Γιατί ‘Να Υποτασσώμεθα’;

ΜΕΤΑΞΥ των πολλών εντολών που επαναλαμβάνονται στο Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή, είναι, ‘να υποτασσώμεθα.’ Στο εδάφιο Ρωμαίους 13:1 διαβάζομε: «Πάσα ψυχή ας υποτάσσηται εις τας ανωτέρας εξουσίας,» δηλαδή, στις κυβερνήσεις. Οι νεώτεροι νουθετούνται να ‘υποτάσσωνται εις τους πρεσβυτέρους.’ (1 Πέτρ. 5:5) Έπειτα, πάλι, ο απόστολος Παύλος νουθετεί: «Αι γυναίκες, υποτάσσεσθε εις τους άνδρας σας.»—Εφεσ. 5:22.

Η υποταγή αντίκειται προς τις διαθέσεις πολλών ατελών ανθρώπων, τόσο πολύ, στην πραγματικότητα, που κάθε είδος κοινωνικού κινήματος αποσκοπεί στην εναντίωσι, συχνά με βίαιο τρόπο κατά της υποταγής. Παραδείγματος χάρι, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, πριν από λίγο καιρό, σε μια μέρα μόνο, ανέφεραν τα εξής παραδείγματα βίαιου στασιασμού κατά της εξουσίας: «Δύο βόμβες εξερράγησαν στο Κεντρικό Λονδίνο νωρίς σήμερα.» ‘Εννέα άτομα τραυματίστηκαν στις πέντε επαρχιακές πόλεις του Μάντσεστερ, Λίβερπουλ, Κόβεντρυ, Μπρίστολ και Σάουθαμπτον.’ Στην ίδια σελίδα υπήρχε ο τίτλος: «21 Άτομα Τραυματίσθηκαν όταν Εξερράγη Βόμβα σε Υπερπλήρες Λεωφορείο.» Ανέφερε επίσης ότι το Ιράν κήρυξε ημέρα πένθους σε ανάμνησι του ότι «διαδηλωτές σφαγιάσθηκαν σε συγκρούσεις με δυνάμεις ασφαλείας.» Όλοι αυτοί, στην πραγματικότητα, στασίαζαν κατά της υποταγής στις εξουσίες που υπάρχουν.

Γιατί η Αγία Γραφή εντέλλεται, ‘να υποτασσώμεθα;’ Ποιος πρέπει να υποτάσσεται, και σε ποιον; Γιατί η υποταγή αντιτίθεται τόσο πολύ στη διάθεσι;

Το να υποταχθή κανείς αντιτίθεται πάρα πολύ στη διάθεσι, ένεκα της πορείας ανταρσίας την οποία άρχισαν οι πρώτοι μας γονείς, ο Αδάμ και η Εύα. Εκείνοι κληροδότησαν στους απογόνους τους μια τάσι προς το στασιασμό, ένα πνεύμα ιδιοτελούς ανομίας που δεν ήταν ποτέ τόσο διαδεδομένο όσο σήμερα, όπως ακριβώς προείπε ο Ιησούς. (Ματθ. 24:12) Εν τούτοις, χωρίς αμφιβολία, μέρος της ευθύνης βαραίνει εκείνους που έχουν κάνει κακή χρήσι της εξουσίας τους.

Παρ’ όλα αυτά, η συμβουλή να ‘υποτασσώμεθα’ βασίζεται σε σταθερές αρχές. Αυτό απλώς σημαίνει ότι μερικοί κυβερνούν ή αναλαμβάνουν την αρχηγία και άλλοι πρέπει να υποτάσσωνται. Πώς συμβαίνει αυτό; Επειδή κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να υπάρξη εξ ολοκλήρου μόνος του. Ο καθένας χρειάζεται ό,τι ο άλλος μπορεί να προμηθεύση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όλα αυτά απαιτούν οργάνωσι. Για τη λειτουργία της οργανώσεως, δεν χρειάζεται μόνο συγκέντρωσις διανοιών αλλά επίσης και αναγνωρισμένη εξουσία. Ένα έθνος, πολιτεία ή επαρχία, μια πόλις ή ένα χωριό, είναι όλα πολιτικές οργανώσεις που χρειάζονται μερικούς για να κυβερνούν και άλλους για να κυβερνώνται ή να υποτάσσωνται. Η αρχή αυτή ισχύει σχεδόν σε κάθε άλλη σφαίρα ανθρώπινης δραστηριότητας, είτε είναι κοσμική είτε θρησκευτική, δημόσια ή οικογενειακή.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθή ότι ακόμη και αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία, είναι ανάγκη να υποτάσσωνται μερικές φορές. Παραδείγματος χάρι, κανείς δεν μπορεί να παραβιάση τους νόμους κυκλοφορίας χωρίς να υποστή τιμωρία. Όταν ένα άτομο πηγαίνη στο νοσοκομείο για να χειρουργηθή, διαπιστώνει ότι αυτός ο ίδιος υποτάσσεται σε γιατρούς, νοσοκόμες και άλλους από το προσωπικό του νοσοκομείου. Ένας επιχειρηματίας μπορεί να έχη πολλούς υπαλλήλους σε υποταγή αλλά όταν πηγαίνη στη Χριστιανική εκκλησία του, μπορεί κάλλιστα να υποτάσσεται στους πρεσβυτέρους που προεδρεύουν πάνω σ’ αυτόν και στους ομοπίστους του.

ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ

Στην παρούσα ανθρώπινη κοινωνία, οι κυβερνήσεις είναι απαραίτητες για να ζουν οι άνθρωποι μ’ ένα πολιτισμένο τρόπο και να έχουν ένα μέτρο ασφάλειας, για να μην αναφέρωμε τίποτε για τις πολλές υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρη μια κυβέρνησις, σε τοπική ή εθνική κλίμακα. Επομένως, εξυπακούεται ότι πρέπει να υπάρχη προθυμία, ή τουλάχιστον να γίνεται κάποια υποχώρησις, από μέρους των κυβερνουμένων για να μπορέσουν αυτές οι κυβερνήσεις, να επιτύχουν το σκοπό τους. Γι’ αυτό ο Λόγος του Θεού προστάζει τους Χριστιανούς ‘να υποτάσσωνται . . . διότι δεν υπάρχει εξουσία ειμή από Θεού.’ Έτσι, οι Χριστιανοί πρέπει να υπακούσουν στους νόμους της χώρας, να είναι ευσυνείδητοι στην πληρωμή φόρων, να τηρούν τους νόμους οδικής κυκλοφορίας και να εκτελούν άλλες υποχρεώσεις. Όλα αυτά για το συμφέρον της ειρήνης και της τάξεως.—Ρωμ. 13:1-7.

Εν τούτοις, η Αγία Γραφή δείχνει σε άλλο σημείο ότι αυτή η υποταγή στις πολιτικές κυβερνήσεις δεν είναι απόλυτη. Αυτή η υποταγή περιορίζεται κι από άλλες Γραφικές προσταγές, όπως «Απόδοτε λοιπόν τα του Καίσαρος εις τον Καίσαρα και τα του Θεού εις τον Θεόν.» Και πάλι: «Πρέπει να πειθαρχώμεν εις τον Θεόν μάλλον παρά εις τους ανθρώπους.» Ναι, η εντολή να ‘υποτασσώμεθα’ στις πολιτικές κυβερνήσεις αυτού του συστήματος πραγμάτων δεν είναι απόλυτη, αλλά σχετική· εφαρμόζεται τόσο όσο δεν έρχεται σε αντίθεσι με οποιαδήποτε άμεση εντολή του Θεού.—Ματθ. 22:21· Πράξ. 5:29.

ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η Χριστιανική εκκλησία αποτελεί επίσης μια οργάνωσι, με μια κεφαλή, δηλαδή, τον Ιησού Χριστό. Όλα τα μέλη της πρέπει να υποτάσσωνται σ’ αυτόν. Γι’ αυτό το ζήτημα, ο ίδιος ο Ιησούς υποτάσσεται επίσης. Σε ποιον; Στον ουράνιο Πατέρα του, τον Ιεχωβά Θεό. Ναι, η Χριστιανική «εκκλησία υποτάσσεται εις τον Χριστόν.» (Εφεσ. 5:24) Πράγματι, «η κεφαλή παντός ανδρός είναι ο Χριστός.»—1 Κορ. 11:3.

Πώς ο Ιησούς Χριστός, μια αόρατη, θεία ύπαρξις στους ουρανούς, ασκεί την ηγεσία του πάνω σε μια ορατή ανθρώπινη εκκλησία εδώ στη γη; Ένας τρόπος είναι μέσω των θεόπνευστων Γραφών. Η εκκλησία μπορεί να θεωρηθή ότι είναι Χριστιανική μόνο αν υποτάσσεται στις εντολές του ίδιου του Ιησού και σ’ εκείνες που δόθηκαν κάτω από έμπνευσι από τους αποστόλους του και άλλους μαθητές.—Ματθ. 18:18· 28:19, 20.

Επί πλέον, ο Ιησούς ασκεί την ηγεσία του στη Χριστιανική εκκλησία μέσω του ‘παράκλητου,’ ‘του πνεύματος της αληθείας, του αγίου πνεύματος ή ενεργού δυνάμεως του Θεού. (Ιωάν. 16:7, 13) Χρησιμοποιεί επίσης αγγέλους για την άσκησι της ηγεσίας του στην εκκλησία του. (Ματθ. 18:10· 24:31· Αποκ. 14:6) Ο Ιησούς Χριστός επίσης ασκεί την ηγεσία του στη Χριστιανική εκκλησία εδώ στη γη μέσω ενός σώματος πιστών κεχρισμένων Χριστιανών, σχετικά με το οποίο ο Ιησούς είπε: «Τις λοιπόν είναι ο πιστός και φρόνιμος δούλος, τον οποίον ο κύριος αυτού κατέστησεν επί των υπηρετών αυτού, δια να δίδη εις αυτούς την τροφήν εν καιρώ; Μακάριος ο δούλος εκείνος, τον οποίον όταν έλθη ο κύριος αυτού θέλει ευρεί πράττοντα ούτως. Αληθώς σας λέγω ότι θέλει καταστήσει αυτόν επί πάντων των υπαρχόντων αυτού.»—Ματθ. 24:45-47.

Για να επιτελεσθή το έργο που ο Ιησούς Χριστός διέταξε τους ακολούθους του να κάνουν, δηλαδή να κάνουν μαθητές απ’ όλα τα έθνη, πρέπει να εργάζωνται με ειρήνη και αρμονία. Πρέπει ‘να λέγουν πάντες το αυτό.’ Έτσι, όλοι πρέπει να υποτάσσωνται στο όργανο που αυτός ευαρεστείται να χρησιμοποιή. Όπως διαβάζομε: «Ο Θεός δεν είναι ακαταστασίας, αλλ’ ειρήνης.» Έτσι στη Χριστιανική εκκλησία «πάντα [πρέπει] ας γίνωνται ευσχημόνως και κατά τάξιν.»—1 Κορ. 1:10· 14:33, 40.

Επί πλέον, στη Χριστιανική εκκλησία τα διάφορα μέλη νουθετούνται να υποτάσσωνται μεταξύ τους. «Υποτασσόμενοι εις αλλήλους εν φόβω Θεού.» (Εφεσ. 5:21) Ιδιαίτερα οι νεαροί πρέπει να υποτάσσωνται στους ηλικιωμένους ή πρεσβυτέρους: «Ομοίως οι νεώτεροι υποτάχθητε εις τους πρεσβυτέρους. Πάντες δε υποτασσόμενοι εις αλλήλους ενδύθητε την ταπεινοφροσύνην· διότι ο Θεός αντιτάσσεται εις τους υπερηφάνους, εις δε τους ταπεινούς δίδει χάριν.»—1 Πέτρ. 5:5.

Επίσης, όλα τα μέλη ατομικά κάθε εκκλησίας, πρέπει να υποτάσσωνται στους διωρισμένους Χριστιανούς πρεσβυτέρους, όπως διαβάζομε: «Πείθεσθε εις τους προεστώτας σας και υπακούετε· διότι αυτοί αγρυπνούσιν υπέρ των ψυχών σας ως μέλλοντες να αποδώσωσι λόγον· δια να κάμνωσι τούτο μετά χαράς και μη στενάζοντες· διότι τούτο δεν σας ωφελεί.» Υπάρχουν λοιπόν δύο λόγοι για τους οποίους πρέπει να υποτάσσωνται οι Χριστιανοί. Ο ένας είναι χάριν της αποτελεσματικότητας, χάριν της ειρήνης ή αρμονίας, για να επιτευχθή η μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα εργασίας και με τον καλύτερο τρόπο. Ο άλλος είναι ότι η αποτυχία να υποταχθούμε θα αποδεικνυόταν φορτίο για κείνους που αναλαμβάνουν την ηγεσία, πράγμα που, με τη σειρά του, θα δημιουργούσε βλάβη σ’ εκείνους που δεν υποτάσσονται.—Εβρ. 13:17.

ΣΤΙΣ ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ

Ένας άλλος τομέας όπου εφαρμόζεται η αρχή της υποταγής, είναι το ζήτημα της σχέσεως μεταξύ εργοδότου και εργαζομένου. Όταν ένας άνθρωπος δέχεται κάποιο είδος εργασίας, είναι υποχρεωμένος ν’ αναγνωρίζη την ευθύνη του στον εργοδότη του, με άλλα λόγια, να υποτάσσεται σ’ αυτόν—φυσικά, εφ’ όσον δεν του ζητείται να κάνη κάτι που αντίκειται προς τη συνείδησι ή τους ενδοιασμούς του. (Πράξ. 5:29) Το να υποτάσσεται κανείς στον εργοδότη του, σημαίνει να του αποδίδη τον κατάλληλο σεβασμό λόγω της θέσεώς του, να του προσφέρη μια έντιμη ημέρα εργασίας, και να μην κλέβη τίποτα απ’ αυτόν. Όπως συμβούλευσε ο απόστολος Παύλος, ο εργαζόμενος πρέπει να εργάζεται στην εργασία του «εκ ψυχής . . . ως εις τον Κύριον και ουχί εις ανθρώπους.» (Κολ. 3:23) Αυτό είναι ταυτόχρονα και το ορθό και το σοφό πράγμα που πρέπει να κάνετε. Αν ένα άτομο δεν μπορή να το κάνη αυτό, πρέπει ν’ αλλάξη εργασία.

ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΚΥΚΛΟ

Επειδή η οικογένεια αποτελεί μια μικρογραφική οργάνωσι, εξυπακούεται ότι η αρχή της ηγεσίας και η υποταγή ισχύουν για τα μέλη της. Ο Λόγος του Θεού θέτει στους γονείς την ευθύνη να το φροντίσουν ώστε τα παιδιά τους ν’ ανατρέφωνται κατάλληλα και να τυγχάνουν καλής επιμέλειας με κάθε τρόπο. Γι αυτό τα παιδιά προστάζονται: «Τα τέκνα, υπακούετε εις τους γονείς κατά πάντα· διότι τούτο είναι ευάρεστον εις τον Κύριον.» (Κολ. 3:20) Το ότι τα παιδιά πρέπει να υποτάσσωνται στους γονείς τους είναι και λογικό και Γραφικό. Τα παιδιά είναι άπειρα και δεν μπορούν να προμηθεύσουν τα αναγκαία για τον εαυτό τους. Επίσης, ο σοφός Βασιλιάς Σολομών παρατήρησε κάποτε: «Η ανοησία είναι συνδεδεμένη μετά της καρδίας του παιδίου· η ράβδος της παιδείας θέλει αποχωρίσει αυτήν απ’ αυτού.»—Παρ. 22:15.

Η αρχή της ηγεσίας και της υποταγής εφαρμόζεται και μεταξύ των ίδιων των γονέων, των συζύγων. Ποιος ασκεί την ηγεσία, ο σύζυγος ή η σύζυγος; Σύμφωνα μ’ Εκείνον που έφτιαξε τον πρώτο άνδρα και τη γυναίκα ο σύζυγος είναι εκείνος που πρέπει να ασκεί την ηγεσία. Ο απόστολος Παύλος υπενθυμίζει σε όλους ότι «δεν εκτίσθη ο ανήρ δια την γυναίκα, αλλ’ η γυνή δια τον άνδρα.» (1 Κορ. 11:9) Ο Λόγος του Θεού μάς λέει επίσης: «Καθώς η εκκλησία υποτάσσεται εις τον Χριστόν, ούτω και αι γυναίκες ας υποτάσσωνται εις τους άνδρας αυτών κατά πάντα.» (Εφεσ. 5:24) Χωρίς αμφιβολία, μερικές σύγχρονες γυναίκες θα διαφωνήσουν μ’ αυτή την εντολή, αλλά ας εξετάσωμε το ζήτημα αυτό για λίγο.

Είναι πράγματι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο απόστολος Παύλος, ο οποίος έγραψε αυτά τα λόγια, αμέσως συνεχίζει τη συμβουλή του προς τις συζύγους με συμβουλή προς τους συζύγους σχετικά με το ότι πρέπει να αγαπούν τις συζύγους τους όπως ο Ιησούς αγάπησε την εκκλησία μέχρι του σημείου να θυσιάση τη ζωή του γι’ αυτή. Επί πλέον, ο Παύλος λέει ότι οι άνδρες, οι σύζυγοι, πρέπει να αγαπούν τις γυναίκες τους σαν τα δικά τους σώματα, να τις εκτρέφουν και να τις περιθάλπουν όπως ακριβώς κάνουν και για τα δικά τους σώματα. Ασφαλώς, όταν ένας σύζυγος δείχνει αυτό το είδος αγάπης στη σύζυγό του, εκείνη θα διαπιστώση ότι είναι αρκετά ευχάριστο να υποτάσσεται σ’ αυτόν.—Εφεσ. 5:25-33.

Αυτή η διευθέτησι είναι και σοφή και δίκαιη. Από την ίδια τη φύσι των πραγμάτων φυσιολογικά ο άνδρας είναι πιο κατάλληλος να αναλαμβάνη την ηγεσία, την πρωτοβουλία. Αν αναλαμβάνη το ορθό είδος ηγεσίας, είναι πολύ πιθανόν ότι η σύζυγός του θα βρίσκη ευχαρίστησι να τον ακολουθή, να υποχωρή. Είναι πράγματι ενδιαφέρον αυτό που είπε γι’ αυτό το ζήτημα μια από τις κορυφαίες ψυχιάτρους της πόλεως της Νέας Υόρκης. Στο βιβλίο της, αναφέρει πολλές περιπτώσεις—ιστορίες που δείχνουν πώς οι γυναίκες μπορούν να αισθανθούν ικανοποίησι στις πιο στενές φάσεις του γάμου τους. Πώς; Με το να δεχθούν απλώς στη διάνοια και την καρδιά τους την ηγεσία των συζύγων τους.

Αυτό θα βοηθήση τη σύζυγο να εξετάση μια άλλη όψι της σχέσεως που υπάρχει μεταξύ των συζύγων, όπως συμβουλεύει η Αγία Γραφή. Λόγω των μεταπτώσεών της ή της κυκλικής συναισθηματικής φύσεώς της, ο σύζυγός της χρειάζεται να δείχνη υπομονή, καλωσύνη, ενδιαφέρον. Αυτό εκδηλώνεται όταν ο σύζυγος, μερικές φορές, περιμένη να ετοιμασθή η σύζυγος ή διαπιστώνη ότι πρέπει να προσαρμόση τις επιθυμίες του ή τις προτιμήσεις του στις επιθυμίες, τις ιδιοτροπίες ή τους περιορισμούς της συζύγου του. Πολύ εύλογα ο απόστολος Πέτρος συμβούλευσε: «Οι άνδρες ομοίως, συνοικείτε με τας γυναίκας σας εν φρονήσει, αποδίδοντες τιμήν εις το γυναικείον γένος ως εις σκεύος ασθενέστερον, και εις συγκληρονόμους της χάριτος της ζωής, δια να μη εμποδίζωνται αι προσευχαί σας.»—1 Πέτρ. 3:7.

Ούτε είναι κακό ν’ αναφέρωμε ότι τίποτε δεν κάνει πιο ευτυχισμένες τις συζύγους από το να θέλουν οι σύζυγοί τους να κάνουν κάτι γι’ αυτές. Αυτός πιθανώς είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας σύζυγος κερδίζει τη σύζυγό του στην αρχή—με το να είναι καλός σ’ αυτή, να θέλη να την ευχαριστή κάνοντας πράγματα γι’ αυτή. Και αυτό συμβαίνει σ’ ολόκληρη την έγγαμη ζωή. Εκείνο που φέρνει ευτυχία σε μια σύζυγο είναι το να είναι ο σύζυγός της πρόθυμος να κάνη πράγματα γι’ αυτήν, έστω κι’ αν πρόκειται για μικρές ευγένειες όπως να τη βοηθά να φορέση το παλτό της, να θυμάται την επέτειο του γάμου τους, ή να της αγοράζη λουλούδια, ένα άρωμα ή κάποιο άλλο αντικείμενο. Αλλά πώς μπορεί εκείνη να τον κάνη να θέλη να κάνη τέτοια πράγματα; Όχι με το να τον διευθύνη, ούτε με το να τον συναγωνίζεται, αλλά με το ν’ αναγνωρίζη την ηγεσία του, με το ν’ αποδίδη σ’ αυτόν τον «βαθύ σεβασμό» που λέει η Αγία Γραφή ότι οφείλει σ’ αυτόν.—Εφεσ. 5:33, ΜΝΚ.

Αλήθεια, από τα προηγούμενα μπορούμε να δούμε γιατί η Αγία Γραφή συμβουλεύει τους Χριστιανούς να ‘υποτάσσωνται’ στις κυβερνήσεις, σ’ εκείνους που έχουν κάποια εποπτεία στη Χριστιανική εκκλησία, στους εργοδότες, στους γονείς, στους συζύγους. Το να υποτάσσεται κανείς στοιχίζει κάτι, αλλά αξίζει. Ίσως χρειασθή να θυσιάση κανείς την υπερηφάνειά του, τις προτιμήσεις του. Σημαίνει επίσης να καλλιεργή μετριοφροσύνη και ταπεινότητα. Συχνά, απαιτείται να δείξη κανείς υπομονή, προθυμία να περιμένη μέχρις ότου ο Ιεχωβά Θεός διορθώση τα ζητήματα, όπως στην περίπτωσι πολιτικών αδικιών, αντί να καταφύγη σε βία. Το να υποτάσσεται κανείς δεν είναι μόνο το ορθό και σοφό πράγμα που πρέπει να κάνη, αλλά αποτελεί επίσης το στοργικό και, συνεπώς, το πιο ικανοποιητικό πράγμα που πρέπει να κάνη.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 5]

ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Απόδοσι σχετικής υπακοής

Πληρωμή φορών

Τήρησι των νόμων κυκλοφορίας

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Υπακοή στις εντολές του Χριστού

Συνεργασία με τους διωρισμένους πρεσβυτέρους

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

ΥΠΟΤΑΓΗ Σ’ ΕΝΑΝ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Απόδοσις με σεβασμό μιας έντιμης ημέρας εργασίας

Όχι κλοπή

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]

ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΚΥΚΛΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Εκδήλωσι στοργικού ενδιαφέροντος από το σύζυγο

Υποταγή της συζύγου στην ηγεσία του ως κεφαλής

Υπακοή των παιδιών στους γονείς