ΕΔΩΜ
(Εδώμ) [Κόκκινος], ΕΔΩΜΙΤΕΣ (Εδωμίτες).
Εδώμ ήταν το δευτερεύον όνομα, ή αλλιώς το παρωνύμιο, που δόθηκε στον Ησαύ, το δίδυμο αδελφό του Ιακώβ. (Γε 36:1) Εφαρμόστηκε σε αυτόν επειδή πούλησε τα πρωτοτόκιά του για ένα κόκκινο βραστό φαγητό. (Γε 25:30-34) Κατά σύμπτωση, ο Ησαύ ήταν πολύ κόκκινος όταν γεννήθηκε (Γε 25:25), ενώ ένα παρόμοιο χρώμα κυριαρχούσε και σε ορισμένα μέρη της γης στην οποία κατοίκησαν αργότερα ο ίδιος και οι απόγονοί του.
Σηείρ και Εδώμ. Στη διάρκεια της 20χρονης παραμονής του Ιακώβ στη Χαρράν, ο Ησαύ (Εδώμ) άρχισε να εδραιώνει την παρουσία του στη γη Σηείρ, «στην περιοχή του Εδώμ». (Γε 32:3) Έτσι λοιπόν, ακόμη και πριν από το θάνατο του πατέρα του (Γε 35:29), ο Ησαύ είχε αρχίσει προφανώς να εκπληρώνει την προφητική ευλογία του Ισαάκ, στρέφοντας την προσοχή του μακριά από τα εύφορα εδάφη της Χεβρών και αρχίζοντας αναμφίβολα να “ζει από το σπαθί του”, μαζί με τους 400 άντρες που είχε υπό τις διαταγές του. (Γε 27:39, 40· 32:6, 8) Το υπόμνημα, ωστόσο, αφήνει να εννοηθεί ότι εξακολουθούσε να κατοικεί στην περιοχή της Χεβρών ή να διατηρεί εκεί έναν καταυλισμό ως βάση, ενώ η οριστική του μετεγκατάσταση στην ορεινή περιοχή του Σηείρ έλαβε χώρα μόνο μετά το θάνατο του πατέρα του (1738 Π.Κ.Χ.). Μέχρι τότε η οικογένειά του είχε μεγαλώσει και τα αποκτήματά του είχαν αυξηθεί πολύ.—Γε 36:6-8.
Η γη Σηείρ ήταν προηγουμένως επικράτεια των Χοριτών (Γε 14:6· 36:20-30), αλλά οι γιοι του Ησαύ εκδίωξαν τους Χορίτες σεΐχηδες και κατέλαβαν την περιοχή. (Δευ 2:12) Έκτοτε, η γη εκείνη έγινε γνωστή ως γη του Εδώμ, μολονότι το παλιότερο όνομα Σηείρ συνέχισε να χρησιμοποιείται.—Αρ 24:18.
Γεωγραφική Περιγραφή. Η περιοχή του Εδώμ εκτεινόταν σε μήκος περίπου 160 χλμ. από τα σύνορά της με τον Μωάβ στο Β, τα οποία οριοθετούνταν από την κοιλάδα του χειμάρρου Ζαρέδ, μέχρι την Ελάθ (Ελώθ) στον Κόλπο της Άκαμπα, στο Ν. (Δευ 2:1-8, 13, 14· 1Βα 9:26) Προς την Α, η εδωμιτική επικράτεια φαίνεται ότι εκτεινόταν ως τις παρυφές της Αραβικής Ερήμου, ενώ προς τη Δ έφτανε ως την έρημο Ζιν, πέρα από την Αραβά, και περιέκλειε την ορεινή περιοχή της Νεγκέμπ από τη νοτιοδυτική γωνία της Αλμυρής Θάλασσας ως την Κάδης-βαρνή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το δυτικό τμήμα του Εδώμ αποτέλεσε το νοτιοανατολικό όριο της περιοχής του Ιούδα.—Ιη 15:1· παράβαλε Αρ 34:3.
Ο πραγματικός πυρήνας, όμως, της περιοχής του Εδώμ βρισκόταν προφανώς Α της Αραβά, όπου η ψηλή οροσειρά—μερικά σημεία της οποίας φτάνουν σε ύψος τα 1.700 μ.—δέχεται κάποιες βροχοπτώσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή η περιοχή Δ της Αραβά, η Νεγκέμπ, είναι αρκετά χαμηλότερη, πράγμα που δίνει τη δυνατότητα στα εναπομείναντα καταιγιδοφόρα σύννεφα της Μεσογείου να περάσουν από πάνω της και να φτάσουν στα ψηλότερα βουνά του Εδώμ, όπου εκλύουν μέρος της υπολειπόμενης υγρασίας τους. Γι’ αυτόν το λόγο, οι αρχαιολογικές έρευνες φέρνουν στο φως μια σειρά αρχαίων οικισμών και φρουρίων κατά μήκος μιας στενής λωρίδας καλλιεργήσιμης γης στο υψηλότερο τμήμα του επιμήκους οροπεδίου, που όμως εκλείπουν σταδιακά καθώς προχωρούμε Ν, προς τον Κόλπο της Άκαμπα. Η σημερινή Ταφίλε, περίπου 30 χλμ. Ν της Νεκράς (Αλμυρής) Θαλάσσης, έχει εκτεταμένους ελαιώνες, αν και αυτό οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην παροχή νερού από οχτώ θαυμάσιες πηγές, ενώ το ύψος της βροχόπτωσης φτάνει ετησίως μόνο γύρω στα 28 εκ.
Μολονότι οι εύφορες εκτάσεις ήταν λιγοστές, αυτή η δύσβατη ορεινή περιοχή διέθετε πολύτιμα αποθέματα χαλκού και σιδήρου, η εξόρυξη και η τήξη των οποίων γίνονταν στα περίχωρα της σημερινής Φεϊνάν, περίπου 48 χλμ. Ν της Νεκράς Θαλάσσης. Από διάφορα στοιχεία φαίνεται επίσης ότι στην αρχαιότητα υπήρχαν μεγάλα πευκοδάση.
Σε αρμονία με τα παραπάνω, όταν ο Μωυσής έστειλε αγγελιοφόρους στο βασιλιά του Εδώμ, χαρακτήρισε την Κάδης-βαρνή στην οποία βρίσκονταν οι Ισραηλίτες ως την «άκρη της περιοχής» του Εδώμ, και όταν ζήτησε την άδεια να περάσουν ειρηνικά μέσα από την περιοχή των Εδωμιτών, αναφέρθηκε στους αγρούς, στα αμπέλια και στα πηγάδια τους.—Αρ 20:14-17.
Στρατηγική Θέση. Ο Μωυσής ζήτησε την άδεια να περάσει ο Ισραήλ μέσα από τον Εδώμ ακολουθώντας το «δρόμο του βασιλιά». (Αρ 20:17) Αυτός ο δρόμος, που γενικά ονομάζεται Βασιλική Οδός, πιθανόν να εκτεινόταν από τον Κόλπο της Άκαμπα ως τη Δαμασκό της Συρίας, διατρέχοντας τις παρυφές των οροπεδίων κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της Αραβά για όσο διάστημα διέσχιζε τον Εδώμ. Σε διάφορα σημεία αυτού του δρόμου ήταν χτισμένες οι μεγαλύτερες πόλεις του Εδώμ. (Γε 36:33· 2Βα 14:7) Επίσης, ένας δρόμος οδηγούσε στα Α ξεκινώντας από τη Νεγκέμπ και περνώντας από τη Μαάν, η οποία βρισκόταν στις παρυφές της Αραβικής Ερήμου, και εκεί συνδεόταν με έναν άλλον δρόμο που είχε κατεύθυνση Β-Ν. Από αυτούς τους δρόμους περνούσαν πλούσια φορτία προερχόμενα από την Αίγυπτο, την Αραβία, τη Συρία και τη Μεσοποταμία. Τα διόδια από τα καραβάνια με τις καμήλες ή τα γαϊδούρια που χρησιμοποιούσαν αυτούς τους δρόμους είναι πιθανό ότι συνέβαλαν πολύ στον πλούτο του Εδώμ. Οι κουρασμένοι ταξιδιώτες της ερήμου μπορεί επίσης να πλήρωναν για τροφή και κατάλυμα όταν έφταναν στον Εδώμ.
Η απόκρημνη πλαγιά του οροπεδίου προς την Αραβά προστάτευε έξοχα το κυρίως οχυρό του Εδώμ από εκείνη την κατεύθυνση. Η βαθιά χαράδρα που σχημάτιζε ο χείμαρρος Ζαρέδ εμπόδιζε την εισβολή από τον Μωάβ. (Υπόψη, ωστόσο, Αμ 2:1.) Μια σειρά από φρούρια απέναντι από την έρημο, στην πιο ευάλωτη ανατολική πλευρά, παρείχε προστασία από τους Μαδιανίτες και άλλες νομαδικές φυλές. Επιπρόσθετα, αδιάβατα φαράγγια που σκίζουν τα βουνά και τα οροπέδια έχουν συνήθως απροσπέλαστα τοιχώματα κόκκινου ψαμμίτη. Δικαιολογημένα, η προφητεία του Ιεχωβά μέσω του Ιερεμία περιγράφει τους Εδωμίτες να μένουν με ασφάλεια «στα καταφύγια του απόκρημνου βράχου, κατέχοντας το ύψος του λόφου», και να είναι σαν αετός στη φωλιά του.—Ιερ 49:7, 16.
Ο Λαός του Εδώμ. Οι Εδωμίτες, ως απόγονοι του Ησαύ, ήταν βασικά ένα σημιτικό φύλο, το οποίο όμως είχε σημαντικές χαμιτικές προσμείξεις. Αυτό οφειλόταν στο ότι δύο από τις συζύγους του Ησαύ κατάγονταν από Χαμίτες Χαναναίους (Χετταίους και Ευαίους), ενώ μόνο μία κατονομαζόμενη σύζυγος ήταν εν μέρει Σημίτισσα, μέσω του Ισμαήλ, γιου του Αβραάμ. (Γε 36:2, 3) Αν, όπως διατείνονται ορισμένοι λόγιοι, το όνομα Χορίτης σημαίνει απλώς «κάτοικος των σπηλιών», τότε η Ευαία σύζυγος του Ησαύ η Οολιβαμά, η κόρη του Ανά, μπορεί να προερχόταν από τους Χορίτες κατοίκους του Σηείρ. (Παράβαλε Γε 36:2, 20, 24, 25.) Ούτως ή άλλως, οι Εδωμίτες—όπως και οι Μωαβίτες και οι Αμμωνίτες που κατάγονταν από τον Λωτ (σημείωσε Δα 11:41)—ήταν συγγενείς των Ισραηλιτών και αρχικά εφάρμοζαν επίσης την περιτομή. (Ιερ 9:25, 26· παράβαλε Ιεζ 32:29.) Ο Ιεχωβά τούς χαρακτήρισε «αδελφούς» του Ισραήλ, οι δε Ισραηλίτες δεν έπρεπε να παραβιάσουν τα εδαφικά δικαιώματα των Εδωμιτών καθώς οδοιπορούσαν στην έρημο, εφόσον ο Ιεχωβά είχε δώσει το Όρος Σηείρ ως κτήση στους απογόνους του Εδώμ.—Δευ 2:1-8.
Στην αρχή, οι εδωμιτικές φυλές ήταν οργανωμένες σε σεϊχάτα, αλλά μεταγενέστερα ενώθηκαν και σχημάτισαν ένα βασίλειο. Η γραμμή διαδοχής των βασιλιάδων δείχνει ότι αυτοί προέρχονταν από διαφορετικές φυλές ή σεϊχάτα, και επομένως η ανάληψη του θρόνου δεν βασιζόταν σε κληρονομικό δικαίωμα. (Γε 36:15-19, 31-43) Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν ότι η αναφορά του εδαφίου Γένεση 36:31 στους Εδωμίτες ηγεμόνες ως «βασιλιάδες που βασίλεψαν στη γη του Εδώμ προτού βασιλέψει βασιλιάς στους γιους του Ισραήλ» είναι αναχρονισμός ή μεταγενέστερη προσθήκη. Αυτό, όμως, δεν ισχύει, εφόσον ο Μωυσής, ο συγγραφέας της Γένεσης, γνώριζε ήδη τη σαφή υπόσχεση του Θεού προς τον Ιακώβ (Ισραήλ) ότι «βασιλιάδες θα βγουν από την οσφύ σου». (Γε 35:11) Ο ίδιος ο Μωυσής προείπε ότι ο Ισραήλ θα αποκτούσε τελικά βασιλιά.—Δευ 28:36.
Στο εδάφιο Ιώβ 42:17, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα περιέχει μια προσθήκη που ταυτίζει τον Ιώβ με τον Ιωβάβ, τον Εδωμίτη βασιλιά του εδαφίου Γένεση 36:33. Ο Ιώβ, όμως, ήταν από τη γη του Ουζ, ένα όνομα που δόθηκε αρχικά σε μια αραμαϊκή φυλή και επαναλαμβάνεται στη γενεαλογία του Αραμαίου Ναχώρ. (Ιωβ 1:1· παράβαλε Γε 10:23· 22:20, 21.) Βέβαια, το εδάφιο Θρήνοι 4:21 λέει ότι ο Εδώμ “κατοικεί στη γη του Ουζ”, αλλά αυτή η περικοπή, που γράφτηκε πολλούς αιώνες μετά την εποχή κατά την οποία έζησε πιθανότατα ο Ιώβ, δεν εξισώνει τον Ουζ με τον Εδώμ, ιδιαίτερα εφόσον στα εδάφια Ιερεμίας 25:20, 21 οι «βασιλιάδες της γης του Ουζ» διαφοροποιούνται από τον Εδώμ. Απεναντίας, η εν λόγω περικοπή μπορεί να υποδηλώνει μια επέκταση της εδωμιτικής επικράτειας.—Βλέπε ΟΥΖ Αρ. 4.
Είναι πιθανό ότι ο ένας από τους τρεις “φίλους” που επισκέφτηκαν και επέκριναν τον Ιώβ κατά την ασθένειά του, συγκεκριμένα ο Ελιφάς ο Θεμανίτης, ήταν Εδωμίτης. (Ιωβ 2:11· παράβαλε Γε 36:11, 34.) Στο εδάφιο Ιερεμίας 49:7 η Θεμάν παρουσιάζεται ως κέντρο εδωμιτικής σοφίας, ίσως μάλιστα σε αυτή τη φημισμένη σοφία να συνέβαλε η τακτική επαφή και επικοινωνία που είχαν οι Εδωμίτες με ταξιδιώτες από την Ανατολή.
Από την Έξοδο ως το Τέλος της Ιστορίας του Ιούδα. Η καταστροφή των δυνάμεων του Φαραώ και η θαυματουργική απελευθέρωση του Ισραήλ στην Ερυθρά Θάλασσα είχαν αντίκτυπο στον Εδώμ, όπως και σε όλη την περιοχή της Χαναάν και στα περίχωρά της. (Εξ 15:14, 15) Στην έρημο της Χερσονήσου του Σινά, η πρώτη ένοπλη αντίσταση που συνάντησε ο Ισραήλ προήλθε από μια εξαπλωμένη εδωμιτική φυλή, τους Αμαληκίτες, οι οποίοι δεν έπαψαν να προκαλούν προβλήματα στον Ισραήλ σε όλη την ιστορία τους. (Εξ 17:8-16· παράβαλε Γε 36:12, 16· βλέπε ΑΜΑΛΗΚ, ΑΜΑΛΗΚΙΤΕΣ.) Όταν πλησίαζε προς το τέλος της η περίοδος της περιπλάνησης, το αίτημα που υπέβαλε με σεβασμό ο Μωυσής για ασφαλή διάβαση μέσα από τον Εδώμ κάνοντας χρήση της Βασιλικής Οδού απορρίφθηκε, και ο Εδωμίτης βασιλιάς, του οποίου το όνομα δεν αναφέρεται, συγκέντρωσε ισχυρή δύναμη για να αποτρέψει οποιαδήποτε ισραηλιτική διείσδυση. (Αρ 20:14-21) Ως εκ τούτου, μετά το θάνατο του Ααρών στο Όρος Ωρ, κοντά στο σύνορο του Εδώμ (Αρ 20:22-29), ο Ισραήλ παρέκαμψε τον πυρήνα της περιοχής του Εδώμ, στρατοπέδευσε στην κοιλάδα του χειμάρρου Ζαρέδ και στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς το Β, περνώντας έξω από τα ανατολικά σύνορα του Μωάβ.—Αρ 21:4, 10-13· Κρ 11:18· παράβαλε Δευ 2:26-29.
Στην ποιητική ευλογία που εξήγγειλε ο Μωυσής για τον Ισραήλ πριν από το θάνατό του, είπε ότι ο Ιεχωβά Θεός «ήρθε από το Σινά», «έφεξε . . . από το Σηείρ [τον Εδώμ]» και “έλαμψε από τα βουνά της Φαράν”. Παρόμοια περιγραφή υπάρχει και στον ύμνο του Βαράκ και της Δεββώρας, καθώς και στην προφητεία του Αββακούμ. (Δευ 33:2· Κρ 5:4, 5· Αββ 3:3, 4) Η προφητική αυτή εικόνα εκθέτει έτσι το σκηνικό στο οποίο είχε φανερώσει ο Ιεχωβά τον εαυτό του στο νεοσύστατο έθνος του, φωτίζοντάς τους σαν να λέγαμε με εκλάμψεις φωτός που ακτινοβολούσαν πάνω από τις κορυφές των βουνών.
Ο Ισραήλ είχε λάβει την εντολή να μην απεχθάνεται τον Εδωμίτη, γιατί ήταν «αδελφός» του. (Δευ 23:7, 8) Ωστόσο, όχι μόνο η επιθετική φυλή των Αμαληκιτών, αλλά και ο Εδώμ ως σύνολο ακολούθησε μια πορεία εναντίωσης στον Ισραήλ. Ο Σαούλ πολέμησε με επιτυχία εναντίον τους. (1Σα 14:47, 48) Εντούτοις, είχε ως επικεφαλής των ποιμένων του έναν Εδωμίτη, τον Δωήκ, και αυτός ο άνθρωπος ενήργησε ως πληροφοριοδότης του Σαούλ σε βάρος του Δαβίδ. Όταν οι άντρες του Σαούλ αρνήθηκαν να επιτεθούν στους ιερείς της Νωβ, εκείνος χρησιμοποίησε τον Δωήκ ο οποίος προέβη σε μαζική σφαγή.—1Σα 21:7· 22:9-18.
Όταν ο Δαβίδ έγινε βασιλιάς, κέρδισε μια μεγάλη νίκη εναντίον των Εδωμιτών στην Κοιλάδα του Αλατιού. (2Σα 8:13· βλέπε ΑΛΑΤΙΟΥ, ΚΟΙΛΑΔΑ.) Μολονότι δεν αναφέρεται η ενέργεια που στάθηκε η αφορμή για τη μάχη, υπαίτια ήταν αναμφίβολα η επιθετικότητα των Εδωμιτών, πιθανώς επειδή αυτοί θεώρησαν ότι οι εκστρατείες του Δαβίδ στη Συρία είχαν καταστήσει το νότιο μέρος του βασιλείου του ευπρόσβλητο. Στο εδάφιο 1 Χρονικών 18:12 και στην επιγραφή του 60ού Ψαλμού, η νίκη επί των Εδωμιτών αποδίδεται αντίστοιχα στον Αβισαί και στον Ιωάβ. Εφόσον ο Δαβίδ ήταν ο διοικητής του στρατεύματος και ο Ιωάβ ήταν ο αρχιστράτηγός του, ενώ ο Αβισαί ήταν διοικητής μιας από τις υποδιαιρέσεις του στρατεύματος υπό τον Ιωάβ, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί οι αφηγήσεις αποδίδουν σε διαφορετικό πρόσωπο τη νίκη ανάλογα με την εκάστοτε οπτική γωνία, όπως συμβαίνει άλλωστε και στη σύγχρονη εποχή. Παρόμοια, η διαφορά στους αριθμούς που εμφανίζονται σε αυτά τα εδάφια οφείλεται πιθανώς στο πώς βλέπει ο κάθε αφηγητής τις διάφορες πλευρές ή εκστρατείες του πολέμου. (Παράβαλε 1Βα 11:15, 16.) Ούτως ή άλλως, ο Δαβίδ εγκατέστησε φρουρές ισραηλιτικών στρατευμάτων σε όλο τον Εδώμ, και ο εδωμιτικός πληθυσμός που απέμεινε υποτάχθηκε στον Ισραήλ. (2Σα 8:14· 1Χρ 18:13) Ο “ζυγός” του Ιακώβ ήταν πια βαρύς πάνω στον τράχηλο του Εδώμ (Ησαύ).—Γε 27:40· παράβαλε Αρ 24:18.
Ο Σολομών, ο οποίος παντρεύτηκε Εδωμίτισσες (1Βα 11:1), επωφελήθηκε από το ότι ο Ισραήλ είχε υπό τον έλεγχό του τις εδωμιτικές παράκτιες πόλεις της Ερυθράς Θάλασσας—την Ελώθ (Ελάθ) και την Εσιών-γεβέρ—και έστησε μια επιχείρηση ναυσιπλοΐας. (1Βα 9:26· 2Χρ 8:17, 18) Ο αποδεκατισμένος αντρικός πληθυσμός του Εδώμ δεν μπόρεσε να αποτινάξει τον ισραηλιτικό ζυγό, μολονότι ο Αδάδ, ένας άντρας με βασιλικό αίμα που κατάφερε να διαφύγει, ηγήθηκε κάποιου είδους αντιστασιακού κινήματος.—1Βα 11:14-22.
Είναι άγνωστο αν αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε αμετάβλητη επί έναν ολόκληρο αιώνα μετά την αρχική νίκη του Δαβίδ. Η επίθεση που έκαναν «οι γιοι του Αμμών και του Μωάβ και της ορεινής περιοχής του Σηείρ [Εδώμ]» (2Χρ 20:1, 2, 10, 22) μπορεί να έλαβε χώρα πριν από τη συνδυασμένη επίθεση των ιουδαϊκών, ισραηλιτικών και εδωμιτικών δυνάμεων εναντίον του Μωάβ. (2Βα 3:5-9· βλέπε ΜΩΑΒ, ΜΩΑΒΙΤΕΣ.) Προφανώς, ο Εδώμ συμμετείχε και στις δύο τριπλές συμμαχίες, πολεμώντας πρώτα με τη μια πλευρά και έπειτα με την άλλη. Λέγεται επίσης ότι, κάποια στιγμή κατά τη βασιλεία του Ιωσαφάτ, ο Εδώμ δεν είχε βασιλιά. Τη χώρα κυβερνούσε ένας διαχειριστής ο οποίος φαίνεται ότι ήταν υπόλογος στο βασιλιά του Ιούδα, και έτσι ο Ιούδας εξακολουθούσε να έχει πρόσβαση στον Κόλπο της Άκαμπα και στο λιμάνι ή στα λιμάνια της. (1Βα 22:47, 48) Όσον αφορά την εκστρατεία εναντίον του Μωάβ, η προειπωμένη πλημμύρα τής μέχρι τότε ξερής κοιλάδας του χειμάρρου στην οποία στρατοπέδευσαν οι συμμαχικές δυνάμεις μπορεί να οφειλόταν σε κάποια καταιγίδα της ερήμου που ξέσπασε στο υπερκείμενο οροπέδιο. Στη σύγχρονη εποχή, τέτοιες καταιγίδες μπορούν να προκαλέσουν ορμητικά ρεύματα νερού τα οποία κατεβαίνουν από τα ουάντι (κοίτες χειμάρρων) και κατευθύνονται στην Αραβά. Μια άλλη εκδοχή είναι να εμφανίστηκε το νερό με καθαρά θαυματουργικό τρόπο.—2Βα 3:16-23.
Ο Εδώμ επαναστάτησε και αποτίναξε το ζυγό του Ιούδα στη διάρκεια της βασιλείας του Ιωράμ, γιου του Ιωσαφάτ, οπότε και εγκαθίδρυσε ξανά την ανεξάρτητη μοναρχία του. Μολονότι ο Ιωράμ κέρδισε μια στρατιωτική νίκη σε κάποια αναμέτρηση μαζί τους, οι Εδωμίτες συνέχισαν την ανταρσία τους. (2Βα 8:20-22· 2Χρ 21:8-10) Στο πρώτο μισό της βασιλείας του Αμαζία (858-830 Π.Κ.Χ.), ο Εδώμ υπέστη και πάλι στρατιωτική πανωλεθρία στην Κοιλάδα του Αλατιού, ο δε Αμαζίας κατέλαβε τη μεγάλη εδωμιτική πόλη Σελά, έπεσε όμως στην παγίδα της λατρείας των ανίκανων, ψεύτικων θεών του Εδώμ. (2Βα 14:7· 2Χρ 25:11-20) Ο γιος του ο Οζίας (Αζαρίας) επανέφερε την Ελάθ υπό τον έλεγχο του Ιούδα.—2Βα 14:21, 22.
Όταν η Συρία επιτέθηκε στον Ιούδα κατά τη βασιλεία του Άχαζ (761-746 Π.Κ.Χ.), ξαναέδωσε στον Εδώμ το λιμάνι της Ελάθ, στην Ερυθρά Θάλασσα. (2Βα 16:5, 6) Οι Εδωμίτες, απαλλαγμένοι προφανώς από την κυριαρχία του Ιούδα, συμμετείχαν μαζί με άλλα έθνη, όπως η Ασσυρία, σε επιδρομές εναντίον του.—2Χρ 28:16-20· παράβαλε Ψλ 83:4-8.
Δεν έχουν βρεθεί κείμενα από εδωμιτικές πηγές. Εντούτοις, μη Βιβλικά αρχεία άλλων εθνών κάνουν λόγο για αυτούς. Ένας αιγυπτιακός πάπυρος που πιστεύεται ότι είναι της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. λέει ότι φυλές Βεδουίνων από τον Εδώμ εισήλθαν στην περιοχή του Δέλτα αναζητώντας βοσκή για τα κοπάδια τους. Οι Φαραώ Μερνεπτά και Ραμσής Γ΄ ισχυρίστηκαν ότι εξουσίαζαν τον Εδώμ, όπως ισχυρίστηκε και ο Ασσύριος μονάρχης Αδάδ-νιραρί Γ΄. Λίγο καιρό έπειτα από αυτόν το βασιλιά, ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ (σύγχρονος του Άχαζ) καυχιέται ότι έλαβε φόρο υποτελείας από τον «Καουσμάλακου του Εδώμ», ενώ ο Εσάρ-αδδών, ο διάδοχος του Σενναχειρείμ, κατονομάζει τον «Καουσγκάμπρι» ως Εδωμίτη υποτελή βασιλιά.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 282, 291.
Ο Εδώμ στις Προφητείες. Από την εποχή που βασίλευε ο Οζίας κιόλας, οι προφήτες Ιωήλ και Αμώς εξήγγειλαν τη ρητή καταδίκη του Εδώμ από τον Ιεχωβά για την αδυσώπητη οργή του εναντίον του Ισραήλ, την οποία εκδήλωσε χρησιμοποιώντας αλύπητα το σπαθί. (Αμ 1:6, 11, 12) Λόγω της άγριας εναντίωσής του προς το λαό με τον οποίο είχε συνάψει διαθήκη ο Ιεχωβά, ο Εδώμ έχασε το δικαίωμα να έχει στην ιδιοκτησία του τη γη που κατείχε με θεϊκή εξουσιοδότηση. (Ιωλ 3:19· Αμ 9:11, 12) Οι Εδωμίτες υπέγραψαν την καταδίκη τους όταν οι Βαβυλώνιοι κατέκτησαν τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ. Το μίσος των Εδωμιτών φάνηκε καθαρά καθώς αυτοί παρακινούσαν τους ερημωτές της Ιερουσαλήμ να συνεχίσουν το έργο τους (Ψλ 137:7), χαίρονταν με την τραγωδία του Ιούδα και, υποκινούμενοι από την έχθρα και την εκδικητικότητά τους, έφτασαν στο σημείο να παραδίδουν για σφαγή στους Βαβυλωνίους όσους Ιουδαίους διέφευγαν. Μαζί με άλλους γειτονικούς λαούς λεηλάτησαν τη γη και σχεδίαζαν να καταλάβουν την εγκαταλειμμένη χώρα του Ιούδα και του Ισραήλ, μιλώντας κομπαστικά εναντίον του Ιεχωβά. Γι’ αυτούς τους λόγους, ο Ιεχωβά κατηύθυνε τον Ιερεμία, τον Ιεζεκιήλ και τον Αβδιού, τους προφήτες του, να διαβεβαιώσουν τον Εδώμ ότι η χαρά του θα ήταν σύντομη και ότι θα δοκίμαζε και ο ίδιος τη μεταχείριση που επιφύλαξε στον Ιούδα. (Θρ 4:21, 22· Ιεζ 25:12-14· 35:1-15· 36:3-5· Αβδ 1-16) Όπως είχε προείπει παλιότερα ο προφήτης Ησαΐας, οι σπαθοφόροι Εδωμίτες θα υφίσταντο το σπαθί της δικαιοσύνης και της κρίσης του ίδιου του Ιεχωβά, όλες δε οι τάξεις τους—μεγάλοι και μικροί—θα γίνονταν σαν ζώα που προσφέρονταν ως θυσία, αφιερωμένα στην καταστροφή.—Ησ 34:5-8.
Ο Εδώμ επρόκειτο να γίνει όπως τα Σόδομα και τα Γόμορρα, ακατοίκητος για πάντα. (Ιερ 49:7-22· παράβαλε Ησ 34:9-15.) Όντας άξιος του μίσους του Ιεχωβά, θα αποκαλούνταν «η περιοχή της πονηρίας» και «ο λαός τον οποίο ο Ιεχωβά έχει κατακρίνει στον αιώνα». (Μαλ 1:1-5) Επομένως, στα εδάφια Ησαΐας 63:1-6 ο Εδώμ συμβολίζει προφανώς τους άσπονδους εχθρούς του λαού με τον οποίο έχει συνάψει διαθήκη ο Θεός. Σε αυτά τα εδάφια, ο Πολεμιστής—ο ίδιος ο Θεός—με τα αιματοβαμμένα ενδύματα, ο οποίος έχει πατήσει το πατητήρι της εκδίκησής Του, λέγεται εύστοχα ότι έρχεται από τον Εδώμ (που σημαίνει «Κόκκινος») και από τη σπουδαιότερη πόλη του Εδώμ, τη Βοσόρρα (εβρ., Μποτσράχ) (το όνομα της οποίας ίσως χρησιμοποιείται εδώ για λογοπαίγνιο με την εβραϊκή λέξη μπατσίρ, που σημαίνει «τρύγος»).—Παράβαλε Απ 14:14-20· 19:11-16.
Μεταγενέστερη Ιστορία και Εξαφάνιση. Μέσω του Ιερεμία του προφήτη του, ο Ιεχωβά προειδοποίησε το βασιλιά του Εδώμ να βάλει τον τράχηλό του κάτω από το ζυγό του Ναβουχοδονόσορα, του βασιλιά της Βαβυλώνας. (Ιερ 27:1-7) Το τι έκαναν οι Εδωμίτες σχετικά με αυτό το θέμα δεν αναφέρεται. Ωστόσο, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 607 Π.Κ.Χ., μερικοί Ιουδαίοι εξόριστοι βρήκαν προσωρινό καταφύγιο στον Εδώμ. Κατόπιν, έπειτα από την αποχώρηση των βαβυλωνιακών στρατευμάτων, αυτοί οι πρόσφυγες επέστρεψαν στη γη τους και τελικά κατέφυγαν στην Αίγυπτο. (Ιερ 40:11, 12· 43:5-7) Σύντομα έφτασε ο καιρός να πιει ο Εδώμ για τα καλά από το ποτήρι της οργής του Ιεχωβά. (Ιερ 25:15-17, 21) Αυτό συνέβη γύρω στα μέσα του έκτου αιώνα Π.Κ.Χ., την εποχή του Βαβυλώνιου βασιλιά Ναβονίδη. Σύμφωνα με τον Σ. Τζ. Γκαντ, έναν μελετητή της βαβυλωνιακής ιστορίας και λογοτεχνίας, τα στρατεύματα του Ναβονίδη που κατέκτησαν τον Εδώμ και τη Θεμά περιλάμβαναν Ιουδαίους στρατιώτες. Σχολιάζοντάς το αυτό, ο Τζον Λίντσεϊ έγραψε: «Με αυτόν τον τρόπο, τουλάχιστον εν μέρει, εκπληρώθηκαν τα λόγια του προφήτη, ο οποίος παρουσίασε τον Γιαχβέ να λέει: “Θα φέρω την εκδίκησή μου πάνω στον Εδώμ με το χέρι του λαού μου του Ισραήλ” (Ιεζ. 25:14). Έχουμε επίσης μερική εκπλήρωση των λόγων του Αβδιού που είπε ότι οι “σύμμαχοι” του Εδώμ, “αυτοί οι οποίοι είχαν συνασπιστεί” μαζί του, οι “έμπιστοι φίλοι” του, θα τον “εξαπατούσαν”, θα “υπερίσχυαν εναντίον” του και θα του “έστηναν παγίδα”. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε μια αναφορά στους Βαβυλωνίους οι οποίοι, μολονότι στις ημέρες του Ναβουχοδονόσορα ήταν διατεθειμένοι να επιτρέψουν στον Εδώμ να έχει μερίδιο στην καταστροφή του Ιούδα, υπό τον Ναβονίδη αναχαίτισαν μια για πάντα τις εμπορικές και επιχειρηματικές φιλοδοξίες του (πρβλ. Αβδ. 1 και 7)».—Τριμηνιαίο Περιοδικό για την Εξερεύνηση της Παλαιστίνης (Palestine Exploration Quarterly), Λονδίνο, 1976, σ. 39.
Το βιβλίο του Μαλαχία, που γράφτηκε περίπου 100 χρόνια μετά την εκστρατεία του Ναβονίδη στον Εδώμ, αναφέρει ότι ο Θεός είχε ήδη κάνει «τα βουνά του [Εδώμ] ερημωμένο τόπο και την κληρονομιά του για τα τσακάλια της ερήμου». (Μαλ 1:3) Οι Εδωμίτες έλπιζαν ότι θα επέστρεφαν και θα ανοικοδομούσαν τα ερειπωμένα μέρη τους, αλλά δεν επρόκειτο να τα καταφέρουν.—Μαλ 1:4.
Τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ., στην περιοχή των Εδωμιτών κατοικούσαν οι Ναβαταίοι, ενώ οι ίδιοι δεν μπόρεσαν ποτέ να επιστρέψουν εκεί. Αντίθετα, βρέθηκαν να κατοικούν στη Νεγκέμπ, στα Ν του Ιούδα. Οι Εδωμίτες μετακινήθηκαν προς Β μέχρι τη Χεβρών, και τελικά το νότιο τμήμα του Ιούδα έγινε γνωστό ως Ιδουμαία. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο Ιωάννης Υρκανός Α΄ τούς καθυπέταξε κάποια στιγμή μεταξύ του 130 και του 120 Π.Κ.Χ. και τους ανάγκασε να δεχτούν τον Ιουδαϊσμό. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΓ΄, 257, 258 [ix, 1]· ΙΕ΄, 253, 254 [vii, 9]) Έκτοτε αφομοιώθηκαν σταδιακά από τους Ιουδαίους και, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους το 70 Κ.Χ., έπαψαν να υπάρχουν ως λαός.—Αβδ 10, 18· βλέπε ΙΔΟΥΜΑΙΑ.
[Χάρτης στη σελίδα 857]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
Γη του ΕΔΩΜ
Κύριοι Δρόμοι
Τοπικοί Δρόμοι
ΕΔΩΜ
ΕΡΗΜΟΣ ΖΙΝ
ΜΩΑΒ
Αλμυρή Θάλασσα
Κ. Χ. Ζαρέδ
Σελά
Βοσόρρα
Όρ. Ωρ
Κάδης-βαρνή
Θεμάν
Δρόμος του Βασιλιά
Εσιών-γεβέρ
Ελάθ
Κόλπος της Άκαμπα
ΑΡΑΒΙΚΗ ΕΡΗΜΟΣ