Μαθαίνοντας από ένα Πείραμα που Απέτυχε

Σ’ ΟΛΗ την ιστορία έχουν γίνει πολυάριθμες προσπάθειες για να επηρεάσουν τους ανθρώπους προς ένα πιο δίκαιο τρόπο ζωής. Ένα τέτοιο πείραμα έγινε από τους Φαρισαίους, μια ομάδα ανθρώπων στην οποία δίδεται αξιόλογη προσοχή στις θεόπνευστες Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Το πείραμά τους απέτυχε.

Ο όρος «Φαρισαίος» προέρχεται από μια ρίζα που σημαίνει «χωριστός,» «διακεκριμένος.» Οι Φαρισαίοι εμφανίζονται για πρώτη φορά σε ιστορικά συγγράμματα που αναφέρονται σε γεγονότα του δευτέρου αιώνα π.Χ. Μολονότι ζούσαν στα ίδια μέρη με άλλους Ιουδαίους, οι Φαρισαίοι ξεχώριζαν ή διακρίνονταν από τις ιδιαίτερες προσπάθειες που κατέβαλαν να τηρήσουν το Μωσαϊκό νόμο στο πλήρες.

Οι Φαρισαίοι έγιναν γνωστοί ιδιαίτερα επειδή πλήρωναν δέκατα και τηρούσαν τους νόμους της τελετουργικής καθαρότητας. Ο νόμος του Θεού μέσω του Μωυσέως, απαιτούσε να δίνουν οι Ισραηλίτες το ένα δέκατο από την παραγωγή της γης τους, από τις αγέλες και τα ποίμνιά τους. Αυτό το δέκατο πήγαινε υπέρ του Λευιτικού ιερατείου και άλλων αναγκαίων πραγμάτων που είχαν σχέσι με τη λατρεία του Θεού. (Δευτ. 14:22, 23) Οι Φαρισαίοι έφθαναν στο σημείο να δεκατίζουν ακόμη και τα πιο ασήμαντα πράγματα, όπως τα όσπρια (κουκιά, μπιζέλια και άλλα όσπρια), τα φύλλα και τα χόρτα. Έδιναν το ένα δέκατο, όχι μόνο από την παραγωγή των δικών τους αγρών, αλλά και από τα είδη επίσης που αποκτούσαν μέσω αγοράς, εμπορίου ή άλλης εργασίας. (Λουκ. 11:42· 18:11, 12) Αυτό γινόταν από φόβο μήπως τα είδη αυτά δεν είχαν αποδεκατισθή κατάλληλα από τους αρχικούς κατόχους τους.

Κάτω από το Μωσαϊκό νόμο, το τυπικό πλύσιμο για τελετουργική καθαρότητα ήταν απαραίτητο κατά καιρούς. Αυτό αλήθευε ιδιαίτερα για τους ιερείς, οι οποίοι έπρεπε να είναι σωματικά και τελετουργικά καθαροί όταν υπηρετούσαν στο αγιαστήριο του Ιεχωβά. (Έξοδ. 30:17-21· Λευιτ. 21:1-7· 22:2-8) Προτού λάβουν το μερίδιό τους από τα θυσιασθέντα γεύματα, οι ιερείς έπρεπε να πλύνουν τα χέρια τους και τα πόδια τους με νερό.

Οι περισσότεροι από τους Φαρισαίους δεν ήσαν ιερείς. Παρ’ όλα αυτά, εθελοντικά υποχρέωναν τους εαυτούς τους να τηρούν τους ιερατικούς νόμους περί τελετουργικής καθαρότητας ακόμη και σε καθημερινά ζητήματα που δεν είχαν άμεση σχέσι με τη λατρεία. Έκαναν το τυπικό πλύσιμο των χεριών πριν και μετά από κάθε γεύμα. Αν το γεύμα αποτελείτο από διάφορα φαγητά, το πλύσιμο γινόταν επίσης και μεταξύ των φαγητών. Ο ευαγγελιστής Μάρκος τονίζει: «Οι Φαρισαίοι και πάντες οι Ιουδαίοι, εάν δεν νίψωσι μέχρι του αγκώνος τας χείρας, δεν τρώγουσι, κρατούντες την παράδοσιν των πρεσβυτέρων· και επιστρέψαντες από της αγοράς, εάν δεν νιφθώσι, δεν τρώγουσιν· είναι και άλλα πολλά, τα οποία παρέλαβον να φυλάττωσι, πλύματα ποτηρίων και ξεστών και σκευών χαλκίνων και κλινών.»—Μάρκ. 7:3, 4.

Μολονότι αυτές οι εκτενείς προσπάθειες να τηρούν τον αποδεκατισμό και την τελετουργική καθαρότητα δεν παραβίαζαν το γραπτό νόμο του Θεού, προχωρούσαν ωστόσο πέρα από κείνο που ο νόμος απαιτούσε. Ένας ραββινικός μύθος αναπαριστά τη συναγωγή του Ισραήλ σαν να λέη τα εξής: «Κύριε του σύμπαντος, έχω επιβάλει στον εαυτό μου περισσότερους περιορισμούς απ’ όσους Εσύ έχεις επιβάλει σ’ εμένα, και τους έχω τηρήσει.»

«Ένας Φραγμός» για Παρεμπόδισι του Κακού

Η αποφασιστικότητα να αποφύγουν τις παραβάσεις του νόμου του Θεού, ακόμη και σε μηδαμινές λεπτομέρειες, ώθησε τους Φαρισαίους να προχωρήσουν πολύ μακρύτερα. Ο Ιουδαίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος γράφει: «Οι Φαρισαίοι είχαν μεταβιβάσει στους ανθρώπους ωρισμένους κανόνες που είχαν κληρονομήσει από προηγούμενες γενεές και δεν αναφέρονταν στους νόμους του Μωυσέως.» Αυτοί οι κανόνες περιελάμβαναν ένα μεγάλο αριθμό εντολών για κατάλληλη τήρησι του Σαββάτου. Σχετικά μ’ αυτούς τους μη Βιβλικούς «κανόνες,» ο Ιουδαϊκός κώδικας των παραδοσιακών νόμων, γνωστός ως Μισνά, δηλώνει τα εξής: «Οι κανόνες σχετικά με το Σάββατο, τις Εορταστικές προσφορές, και τη Βεβήλωσι μοιάζουν με όρη που κρέμονται από μια τρίχα, διότι [η διδασκαλία της] Γραφής [σχετικά μ’ αυτά τα ζητήματα] είναι ανεπαρκής και οι κανόνες πολλοί.»

Ποιος ήταν ο σκοπός τόσων πολλών κανόνων διαγωγής; Κάποια αντίληψις σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα μπορεί ν’ αποκτηθή από τη δήλωσι που έκαναν Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες προ Χριστού: «Να είσθε φρόνιμοι στην κρίσι, δημιουργήστε πολλούς μαθητές, και κάντε ένα φραγμό γύρω από το Νόμο.»a Ο «φραγμός» υποδηλοί τις παραδόσεις που υποτίθεται ότι θα εμπόδιζαν τους ανθρώπους από το να παραβούν το γραπτό νόμο του Θεού. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία, αν ένα άτομο δεν περνούσε το φραγμό, ποτέ δεν θα θεωρείτο ένοχος παραβιάσεως ενός αληθινού Γραφικού διατάγματος.

Επέτυχε αυτό το πείραμα; Έκανε ο όγκος των προφορικών παραδόσεων καλύτερους ανθρώπους από το λαό Ισραήλ και από τους Φαρισαίους ιδιαίτερα;

Επιζητώντας την Εύνοια του Θεού Μέσω Έργων

Η υπερβολική προσοχή σε μηδαμινούς κανόνες είχε ένα επιβλαβές αποτέλεσμα. Ωδήγησε στο να πιστεύουν ότι, το να γίνουν δίκαιοι ενώπιον του Θεού, ήταν απλώς ζήτημα εκτελέσεως ωρισμένων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών έργων. Κάθε καλό έργο, όπως πίστευαν, μπορούσε να αποκτήση «αξία» ενώπιον του Θεού, ενώ κάθε κακή πράξις ελογίζετο σαν «χρέος.» Υποθετικά, ο Θεός μια μέρα θα λογάριαζε τις αξίες και τα χρέη για ν’ αποφασίση αν ένα άτομο ήταν δίκαιο ή πονηρό.

Τα ραββινικά συγγράμματα, για να δείξουν μέχρι ποιου σημείου είχε διεισδύσει αυτή η ιδέα, μιλούν για τον «υπολογιστή Φαρισαίο, ο οποίος δηλαδή κάνει ένα καλό έργο και κατόπιν ένα κακό έργο, θέτοντας το ένα κατά του άλλου.» Επίσης αναφέρεται «ο Φαρισαίος [ο οποίος διαρκώς κραυγάζει] ‘Ποιο είναι το καθήκον μου για να το εκτελέσω;’» Αλλά δεν είναι αυτό αρετή; Το ραββινικό υπόμνημα απαντά: «Όχι, εκείνο που λέει είναι, ‘Ποιο άλλο καθήκον είναι για μένα για να το εκτελέσω;’» Αυτά τα άτομα εγωιστικά πίστευαν ότι είχαν κάνει κάθε τι που απαιτείτο για ν’ αποκτήσουν την εύνοια του Θεού. Ένας πλούσιος νεαρός επέδειξε αυτή τη στάσι όταν ρώτησε τον Ιησού: «Τι καλόν να πράξω δια να έχω ζωήν αιώνιον;» Αφού ο Ιησούς τόνισε σ’ αυτόν τη σπουδαιότητα της υπακοής στις εντολές του γραπτού νόμου του Θεού, ο άνθρωπος απάντησε: «Πάντα ταύτα εφύλαξα εκ νεότητός μου· τι μοι λείπει έτι;»—Ματθ. 19:16-20.

Η διδασκαλία για την απόκτησι αξίας και ευνοίας ενώπιον του Θεού με καλά έργα παρακίνησε πολλούς Φαρισαίους να αυτοδικαιώνωνται και να καταδικάζουν τους άλλους. Μια παραβολή του Ιησού σχετικά με μερικούς «θαρρούντας εις εαυτούς ότι είναι δίκαιοι και καταφρονούντας τους λοιπούς» αναφέρει: «Άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν δια να προσευχηθώσιν, ο εις Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης. Ο Φαρισαίος σταθείς προσηύχετο καθ’ εαυτόν ταύτα· Ευχαριστώ σοι, Θεέ, ότι δεν είμαι καθώς οι λοιποί άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και καθώς ούτος ο τελώνης· νηστεύω δις της εβδομάδος, αποδεκατίζω πάντα όσα έχω.» (Λουκ. 18:9-12) Ένα παράδειγμα των άκρων στα οποία μπορεί να οδηγήση μια τέτοια στάσις, φαίνεται στο εξής απόσπασμα από αρχαία Ιουδαϊκά συγγράμματα:

«Ο Ρ[αββίνος] Εζεκίας είπε εν ονόματι του Ρ[αββίνου] Ιερεμία: Ούτως είπεν ο Ρ[αββίνος] Συμεών μπ[εν] Γιοχάι: Ο κόσμος δεν έχει περισσότερους από τριάντα άνδρες τόσο δίκαιους όσο ο Αβραάμ. Αν υπάρχουν τριάντα, ο γιος μου κι’ εγώ είμαστε δύο απ’ αυτούς· αν δέκα, ο γιος μου κι’ εγώ είμαστε δύο απ’ αυτούς· αν πέντε, ο γιος μου κι’ εγώ είμαστε δύο απ’ αυτούς· αν δύο, αυτοί είναι ο γιος μου κι εγώ· αν υπάρχη μόνο ένας, αυτός είμαι εγώ.»

Επειδή οι Φαρισαίοι θεωρούσαν τους κοινούς ανθρώπους τελετουργικά ακάθαρτους, απέφευγαν τη στενή επαφή μαζί τους. Στο βιβλίο, Η Ζωή και οι Χρόνοι του Ιησού του Μεσσία, ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ τονίζει ότι ένας Φαρισαίος «προσπαθούσε να μην πωλή σε [ένα κοινό πολίτη] κανένα ρευστό ή ξηρό είδος (τροφή ή φρούτα), να μην αγοράζη απ’ αυτόν τέτοια ρευστά, να μην τον επισκέπτεται, ούτε να τον φιλοξενή σαν επισκέπτη στα σκεπάσματά του (ένεκα της πιθανής μη καθαρότητάς τους).» Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Φαρισαίοι επέκριναν τον Ιησού ως «τρώγοντα μετά των τελωνών και αμαρτωλών.» (Μάρκ. 2:16) Πίστευαν ότι ένας που συναναστρεφόταν με άτομα τελετουργικά ακάθαρτα, θα αποκτούσε αυτή την ακαθαρσία.

Ο Ιησούς και οι Φαρισαίοι

Τον καιρό που ο Υιός του Θεού άρχισε την επίγεια διακονία του, οι Φαρισαίοι υπήρχαν ήδη περίπου δύο αιώνες. Αυτός ήταν αρκετός καιρός για να διαπιστώσουν αν το πείραμά τους για την προαγωγή της δικαιοσύνης μέσω καλών έργων, θα επιτύγχανε. Αλλά δεν πέτυχε. Στην επί του Όρους Ομιλία του, ο Ιησούς διακήρυξε: «Εάν μη περισσεύση η δικαιοσύνη σας πλειότερον της των γραμματέων και Φαρισαίων, δεν θέλετε εισέλθει εις την βασιλείαν των ουρανών.»—Ματθ. 5:20.

Ο Υιός του Θεού, στις σχέσεις του με τους Φαρισαίους και στα σχόλιά του γι’ αυτούς, ξεκαθάρισε τι ήταν εσφαλμένο σχετικά με τη θεωρία τους. Προσέξτε τα σχόλια που έκανε σχετικά με τις σχολαστικές τους προσπάθειες να πληρώνουν τα δέκατα: «Ουαί εις εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριταί, διότι αποδεκατίζετε το ηδύοσμον και το άνηθον και το κύμινον, και αφήκατε τα βαρύτερα του νόμου, την κρίσιν και τον έλεον και την πίστιν.» (Ματθ. 23:23) Τα ραββινικά συγγράμματα μιλούν για «ελαφρές» εντολές (πράγμα που απαιτεί λίγη προσωπική θυσία) και «βαρειές» εντολές (πράγμα που απαιτεί αξιόλογη προσπάθεια). Ο Ιησούς έδειξε ότι οι ‘βαρύτερες’ απαιτήσεις του Θεού περιλαμβάνουν το να εκδηλώνη κανείς γνήσιο ενδιαφέρον για το συνάνθρωπό του, να του συμπεριφέρεται με δικαιοσύνη, έλεος και πιστότητα.

Σχετικά με το τελετουργικό πλύσιμο των χεριών και άλλα χαρακτηριστικά τελετουργικής καθαρότητας, ο Ιησούς είπε: «Ουαί εις εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριταί, διότι καθαρίζετε το έξωθεν του ποτηρίου και του πινακίου, έσωθεν όμως γέμουσιν εξ αρπαγής και ακρασίας. Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισον πρώτον το εντός του ποτηρίου και του πινακίου, δια να γείνη και το εκτός αυτών καθαρόν.» (Ματθ. 23:25, 26) Οι Φαρισαίοι είχαν παροδηγηθή να σκέπτονται ότι η ακαθαρσία αποκτάτο δια της επαφής με μια εξωτερική πηγή ακαθαρσίας. Ο Ιησούς δήλωσε ότι η πραγματική πηγή ακαθαρσίας είναι εσωτερική. Σε μια άλλη περίπτωσι τόνισε αυτό το σημείο, λέγοντας:

«Δεν καταλαμβάνετε ότι παν το έξωθεν εισερχόμενον εις τον άνθρωπον δεν δύναται να μολύνη αυτόν; Διότι δεν εισέρχεται εις την καρδίαν αυτού, αλλ’ εις την κοιλίαν, και εξέρχεται εις τον αφεδρώνα, . . . Έλεγε δε ότι το εξερχόμενον εκ του ανθρώπου, εκείνο μολύνει τον άνθρωπον. Διότι έσωθεν εκ της καρδίας των ανθρώπων εξέρχονται οι διαλογισμοί οι κακοί, μοιχείαι, πορνείαι, φόνοι, κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ασέλγεια, βλέμμα πονηρόν, βλασφημία, υπερηφανία, αφροσύνη· πάντα ταύτα τα πονηρά έσωθεν εξέρχονται και μολύνουσι τον άνθρωπον.»—Μάρκ. 7:18-23.

Η πραγματική πηγή ακαθαρσίας ενώπιον του Θεού είναι η κληρονομημένη αμαρτωλότητα του ανθρώπου. (Ιώβ 14:4^· Ψαλμ. 51:5· Ρωμ. 5:12) Ούτε το τυπικό πλύσιμο, ούτε άλλα ευσεβή έργα μπορούν να απομακρύνουν τη μόλυνσι που οφείλεται στην αμαρτία. Μόνο η μετάνοια και η άσκησις πίστεως στη διευθέτησι του Θεού για αφαίρεσι των αμαρτιών μέσω του Ιησού Χριστού, μπορεί να επιτύχη συγχώρησι και σωτηρία. (Πράξ. 4:12) Γι’ αυτό ο Ζαχαρίας, ο πατέρας του Ιωάννου του Βαπτιστού, προφήτευσε ότι ο Θεός επρόκειτο να ‘δώση γνώσιν σωτηρίας εις τον λαόν αυτού,’ όχι με το να τους ελευθερώση από ένα εχθρικό έθνος αλλά «δια της αφέσεως των αμαρτιών αυτών.»—Λουκ. 1:77.

Στους Φαρισαίους δεν άρεσε αυτό το άγγελμα, επειδή ‘θαρρούσαν εις εαυτούς ότι είναι δίκαιοι και καταφρονούσαν τους λοιπούς.’ (Λουκ. 18:9, 10) Αλλά η ευσέβειά τους ήταν απλώς εξωτερική και επιφανειακή. Δεν ξερρίζωσε την εσωτερική ακαθαρσία που εκδηλώνεται με αμαρτίες όπως οι ‘πλεονεξίες,’ ‘βλέμμα πονηρόν’ και ‘υπερηφανία.’ (Μάρκ. 7:22) Τα Ιουδαϊκά συγγράμματα το πιστοποιούν αυτό. Παραδείγματος χάρι, διαβάζομε για τον «σίκμι Φαρισαίο,» ο οποίος «επωμίζεται (σέκεμ), τα θρησκευτικά του καθήκοντα, δηλαδή με επιδεικτικό τρόπο.» Επίσης, γίνεται μνεία του «νίκπι Φαρισαίου—αυτός είναι εκείνος που χτυπά τα πόδια του το ένα με το άλλο» επειδή περπατά με υπερβολική ταπεινότητα. Επίσης, υπάρχει ο «κιζαΐ Φαρισαίος» ο οποίος εσκεμμένα προσκρούει σ’ ένα τοίχο και πληγώνεται και «κάνει το αίμα του να ρέη προς τον τοίχο» προσπαθώντας ν’ αποφύγη να κοιτάξη μια γυναίκα. Πολύ δικαιολογημένα ο Ιησούς είπε για τους γραμματείς και Φαρισαίους:

«Πράττουσι δε πάντα τα έργα αυτών δια να βλέπωνται υπό των ανθρώπων. Και πλατύνουσι τα φυλακτήρια αυτών και μεγαλύνουσι τα κράσπεδα των ιματίων αυτών, και αγαπώσι τον πρώτον τόπον εν τοις δείπνοις και τας πρωτοκαθεδρίας εν ταις συναγωγαίς και τους ασπασμούς εν ταις αγοραίς και να ονομάζωνται υπό των ανθρώπων Ραββί, Ραββί.»—Ματθ. 23:5-7.

Άφθονα είναι τα ιστορικά γεγονότα που δείχνουν ότι το πείραμα των Φαρισαίων να προαγάγουν τη δικαιοσύνη με το δικό τους τρόπο, τηρώντας θρησκευτικά παραγγέλματα και πράττοντας αγαθοεργίες, ήταν μια αποτυχία. Το πείραμα αυτό δεν επηρέασε την πλειονότητα προς τη θεοσέβεια, ούτε βοήθησε τους ίδιους τους Φαρισαίους να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι. Αντιθέτως, τους επηρέασε στο να διαπράξουν το χειρότερο έγκλημα σ’ όλη την ιστορία, το φόνο του Υιού του Θεού.

Ωστόσο, το πείραμα δεν ήταν τελείως άχρηστο. Έδωσε την ευκαιρία στον Ιησού, προτού πεθάνη, να δώση το ισχυρό άγγελμα σχετικά με την ανθρώπινη αμαρτωλότητα και την ανάγκη αναζητήσεως σωτηρίας, όχι μέσω έργων αλλά σαν ένα δώρο, με βάσι τη μετάνοια και την πίστι στην εξιλεωτική θυσία του Ιησού Χριστού. (Ησ. 53:5, 10-12· Ματθ. 20:28· Ρωμ. 10:5-9) Αυτό είναι ένα μάθημα που πρέπει να το μάθουν επίσης όλοι όσοι ζουν σήμερα!

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 7]

‘Αν υπάρχει μόνο ένας δίκαιος, αυτός είμαι εγώ’