπαιδευτούν στη σοφία των Χαλδαίων ιερέων και των πολυμαθών ανθρώπων, η οποία διδασκόταν στα σχολεία της Βαβυλώνας». Η ‘καθημερινή μερίδα’ της βασιλικής τροφής τούς εξέθετε επίσης στον κίνδυνο να παραβιάσουν τους διαιτητικούς περιορισμούς τούς οποίους επέβαλλε ο Νόμος του Μωυσή. Πώς τα πήγαν;
17 Ως ο εκπρόσωπος των τεσσάρων νεαρών Εβραίων ευγενών, ο Δανιήλ ξεκαθάρισε ευθύς εξαρχής ότι δεν επρόκειτο να φάνε ή να πιουν κάτι που θα παραβίαζε τη συνείδησή τους. (Δανιήλ 1:8, 11-13) Ο Ιεχωβά ευλόγησε αυτή τη σταθερή στάση και μαλάκωσε την καρδιά του Βαβυλώνιου αξιωματούχου που τους είχε υπό την επίβλεψή του. (Δανιήλ 1:9, 14-16) Όσο για τις σπουδές τους, τα μετέπειτα γεγονότα στη ζωή και των τεσσάρων νεαρών Εβραίων αποδεικνύουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι το υποχρεωτικό τριετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα γύρω από τον πολιτισμό της Βαβυλώνας δεν τους έκανε να παρεκκλίνουν από τη στενή τους προσκόλληση στον Ιεχωβά και στην αγνή λατρεία του. (Δανιήλ, κεφάλαια 3 και 6) Ο Ιεχωβά τούς βοήθησε να αναδυθούν άθικτοι από αυτή την καταναγκαστική τριετή βύθιση στην ανώτερη μάθηση της Βαβυλώνας. «Και εις τους τέσσαρας τούτους νεανίσκους έδωκεν ο Θεός γνώσιν και σύνεσιν εις πάσαν μάθησιν και σοφίαν, και κατέστησε τον Δανιήλ νοήμονα εις πάσαν όρασιν και ενύπνιον. Και εν πάση υποθέσει σοφίας και νοήσεως, περί της οποίας ο βασιλεύς ηρώτησεν αυτούς, εύρηκεν αυτούς δεκαπλασίως καλητέρους παρά πάντας τους μάγους και επαοιδούς, όσοι ήσαν εν παντί τω βασιλείω αυτού».—Δανιήλ 1:17, 20.
18. Ποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα επιτελέστηκε στον Ιούδα μετά τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία;
18 Μετά τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία, επιτελέστηκε ένα μεγάλο εκπαιδευτικό έργο από τον Έσδρα, έναν ιερέα ο οποίος ‘είχεν ετοιμάσει την καρδίαν αυτού εις το να εκζητή τον νόμον του Ιεχωβά, και να εκτελή και να διδάσκη εις τον Ισραήλ διατάγματα και κρίσεις’. (Έσδρας 7:10) Σε αυτό τον βοήθησαν πιστοί Λευίτες, οι οποίοι ‘εξηγούσαν το νόμο στο λαό’. (Νεεμίας 8:7) Ο Έσδρας ήταν μελετητής της Αγίας Γραφής και «γραμματεύς έμπειρος». (Έσδρας 7:6) Στις μέρες του οι γραμματείς έφτασαν στο σημείο να είναι μια διακεκριμένη τάξη.
Ραβινικές Σχολές
19. Ποια τάξη εκπαιδευτών είχε ήδη εμφανιστεί στον Ισραήλ την εποχή που ήρθε ο Ιησούς στη γη, και για ποιους σημαντικούς λόγους δεν έλαβε ανώτερη Ιουδαϊκή εκπαίδευση τόσο εκείνος όσο και οι μαθητές του;
19 Την εποχή που εμφανίστηκε ο Ιησούς πάνω στη γη, οι γραμματείς είχαν ήδη γίνει μια επίλεκτη τάξη δασκάλων, οι οποίοι προσκολλούνταν περισσότερο στις παραδόσεις παρά στις αληθινές διδασκαλίες του Λόγου του Θεού. Τους άρεσε να ονομάζονται «Ραββί», προσφώνηση που είχε γίνει τιμητικός τίτλος και σήμαινε ‘Μεγαλειότατε [Εξοχότατε]’. (Ματθαίος 23:6, 7, υποσημείωση στη ΜΝΚ) Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, οι γραμματείς συχνά συνδέονται με τους Φαρισαίους, μερικοί από τους οποίους ήταν και αυτοί δάσκαλοι του Νόμου. (Πράξεις 5:34) Ο Ιησούς κατηγόρησε και τις δύο ομάδες, λέγοντάς τους ότι κατέστησαν το λόγο του Θεού άκυρο εξαιτίας των παραδόσεών τους και ότι δίδασκαν ‘ως δόγματα εντολές ανθρώπων’. (Ματθαίος 15:1, 6, 9, ΜΝΚ) Δεν είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι ούτε ο Ιησούς ούτε οι περισσότεροι από τους μαθητές του εκπαιδεύτηκαν σε ραβινικές σχολές.—Ιωάννης 7:14, 15· Πράξεις 4:13· 22:3.
20. Τι μας έδειξε αυτή η ανασκόπηση της εκπαίδευσης στους Βιβλικούς χρόνους, και τι δείχνει ότι οι δούλοι του Ιεχωβά χρειάζονται εκπαίδευση;
20 Αυτή η γενική εικόνα της εκπαίδευσης στους Βιβλικούς χρόνους έδειξε ότι ο Ιεχωβά είναι ο Μεγάλος Εκπαιδευτής του λαού του. Μέσω του Μωυσή, ο Θεός οργάνωσε ένα αποτελεσματικό σύστημα εκπαίδευσης στον Ισραήλ. Όμως, έπειτα από πολύ καιρό, αναπτύχτηκε ένα Ιουδαϊκό σύστημα ανώτερης εκπαίδευσης το οποίο δίδασκε πράγματα που ήταν αντίθετα με το Λόγο του Θεού. Παρ’ όλο που ο Ιησούς δεν παρακολούθησε τέτοιες Ιουδαϊκές σχολές, ήταν απαράμιλλος Δάσκαλος. (Ματθαίος 7:28, 29· 23:8· Ιωάννης 13:13) Επίσης, έδωσε στους μαθητές του την αποστολή να διδάσκουν μέχρι και τη συντέλεια αυτού του συστήματος πραγμάτων. (Ματθαίος 28:19, 20) Για να το κάνουν αυτό, έπρεπε να είναι καλοί δάσκαλοι και επομένως θα χρειάζονταν εκπαίδευση. Πώς θα πρέπει λοιπόν να θεωρούν οι αληθινοί Χριστιανοί την εκπαίδευση σήμερα; Το ερώτημα αυτό θα το εξετάσουμε στο επόμενο άρθρο.
Δοκιμάστε τη Μνήμη Σας
◻ Γιατί μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των δούλων του;
◻ Από ποιες απόψεις διέφερε το εκπαιδευτικό σύστημα του Ισραήλ από εκείνο των άλλων εθνών;
◻ Ποια εκπαίδευση λάβαιναν τα παιδιά των Ισραηλιτών;
◻ Ποιες μέθοδοι διδασκαλίας χρησιμοποιούνταν στον Ισραήλ;
◻ Γιατί δεν πήγε ο Ιησούς και οι μαθητές του σε Ιουδαϊκές σχολές ανώτερης μάθησης;
[Εικόνα στη σελίδα 14]
Η υποχρεωτική εκπαίδευση στη Βαβυλώνα δεν έκανε τον Δανιήλ και τους συντρόφους του να απομακρυνθούν από τον Ιεχωβά