Το Βιβλίο των Παροιμιών—Άφθονη Σοφία με Λίγες Λέξεις
ΕΙΝΑΙ η ζωή σας απαλλαγμένη από προβλήματα και απογοητεύσεις; Λίγοι θα μπορούσαν ν’ απαντήσουν καταφατικά σ’ αυτό. Και οι προσπάθειες που γίνονται για την επίλυσι των προβλημάτων συχνά αποτυγχάνουν, αφήνοντας τους ανθρώπους σε δυσκολίες ακόμα χειρότερες απ’ όσες αντιμετώπιζαν προηγουμένως. Υπάρχει κάποια πηγή συμβουλής όπου να μπορούν οι άνθρωποι να στηριχθούν για τη βελτίωσι των ζητημάτων;
Υπάρχει μια ιδιαίτερα θαυμάσια πηγή τέτοιας καθοδηγίας στο Γραφικό βιβλίο των Παροιμιών. Μολονότι γράφθηκε στη Μέση Ανατολή πριν από 2.500 και πλέον χρόνια, τα σύντομα γνωμικά των Παροιμιών εφαρμόζονται σ’ όλους τους ανθρώπους και εξακολουθούν ακόμη να είναι επίκαιρα.
Η Αγία Γραφή δείχνει ότι οι περισσότερες από τις Παροιμίες προήλθαν από τον Βασιλέα Σολομώντα. (Παρ. 1:1· 10:1· 25:1) Μολονότι το Γραφικό υπόμνημα δεν λέει ακριβώς ότι ο Σολομών τις έγραψε, υπονοείται με έντονο τρόπο ότι αυτός είναι ο συγγραφέας. Αναφέρεται ότι ελάλησε χιλιάδες παροιμίες και ότι «επρόσεξε και ηρεύνησε και έβαλεν εις τάξιν πολλάς παροιμίας.»—1 Βασ. 4:32· Εκκλ. 12:9.
Ο τρόπος εκφράσεως αυτού του Γραφικού βιβλίου αποτελεί Εβραϊκή ποίησι η οποία δεν περιλαμβάνει ομοιοκατάληκτα εδάφια, αλλά παράλληλες σκέψεις. Πολύ συχνά οι παράλληλες γραμμές σχηματίζουν μια αντίθεσι, όπως στην περίπτωσι του εδαφίου Παροιμίες 10:28, που λέει: «Η προσδοκία των δικαίων θέλει είσθαι ευφροσύνη· η ελπίς όμως των ασεβών θέλει απολεσθή.» Σε άλλες περιπτώσεις, οι παράλληλες εκφράσεις είναι συνώνυμες, όπως παρατηρείται στα εξής λόγια του εδαφίου Παροιμίες 18:15: «Η καρδία του φρονίμου αποκτά σύνεσιν· και το ωτίον των σοφών ζητεί γνώσιν.»
ΕΝΑΣ ΥΨΗΛΟΣ ΣΚΟΠΟΣ
Ο σκοπός του βιβλίου των Παροιμιών εκτίθεται ακριβώς από την αρχή, όπου διαβάζομε: «Παροιμίαι Σολομώντος, υιού του Δαβίδ, βασιλέως του Ισραήλ, δια να γνωρίση τις σοφίαν και παιδείαν [«λόγους βαθειάς εννοίας,» Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ], δια να νοήση λόγους φρονήσεως, δια να λάβη διδασκαλίαν συνέσεως, δικαιοσύνης και κρίσεως και ευθύτητος, δια να δώση νόησιν εις τους απλούς [τους άπειρους, ΜΝΚ], και εις τον νέον μάθησιν και διάγνωσιν.»—Παρ. 1:1-4.
Το βιβλίο των Παροιμιών αναφέρει πολλές συμβουλές για τους νέους, για τους «άπειρους,» των οποίων οι καρδιές είναι ανοιχτές σε κάθε είδους επιρροή και οι οποίοι εύκολα παρασύρονται. Πρέπει να φθάσουν στο σημείο να εκτιμήσουν την «σοφίαν,» η οποία περιλαμβάνει το να βλέπη κανείς τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα και να γνωρίζη πώς να θέτη αυτή τη γνώσι σε πρακτική εφαρμογή. Η ‘παιδεία,’ επίσης, είναι απαραίτητη, και σαν αυτοσυγκράτησι και σαν τιμωρία που την επιβάλλουν άλλοι.—Παρ. 1:1-4· 2:7, 10-13· 4:1, 5-7, 13.
Οι παροιμίες παρέχουν ειδική βοήθεια για την ανάπτυξι διανοητικών ικανοτήτων μ’ έναν ορθό τρόπο. Ενθαρρύνεται πολύ η απόκτησις διορατικότητας και ‘νοήσεως,’ δηλαδή, επιδεξιότητας και ορθής κρίσεως σ’ όλους τους τομείς της ζωής. (Παρ. 1:4· 8:5) Αυτή η εκπαίδευσις ποτέ δεν ολοκληρώνεται. «Ο σοφός ακούων θέλει γείνει σοφώτερος, και ο νοήμων θέλει αποκτήσει επιστήμην κυβερνήσεως· ώστε να εννοή παροιμίαν και σκοτεινόν λόγον, ‘ρήσεις σοφών και αινίγματα αυτών.» (Παρ. 1:5, 6) Οι Βιβλικές παροιμίες συχνά λαμβάνουν τη μορφή ‘σκοτεινών λόγων,’ ή γρίφων, και ‘αινιγμάτων,’ που είναι περίπλοκες, μπερδεμένες δηλώσεις και χρειάζονται διαλεύκανσι. Για την κατανόησί τους απαιτείται χρόνος και σκέψις. Η άφθονη σοφία των Παροιμιών είναι διαθέσιμη μόνο σ’ εκείνους που επιθυμούν να ψάξουν για να την βρουν. Αυτό διασαφηνίζεται από τα εξής λόγια των εδαφίων Παροιμίες 2:1-5:
«Υιέ μου, εάν δεχθής τους λόγους μου και ταμιεύσης τας εντολάς μου παρά σεαυτώ, ώστε να προσέξη το ωτίον σου εις την σοφίαν, να κλίνης την καρδίαν σου εις την σύνεσιν· και εάν επικαλεσθής την φρόνησιν, και υψώσης την φωνήν σου εις την σύνεσιν· εάν ζητήσης αυτήν ως αργύριον και εξερευνήσης αυτήν ως κεκρυμμένους θησαυρούς, τότε θέλεις εννοήσει τον φόβον του Κυρίου και θέλεις ευρεί την επίγνωσιν του Θεού.»
Ας εξετάσωμε μερικά παραδείγματα των σοφών συμβουλών που υπάρχουν στο βιβλίο των Παροιμιών.
ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΙΣΕΙ Ο ΘΕΟΣ
Οι άνθρωποι που επιθυμούν να μάθουν τι είναι ορθό και τι εσφαλμένο αντιμετωπίζουν ένα εκπληκτικό πλήθος διαφορετικών γνωμών. Οι Παροιμίες μπορούν να βοηθήσουν στην τακτοποίησι της συγχύσεως. Παραδείγματος χάρι, στα τέσσερα μόνο σύντομα εδάφια που ακολουθούν, μαθαίνομε για ωρισμένες διανοητικές τάσεις και αντίστοιχες πράξεις που μισεί ο Θεός:
«Ταύτα τα έξη μισεί ο Κύριος, επτά μάλιστα βδελύττεται η ψυχή αυτού· οφθαλμούς υπερηφάνους, γλώσσαν ψευδή και χείρας εκχεούσας αίμα αθώον, καρδίαν μηχανευομένην λογισμούς κακούς, πόδας τρέχοντας ταχέως εις το κακοποιείν, μάρτυρα ψευδή λαλούντα ψεύδος και τον εμβάλλοντα έριδας μεταξύ αδελφών.»—Παρ. 6:16-19.
Το να προσδίδεται ζωηρότητα σ’ έναν αριθμό με το ν’ ακολουθήται από ένα μεγαλύτερο χρησιμοποιείται πολλές φορές από τους Βιβλικούς συγγραφείς. (Ιώβ 5:19· 33:29· Παρ. 30:15, 16, 18, 19, 21-31· Ησ. 17:6· Αμώς 1:3, 6, 9, 11, 13· 2:1, 4, 6) Στα εδάφια Παροιμίες 6:16-19, οι αριθμοί δεν πρέπει να ληφθούν κατά γράμμα, σαν να λέγαμε ότι ο Θεός μισεί μόνο έξη ή επτά πράγματα. Οι επτά κατηγορίες είναι βασικές και καλύπτουν όλες τις εσφαλμένες πράξεις. Οι πρώτες έξη συγκεντρώνονται σε τρεις κατηγορίες αδικοπραγίας—στις σκέψεις («οφθαλμούς υπερήφανους,» «καρδίαν μηχανευομένην λογισμούς κακούς»), στα λόγια («γλώσσαν ψευδή,» «μάρτυρα ψευδή λαλούντα ψεύδος») και στα έργα (χείρας εκχεούσας αίμα αθώον,» «πόδας τρέχοντας ταχέως εις το κακοποιείν»). Ιδιαίτερα μισητός είναι ο έβδομος τύπος ατόμου που αναφέρεται. Χαίρεται πάρα πολύ όταν ‘ανάβη’ διαμάχες μεταξύ ατόμων τα οποία, σε άλλη περίπτωσι, θα κατοικούσαν μαζί ειρηνικά. Η αύξησις από έξη σε επτά υποδηλοί ότι οι άνθρωποι πολλαπλασιάζουν συνεχώς τα άσχημα έργα τους.
Όταν κατανοήση ο άνθρωπος ότι ο Δημιουργός θεωρεί την υπερηφάνεια, τη μηχανορραφία και το ψεύδος στο ίδιο επίπεδο με την αιματοχυσία και άλλες βίαιες πράξεις, θα υποκινηθή να κάνη ζωτικές αλλαγές στον εαυτό του. Η συνέπεια θα είναι να βελτιωθούν οι σχέσεις του με τους άλλους και ν’ απολαμβάνη μεγαλύτερη χαρά στην καθημερινή ζωή.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ
Μια από τις πιο συχνές αιτίες της στενοχώριας που υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων είναι ο ανεξέλεγκτος θυμός. Μερικοί μπορεί να νομίζουν ότι το να καταφύγη κανείς σε μια έξαψι οργής είναι ένδειξις δυνάμεως. Αλλά ο Λόγος του Θεού δηλώνει ακριβώς το αντίθετο, λέγοντας: «Καλήτερος ο μακρόθυμος παρά τον δυνατόν· και ο εξουσιάζων το πνεύμα αυτού παρά τον εκπορθούντα πόλιν.» (Παρ. 16:32) Μολονότι οι πολεμιστές που αιχμαλωτίζουν μια πόλι επιδεικνύουν μεγάλο θάρρος, το να ελέγχη κανείς την ψυχραιμία του απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη δύναμι και θάρρος.
Πώς μπορεί ένα άτομο να προοδεύση θέτοντας την αυτοκυριαρχία του κάτω από έλεγχο; Οι Παροιμίες προσφέρουν τις εξής ωραίες κατευθύνσεις:
«Μη κάμνε φιλίαν μετά ανθρώπου θυμώδους· και μετά ανθρώπου οργίλου μη συμπεριπάτει· μήποτε μάθης τας οδούς αυτού και λάβης παγίδα εις την ψυχήν σου.»—Παρ. 22:24, 25.
«Η γλυκεία απόκρισις καταπραΰνει θυμόν· αλλ’ ο λυπηρός λόγος διεγείρει οργήν.»—Παρ. 15:1.
«Όστις αρχίζει φιλονεικίαν, είναι ως εκφράττων ύδατα· όθεν παύσον από της φιλονεικίας πριν εξαφθή.»—Παρ. 17:14.
Όλες αυτές οι δηλώσεις ενθαρρύνουν την αποφυγή καταστάσεων που προκαλούν θυμό, ακριβώς στην αρχή τους. Η αιτία εκφράζεται πολύ ωραία στα εξής λόγια: «Εάν έπραξας αφρόνως υψόνων σεαυτόν, και εάν εβουλεύθης κακόν [«αν έχης διαπράξει κάποια μηχανορραφία,» Μία Αμερικανική Μετάφρασις], βάλε χείρα επί του στόματος. Διότι όστις κτυπά το γάλα, εκβάλλει βούτυρον και όστις εκθλίβει την ρίνα, εκβάλλει αίμα· και όστις ερεθίζει οργήν, εξάγει μάχας.»—Παρ. 30:32, 33.
Όλοι οι άνθρωποι απερίσκεπτα έχουν την τάσι να εκθειάζουν τον εαυτό τους κάπου-κάπου. Μπορεί να έχουν ακατάλληλες αξιώσεις από άλλους ή ίσως να λένε ή να κάνουν κάτι υβριστικό. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει κανείς ‘να βάλη χείρα επί του στόματος,’ καταπνίγοντας άλλες λέξεις ή πράξεις που θα μπορούσαν να εξαγριώσουν περισσότερο εκείνον που έχει ήδη προσβληθή. Όπως ακριβώς το βούτυρο χρειάζεται χτύπημα και η αιμορραγία συνήθως προκαλείται από τη συμπίεσι της μύτης, μια μεγάλη φιλονικία λαμβάνει χώρα μόνο όταν οι άνθρωποι αφήνουν ελεύθερα τα αισθήματα τους οργής και εξακολουθούν να ερεθίζουν ο ένας τον άλλον σε έξαψι.
ΑΠΟΦΥΓΗ ΟΚΝΗΡΙΑΣ
Το βιβλίο των Παροιμιών επαινεί τη σκληρή εργασία και αποθαρρύνει την οκνηρία. Ο θεόπνευστός συγγραφέας δηλώνει: «Ο οκνηρός λέγει, Λέων είναι έξω· εν τω μέσω των πλατειών θέλω φονευθή.» (Παρ. 22:13) Ο οκνηρός άνθρωπος, για ν’ αποφύγη την εργασία, θα εφεύρη φανταστικές προφάσεις, όπως ότι κάποιο λιοντάρι έχει θεαθή στην πόλι και μπορεί να τον φονεύση αν βγη έξω. Τρεις ακόμη παροιμίες ρίχνουν φως σχετικά με το πώς μπορεί να επηρεάση τον εαυτό του και τους άλλους ένα άτομο που δεν θέλει να εργασθή:
«Η ψυχή του οκνηρού επιθυμεί και δεν έχει· η δε ψυχή των επιμελών θέλει χορτασθή.»—Παρ. 13:4.
«Ο οκνηρός δεν θέλει να αροτριά εξ αιτίας του χειμώνος· δια τούτο θέλει ζητεί εν τω θέρει και δεν θέλει λαμβάνει.»—Παρ. 20:4.
«Καθώς το όξος εις τους οδόντας και ο καπνός εις τους οφθαλμούς, ούτως είναι ο οκνηρός εις τους αποστέλλοντας αυτόν.»—Παρ. 10:26.
Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ
Επειδή οι άνθρωποι είναι ατελείς και κλίνουν προς την οδό της ελαχίστης αντιστάσεως, οι περισσότεροι ανθίστανται στην παιδεία. Το βιβλίο των Παροιμιών ενθαρρύνει μια διαφορετική στάσι, λέγοντας: «Προσκόλλησον την καρδίαν σου εις παιδείαν και τα ώτα σου εις τους λόγους της γνώσεως.» (Παρ. 23:12) Η παιδεία εδώ υπονοεί και την αυτοσυγκράτησι και τη διόρθωσι που γίνεται από άλλους. Συχνά, η παιδεία παρέχεται μέσω των ‘λόγων της γνώσεως,’ δηλαδή, δηλώσεων που προέρχονται από κάποιον που είναι γνώστης και μπορεί να χρησιμοποιηθή για να πληροφορήση τους άλλους. Μερικές φορές, όμως, η παιδεία πρέπει να είναι πιο σταθερή από απλά λόγια. «Τα μελανίσματα των πληγών λευκαίνουσι τον κακόν· και τα κτυπήματα τα ενδόμυχα της καρδίας.» (Παρ. 20:30) Η σταθερή παιδεία, όταν γίνεται αποδεκτή με το ορθό πνεύμα, δεν παρεμποδίζει μόνο πράξεις αδικοπραγίας, αλλά υποκινεί επίσης τους ανθρώπους να κάνουν εσωτερικές αλλαγές προς το καλύτερο.
Σχετικά με την παιδεία των παιδιών από μέρους των γονέων, διαβάζομε: «Μη φείδου να παιδεύης το παιδίον· διότι εάν κτυπήσης αυτό διά της ράβδου, δεν θέλει αποθάνει· συ κτυπών αυτό δια της ράβδου, θέλεις ελευθερώσει την ψυχήν αυτού εκ του άδου.» (Παρ. 23:13, 14) «Ο φειδόμενος της ράβδου αυτού μισεί τον υιόν αυτού· αλλ’ ο αγαπών αυτόν παιδεύει αυτόν εν καιρώ.»—Παρ. 13:24.
Φυσικά, η παιδεία πρέπει πάντοτε να προσφέρεται με αυτοέλεγχο και όχι με έξαψι οργής. Και δεν είναι απαραίτητη η χρήσις σωματικής τιμωρίας όλες τις φορές. Σε πολυάριθμες περιπτώσεις, απλώς τα λίγα λόγια μιας σοφής συμβουλής είναι αρκετά. «Περισσότερον τύπτει ο έλεγχος τον φρόνιμον, παρά εκατόν μαστιγώσεις τον άφρονα.»—Παρ. 17:10.
ΑΠΟΦΥΓΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ
Το βιβλίο των Παροιμιών καταδικάζει τη σεξουαλική ανηθικότητα. Ας εξετάσωμε, παραδείγματος χάρι, τα εξής προειδοποιητικά λόγια:
«Διότι λύχνος είναι η εντολή και φως ο νόμος, και οι έλεγχοι της παιδείας οδός ζωής· δια να σε φυλάττωσιν από κακής γυναικός, από κολακείας γλώσσης γυναικός αλλοτρίας. Μη ορεχθής το κάλλος αυτής εν τη καρδία σου· και ας μη σε θηρεύση δια των βλεφάρων αυτής. Διότι εξ αιτίας γυναικός πόρνης καταντά τις έως τμήματος άρτου, η δε μοιχαλίς θηρεύει την πολύτιμον ψυχήν.» (Παρ. 6:23-26)
Εκείνοι που ενδίδουν σε ανήθικες σεξουαλικές πράξεις συχνά πτωχεύουν. Εκείνοι που επιζητούν σεξουαλικές απολαύσεις με ‘γυναίκα πόρνη’ ή εκείνοι που, με άλλον τρόπο, διαπράττουν πορνεία μπορεί να πληρώσουν επίσης με την απώλεια της υγείας τους, καθώς προσβάλλονται από οδυνηρά αφροδίσια νοσήματα, που μπορεί να έχουν πολύ άσχημες συνέπειες. Ο κίνδυνος γίνεται ακόμη μεγαλύτερος όταν το άτομο επιζητή στενές σχέσεις με το γαμήλιο σύντροφο κάποιου άλλου. Μια μοιχαλίδα διακινδυνεύει την «πολύτιμον ψυχήν,» ή ζωή, του παράνομου συντρόφου της. Σχετικά μ’ αυτό, ο θεόπνευστος Βιβλικός συγγραφέας προσθέτει τα εξής:
«Δύναταί τις να βάλη πυρ εις τον κόλπον αυτού, και τα ιμάτια αυτού να μη καώσι; Δύναταί τις να περιπατήσει επ’ ανθράκων πυρός, και οι πόδες αυτού να μη κατακαώσιν; Ούτω και ο εισερχόμενος προς την γυναίκα του πλησίον αυτού· όστις εγγίζει αυτήν, δεν θέλει αθωωθή. . . . Όστις όμως μοιχεύει με γυναίκα, είναι ενδεής φρενών [καρδίας, ΜΝΚ]· απώλειαν φέρει εις την ψυχήν αυτού, όστις πράττει τούτο. Πληγάς και ατιμίαν θέλει υποφέρει· και το όνειδος αυτού δεν θέλει εξαλειφθή. Διότι η ζηλοτυπία είναι μανία του ανδρός, και δεν θέλει δείξει έλεος εις την ημέραν της εκδικήσεως [εναντίον εκείνου που διέπραξε μοιχεία με τη σύζυγο του]. Δεν θέλει δεχθή ουδέν λύτρον ουδέ θέλει εξιλεωθή, και αν πολλαπλασιάσης τα δώρα.» (Παρ. 6:27-35)
Η συζυγική απιστία μπορεί να οδηγήση σε ανεπανόρθωτη βλάβη στα άτομα και στις οικογένειες που περιλαμβάνονται.
ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΗΣ ‘ΓΛΥΚΕΙΑΣ ΖΩΗΣ’
Σ’ όλη την ιστορία, η κύρια επιδίωξις στη ζωή πολυάριθμων ατόμων υπήρξε η εκζήτησις απολαύσεων. Μολονότι η Αγία Γραφή δεν αποθαρρύνει τη διασκέδασι, τονίζει την ανάγκη αποκτήσεως μιας πιο ισορροπημένης απόψεως για την ψυχαγωγία. «Εύρηκας μέλι; φάγε όσον σοι είναι αρκετόν, μήποτε υπερεμπλησθής απ’ αυτού, και εξεμέσης αυτό.» (Παρ. 25:16) Όπως ακριβώς η υπερβολική βρώσις του κατά γράμμα μελιού μπορεί να κάνη ένα άτομο ν’ αρρωστήση σωματικά, έτσι και η κατάχρησις στον τομέα των απολαύσεων, της ‘γλυκειάς ζωής,’ μπορεί να οδηγήση σε σωματική καθώς και σε πνευματική ασθένεια. Επί πλέον, η υπερβολική έμφασις στις απολαύσεις συχνά οδηγεί σε καταστρεπτικές συνθήκες πενίας. «Ο αγαπών ευθυμίαν θέλει κατασταθή πένης· ο αγαπών οίνον και μύρα δεν θέλει πλουτήσει.»—Παρ. 21:17.
Τι θα λεχθή για την απόφασι συσσωρεύσεως πλούτου; Το βιβλίο των Παροιμιών προειδοποιεί ότι τα πλούτη δεν είναι ασφαλή κι ότι μπορεί να χαθούν ξαφνικά. Διαβάζομε: «Μη μερίμνα δια να γείνης πλούσιος· άπεχε από της σοφίας σου. Θέλεις επιστήσει τους οφθαλμούς σου εις το μη υπάρχον [τον πλούτο]; Διότι ο πλούτος κατασκευάζει βεβαίως εις εαυτόν πτέρυγας ως αετού και πετά προς τον ουρανόν.» ( Παρ. 23:4, 5) Επειδή τεράστιες περιουσίες μπορεί να χαθούν γρήγορα λόγω κακής διαχειρίσεως ή απρόβλεπτων συνθηκών, η Αγία Γραφή νουθετεί τους ανθρώπους να στρέψουν τις προσπάθειες τους σε κάτι πιο αξιόπιστο απ’ όσο η επιδιώξεις πλούτου. Παρατηρήστε προσεκτικά την εξής συμβουλή:
«Πρόσεχε να γνωρίζεις την κατάστασιν των ποιμνίων σου, και επιμελού καλώς τας αγέλας σου· διότι ο πλούτος δεν μένει διαπαντός· ουδέ το διάδημα από γενεάς εις γενεάν. Ο χόρτος βλαστάνει και η χλόη αναφαίνεται, και τα χόρτα των ορέων συνάγονται. Τα αρνία είναι δια τα ενδύματα σου, και οι τράγοι δια την πληρωμήν του αγρού. Και θέλεις έχει άφθονον γάλα αιγών δια την τροφήν σου, δια την τροφήν του οίκου σου και την ζωήν των θεραπαινών σου.»—Παρ. 27:23-27.
Ούτε ο υλικός πλούτος ούτε μια θέσις προβολής («το διάδημα») εξασφαλίζουν πραγματική ασφάλεια. Χρόνος, προσπάθειες και χρήματα επενδεδυμένα σε μια επιχείρησι συχνά χάνονται λόγω αποτυχίας της επιχειρήσεως. Απροσδόκητα συμβάντα μπορούν να γίνουν αιτία να χαθούν ξαφνικά και ο πλούτος και μια φημισμένη θέσις. Εξ άλλου, οι προσπάθειες που καταβάλλονται για τη φροντίδα των ζώων δεν αποσκοπούν σε μείωσι, αλλά συνήθως σε αύξησι υπέρ του κατόχου. Ο Θεός παρέχει με αφθονία «χόρτα» για τροφή των κατοικιδίων ζώων. Συνεπώς, σ’ όλη την ανθρώπινη ιστορία η επιμελής φροντίδα για τα ζώα έχει αποδείξει ότι είναι πιο ασφαλής σαν μέσον αποκτήσεως τροφής, ρουχισμού και εισοδήματος από το να έχη κανείς πλούτη ή προβολή. Επομένως, η σοφή συμβουλή είναι: «Πρόσεχε να γνωρίζης την κατάστασιν των ποιμνίων σου.» Η αρχή που εκτίθεται σ’ αυτά τα λόγια μπορεί να εφαρμοσθή και στην επιμελή εργασία που γίνεται σε όλους τους αξιόπιστους τομείς απασχολήσεως σήμερα.
Το βιβλίο των Παροιμιών, μολονότι γράφθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια, περιέχει ασύγκριτες καθοδηγίες για τους ανθρώπους που ζουν σήμερα. Διαβάζετε αυτά τα θεόπνευστα λόγια τακτικά. Μελετήστε τα μαθήματα τους. Μολονότι κάθε παροιμία εκφράζεται με λίγα μόνο λόγια, η άφθονη σοφία τους μπορεί να κάνη τη ζωή σας ασφαλή και ευτυχή για πάντα.