Νινευή—«Η Πόλις των Αιμάτων»
«Ουαί εις την πόλιν των αιμάτων!»—αυτή ήταν η προσταγή του Θεού εναντίον της Νινευή, της άλλοτε βασιλίδος της γης. Η Νινευή, η πρωτεύουσα της Ασσυρίας, κάτω από τους μεγαλυτέρους βασιλείς της, ήταν σαν ένα σπήλαιο λεόντων: Η θηριωδία και η αρπακτικότης κυριαρχούσαν. Με τις πολεμικές επιχειρήσεις η Νινευή επλούτησε, κι έγινε η μεγαλύτερη και η πιο φοβερή πόλις επάνω στο πρόσωπο της γης.—Ναούμ 3:1 .
Δεν είναι εκπληκτικόν ότι ο πόλεμος και η αιματοχυσία και η ωμότης αποτελούσαν την προσφιλή ενασχόλησι των αρχόντων της Νινευή. Μάλιστα ο ίδιος ο ιδρυτής της Νινευή ήταν ο σκληρός, ανηλεής Νεβρώδ: «Εκ της γης εκείνης εξήλθεν ο Ασσούρ, και ωκοδόμησε την Νινευή, και την πόλιν Ρεχωβώθ, και την Χαλάχ, και την Ρεσέν μεταξύ της Νινευή και της Χαλάχ· αυτή είναι η πόλις η μεγάλη.»—Γέν. 10:11, 12.
Η Νινευή, μαζί με τα προάστιά της, όπως ήταν η Χαλάχ και η Ρεσέν, αποτελούσαν μια μεγάλη πόλι. Εξαιτίας της μεγάλης ανομίας της, ο Θεός έστειλε τον προφήτη Ιωνά στη Νινευή. Η έγκαιρη μετάνοια των Νινευιτών με το κήρυγμα του Ιωνά έσωσε την πόλι από ταχεία καταστροφή δια χειρός του Θεού. Αλλ’ οι κάτοικοι της μεγάλης αυτής πόλεως εσημείωσαν υποτροπήν κι επανέλαβαν την πορεία τους στις πονηρές οδούς. Στη διάρκεια της βασιλείας των Βασιλέων Σαργών, Σενναχειρείμ, Εσαραδδών και Ασσουρμπανιπάλ, η Νινευή έφθασε στον κολοφώνα της ανομίας και των αιματηρών της έργων.
Η Νινευή ήθελε να καταβροχθίζη μια πόλι, να αρπάζη τη λεία και να μεταχειρίζεται σκληρά τους αιχμαλώτους. Όπως λέγει ο Κ. Γ. Σέραμ στο βιβλίο Θεοί, Τάφοι και Αρχαιολόγοι: «Η Νινευή είχε προξενήσει εντύπωσι στη συνείδησι της ανθρωπότητος μόνο με τον φόνο, τη λαφυραγώγησι, την καταπίεσι και τον εκβιασμό των αδυνάτων· με τον πόλεμο και με κάθε τρόπο φυσικής βίας με τα έργα μιας αιμοσταγούς δυναστείας αρχόντων, οι οποίοι κατεπίεζαν τον λαό με τρόμο και οι οποίοι συχνά εξεκαθαρίζοντο από αντιπάλους πιο θηριώδεις απ’ αυτούς.»
Όταν οι Ασσυριακές στρατιές επέστρεφαν στη Νινευή με αιχμαλώτους, όσοι είχαν συλληφθή υπεβάλλοντο σε μεταχείρισι ανέκφραστης ωμότητος. Συχνά περιήγοντο με σχοινιά προσδεδεμένα σε άγκιστρα, με τα οποία διετρυπάτο η μύτη ή τα χείλη των. Ο βασιλεύς της Νινευή ενίοτε ετύφλωνε τους αιχμαλώτους του εξορύσσοντας τα μάτια των με την αιχμή δόρατος. Άλλοι αιχμάλωτοι ανεσκολοπίζοντο ή εγδέρνοντο ζωντανοί. Η Νινευή ήταν το κέντρον μιας μεγάλης στρατιωτικής μηχανής που κονιορτοποιούσε χωρίς έλεος όλα τα ασθενέστερα κράτη και τους λαούς.
ΑΠΛΗΣΤΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΙΕΡΕΙΣ
Οι πολεμικές επιχειρήσεις ευνοούσαν τους εμπόρους της πόλεως, οι οποίοι, λόγω του μεγάλου αριθμού των, εφαίνοντο σαν τα άστρα τ’ ουρανού. Λεία εισέρρεε στη μεγαλούπολι. Τα καταστήματα της Νινευή ήσαν εφωδιασμένα με όλα τα σκεύη πολυτελείας που μπορούσε τότε να προμηθεύση ο κόσμος. Τι θησαυροί εγέμιζαν την πόλι! Ο προφήτης του Θεού Ναούμ εδήλωσε: «Δεν είναι τέλος των θησαυρών αυτής· είναι πλήθος παντός σκεύους επιθυμητού.»—Ναούμ 2:9.
Παρ’ όλη τη θηριωδία της, η Νινευή ήταν υπερβολικά φιλόθρησκη. Υπήρχε ένα ολόκληρο πάνθεον από θεούς, πολλοί των οποίων είχαν εισαχθή από τη Βαβυλώνα. Σημειώστε τον αριθμό των θεοτήτων που μνημονεύονται σ’ αυτή την περικοπή από τα Χρονικά του Ασσουρμπανιπάλ: «Κατ’ επιταγήν των Ασσούρ, Σιν, Σαμάς, Ραμμάν, Βηλ, Ναβού, Ιστάρ της Νινευή, Νινίβ, Νεργκάλ, και Νουσκού, εισήλθα στη χώρα του Μανναΐ και επέρασα δι’ αυτής νικηφόρως. Τις πόλεις της, μεγάλες και μικρές, που ήσαν αναρίθμητες, έως την Ιζιρτού, τις εκυρίευσα, τις κατέστρεψα, τις ερήμωσα, τις επυρπόλησα.»
Οι ιερείς της Νινευή διόλου δεν αντετίθεντο στους πολέμους. «Το να μάχεται ήταν ενασχόλησις του έθνους,» λέγει ο τόμος «Αρχαίες Πόλεις», «οι δε ιερείς ήσαν οι αδιάκοποι υποκινηταί του πολέμου. Συνετηρούντο κατά μέγα μέρος από τα λάφυρα των κατακτήσεων από τα οποία ένα καθωρισμένο ποσοστό προωρίζετο κατά κανόνα γι’ αυτούς, προτού τα μοιρασθούν οι άλλοι, διότι αυτή η άμιλλα των λαφυραγωγών ήταν υπερβολικά θρησκευτική.» Άπληστοι ιερείς αγαλλόμενοι από τη θέα των όπλων εξήρχοντο κι επανήρχοντο με λάφυρα.
Ο ΙΕΧΩΒΑ ΠΡΟΣΤΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΡΗΜΩΣΙ ΤΗΣ ΝΙΝΕΥΗ
Τι πρέπει να φαντασθούμε γι’ αυτή την πόλι των λαφυραγωγών; Τι πρέπει να φαντασθούμε για μια πόλι της οποίας οι κάτοικοι ευχαριστούνται στη δαιμονική ωμότητα; Τι πρέπει να φαντασθούμε για μια υπερήφανη, αλαζονική πόλι, που είπε καθ’ εαυτήν: «Εγώ είμαι, και δεν είναι άλλη εκτός εμού»; Ήταν αξία καταστροφής. Ποιος, όμως, μπορούσε να καταστρέψη μια τόσο μεγάλη πόλι όπως η Νινευή; Ο Ιεχωβά, ο Θεός του ουρανού και της γης μπορούσε, και δια του προφήτου του Ναούμ ο Ιεχωβά εδήλωσε: «Ιδού, εγώ είμαι εναντίον σου, λέγει ο Ιεχωβά των δυνάμεων και θέλω ανασηκώσει τα κράσπεδά σου επί το πρόσωπόν σου, και θέλω δείξει εις τα έθνη την αισχύνην σου και εις τα βασίλεια την ατιμίαν σου. Και θέλω ρίψει βδελυράν ακαθαρσίαν επί σε, και θέλω σε καταισχύνει, και θέλω σε καταστήσει εις θέαμα. Και πάντες οι βλέποντές σε θέλουσι φεύγει από σου, και θέλουσι λέγει, Η Νινευή ηρημώθη· τις θέλει συλλυπηθή αυτήν;»—Σοφον. 2:15· Ναούμ 3:5-7.
Και πώς θα επέφερε ο Ιεχωβά την ερήμωσι της Νινευή; Εχθρικές στρατιές θα περιεκύκλωναν τη Νινευή. «Ο πολεμικός κριός εστήθη.» Στρατιώται του εχθρού θα εισήρχοντο στην πόλι: «Αι πύλαι των ποταμών θέλουσιν ανοιχθή, και τα παλάτια θέλουσι διαλυθή.» Ο προφήτης του Ιεχωβά, προλέγοντας την καταδίκη της Νινευή με παραστατική γλώσσα, διεκήρυξε: «Φωνή μαστίγων ακούεται, και φωνή θορύβου τροχών, και ίππων ορμώντων, και αρμάτων αναπηδώντων· ιππέως αναβαίνοντος, και ρομφαίας στιλβούσης, και λόγχης εξαστραπτούσης· και πλήθος τραυματιζομένων, και μέγας αριθμός πτωμάτων, και δεν είναι τέλος των πτωμάτων· προσκόπτουσιν εις τα πτώματα αυτών.» Νεκροί Ασσύριοι στρατιώται θα έστρωναν τη γη· οι νικηταί θα καταπατούσαν τα πτώματα και θα προσέκοπταν στα πτώματα.—Ναούμ 2:5, 6· 3:2, 3.
Οι λαφυραγωγικές ημέρες της Νινευή επρόκειτο να τερματισθούν, ο δε λαός θα διηρωτάτο για την τύχη της μεγάλης αυτής πόλεως των λεόντων. Ο προφήτης του Θεού λέγει: «Πού είναι το κατοικητήριον των λεόντων, και η βοσκή των σκύμνων, όπου ο λέων, ο γηραιός λέων, περιπάτει, και ο σκύμνος του λέοντος, και δεν υπήρχεν ο εκφοβών; Ο λέων διεσπάραττεν ικανά δια τους σκύμνους αυτού, και απέπνιγε δια τας λεαίνας αυτού, και εγέμιζε τα σπήλαια αυτού από θηράματος, και τα κατοικητήρια αυτού από αρπαγής.»—Ναούμ 2:11, 12.
Αν οι άρχοντες και οι έμποροι της Νινευή ενόμιζαν ότι αυτή η προφητεία ήταν απίστεύτη και εξεζητημένη, τότε ο προφήτης του Θεού τούς υπενθύμιζε να αναμετρήσουν την τύχη της περίφημης Αιγυπτιακής πόλεως των Θηβών. Παρά την τρομακτική στρατιωτική της δύναμι και παρά την καύχησι περί του απορθήτου της, αι Θήβαι κατεστράφησαν έως εδάφους· συνετρίβησαν δε όχι από άλλον παρά από τον ίδιον τον Ασσύριον βασιλέα. Πραγματικά, ο Βασιλεύς Ασσουρμπανιπάλ έκαμε μια επιγραφή σχετική με την πτώσι των Θηβών: «Ολόκληρη η πόλις. . . εκυριεύθη από τα χέρια μου—άργυρος, χρυσός, πολύτιμοι λίθοι, τα περιεχόμενα του παλατίου της, ό,τι ήταν εκεί· ποικιλόχρωμες στολές, ιμάτια, ίπποι και άνθρωποι, άρρενες και θήλεις.» Ο προφήτης, λοιπόν, λέγει στη Νινευή: «Είσαι καλυτέρα της Νω Αμμών [Θηβών, ΜΑΜ], της κειμένης μεταξύ των ποταμών; . . . Αλλά και αυτή μετωκίσθη, υπήγεν εις αιχμαλωσίαν· τα δε νήπια αυτής συνετρίβησαν . . . Και συ θέλεις μεθυσθή, θέλεις μένει αφανής και συ θέλεις ζητήσει δύναμιν εναντίον του εχθρού.»—Ναούμ 3:8-11.
ΜΕΤΕΒΛΗΘΗ ΣΕ ΕΡΕΙΠΙΑ
Η καταδίκη της Νινευή είχε επισφραγισθή, διότι οι λόγοι του Ιεχωβά ποτέ δεν αστοχούν. Αυτό συνέβη περί το έτος 633 π.Χ. Το δήθεν απόρθητο φρούριο της Νινευή έπεσε εύκολα στα χέρια των πολιορκητών, των Μήδων και των Χαλδαίων. Ο Βαβυλώνιος Βασιλεύς Ναβοπολάσσαρος, στα χρονικά του, περιγράφει την άλωσι της Νινευή από τους Πέρσας και τους Βαβυλωνίους: «Από την άχθη του Τίγρητος εβάδισαν εναντίον της Νινευή: έκαμαν μια ισχυρή επίθεσι εναντίον της πόλεως, . . . επήλθε μεγάλη πανωλεθρία των αρχηγών. . . . Ελαφυραγώγησαν τη λεία της πόλεως, μια ποσότητα αμέτρητη, ελεηλάτησαν, και μετέβαλαν την πόλι σε όμορφους σωρούς χωμάτων κι ερειπίων.»—Αρχαία Κείμενα της Εγγύς Ανατολής Σχετικά με την Παλαιά Διαθήκη.
Οποία αγαλλίασις σε όλο τον κόσμο με την αγγελία της πτώσεως της Νινευή! Κι αυτή η χαρά ακόμη προελέχθη από τον προφήτη του Θεού: «Πάντες οι ακούοντες την αγγελίαν σου θέλουσι κρατήσει χείρας επί σε· διότι επί τίνα δεν επήλθε πάντοτε η κακία σου;» Η «πόλις των αιμάτων» ήταν άξια της τύχης της. Θα ηγείρετο πάλιν η Νινευή; Ποτέ δεν θα ήταν ανάγκη να επιφέρη ο Θεός κι άλλη καταστροφή στη Νινευή: «Αυτός θέλει κάμει συντέλειαν· θλίψις δεν θέλει επέλθει εκ δευτέρου.» Τι βδελυρό τέλος είχε η Νινευή! «Και θέλει καταστήσει την Νινευή εις αφανισμόν, τρόπον άνυδρον ως η έρημος.»—Ναούμ 3:19· 1:9· Σοφον. 2:13.
Η πτώσις της Νινευή ήταν η ερήμωσίς της. Τόσο πλήρης ήταν η ερήμωσίς της, ώστε γρήγορα ελησμονήθη κι αυτή η τοποθεσία της. Μαθαίνομε από την [Κύρου] Ανάβασιν του Ξενοφώντος ότι, όταν αυτός ο Έλλην ιστορικός επέρασε από τον τόπο της Νινευή στην αρχή του πέμπτου αιώνος π.Χ., τόσον πλήρως είχε εξαφανισθή αυτή ώστε δεν άκουσε ούτε τ’ όνομά της. Τι λέγει ο Ηρόδοτος; Αυτός ο ιστορικός χαρακτηρίζει τον Τίγρητα ως τον «ποταμόν επί του οποίου πρότερον έκειτο η πόλις Νινευή.» Μόλις δύο αιώνες είχαν περάσει αφότου έπεσε η Νινευή, κι ωστόσο ο Ηρόδοτος την αντιπαρέρχεται ωσάν οι σιαγόνες της ιστορίας να είχαν ανοίξει το στόμα της και καταπιεί την πόλι, χωρίς ν’ αφήσουν ούτε ίχνος δυνάμενο να γίνη αντιληπτό. Ο Μέγας Αλέξανδρος μπορεί να είχε περάσει πάνω από τα ερείπια της Νινευή· η νίκη του στα Γαυγάμηλα εκερδήθη σχεδόν μπροστά στα ερείπια της Νινευή. Εν τούτοις, οι ιστορικοί του Αλεξάνδρου, εξαιρέσει του Αρριανού, ούτε νύξι κάνουν για τη Νινευή. Ο Έλλην συγγραφεύς Λουκιανός έγραψε κατά το έτος 150 μ.Χ., ότι «ουδ’ ίχνος αυτής απέμεινε.» Εξηφανίσθη από την ιστορία!
Πριν από τον αιώνα των μεγάλων αρχαιολογικών ανακαλύψεων, οι σκεπτικισταί εχλεύαζαν τη Βίβλο, αρνούμενοι ότι υπήρξε ποτέ η Νινευή της Βίβλου. Ήλθε ο καιρός που επεσκέφθησαν άνθρωποι την όλη περιοχή, αναζητώντας κάποιο ίχνος της Νινευή. Στο τέλος του δεκάτου έκτου αιώνας, ο Σερ Άνθονυ Σίρλεϋ επεσκέφθη την περιοχή εκείνη και είπε: «Η Νινευή, την οποίαν ο ίδιος ο Θεός απεκάλεσε ‘Αύτη η Πόλις η Μεγάλη’, δεν έχει ούτε ένα όρθιον λίθον που να υπενθυμίζη την ύπαρξι της πόλεως αυτής.»
ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΝΙΝΕΥΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ ΤΗΣ
Από την αρχή του δεκάτου ενάτου αιώνος, αρχαιολόγοι ανέσκαψαν διάφορα μέρη της Νινευή και των προαστίων της. Η περιοχή των ανασκαφών είναι τεραστία. Η έκτασις εκείνη έχει ένα ανάχωμα που είναι από τα μεγαλύτερα της Μεσοποταμίας, υπολογίζεται δε ότι πρέπει ν’ αφαιρεθούν 14.000.000 τόννοι χώματος για να εκσκαφή πλήρως. «Η Νινευή είναι ένας τόπος τόσο πελώριος,» λέγει το Βιβλικό Λεξικό του Χάρπερ, «ώστε μπορεί να μην εκσκαφή ποτέ πλήρως, όπως ετόνισε ο Άλμπρεχτ Γκέτσε. . . . Μολονότι αρχαιολόγοι εξερευνούσαν τη Νινευή επί 100 χρόνια σχεδόν, τα κατώτερα στρώματα παραμένουν άθικτα.»
Τι βρήκαν οι αρχαιολόγοι στα ερείπια της Νινευή; Αναρίθμητα αντικείμενα, μνημεία πολλών ειδών και τα λείψανα των παλατιών, που πρέπει να ήσαν, στην εποχή των, θαύματα του κόσμου.
Οι επιγραφές και τα μνημεία συμφωνούν με τη Βίβλο ότι η Νινευή ήταν ένα σπήλαιο λεόντων. Πραγματικά, κολοσσιαία λιοντάρια με ανθρώπινα κεφάλια, μαζί με πελωρίους φτερωτούς ταύρους, βρέθηκαν να φυλάττουν ναούς κι ανάκτορα. Ο λέων φαίνεται να υπήρξε ένα είδος εθνικού εμβλήματος. Οι δρόμοι της Νινευή, που άλλοτε αντηχούσαν από το βαρύ βάδισμα των στρατιωτών, ήσαν στρωμένοι με τεμάχια ασβεστολίθων που δείχνουν τις βαθιές τροχιές που έκαναν τα πολεμικά άρματα, πριν από είκοσι πέντε αιώνες περίπου.
Ο Σερ Ώστεν Λαίηαρντ, αξιόλογος συγγραφεύς του βιβλίου Η Νινευή και τα Λείψανά της, έδωσε μια διάλεξι στο Λονδίνον το έτος 1854 και είπε: «Και ποιος θα μπορούσε να πιστέψη ότι θα ευρίσκοντο και ιστορήματα ακόμη, τα οποία, ως προς τη λεπτολογία των πληροφοριών των και τη θαυμάσια ακρίβεια των δηλώσεών των, θα επεβεβαίωναν σχεδόν λέξιν προς λέξιν το ίδιο το κείμενο των Γραφών;» Ανευρέθησαν επιγραφές που μνημονεύουν Βιβλικούς χαρακτήρας, όπως ο Ιηού, ο Μεναήμ, ο Αμρί, κι ο Αζαήλ. Ο Εζεκίας μνημονεύεται στην αφήγησι του ιδίου του Σενναχειρείμ περί της εισβολής του στην Παλαιστίνη.
Ανεκαλύφθη το ανάκτορο του Σενναχειρείμ με γυμνά εβδομήντα ένα δωμάτια και δύο μιλίων σχεδόν έκτασι από αγάλματα. Η μεγαλοπρεπής του είσοδος ήταν διακοσμημένη με δέκα κολοσσιαίους φτερωτούς ταύρους με ανθρώπινα κεφάλια, οι δε ταύροι έφεραν εγγεγραμμένα τα χρονικά έξη ετών της βασιλείας του. Οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ανακτόρου του έλαμπαν άλλοτε με επίστρωσι εσμαλτωμένων πλίνθων, κυανού, πορτοκαλί και ερυθρού χρώματος. Τα δάπεδα ήσαν μαρμάρινα, διακοσμημένα με μετάλλινα αραβουργήματα. Σ’ έναν τοίχο του ανακτόρου απεικονίζονται Ασσύριοι πολεμισταί ανασκολοπίζοντας αιχμαλώτους κι εκδέροντας αυτούς ζωντανούς. Ο Σενναχειρείμ εμφαίνεται καθήμενος σ’ ένα θρόνο με μια μακρά πομπή αιχμαλώτων που προχωρούν προς τον βασιλέα. Μια επιγραφή λέγει: «Σενναχειρείμ, βασιλεύς του κόσμου, βασιλεύς της γης του Ασσούρ.»
Ένα άλλο ανάκτορο που ανεκαλύφθη ανήκε στον Βασιλέα Ασσουρμπανιπάλ. Οποία έκπληξις κατέλαβε τους αρχαιολόγους σ’ αυτή την τοποθεσία—η βασιλική βιβλιοθήκη του βασιλέως! Περιείχε χιλιάδες πήλινες πινακίδες. Ο βασιλεύς είχε προμηθευθή μερικές από τις πινακίδες από ιδιωτικές πηγές, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα της βιβλιοθήκης συνίστατο από αντίγραφα, τα οποία είχε κάμει από πρωτότυπα διασκορπισμένα σε όλες τις επαρχίες του βασιλείου του. Μεταξύ των πινακίδων που βρέθηκαν ήσαν Βαβυλωνιακές αφηγήσεις περί της δημιουργίας και του Κατακλυσμού. Μερικές πινακίδες είχαν επιγραφές γραμμένες με γράμματα τόσο λεπτά, ώστε εχρειάσθη ένας μεγεθυντικός φακός για ν’ αναγνωσθούν. Μια επιγραφή δείχνει το μεγάλο ενδιαφέρον που εξεδήλωνε ο Βασιλεύς Ασσουρμπανιπάλ για τη βιβλιοθήκη του: «Ανέγνωσα τις ωραίες πήλινες πινακίδες από τη Σουμερική και τη σκοτεινή Ακκαδιανή γραφή, που είναι δύσκολο να κατανοηθή. Έχαιρα ν’ αναγινώσκω τις λιθογραφίες της προκατακλυσμιαίας εποχής.»
Ο Βασιλεύς Ασσουρμπανιπάλ, όπως και οι άλλοι Ασσύριοι βασιλείς, ήταν ωμός και ανηλεής. Ενέκλειε τους αιχμαλώτους σε κλωβούς, εκθέτοντάς τους στον χλευασμό των θεατών που τους περιγελούσαν· εξηνάγκαζε τους αιχμαλώτους να φέρουν σε πομπές τα κεφάλια των άλλοτε συντρόφων των στα όπλα. Κατά δική των ομολογία, από τα ίδια των ιστορήματα προέρχεται η απόδειξις ότι η Νινευή ήταν μια από τις πιο πολεμοχαρείς πόλεις επάνω στο πρόσωπο της γης. «Ουαί εις την πόλιν των αιμάτων!»
Η τύχη της τής άξιζε και ήταν αναπόφεύκτη. Σήμερα τα όμοια με έρημο ερείπιά της και τ’ αναχώματα αποτελούν καταφύγιο για τ’ άγρια ζώα, οι δε στύλοι των ανακτόρων αποτελούν βάσι πάνω στην οποία «κουρνιάζουν» τα όρνεα. Όποιος ταξιδεύει στο Ιράκ και επισκέπτεται τα ερείπια της Νινευή καλά κάνει, όταν θυμάται και κάνη σκέψεις πάνω στα λόγια του προφήτου Σοφονία, λόγια που εκφράζουν την απόφασι του Θεού: «Και θέλει καταστήσει την Νινευή εις αφανισμόν, τόπον άνυδρον ως η έρημος. Και ποίμνια θέλουσι βόσκεσθαι εν μέσω αυτής, πάντα τα ζώα των εθνών· και ο πελεκάν και ο ακανθόχοιρος θέλουσι κατοικεί εν τοις ανωφλίοις αυτής· η φωνή αυτών θέλει ηχήσει εις τα παράθυρα· ερήμωσις θέλει είσθαι εν ταις πύλαις, διότι θέλει γυμνωθή από των κεδρίνων έργων. . . . Πώς κατεστάθη έρημος, κατάλυμα θηρίων!»—Σοφον. 2:13-15.
[Εικόνα στη σελίδα 285]
Από τοίχον ανακτόρου της Νιμρούδ (Χαλάχ)