Κεφάλαιο 9

Ιουδαϊσμός—Αναζήτηση για τον Θεό Μέσω της Γραφής και της Παράδοσης

 1, 2. (α) Ποιοι ήταν μερικοί διάσημοι Εβραίοι που έχουν επηρεάσει την ιστορία και τον πολιτισμό; (β) Ποια ερώτηση είναι πιθανόν να κάνουν μερικά άτομα;

ΜΩΥΣΗΣ, Ιησούς, Μάλερ, Μαρξ, Φρόιντ και Αϊνστάιν—τι το κοινό είχαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Ήταν όλοι τους Εβραίοι και όλοι τους επηρέασαν, με τον άλφα ή βήτα τρόπο, την ιστορία και τον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Είναι καταφανέστατο ότι επί χιλιάδες χρόνια οι Ιουδαίοι υπήρξαν ένας αξιοπρόσεκτος λαός. Η ίδια η Αγία Γραφή το πιστοποιεί αυτό.

² Σε αντίθεση με άλλες αρχαίες θρησκείες και αρχαίους πολιτισμούς, ο Ιουδαϊσμός έχει τις ρίζες του στην ιστορία, όχι στη μυθολογία. Εντούτοις, μερικοί ίσως ρωτήσουν: Οι Εβραίοι δεν είναι παρά μια πολύ μικρή μειονότητα, περίπου 18 εκατομμύρια σ’ έναν κόσμο 5 δισεκατομμυρίων και πλέον ανθρώπων· γιατί λοιπόν θα πρέπει να μας ενδιαφέρει η θρησκεία τους, ο Ιουδαϊσμός;

Γιατί θα Πρέπει να μας Ενδιαφέρει ο Ιουδαϊσμός

 3, 4. (α) Από τι αποτελούνται οι Εβραϊκές Γραφές; (β) Ποιοι είναι μερικοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να εξετάσουμε την Ιουδαϊκή θρησκεία και τις ρίζες της;

³ Ένας λόγος είναι ότι οι ρίζες της Ιουδαϊκής θρησκείας ανάγονται περίπου 4.000 χρόνια πίσω στην ιστορία και άλλες μεγάλες θρησκείες οφείλουν, είτε λίγο είτε πολύ, αρκετά στοιχεία τους στις Γραφές αυτής της θρησκείας. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 220.) Η Χριστιανοσύνη, της οποίας ιδρυτής ήταν ο Ιησούς (στην εβραϊκή, Γεσούα), ένας Ιουδαίος του πρώτου αιώνα, έχει τις ρίζες της στις Εβραϊκές Γραφές. Και αν διαβάσει κανείς το Κοράνιο, καταλαβαίνει εύκολα ότι κι ο Ισλαμισμός οφείλει πολλά σ’ αυτές τις γραφές. (Κοράνιο, σούρα 2:49-57· 32:23, 24) Επομένως, εξετάζοντας την Ιουδαϊκή θρησκεία, εξετάζουμε μαζί και τις ρίζες εκατοντάδων άλλων θρησκειών και αιρέσεων.

⁴ Ένας δεύτερος σημαντικός λόγος είναι ότι η Ιουδαϊκή θρησκεία παρέχει έναν ουσιαστικό κρίκο στην αναζήτηση του ανθρώπου για τον αληθινό Θεό. Σύμφωνα με τις Εβραϊκές Γραφές, ο Άβραμ, ο προπάτορας των Ιουδαίων, λάτρευε ήδη τον αληθινό Θεό σχεδόν πριν από 4.000 χρόνια.a Είναι λογικό λοιπόν να ρωτήσουμε: Πώς εμφανίστηκαν οι Ιουδαίοι και η θρησκεία τους;—Γένεσις 17:18, ΜΝΚ.

Ποια Είναι η Προέλευση των Ιουδαίων;

 5, 6. Με λίγα λόγια, ποια είναι η ιστορία της προέλευσης των Ιουδαίων και του ονόματός τους;

⁵ Σε γενικές γραμμές, το ιουδαϊκό έθνος κατάγεται από έναν αρχαίο, εβραιόφωνο κλάδο της σημιτικής φυλής. (Γένεσις 10:1, 21-32· 1 Χρονικών 1:17-28, 34· 2:1, 2) Σχεδόν πριν από 4.000 χρόνια, ο προπάτοράς τους ο Άβραμ άφησε την Ουρ των Χαλδαίων, μια ακμάζουσα μεγαλούπολη στη γη του Σουμέρ, και εγκαταστάθηκε στη γη Χαναάν, σχετικά με την οποία ο Θεός είχε δηλώσει: «Εις το σπέρμα σου θέλω δώσει την γην ταύτην». (Γένεσις 11:31–12:7) Στο εδάφιο Γένεσις 14:13 γίνεται μνεία γι’ αυτόν ως «Άβραμ τον Εβραίον», αν και αργότερα μετονομάστηκε σε Αβραάμ. (Γένεσις 17:4-6) Οι Ιουδαίοι κατάγονται απ’ αυτόν μέσω μιας γενεαλογικής γραμμής που έχει ως αφετηρία το γιο του, τον Ισαάκ, και τον εγγονό του, τον Ιακώβ, ο οποίος μετονομάστηκε σε Ισραήλ. (Γένεσις 32:27-29) Ο Ισραήλ είχε 12 γιους που ίδρυσαν 12 φυλές. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Ιούδας, από του οποίου το όνομα προήλθε τελικά η λέξη «Ιουδαίος».—2 Βασιλέων 16:6.

⁶ Σιγά-σιγά, ο όρος «Ιουδαίος» εφαρμόστηκε σ’ όλους τους Ισραηλίτες και όχι μόνο στους απογόνους του Ιούδα. (Εσθήρ 3:6· 9:20) Επειδή τα γενεαλογικά αρχεία των Ιουδαίων καταστράφηκαν το 70 Κ.Χ., όταν οι Ρωμαίοι ισοπέδωσαν την Ιερουσαλήμ, κανένας Ιουδαίος δεν μπορεί σήμερα να εξακριβώσει από ποια φυλή κατάγεται. Παρ’ όλα αυτά, στις χιλιετίες που πέρασαν, η αρχαία Ιουδαϊκή θρησκεία εξελίχτηκε και άλλαξε όψη. Σήμερα ο Ιουδαϊσμός ασκείται από εκατομμύρια Εβραίους στη Δημοκρατία του Ισραήλ και στη Διασπορά (στις χώρες όπου έχουν διασκορπιστεί οι Ιουδαίοι). Ποια είναι η βάση αυτής της θρησκείας;

Ο Μωυσής, ο Νόμος κι ένα Έθνος

 7. Ποιον όρκο έδωσε ο Θεός στον Αβραάμ, και γιατί;

⁷ Το 1943 Π.Κ.Χ.,b ο Θεός διάλεξε τον Άβραμ ως ειδικό δούλο του και αργότερα του έδωσε έναν ιερό όρκο, λόγω της πιστότητας που έδειξε εκείνος προσφέροντας πρόθυμα για θυσία το γιο του Ισαάκ, κι ας μην πραγματοποιήθηκε ποτέ εκείνη η θυσία. (Γένεσις 12:1-3· 22:1-14) Σ’ εκείνο τον όρκο, ο Θεός έλεγε: «Ώμοσα εις εμαυτόν, λέγει Κύριος [στην εβραϊκή: יהוה, ΓΧΒΧ], ότι, επειδή έπραξας το πράγμα τούτο και δεν ελυπήθης τον υιόν σου, τον μονογενή σου, ότι ευλογών θέλω σε ευλογήσει, και πληθύνων θέλω πληθύνει το σπέρμα σου ως τα άστρα του ουρανού . . . εν τω σπέρματί σου θέλουσιν ευλογηθή πάντα τα έθνη της γης· διότι υπήκουσας εις την φωνήν μου». Αυτός ο όρκος διατυπώθηκε και στο γιο τού Αβραάμ καθώς και στον εγγονό του, και ύστερα μεταβιβάστηκε στη φυλή του Ιούδα και στη γραμμή του Δαβίδ. Αυτή η αυστηρά μονοθεϊστική αντίληψη για την ύπαρξη ενός προσωπικού Θεού που πολιτεύεται άμεσα με τους ανθρώπους ήταν μοναδική σ’ εκείνον τον αρχαίο κόσμο και τελικά αποτέλεσε τη βάση της Ιουδαϊκής θρησκείας.—Γένεσις 22:15-18· 26:3-5· 28:13-15· Ψαλμός 89:3, 4, 28, 29, 35, 36.

 8. Ποιος ήταν ο Μωυσής, και ποιο ρόλο έπαιξε στον Ισραήλ;

⁸ Για να εκπληρώσει ο Θεός τις υποσχέσεις που έδωσε στον Αβραάμ, έθεσε το θεμέλιο για την ίδρυση ενός έθνους συνάπτοντας μια ειδική διαθήκη με τους απογόνους του Αβραάμ. Αυτή η διαθήκη θεσπίστηκε μέσω του Μωυσή, αυτού του μεγάλου Εβραίου ηγέτη και μεσίτη μεταξύ Θεού και Ισραήλ. Ποιος είναι ο Μωυσής και γιατί έχει αυτός τόσο μεγάλη σημασία για τους Ιουδαίους; Η Αγία Γραφή αναφέρει στο βιβλίο της Εξόδου ότι εκείνος γεννήθηκε στην Αίγυπτο (1593 Π.Κ.Χ.) από Ισραηλίτες γονείς, οι οποίοι ήταν υποδουλωμένοι μαζί με τον υπόλοιπο Ισραήλ. Αυτός ήταν εκείνος «τον οποίο είχε ξεχωρίσει ο ΚΥΡΙΟΣ» για να ελευθερώσει το λαό του και να τον οδηγήσει στη Χαναάν, τη Γη της Επαγγελίας. (Δευτερονόμιον 6:23· 34:10, Τανάκ, Νέα Μετάφραση των Αγίων Γραφών [Tanakh, A New Translation of the Holy Scriptures], την οποία συνέταξαν λόγιοι της Ιουδαϊκής Εκδοτικής Εταιρίας) Ο Μωυσής εκπλήρωσε το ζωτικό ρόλο του μεσίτη της διαθήκης του Νόμου, την οποία έδωσε ο Θεός στους Ισραηλίτες, και ακόμη διατέλεσε προφήτης, κριτής, ηγέτης και ιστορικός τους.—Έξοδος 2:1–3:22.

 9, 10. (α) Τι ήταν ο Νόμος ο οποίος μεταβιβάστηκε μέσω του Μωυσή; (β) Ποιους τομείς της ζωής κάλυπταν οι Δέκα Εντολές; (γ) Ποια υποχρέωση είχε ο Ισραήλ σύμφωνα με τη διαθήκη του Νόμου;

⁹ Ο Νόμος που έλαβε ο Ισραήλ περιείχε το Δεκάλογο, ή αλλιώς τις Δέκα Εντολές, καθώς και 600 και πλέον νόμους που συνιστούσαν ένα συνεκτικό κατάλογο οδηγιών και κατευθύνσεων για την καθημερινή διαγωγή. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 211.) Αυτός περιλάμβανε και εγκόσμια και ιερά ζητήματα—σωματικές και ηθικές απαιτήσεις, καθώς και τη λατρεία του Θεού.

¹⁰ Η διαθήκη του Νόμου, αυτό το θρησκευτικό σύνταγμα, έδωσε μορφή και ουσία στην πίστη των πατριαρχών. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν οι απόγονοι του Αβραάμ ένα έθνος αφιερωμένο στην υπηρεσία του Θεού. Έτσι, η Ιουδαϊκή θρησκεία άρχισε να αποκτά συγκεκριμένη διάρθρωση και οι Ιουδαίοι έγιναν ένα έθνος οργανωμένο για τη λατρεία και την υπηρεσία του Θεού τους. Στα εδάφια Έξοδος 19:5, 6, ο Θεός τούς υποσχέθηκε: «Εάν τωόντι υπακούσητε εις την φωνήν μου, και φυλάξητε την διαθήκην μου, . . . θέλετε είσθαι εις εμέ βασίλειον ιεράτευμα και έθνος άγιον». Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι Ισραηλίτες θα γίνονταν ένα ‘εκλεκτό έθνος’ που θα εξυπηρετούσε τους σκοπούς του Θεού. Ωστόσο, η εκπλήρωση των υποσχέσεων της διαθήκης εξαρτιόταν από την προϋπόθεση «εάν . . . υπακούσητε». Αυτό το αφιερωμένο έθνος είχε τώρα υποχρεώσεις απέναντι στον Θεό του. Γι’ αυτό και αργότερα (τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ.), ο Θεός μπορούσε να πει στους Ιουδαίους: «Σεις είσθε μάρτυρές μου, λέγει Κύριος [στην εβραϊκή: יחוח, ΓΧΒΧ], και ο δούλος μου, τον οποίον εξέλεξα».—Ησαΐας 43:10, 12.

Ένα Έθνος με Ιερείς, Προφήτες και Βασιλιάδες

11. Από ποια στάδια ανάπτυξης πέρασε το ιερατείο και η βασιλεία;

¹¹ Ενόσω το έθνος Ισραήλ βρισκόταν ακόμα στην έρημο και κατευθυνόταν προς τη Γη της Επαγγελίας, συστάθηκε ένα ιερατείο από τη γραμμή του Ααρών, του αδελφού του Μωυσή. Κέντρο της λατρείας και των θυσιών έγινε για τους Ισραηλίτες μια μεγάλη φορητή σκηνή. (Έξοδος, κεφάλαια 26-28) Αργότερα, το έθνος Ισραήλ έφτασε στη Γη της Επαγγελίας, τη Χαναάν, και την κατέκτησε, όπως ακριβώς είχε προστάξει ο Θεός. (Ιησούς του Ναυή 1:2-6) Τελικά, εγκαθιδρύθηκε μια επίγεια βασιλεία και το 1077 Π.Κ.Χ., έγινε βασιλιάς ο Δαβίδ, από τη φυλή του Ιούδα. Με τη δική του διακυβέρνηση, και η βασιλεία αλλά και το ιερατείο εδραιώθηκαν γερά σ’ ένα νέο εθνικό κέντρο, την Ιερουσαλήμ.—1 Σαμουήλ 8:7.

12. Ποια υπόσχεση είχε δώσει ο Θεός στον Δαβίδ;

¹² Μετά το θάνατο του Δαβίδ, ο γιος του ο Σολομών οικοδόμησε στην Ιερουσαλήμ ένα μεγαλοπρεπή ναό ο οποίος αντικατέστησε τη σκηνή του μαρτυρίου. Επειδή ο Θεός είχε κάνει διαθήκη με τον Δαβίδ ώστε να παραμείνει για πάντα η βασιλεία στη δική του γραμμή, οι άνθρωποι ήξεραν ότι κάποια μέρα θα ερχόταν από τη γενεαλογική γραμμή του Δαβίδ ένας χρισμένος Βασιλιάς, ο Μεσσίας. Η προφητεία υποδείκνυε ότι, μέσω αυτού του μεσσιανικού Βασιλιά, δηλαδή του ‘σπέρματος’, ο Ισραήλ και όλα τα έθνη θα απολάμβαναν τέλεια διακυβέρνηση. (Γένεσις 22:18) Αυτή η ελπίδα ρίζωσε και η μεσσιανική υφή της Ιουδαϊκής θρησκείας διαμορφώθηκε πλήρως.—2 Σαμουήλ 7:8-16· Ψαλμός 72:1-20· Ησαΐας 11:1-10· Ζαχαρίας 9:9, 10.

13. Ποιους χρησιμοποίησε ο Θεός για να διορθώνει τους Ισραηλίτες όταν ακολουθούσαν εσφαλμένη πορεία; Δώστε ένα παράδειγμα.

¹³ Όμως οι Ιουδαίοι άφησαν τον εαυτό τους εκτεθειμένο στην επιρροή της ψεύτικης θρησκείας των Χαναναίων και άλλων γειτονικών εθνών. Ως αποτέλεσμα, αυτοί παραβίασαν τη σχέση διαθήκης που είχαν με τον Θεό. Ο Ιεχωβά, για να τους διορθώσει και να τους επαναφέρει στο σωστό δρόμο, τους έστειλε μια σειρά προφητών που επέδωσαν στους ανθρώπους τα αγγέλματά του. Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι προφητείες έγιναν άλλο ένα αποκλειστικό γνώρισμα της θρησκείας των Ιουδαίων και αποτελούν μεγάλο μέρος των Εβραϊκών Γραφών. Μάλιστα, οι τίτλοι 18 βιβλίων των Εβραϊκών Γραφών φέρουν ονόματα προφητών.—Ησαΐας 1:4-17.

14. Πώς τα γεγονότα δικαίωσαν τους προφήτες του Ισραήλ;

¹⁴ Ανάμεσα σ’ αυτούς τους προφήτες, ξεχώριζαν ο Ησαΐας, ο Ιερεμίας και ο Ιεζεκιήλ, οι οποίοι όλοι τους προειδοποίησαν το έθνος ότι ο Ιεχωβά επρόκειτο να το τιμωρήσει εξαιτίας της ειδωλολατρίας του. Αυτή η τιμωρία επήλθε το 607 Π.Κ.Χ., όταν ο Ιεχωβά, εξαιτίας της αποστασίας του Ισραήλ, επέτρεψε στη Βαβυλώνα, την κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη της εποχής, να καταλάβει την Ιερουσαλήμ και το ναό της και να οδηγήσει το έθνος στην αιχμαλωσία. Οι προβλέψεις των προφητών επαληθεύτηκαν και η 70ετής εξορία του Ισραήλ, που κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του έκτου αιώνα Π.Κ.Χ., είναι ένα ιστορικά τεκμηριωμένο γεγονός.—2 Χρονικών 36:20, 21· Ιερεμίας 25:11, 12· Δανιήλ 9:2.

15. (α) Πώς καθιερώθηκε ανάμεσα στους Ιουδαίους μια καινούρια μορφή λατρείας; (β) Ποια επίδραση είχε η εμφάνιση των συναγωγών στη λατρεία που αποδιδόταν στην Ιερουσαλήμ;

¹⁵ Το 539 Π.Κ.Χ., ο Κύρος ο Πέρσης κατέκτησε τη Βαβυλώνα και επέτρεψε στους Ιουδαίους να ξαναγυρίσουν στη γη τους και να ανοικοδομήσουν το ναό στην Ιερουσαλήμ. Παρότι ένα υπόλοιπο ανταποκρίθηκε ευνοϊκά, η πλειονότητα των Ιουδαίων παρέμεινε κάτω από την επιρροή της Βαβυλωνιακής κοινωνίας. Αργότερα, οι Ιουδαίοι επηρεάστηκαν από τον περσικό πολιτισμό. Ως συνέπεια τούτου, δημιουργήθηκαν Ιουδαϊκοί οικισμοί στη Μέση Ανατολή και γύρω από τη Μεσόγειο. Στην κάθε κοινότητα, αναπτύχθηκε μια καινούρια μορφή λατρείας που περιλάμβανε τη συναγωγή, ένα μέρος όπου συναθροίζονταν οι Ιουδαίοι στην κάθε πόλη. Όπως είναι φυσικό, αυτή η διευθέτηση μείωσε τη σπουδαιότητα του ανοικοδομημένου ναού της Ιερουσαλήμ. Τώρα πια οι διασκορπισμένοι Ιουδαίοι ήταν πράγματι λαός της Διασποράς.—Έσδρας 2:64, 65.

Ο Ιουδαϊσμός «Αναδύεται» με Ελληνικό Ένδυμα

16, 17. (α) Ποια καινούρια επιρροή κατέκλυζε ολόκληρο τον κόσμο της Μεσογείου τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ.; (β) Ποιοι είχαν καθοριστική συμβολή στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, και με ποιον τρόπο; (γ) Με ποια μορφή «αναδύθηκε», λοιπόν, ο Ιουδαϊσμός στην παγκόσμια σκηνή;

¹⁶ Τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ., η Ιουδαϊκή κοινωνία βρισκόταν σε μια αμφίρροπη κατάσταση, γι’ αυτό και έγινε έρμαιο των κυμάτων ενός μη Ιουδαϊκού πολιτισμού, που περιέβαλλε τις περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο κι ακόμη πιο πέρα. Τα νερά αυτών των κυμάτων πήγαζαν από την Ελλάδα και ο Ιουδαϊσμός αναδύθηκε απ’ αυτά με ένα ελληνιστικό ένδυμα.

¹⁷ Το 332 Π.Κ.Χ. ο Έλληνας στρατηγός Αλέξανδρος ο Μέγας κατέλαβε τη Μέση Ανατολή στη διάρκεια μιας αστραπιαίας εκστρατείας, και οι Ιουδαίοι τον υποδέχτηκαν θερμά όταν μπήκε στην Ιερουσαλήμ.c Οι διάδοχοι του Αλέξανδρου συνέχισαν τα εξελληνιστικά σχέδια εκείνου, διαποτίζοντας όλες τις κτήσεις της αυτοκρατορίας με την ελληνική γλώσσα, τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική φιλοσοφία. Αυτό κατέληξε στην ανάμειξη του ελληνικού και του ιουδαϊκού πολιτισμού, μια ανάμειξη που επρόκειτο να έχει απροσδόκητα αποτελέσματα.

18. (α) Γιατί ήταν απαραίτητη η ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα από τις Εβραϊκές Γραφές; (β) Ποια πλευρά του ελληνικού πολιτισμού επηρέασε ιδιαίτερα τους Ιουδαίους;

¹⁸ Οι Ιουδαίοι της Διασποράς άρχισαν να μιλούν την ελληνική γλώσσα αντί για την εβραϊκή. Έτσι, προς το ξεκίνημα του τρίτου αιώνα Π.Κ.Χ., άρχισε να πραγματοποιείται η πρώτη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών στην ελληνική, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα όπως ονομάζεται, μέσω της οποίας πολλοί Εθνικοί γνώρισαν τη θρησκεία των Ιουδαίων και απέκτησαν σεβασμό γι’ αυτήν—μερικοί μάλιστα την ασπάστηκαν.d Από την άλλη μεριά, οι Ιουδαίοι άρχισαν να εξοικειώνονται με τον ελληνικό στοχασμό και μάλιστα μερικοί έγιναν φιλόσοφοι, κάτι που ήταν εντελώς καινούριο για τους Ιουδαίους. Ένα παράδειγμα είναι ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς που έζησε τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. και επιχείρησε να εξηγήσει τον Ιουδαϊσμό με όρους της ελληνικής φιλοσοφίας, σαν να εξέφραζαν και ο μεν και η δε τις ίδιες βασικές αλήθειες.

19. Πώς περιέγραψε κάποιος Ιουδαίος συγγραφέας την περίοδο της συγχώνευσης του ελληνικού και του ιουδαϊκού πολιτισμού;

¹⁹ Συνοψίζοντας αυτή την περίοδο αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον ελληνικό και στον ιουδαϊκό πολιτισμό, ο Ιουδαίος συγγραφέας Μαξ Ντιμόντ λέει: «Οι Ιουδαίοι λόγιοι, εξαρτισμένοι με την πλατωνική σκέψη, την αριστοτελική λογική και την ευκλείδια επιστήμη, προσέγγισαν την Τορά με νέα εργαλεία. . . . Πρόσθεσαν στην Ιουδαϊκή αποκάλυψη τον ελληνικό τρόπο σκέψης». Τα γεγονότα που θα λάβαιναν χώρα στην περίοδο της ρωμαϊκής διακυβέρνησης, η οποία προσάρτησε την Ελληνική Αυτοκρατορία και στη συνέχεια την Ιερουσαλήμ το έτος 63 Π.Κ.Χ., επρόκειτο να προετοιμάσουν το έδαφος για ακόμη πιο σπουδαίες αλλαγές.

Ο Ιουδαϊσμός στην Περίοδο της Ρωμαϊκής Διακυβέρνησης

20. Ποια θρησκευτική κατάσταση επικρατούσε ανάμεσα στους Ιουδαίους τον πρώτο αιώνα Κ.Χ.;

²⁰ Ο Ιουδαϊσμός του πρώτου αιώνα της Κοινής Χρονολογίας βρισκόταν σ’ ένα μοναδικό στάδιο. Ο Μαξ Ντιμόντ αναφέρει ότι ταλαντευόταν ανάμεσα «στον ελληνικό νου και στο ρωμαϊκό σπαθί». Οι προσδοκίες των Ιουδαίων βρίσκονταν σε έξαρση εξαιτίας της πολιτικής καταπίεσης και των ερμηνειών που δίνονταν στις μεσσιανικές προφητείες, ειδικά στις προφητείες του Δανιήλ. Οι Ιουδαίοι είχαν διαιρεθεί σε φατρίες. Οι Φαρισαίοι έδιναν έμφαση σε προφορικούς νόμους (βλέπε πλαίσιο, σελίδα 221) και όχι στις θυσίες στο ναό. Οι Σαδδουκαίοι τόνιζαν τη σπουδαιότητα του ναού και του ιερατείου. Έπειτα υπήρχαν οι Εσσαίοι, οι Ζηλωτές και οι Ηρωδιανοί. Όλοι τους διαφωνούσαν σε θρησκευτικά και φιλοσοφικά θέματα. Οι Ιουδαίοι ηγέτες ονομάζονταν ραβίνοι (δάσκαλοι), και λόγω της γνώσης του Νόμου την οποία διέθεταν, αυτοί απέκτησαν γόητρο και έγιναν οι καινούριοι πνευματικοί οδηγοί.

21. Ποια γεγονότα επηρέασαν καθοριστικά τους Ιουδαίους στους δυο πρώτους αιώνες Κ.Χ.;

²¹ Οι εσωτερικές και οι εξωτερικές διαιρέσεις, όμως, εξακολούθησαν να υφίστανται μέσα στον Ιουδαϊσμό, ιδίως στη γη του Ισραήλ. Αυτή η κατάσταση κατέληξε σε μια γενική ανταρσία εναντίον της Ρώμης, και το 70 Κ.Χ., τα ρωμαϊκά στρατεύματα πολιόρκησαν την Ιερουσαλήμ, κατέστρεψαν την πόλη, κατέκαψαν το ναό της και σκόρπισαν τους κατοίκους της. Τελικά, απαγορεύτηκε στους Ιουδαίους η είσοδος στην Ιερουσαλήμ. Χωρίς ναό, χωρίς πατρίδα, με το λαό του διεσπαρμένο παντού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο Ιουδαϊσμός χρειαζόταν καινούρια θρησκευτική έκφραση, αν ήθελε να επιβιώσει.

22. (α) Πώς επηρέασε τον Ιουδαϊσμό η απώλεια του ναού της Ιερουσαλήμ; (β) Σε ποια μέρη χωρίζουν οι Ιουδαίοι την Αγία Γραφή; (γ) Τι είναι το Ταλμούδ, και πώς εμφανίστηκε;

²² Η καταστροφή του ναού σήμανε την εξαφάνιση των Σαδδουκαίων και ο προφορικός νόμος που είχαν προασπίσει οι Φαρισαίοι έγινε το επίκεντρο μιας καινούριας μορφής Ιουδαϊσμού, του Ραβινικού Ιουδαϊσμού. Η εντατικότερη μελέτη, η προσευχή και τα έργα ευλάβειας αντικατέστησαν τις θυσίες και τα ταξίδια για προσκύνηση στο ναό. Επομένως, οι Ιουδαίοι μπορούσαν να ασκήσουν τη θρησκεία τους οπουδήποτε, οποτεδήποτε και σε οποιαδήποτε πολιτιστικά πλαίσια. Οι ραβίνοι κατέγραψαν αυτόν τον προφορικό νόμο, εκτός του ότι συνέταξαν σχολιολόγια γι’ αυτόν κι έπειτα σχολιολόγια για τα σχολιολόγια, κι όλα αυτά μαζί πήραν το όνομα Ταλμούδ.—Βλέπε πλαίσιο, σελίδες 220-221.

23. Τι άρχισε να τονίζεται περισσότερο κάτω από την επιρροή του ελληνικού στοχασμού;

²³ Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτών των ποικίλων επιρροών; Ο Μαξ Ντιμόντ λέει στο βιβλίο του Εβραίοι, Θεός και Ιστορία (Jews, God and History) ότι, αν και το δαυλό της Ιουδαϊκής ιδεολογίας και θρησκείας τον κρατούσαν οι Φαρισαίοι, «εκείνοι που άναψαν αυτόν το δαυλό ήταν οι Έλληνες φιλόσοφοι». Μολονότι μεγάλο μέρος του Ταλμούδ ήταν πολύ νομοτυπικό, οι εξεικονίσεις και οι ερμηνείες του αντανακλούσαν καθαρά την επιρροή της ελληνικής φιλοσοφίας. Για παράδειγμα, διάφορες ελληνικές θρησκευτικές αντιλήψεις, όπως η αθανασία της ψυχής, διατυπώθηκαν με Ιουδαϊκούς όρους. Πραγματικά, σ’ εκείνη την καινούρια ραβινική εποχή, οι Ιουδαίοι άρχισαν να αποδίδουν μεγάλη τιμή στο Ταλμούδ—που μέχρι τότε είχε καταλήξει να είναι κράμα νομοτυπισμού και ελληνικής φιλοσοφίας—ώσπου στο Μεσαίωνα έφτασαν να τιμούν το Ταλμούδ περισσότερο κι από την ίδια την Αγία Γραφή.

Ο Ιουδαϊσμός στο Μεσαίωνα

24. (α) Ποιες δυο σημαντικές κοινότητες έκαναν την εμφάνισή τους ανάμεσα στους Ιουδαίους κατά το Μεσαίωνα; (β) Πώς επηρέασαν τον Ιουδαϊσμό;

²⁴ Στη διάρκεια του Μεσαίωνα (περίπου από το 500 ως το 1500 Κ.Χ.), έκαναν την εμφάνισή τους δυο ξεχωριστές Ιουδαϊκές κοινότητες—οι Σεφαρδικοί Ιουδαίοι που άκμασαν στην Ισπανία, στην περίοδο της Μουσουλμανικής διακυβέρνησης, και οι Ασκεναζικοί Ιουδαίοι που αναπτύχθηκαν στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη. Και από τη μία και από την άλλη κοινότητα προήλθαν Ραβίνοι λόγιοι των οποίων τα συγγράμματα και οι στοχασμοί αποτελούν τη βάση για την ερμηνευτική της Ιουδαϊκής θρησκείας μέχρι σήμερα. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλά από τα έθιμα και από τις θρησκευτικές πράξεις του σύγχρονου Ιουδαϊσμού είχαν ουσιαστικά την αρχή τους στο Μεσαίωνα.—Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 231.

25. Πώς αντέδρασε τελικά η Καθολική Εκκλησία απέναντι στους Ιουδαίους της Ευρώπης;

²⁵ Το 12ο αιώνα, σημειώθηκε ένα κύμα απελάσεων των Ιουδαίων από διάφορες χώρες. Όπως εξηγεί ο Ισραηλινός συγγραφέας Άμπα Εμπάν στο βιβλίο του Ο Λαός Μου—Η Ιστορία των Εβραίων (My People—The Story of the Jews): «Σε όποια χώρα . . . περιερχόταν κάτω από τη μονόπλευρη επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας, η ιστορία ήταν η ίδια: τρομερός εξευτελισμός, βασανισμοί, σφαγές και απελάσεις». Τελικά, το 1492, η Ισπανία, που βρέθηκε και πάλι κάτω από Καθολική κυριαρχία, ακολούθησε την ίδια τακτική και διέταξε την απέλαση όλων των Ιουδαίων από την επικράτειά της. Έτσι, προς τα τέλη του 15ου αιώνα, οι Ιουδαίοι είχαν απελαθεί απ’ όλη σχεδόν τη Δυτική Ευρώπη και κατέφυγαν στην Ανατολική Ευρώπη και στις Μεσογειακές χώρες.

26. (α) Τι οδήγησε τους Ιουδαίους στην απογοήτευση; (β) Ποιες σημαντικές παρατάξεις άρχισαν να αναπτύσσονται μεταξύ των Ιουδαίων;

²⁶ Σ’ όλους αυτούς τους αιώνες της καταπίεσης και του διωγμού, εγέρθηκαν ανάμεσα στους Ιουδαίους πολλοί αυτοαποκαλούμενοι Μεσσίες σε διάφορα μέρη του κόσμου, που όλοι τους απέκτησαν κάποιους ακολούθους, άλλος περισσότερους κι άλλος λιγότερους, αλλά δεν έφεραν παρά μόνο απογοήτευση. Προς το 17ο αιώνα, οι Ιουδαίοι χρειάζονταν καινούρια κίνητρα για να αναζωογονηθούν και να βγουν απ’ αυτή τη σκοτεινή περίοδο. Στα μέσα του 18ου αιώνα, παρουσιάστηκε μια απάντηση στην απελπισία την οποία ένιωθε ο ιουδαϊκός λαός. Η απάντηση αυτή ήταν ο Χασιδισμός (βλέπε πλαίσιο, σελίδα 226), ένα μείγμα μυστικισμού και θρησκευτικής έκστασης τα οποία εκδηλώνονταν στην καθημερινή λατρεία και δραστηριότητα. Σε αντίθεση με το Χασιδισμό, την ίδια περίπου εποχή ο Γερμανοεβραίος φιλόσοφος Μόζες Μέντελσον πρόβαλε μια άλλη λύση, την οδό της Χασκαλά, δηλαδή της διαφώτισης, η οποία οδήγησε τελικά στο «Σύγχρονο Ιουδαϊσμό», όπως αποκαλείται ιστορικά.

Από τη «Διαφώτιση» στο Σιωνισμό

27. (α) Πώς επηρέασε ο Μόζες Μέντελσον τη στάση των Εβραίων; (β) Γιατί απέρριψαν πολλοί Εβραίοι την ελπίδα για έναν προσωπικό Μεσσία;

²⁷ Σύμφωνα με τον Μόζες Μέντελσον (1729-1786), οι Εβραίοι θα γίνονταν αποδεκτοί αν απαγκιστρώνονταν από τους περιορισμούς του Ταλμούδ και συμμορφώνονταν με το δυτικό πολιτισμό. Στην εποχή του, οι Εθνικοί τον θεωρούσαν ως έναν από τους πιο ευυπόληπτους Εβραίους. Ωστόσο, νέα κύματα βίαιου αντισημιτισμού που ξέσπασαν το 19ο αιώνα, ιδιαίτερα στη «Χριστιανική» Ρωσία, έφεραν απογοήτευση στους οπαδούς αυτής της κίνησης, γι’ αυτό και πολλοί συγκέντρωσαν την προσοχή τους στην εξεύρεση πολιτικού καταφύγιου για τους Εβραίους. Αυτοί απέρριψαν την ιδέα για έναν προσωπικό Μεσσία που θα οδηγούσε τους Εβραίους πίσω στο Ισραήλ και άρχισαν να κάνουν ενέργειες για την ίδρυση ενός Εβραϊκού Κράτους με άλλα μέσα. Αυτό, λοιπόν, αποτέλεσε την έννοια του Σιωνισμού: «η κοσμική έκφραση του . . . Ιουδαϊκού μεσσιανισμού», όπως το θέτει κάποιος ειδικός.

28. Ποια γεγονότα που έλαβαν χώρα τον 20ό αιώνα επηρέασαν τη στάση των Εβραίων;

²⁸ Η δολοφονία περίπου έξι εκατομμυρίων Εβραίων της Ευρώπης στο Ολοκαύτωμα που προκάλεσαν οι Ναζιστές (1935-1945) έδωσε στο Σιωνισμό την τελική του ώθηση και συντέλεσε στο να κερδίσει αυτή η κίνηση τη συμπάθεια πολλών ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο. Το σιωνιστικό όνειρο εκπληρώθηκε το 1948 με την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ, πράγμα που μας φέρνει στον Ιουδαϊσμό της εποχής μας και μας οδηγεί στην ερώτηση: Τι πιστεύουν σήμερα οι Εβραίοι;

Ο Θεός Είναι Ένας

29. (α) Με απλά λόγια, τι είναι ο σύγχρονος Ιουδαϊσμός; (β) Πώς εκδηλώνεται η ταυτότητα του Ιουδαϊσμού; (γ) Ποιες είναι μερικές Ιουδαϊκές γιορτές και μερικά Ιουδαϊκά έθιμα;

²⁹ Με απλά λόγια, ο Ιουδαϊσμός είναι η θρησκεία ενός λαού. Επομένως, ο προσήλυτος γίνεται μέρος τόσο του ιουδαϊκού λαού όσο και της Ιουδαϊκής θρησκείας. Είναι μια αυστηρά μονοθεϊστική θρησκεία και υποστηρίζει ότι ο Θεός επεμβαίνει στην ανθρώπινη ιστορία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους Ιουδαίους. Η Ιουδαϊκή λατρεία περιλαμβάνει αρκετές ετήσιες γιορτές και διάφορα έθιμα. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδες 230-231.) Αν και δεν υπάρχουν δοξασίες ή δόγματα που να είναι αποδεκτά απ’ όλους τους Ιουδαίους, η ομολογία του γεγονότος ότι ο Θεός είναι ένας όπως την εκφράζει η Σεμά, μια προσευχή που βασίζεται στο εδάφιο Δευτερονόμιον 6:4, αποτελεί κύριο μέρος της λατρείας που αποδίδεται στις συναγωγές: «ΑΚΟΥΕ, ΙΣΡΑΗΛ· ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΙΣ ΚΥΡΙΟΣ».

30. (α) Ποια αντίληψη έχουν οι Ιουδαίοι για τον Θεό; (β) Πώς συγκρούεται η Ιουδαϊκή άποψη για τον Θεό μ’ αυτήν του Χριστιανικού κόσμου;

³⁰ Αυτή η πίστη σ’ έναν Θεό μεταδόθηκε στη Χριστιανοσύνη και στον Ισλαμισμό. Σύμφωνα με κάποιο ραβίνο, τον Δρ Τζ. Χ. Χερτζ: «Αυτή η κατηγορηματική διακήρυξη του απόλυτου μονοθεϊσμού ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου εναντίον κάθε είδους πολυθεϊσμού . . . Παρόμοια, η Σεμά αποκλείει την τριάδα του Χριστιανικού δόγματος θεωρώντας την παραβίαση της Ενότητας του Θεού».e Τώρα όμως ας στραφούμε στο θέμα της μεταθανάτιας ζωής κι ας δούμε τι πιστεύουν γι’ αυτό οι Εβραίοι.

Θάνατος, Ψυχή και Ανάσταση

31. (α) Πώς εισχώρησε το δόγμα της αθανασίας της ψυχής στην Ιουδαϊκή διδαχή; (β) Ποιο δίλημμα προκάλεσε η διδασκαλία σχετικά με την αθανασία της ψυχής;

³¹ Μια από τις βασικές δοξασίες του σύγχρονου Ιουδαϊσμού είναι ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή που συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο του σώματός του. Μήπως όμως προέρχεται αυτή η δοξασία από την Αγία Γραφή; Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopaedia Judaica) παραδέχεται με ειλικρίνεια: «Προφανώς το δόγμα της αθανασίας της ψυχής εισχώρησε στον Ιουδαϊσμό εξαιτίας της ελληνικής επίδρασης». Ωστόσο, αυτό δημιούργησε ένα δογματικό δίλημμα, όπως δηλώνει η ίδια πηγή: «Βασικά οι δοξασίες της ανάστασης και της αθανασίας της ψυχής δεν συμβιβάζονται μεταξύ τους. Η μια μιλάει για συλλογική ανάσταση στο τέλος των ημερών, δηλαδή για το ότι οι νεκροί που κοιμούνται στη γη θα εγερθούν από τον τάφο, ενώ η άλλη μιλάει για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ψυχή μετά το θάνατο του σώματος». Πώς λύθηκε αυτό το δίλημμα στην Ιουδαϊκή θεολογία; «Προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι, όταν το άτομο πεθαίνει, η ψυχή του εξακολουθεί να ζει σ’ έναν άλλο κόσμο (κάτι που οδήγησε σ’ όλες τις δοξασίες τις σχετικές με τον ουρανό και την κόλαση) ενώ το σώμα του παραμένει στον τάφο περιμένοντας την κατά γράμμα ανάσταση όλων των νεκρών εδώ στη γη».

32. Τι λέει η Αγία Γραφή για τους νεκρούς;

³² Ο λέκτορας Άρθουρ Χέρτζμπεργκ γράφει: «Στην ίδια την [Εβραϊκή] Βίβλο ο στίβος όπου διαδραματίζεται η ζωή του ανθρώπου είναι αυτός ο κόσμος. Δεν υπάρχει δόγμα ουρανού και κόλασης, αλλά μόνο η αυξανόμενη αντίληψη για κάποια τελική ανάσταση των νεκρών που πρόκειται να λάβει χώρα στο τέλος των ημερών». Αυτή είναι μια απλή και ακριβής εξήγηση της Βιβλικής αντίληψης, που λέει ότι «οι νεκροί δεν γνωρίζουν τίποτα . . . Γιατί δεν υπάρχει δράση ή διαλογισμός ή μάθηση ή σοφία στον Σιεόλ [τον κοινό τάφο του ανθρώπινου γένους], όπου πηγαίνεις».—Εκκλησιαστής 9:5, 10, Τανάκ· Δανιήλ 12:1, 2· Ησαΐας 26:19.

33. Πώς θεωρούσαν αρχικά οι Ιουδαίοι το δόγμα της ανάστασης;

³³ Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, «στη ραβινική περίοδο το δόγμα της ανάστασης των νεκρών θεωρείται ως ένα από τα πρωταρχικά δόγματα του Ιουδαϊσμού» και «δεν πρέπει να συγχέεται με την πίστη στην . . . αθανασία της ψυχής».f Σήμερα όμως, ενώ όλες οι Ιουδαϊκές παρατάξεις αποδέχονται την αθανασία της ψυχής, δεν συμβαίνει το ίδιο όσον αφορά την ανάσταση των νεκρών.

34. Σε αντίθεση με την άποψη της Αγίας Γραφής, πώς παρουσιάζεται η ψυχή στο Ταλμούδ; Τι σχόλια κάνουν μεταγενέστεροι συγγραφείς;

³⁴ Σε αντίθεση με την Αγία Γραφή, το Ταλμούδ, που είναι επηρεασμένο από τον ελληνισμό, είναι γεμάτο εξηγήσεις, ιστορίες, ακόμα και αφηγήσεις σχετικές με την αθανασία της ψυχής. Μάλιστα, ένα μεταγενέστερο ιουδαϊκό σύγγραμμα μυστικιστικού περιεχομένου, η Καββάλα, προωθεί ακόμα και τη διδασκαλία της μετεμψύχωσης (μετενσάρκωσης των ψυχών), που βασικά είναι αρχαία Ινδουιστική διδασκαλία. (Βλέπε Κεφάλαιο 5.) Σήμερα αυτή η δοξασία είναι γενικά αποδεκτή στο Ισραήλ ως διδασκαλία του Ιουδαϊσμού, ενώ επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στο Χασιδισμό και στη λογοτεχνία του. Για παράδειγμα, ο Μάρτιν Μπάμπερ διηγείται στο βιβλίο του Ιστορίες των Χασιδείμ—Οι Μεταγενέστεροι Δάσκαλοι (Tales of the Hasidim—The Later Masters) ένα περιστατικό σχετικά με την ψυχή, το οποίο προέρχεται από τη σχολή του Ελιμέλεχ, κάποιου ραβίνου του Λίτσενσκ: «Την Ημέρα του Εξιλασμού, όταν ο Ραβίνος Αβραάμ Γεχοσούα απάγγελλε την Αβοντά, την προσευχή που αποτελεί επανάληψη της υπηρεσίας την οποία τελούσε ο αρχιερέας στο Ναό της Ιερουσαλήμ, κι έφτανε στο σημείο: ‘Κι έτσι είπε’, δεν έλεγε ποτέ αυτές τις λέξεις, αλλά έλεγε: ‘Κι έτσι είπα’. Επειδή δεν είχε ξεχάσει τον καιρό που η ψυχή του βρισκόταν στο σώμα ενός αρχιερέα στην Ιερουσαλήμ».

35. (α) Ποια θέση πήρε ο Μεταρρυθμιστικός Ιουδαϊσμός όσον αφορά τη διδασκαλία της αθανασίας της ψυχής; (β) Ποια είναι η ξεκάθαρη διδασκαλία της Αγίας Γραφής αναφορικά με την ψυχή;

³⁵ Ο Μεταρρυθμιστικός Ιουδαϊσμός έχει μάλιστα απορρίψει εντελώς τη δοξασία της ανάστασης. Αφού αφαίρεσαν τη λέξη από τα προσευχητάριά τους, οι Μεταρρυθμιστές αναγνωρίζουν μόνο τη δοξασία της αθανασίας της ψυχής. Πόσο πιο ξεκάθαρη είναι η ιδέα την οποία εκφράζει η Αγία Γραφή στο εδάφιο Γένεσις 2:7: «Και έπλασε Κύριος ο Θεός τον άνθρωπον από χώματος εκ της γης· και ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού πνοήν ζωής, και έγεινεν ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν». Ο συνδυασμός του σώματος και του πνεύματος, ή αλλιώς της δύναμης της ζωής, αποτελεί μια ‘ψυχή ζώσα’.g (Γένεσις 2:7· 7:22· Ψαλμός 146:4) Με αντίστροφο συλλογισμό, όταν ο αμαρτωλός άνθρωπος πεθαίνει, πεθαίνει και η ψυχή του. (Ιεζεκιήλ 18:4, 20) Έτσι, όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, παύει να έχει συνειδητή ύπαρξη. Η δύναμη της ζωής του επιστρέφει στον Θεό, ο οποίος του την έδωσε. (Εκκλησιαστής 3:19· 9:5, 10, Τανάκ· 12:7) Η αληθινή ελπίδα για τους νεκρούς, όπως τη διδάσκει η Αγία Γραφή, είναι η ανάσταση—στην εβραϊκή: τεχιγιάθ χαμμεθίμ, δηλαδή «αναβίωση των νεκρών».

36, 37. Τι πίστευαν για τη μελλοντική ζωή διάφοροι πιστοί Εβραίοι των Βιβλικών χρόνων;

³⁶ Μολονότι αυτό το συμπέρασμα μπορεί να ξαφνιάσει ακόμα και πολλούς Εβραίους, η ανάσταση υπήρξε η πραγματική ελπίδα των λάτρεων του αληθινού Θεού επί χιλιάδες χρόνια. Πριν από 3.500 χρόνια περίπου, ο πιστός Ιώβ που υπέφερε πολλά παθήματα μίλησε για ένα μελλοντικό καιρό κατά τον οποίο ο Θεός επρόκειτο να τον αναστήσει από τον Σιεόλ, δηλαδή τον τάφο. (Ιώβ 14:14, 15) Και ο προφήτης Δανιήλ, επίσης, έλαβε τη διαβεβαίωση ότι θα ανασταινόταν «εις το τέλος των ημερών».—Δανιήλ 12:2, 13.

³⁷ Δεν υπάρχει καμιά βάση στις Γραφές για να ισχυριστεί κανείς ότι εκείνοι οι πιστοί Εβραίοι πίστευαν πως είχαν αθάνατη ψυχή, η οποία θα συνέχιζε να ζει σ’ έναν άλλο κόσμο. Είναι ολοφάνερο ότι είχαν επαρκείς λόγους για να πιστεύουν ότι ο Υπέρτατος Κύριος, που αριθμεί και ελέγχει τα άστρα του σύμπαντος, θα τους θυμόταν κι αυτούς στον καιρό της ανάστασης. Είχαν μείνει πιστοί σ’ εκείνον και στο όνομά του. Κι εκείνος με τη σειρά του θα έμενε πιστός σ’ αυτούς.—Ψαλμός 18:25· 147:4· Ησαΐας 25:7, 8· 40:25, 26.

Ο Ιουδαϊσμός και το Όνομα του Θεού

38. (α) Τι συνέβηκε στη διάρκεια των αιώνων όσον αφορά τη χρήση του ονόματος του Θεού; (β) Σε τι βασίζεται το όνομα του Θεού;

³⁸ Ο Ιουδαϊσμός διδάσκει ότι, αν και το όνομα του Θεού υπάρχει σε γραπτή μορφή, είναι πάρα πολύ ιερό και γι’ αυτό δεν πρέπει να προφέρεται.h Το αποτέλεσμα αυτής της τάσης ήταν να χαθεί η σωστή προφορά στη διάρκεια των περασμένων 2.000 χρόνων. Ωστόσο, οι Ιουδαίοι δεν διακρατούσαν ανέκαθεν αυτή τη θέση. Πριν από 3.500 χρόνια περίπου, ο Θεός είπε τα εξής στον Μωυσή: «Έτσι θα μιλήσεις στους Ισραηλίτες: Ο ΚΥΡΙΟΣ [στην εβραϊκή: יהוה, ΓΧΒΧ], ο Θεός των πατέρων σας, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ, με έστειλε προς εσάς: Αυτό θα είναι το όνομά Μου για πάντα· αυτή η ονομασία Μου για όλη την αιωνιότητα». (Έξοδος 3:15, Τανάκ· Ψαλμός 135:13) Ποιο ήταν αυτό το όνομα, αυτή η ονομασία; Η υποσημείωση στο Τανάκ λέει: «Το όνομα ΓΧΒΧ (που διαβάζεται κατά παράδοση Αδονάι «ο ΚΥΡΙΟΣ») συνδέεται εδώ με τη ρίζα χαγιάχ, που σημαίνει ‘είμαι’». Έτσι, εδώ έχουμε το άγιο όνομα του Θεού, το Τετραγράμματο, τα τέσσερα εβραϊκά σύμφωνα ΓΧΒΧ (Γιαχβέ), το οποίο έγινε τελικά γνωστό στη διάρκεια των αιώνων ως ΙΕΧΩΒΑ.

39. (α) Γιατί είναι σημαντικό το θείο όνομα; (β) Γιατί σταμάτησαν οι Εβραίοι να προφέρουν το θείο όνομα;

³⁹ Σ’ όλη την ιστορία, οι Ιουδαίοι έριχναν μεγάλη βαρύτητα στο προσωπικό όνομα του Θεού, μολονότι η έμφαση που δίνεται σήμερα στη χρήση του έχει αλλάξει ριζικά σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε στους αρχαίους καιρούς. Όπως δηλώνει ο Δρ Α. Κόεν στο Ταλμούδ του Κάθε Ανθρώπου (Everyman’s Talmud): «Ιδιαίτερη ευλάβεια δειχνόταν στο ‘χαρακτηριστικό Όνομα’ (Σεμ Χαμεφοράς) του Θεού, δηλαδή στο τετραγράμματο ΓΧΒΧ, το οποίο ο Ίδιος είχε αποκαλύψει στο λαό Ισραήλ». Το θείο όνομα αποτελούσε αντικείμενο ευλάβειας επειδή αντιπροσώπευε και χαρακτήριζε το πρόσωπο του Θεού. Εξάλλου, ο Θεός ήταν εκείνος που γνωστοποίησε το όνομά του και είπε στους λάτρεις του να το χρησιμοποιούν. Αυτό τονίζεται από το γεγονός ότι το όνομα εμφανίζεται στην Εβραϊκή Αγία Γραφή 6.828 φορές. Παρ’ όλα αυτά, οι ευσεβείς Εβραίοι πιστεύουν ότι είναι εκδήλωση ασέβειας το να προφέρουν το προσωπικό όνομα του Θεού.i

40. Τι έχουν δηλώσει ορισμένοι επιφανείς Εβραίοι όσον αφορά τη χρήση του θείου ονόματος;

⁴⁰ Αναφορικά με το αρχαίο ραβινικό (όχι Βιβλικό) μέτρο που απαγόρευε την προφορά του ονόματος, ο Α. Μάρμορσταϊν, κάποιος ραβίνος, έγραψε στο βιβλίο του Το Παλαιό Ραβινικό Δόγμα Σχετικά με τον Θεό (The Old Rabbinic Doctrine of God): «Κάποτε αυτή η απαγόρευση [της χρήσης του θείου ονόματος] ήταν τελείως άγνωστη για τους Ιουδαίους . . . Ούτε στην Αίγυπτο, αλλά ούτε και στη Βαβυλωνία γνώριζαν ή τηρούσαν οι Ιουδαίοι κάποιο νόμο που να απαγόρευε τη χρήση του ονόματος του Θεού, του Τετραγράμματου, στις καθημερινές συνομιλίες και στους χαιρετισμούς. Όμως, από τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ. ως τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., υπήρχε αυτή η απαγόρευση και τηρούνταν ως ένα σημείο». Όχι μόνο επιτρεπόταν η χρήση του ονόματος σε παλιότερους καιρούς, αλλά όπως λέει ο Δρ Κόεν: «Κάποτε ενθαρρυνόταν η άφοβη και ελεύθερη χρήση του Ονόματος, ακόμα κι από τους λαϊκούς . . . Έχει υποστηριχτεί ότι αυτή η σύσταση βασιζόταν στην επιθυμία να ξεχωρίζουν οι Ισραηλίτες από τους [μη Ιουδαίους]».

41. Σύμφωνα με κάποιο ραβίνο, στην επίδραση ποιων πραγμάτων οφείλεται η απαγόρευση της χρήσης του θείου ονόματος;

⁴¹ Τι επέφερε λοιπόν την απαγόρευση της χρήσης του θείου ονόματος; Ο Δρ Μάρμορσταϊν απαντάει: «Η εναντίωση προς τη θρησκεία των Ιουδαίων, που προκαλούνταν από την ελληνιστική επίδραση, καθώς και η αποστασία των ιερέων και των ευγενών εισήγαγε και καθιέρωσε τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο δεν επιτρεπόταν να προφέρεται το Τετραγράμματο στο Ιερό [στο ναό της Ιερουσαλήμ]». Από υπερβάλλοντα ζήλο μη τυχόν λάβουν το θείο όνομα «επί ματαίω», αυτοί εξαφάνισαν εντελώς τη χρήση του από τον προφορικό λόγο, υπονομεύοντας και μειώνοντας έτσι την ταυτότητα του αληθινού Θεού. Κάτω από τη συνδυασμένη πίεση της θρησκευτικής εναντίωσης και της αποστασίας, το θείο όνομα περιέπεσε σε αχρηστία ανάμεσα στους Ιουδαίους.

42. Τι δείχνει το κείμενο της Αγίας Γραφής όσον αφορά τη χρήση του θείου ονόματος;

⁴² Όπως, όμως, δηλώνει ο Δρ Κόεν: «Στους Βιβλικούς χρόνους δεν φαίνεται να υπήρχαν ενδοιασμοί όσον αφορά τη χρήση [του θείου ονόματος] στην καθημερινή ομιλία». Ο πατριάρχης Αβραάμ «επεκαλέσθη το όνομα του Κυρίου». (Γένεσις 12:8) Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς των Εβραϊκών Γραφών χρησιμοποίησαν ελεύθερα, αλλά με σεβασμό, αυτό το όνομα μέχρι και τον Μαλαχία, που έγραψε το βιβλίο του τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Ρουθ 1:8, 9, 17.

43. (α) Τι είναι ολοφάνερο σχετικά με τη χρήση του θείου ονόματος από μέρους των Ιουδαίων; (β) Ποια ήταν μια έμμεση συνέπεια του ότι οι Ιουδαίοι σταμάτησαν να χρησιμοποιούν το θείο όνομα;

⁴³ Είναι ολοφάνερο ότι οι αρχαίοι Εβραίοι και χρησιμοποιούσαν και πρόφεραν το θείο όνομα. Ο Μάρμορσταϊν παραδέχεται τα εξής για την αλλαγή στάσης που επήλθε αργότερα: «Σε αυτή την εποχή, στο πρώτο μισό του τρίτου αιώνα [Π.Κ.Χ.], παρατηρείται μια μεγάλη αλλαγή σχετικά με τη χρήση του ονόματος του Θεού, η οποία επέφερε πολλές αλλαγές στη θεολογική και φιλοσοφική παράδοση του Ιουδαϊσμού και της οποίας την επίδραση την αντιλαμβανόμαστε μέχρι σήμερα». Μια από τις συνέπειες που προέκυψαν από την απώλεια του ονόματος ήταν ότι η αντίληψη για έναν ανώνυμο Θεό συνέβαλε στη δημιουργία θεολογικού χάους, μέσα στο οποίο ήταν πιο εύκολο να αναπτυχθεί το τριαδικό δόγμα του Χριστιανικού κόσμου.j—Έξοδος 15:1-3.

44. Ποιες είναι μερικές άλλες συνέπειες που προκύπτουν από την εξαφάνιση του ονόματος του Θεού;

⁴⁴ Με το να αρνείται κάποιος να χρησιμοποιεί το θείο όνομα υποβιβάζει τη λατρεία του αληθινού Θεού. Όπως είπε κάποιος σχολιαστής: «Δυστυχώς, όταν αναφερόμαστε στον Θεό αποκαλώντας τον ‘Κύριο’, αυτή η λέξη, μολονότι είναι ακριβής, είναι ψυχρή και άχρωμη . . . Όταν κάποιος μεταφράζει τη λέξη ΓΧΒΧ ή Αδονάι με τη φράση ‘ο Κύριος’, πρέπει να θυμάται ότι προσδίδει σε πολλές περικοπές της Παλαιάς Διαθήκης μια αφηρημένη, τυπικιστική και απόμακρη έννοια, που δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το πρωτότυπο κείμενο». (Η Γνώση για τον Θεό στον Αρχαίο Ισραήλ [The Knowledge of God in Ancient Israel]) Πόσο λυπηρό είναι που βλέπουμε να λείπει το μεγαλειώδες και σπουδαίο όνομα Γιαχβέ, ή Ιεχωβά, από πολλές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής, ενώ εμφανίζεται ξεκάθαρα χιλιάδες φορές στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο!—Ησαΐας 43:10-12.

Μήπως οι Εβραίοι Περιμένουν Ακόμη τον Μεσσία;

45. Σε ποιες Βιβλικές περικοπές βασίζεται η πίστη στον Μεσσία;

⁴⁵ Υπάρχουν πολλές προφητείες στις Εβραϊκές Γραφές από τις οποίες άντλησαν οι Εβραίοι τη μεσσιανική ελπίδα τους, πριν από 2.000 και πλέον χρόνια. Τα εδάφια 2 Σαμουήλ 7:11-16, έδειξαν ότι ο Μεσσίας θα ερχόταν από τη γενεαλογική γραμμή του Δαβίδ. Τα εδάφια Ησαΐας 11:1-10 προφήτεψαν ότι αυτός θα έφερνε δικαιοσύνη και ειρήνη σ’ όλη την ανθρωπότητα. Τα εδάφια Δανιήλ 9:24-27 παρουσίασαν τη χρονολογία της εμφάνισης του Μεσσία και της ‘εκκοπής’ του μέσω θανάτου.

46, 47. (α) Τι είδους Μεσσία προσδοκούσαν οι Ιουδαίοι που ζούσαν κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία; (β) Ποια αλλαγή παρατηρήθηκε στις βλέψεις των Εβραίων όσον αφορά τον Μεσσία;

⁴⁶ Όπως εξηγεί η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, τον πρώτο αιώνα οι μεσσιανικές προσδοκίες βρίσκονταν σε έξαρση. Υπήρχε η προσδοκία ότι ο Μεσσίας θα ήταν «ένας απόγονος του Δαβίδ προικισμένος με πολλά χαρίσματα, τον οποίο, όπως πίστευαν οι Ιουδαίοι της ρωμαϊκής περιόδου, θα έστελνε ο Θεός για να σπάσει το ζυγό των ειδωλολατρών και να βασιλεύσει στο αποκαταστημένο βασίλειο του Ισραήλ». Ωστόσο, ο πολεμιστής Μεσσίας που προσδοκούσαν οι Ιουδαίοι δεν επρόκειτο να εμφανιστεί.

⁴⁷ Όπως, όμως, παρατηρεί Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, η μεσσιανική ελπίδα ήταν ζωτική επειδή κράτησε ενωμένο τον ιουδαϊκό λαό στα τόσα δεινά που πέρασε: «Χωρίς αμφιβολία, ο Ιουδαϊσμός οφείλει την επιβίωσή του, σε σημαντικό βαθμό, στην ακλόνητη πίστη την οποία έθεσε στη μεσσιανική υπόσχεση και προοπτική». Όταν όμως ήρθε στο προσκήνιο ο σύγχρονος Ιουδαϊσμός μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα, πολλοί Εβραίοι έπαψαν να περιμένουν παθητικά τον Μεσσία. Τελικά, εξαιτίας του Ολοκαυτώματος που προκάλεσαν οι Ναζιστές, πολλοί έχασαν την υπομονή και την ελπίδα τους. Άρχισαν να πιστεύουν ότι το μεσσιανικό άγγελμα τους ζημίωνε, κι έτσι του έδωσαν καινούρια ερμηνεία λέγοντας ότι αναφέρεται απλώς σε μια νέα περίοδο ευημερίας και ειρήνης. Από τότε κι έπειτα, αν και υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις, δεν μπορεί να λεχθεί ότι οι Εβραίοι στο σύνολό τους περιμένουν τον ερχομό ενός προσωπικού Μεσσία.

48. Ποια ερωτήματα μπορούν λογικά να εγερθούν σχετικά με τον Ιουδαϊσμό;

⁴⁸ Αυτή η αλλαγή προς μια μη μεσσιανική θρησκεία προκαλεί σοβαρά ερωτήματα. Μήπως οι Ιουδαίοι έκαναν λάθος επί τόσες χιλιάδες χρόνια που πίστευαν ότι ο Μεσσίας επρόκειτο να είναι ένα συγκεκριμένο άτομο; Ποια μορφή του Ιουδαϊσμού θα βοηθήσει τον άνθρωπο στην αναζήτησή του για να βρει τον Θεό; Μήπως ο αρχαίος Ιουδαϊσμός, με τα διακοσμητικά στοιχεία που δανείστηκε από την ελληνική φιλοσοφία; Ή μήπως κάποια από τις μη μεσσιανικές μορφές του Ιουδαϊσμού που αναπτύχθηκαν τα περασμένα 200 χρόνια; Ή μήπως υπάρχει κάποιο άλλο μονοπάτι που διατηρεί με πιστότητα και ακρίβεια τη μεσσιανική ελπίδα;

49. Ποια πρόσκληση απευθύνεται στους ειλικρινείς Εβραίους;

⁴⁹ Έχοντας υπόψη αυτά τα ερωτήματα, προτείνουμε στους ειλικρινείς Εβραίους να επανεξετάσουν το θέμα του Μεσσία, ερευνώντας τους ισχυρισμούς που προβάλλονται σε σχέση με τον Ιησού από τη Ναζαρέτ, όχι όπως τον έχει παραστήσει ο Χριστιανικός κόσμος, αλλά όπως τον παρουσιάζουν οι Εβραίοι συγγραφείς των Ελληνικών Γραφών. Η διαφορά είναι μεγάλη. Οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου έχουν συμβάλει στην απόρριψη του Ιησού από μέρους των Εβραίων με το τριαδικό τους δόγμα, το οποίο είναι απαράδεκτο για όποιον Εβραίο πιστεύει ειλικρινά την αγνή διδασκαλία που λέει ότι «ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΙΣ ΚΥΡΙΟΣ». (Δευτερονόμιον 6:4) Γι’ αυτό, λοιπόν, σας προσκαλούμε να διαβάσετε με ευρύτητα αντίληψης το επόμενο κεφάλαιο, ώστε να γνωρίσετε ποιος ήταν ο Ιησούς των Ελληνικών Γραφών.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 217]

Οι Σεφαρδικοί και οι Ασκεναζικοί Ιουδαίοι σχημάτισαν δυο κοινότητες

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 211]

Δέκα Εντολές για τη Λατρεία και τη Διαγωγή

Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ακούσει για τις Δέκα Εντολές, αλλά λίγοι τις έχουν διαβάσει ποτέ. Γι’ αυτό λοιπόν, παραθέτουμε εδώ το μεγαλύτερο τμήμα του κειμένου των Δέκα Εντολών.

▪ «Μη έχης άλλους θεούς πλην εμού.

▪ »Μη κάμης εις σεαυτόν είδωλον, μηδέ ομοίωμά τινος, όσα είναι εν τω ουρανώ άνω, ή όσα εν τη γη κάτω, ή όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης· μη προσκυνήσης αυτά μηδέ λατρεύσης αυτά . . . [Εκείνη την εποχή, το 1513 Π.Κ.Χ., αυτή η εντολή ήταν μοναδική στο είδος της, λόγω του ότι απέρριπτε την ειδωλολατρία.]

▪ »Μη λάβης το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω [Δεν πρέπει να πάρεις ψεύτικο όρκο στο όνομα του ΚΥΡΙΟΥ (στην εβραϊκή: יהוה) του Θεού σου . . . , Τανάκ]

▪ »Ενθυμού την ημέραν του σαββάτου, δια να αγιάζης αυτήν· . . . ευλόγησε Κύριος την ημέραν του σαββάτου και ηγίασεν αυτήν.

▪ »Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου . . .

▪ »Μη φονεύσης.

▪ »Μη μοιχεύσης.

▪ »Μη κλέψης.

▪ »Μη ψευδομαρτυρήσης κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή.

▪ »Μη επιθυμήσης την οικίαν του πλησίον σου· . . . την γυναίκα . . . τον δούλον . . . την δούλην . . . μηδέ τον βουν αυτού, μηδέ τον όνον αυτού, μηδέ παν ό,τι είναι του πλησίον σου».—Έξοδος 20:3-17.

Μολονότι μόνο οι τέσσερις πρώτες εντολές αφορούσαν άμεσα τη θρησκευτική πίστη και λατρεία, οι άλλες εντολές καταδείκνυαν πόσο συνδέεται η ορθή διαγωγή με την κατάλληλη σχέση ανάμεσα στο άτομο και στον Δημιουργό.

[Εικόνα]

Παρότι είχαν λάβει ένα μοναδικό νόμο από τον Θεό, οι Ισραηλίτες μιμήθηκαν τη λατρεία του μόσχου στην οποία επιδίδονταν οι ειδωλολάτρες γείτονές τους (Χρυσός μόσχος, Βύβλος)

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 220, 221]

Τα Ιερά Συγγράμματα των Εβραίων

Τα ιερά συγγράμματα των Εβραίων άρχισαν με το «Τανάκ». Το όνομα «Τανάκ» βγαίνει από τα τρία μέρη στα οποία χωρίζεται η Ιουδαϊκή Γραφή στην εβραϊκή γλώσσα: Τορά (Νόμος), Νεβιείμ (Προφήτες) και Κεθουβείμ (Συγγράμματα), παίρνοντας το πρώτο γράμμα κάθε τμήματος και σχηματίζοντας τη λέξη ΤαΝάΚ. Αυτά τα βιβλία γράφτηκαν στην εβραϊκή και στην αραμαϊκή γλώσσα, από το 16ο αιώνα ως τον 5ο αιώνα Π.Κ.Χ.

Οι Ιουδαίοι πιστεύουν ότι έχουν διαφορές και διαβαθμίσεις ως προς τη θεοπνευστία τους. Γι’ αυτό, τα κατατάσσουν σύμφωνα με την ακόλουθη σειρά σπουδαιότητας:

Τορά—τα πέντε βιβλία του Μωυσή, η Πεντάτευχος όπως λέγεται αλλιώς, ο Νόμος, που αποτελείται από τα βιβλία Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί και Δευτερονόμιον. Ωστόσο, ο όρος μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε ολόκληρη την Ιουδαϊκή Αγία Γραφή, καθώς και στον προφορικό νόμο και στο Ταλμούδ (βλέπε την επόμενη σελίδα).

Νεβιείμ—οι Προφήτες, που περιλαμβάνουν τα βιβλία από τον Ιησού του Ναυή μέχρι και τους μεγάλους προφήτες—τον Ησαΐα, τον Ιερεμία και τον Ιεζεκιήλ—κι έπειτα τους 12 «μικρούς» προφήτες, από τον Ωσηέ ως τον Μαλαχία.

Κεθουβείμ—τα Συγγράμματα, που απαρτίζονται από τα ποιητικά έργα Ψαλμοί, Παροιμίαι, Ιώβ, Άσμα Ασμάτων και Θρήνοι. Επιπλέον περιλαμβάνουν τα βιβλία Ρουθ, Εκκλησιαστής, Εσθήρ, Δανιήλ, Έσδρας, Νεεμίας και Πρώτο και Δεύτερο Χρονικών.

Το Ταλμούδ

Οι Εθνικοί έχουν την άποψη ότι το «Τανάκ», δηλαδή η Ιουδαϊκή Αγία Γραφή, είναι το πιο σπουδαίο ιουδαϊκό σύγγραμμα. Ωστόσο, η άποψη των Εβραίων είναι διαφορετική. Πολλοί Εβραίοι θα συμφωνούσαν με το σχόλιο που έκανε ένας ραβίνος, ο Αντίν Στάινσαλτς: «Αν η Αγία Γραφή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του Ιουδαϊσμού, τότε το Ταλμούδ είναι ο κεντρικός του στύλος, που υψώνεται από τα θεμέλια και στηρίζει ολόκληρο το πνευματικό και νοητικό αυτό οικοδόμημα . . . Κανένα άλλο έργο δεν άσκησε ανάλογη επίδραση στη θεωρία και στην πράξη της Ιουδαϊκής ζωής». (Το Πραγματικό Ταλμούδ [The Essential Talmud]) Τι είναι, λοιπόν, το Ταλμούδ;

Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι δεν πιστεύουν ότι ο Θεός έδωσε στον Μωυσή μόνο το γραπτό νόμο, δηλαδή την Τορά, στο Όρος Σινά, αλλά και ότι ο Θεός του αποκάλυψε συγκεκριμένα σημεία που εξηγούσαν τον τρόπο με τον οποίο θα εφάρμοζε αυτόν το Νόμο και τα οποία έπρεπε να διαβιβαστούν από στόμα σε στόμα. Αυτός ονομάστηκε προφορικός νόμος. Έτσι, το Ταλμούδ είναι η γραπτή περίληψη εκείνου του προφορικού νόμου μαζί με μεταγενέστερα σχόλια και ερμηνείες, όπως τα συνέταξαν διάφοροι ραβίνοι που έζησαν από το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. μέχρι το Μεσαίωνα.

Το Ταλμούδ χωρίζεται συνήθως σε δυο βασικά τμήματα:

Το Μισνά: Μια συλλογή από σχόλια, που αποτελούν συμπλήρωμα του Νόμου των Γραφών και βασίζονται στις ερμηνείες ορισμένων ραβίνων που λέγονται Ταναΐμ (δάσκαλοι). Καταγράφτηκε στα τέλη του δεύτερου και στις αρχές του τρίτου αιώνα Κ.Χ.

Η Γκεμαρά (αρχικά ονομαζόταν Ταλμούδ): Μια συλλογή από σχόλια που αναφέρονται στο Μισνά και που έγιναν από ραβίνους μεταγενέστερης περιόδου (τρίτο με έκτο αιώνα Κ.Χ.).

Εκτός από αυτά τα δυο βασικά μέρη, το Ταλμούδ μπορεί επίσης να περιλαμβάνει σχόλια γύρω από την Γκεμαρά, τα οποία έκαναν ραβίνοι του Μεσαίωνα. Εξέχοντες ανάμεσα σε αυτούς τους ραβίνους ήταν ο Ρασί (Σολομών μπεν Ισαάκ, 1040-1105), ο οποίος έκανε πολύ πιο κατανοητή τη δύσκολη γλώσσα του Ταλμούδ, και ο Ραμπάμ (Μωυσής μπεν Μαϊμόν, περισσότερο γνωστός ως Μαϊμονίδης, 1135-1204), ο οποίος αναδιοργάνωσε το Ταλμούδ παρουσιάζοντας μια συνοπτική έκδοση («Μισνέ Τορά») και καθιστώντας το προσιτό σε όλους τους Ιουδαίους.

[Εικόνες]

Κάτω, αρχαία Τορά από το λεγόμενο Τάφο της Εσθήρ, στο Ιράν· δεξιά, ύμνος στην εβραϊκή και στη γίντις, ο οποίος βασίζεται σε Γραφικά εδάφια

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 226, 227]

Ιουδαϊσμός—Μια Πολυφωνική Θρησκεία

Υπάρχουν ορισμένες βασικές διαφορές ανάμεσα στις παρατάξεις του Ιουδαϊσμού. Κατά παράδοση, ο Ιουδαϊσμός δίνει έμφαση στην τήρηση των θρησκευτικών υποχρεώσεων. Οι αντιλογίες γύρω από τέτοιου είδους θέματα, και όχι γύρω από δοξασίες, προκάλεσαν σοβαρή ένταση μεταξύ των Ιουδαίων και οδήγησαν στο σχηματισμό τριών βασικών διαιρέσεων μέσα στον Ιουδαϊσμό.

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ—Αυτός όχι μόνο δέχεται το εβραϊκό «Τανάκ» ως θεόπνευστο σύγγραμμα, αλλά πιστεύει επίσης ότι ο Μωυσής έλαβε από τον Θεό τον προφορικό νόμο στο Όρος Σινά τότε ακριβώς που έλαβε και το γραπτό Νόμο. Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι τηρούν με σχολαστικότητα τις εντολές και των δύο νόμων. Πιστεύουν ότι ο Μεσσίας δεν έχει έρθει ακόμη και ότι, όταν γίνει αυτό, θα εγκαινιάσει μια χρυσή εποχή για το Ισραήλ. Εξαιτίας της διάστασης απόψεων μέσα στις τάξεις των Ορθοδόξων, έχουν εμφανιστεί διάφορες παρατάξεις. Μια από αυτές είναι ο Χασιδισμός.

Χασιδείμ (που σημαίνει «οι ευσεβείς»)—Αυτοί θεωρούνται υπερβολικά ορθόδοξοι. Έχουν ιδρυτή τους τον Ισραήλ μπεν Ελιέζερ, ευρύτερα γνωστό ως Μπά‘αλ Σεμ Τοβ («Δάσκαλο του Καλού Ονόματος»), που έζησε στα μέσα του 18ου αιώνα στην Ανατολική Ευρώπη, και ακολουθούν μια διδαχή που τονίζει την αξία της μουσικής και του χορού, πράγματα που οδηγούν σε μυστικιστική χαρά. Πολλές από τις διδασκαλίες τους, όπως η μετενσάρκωση, βασίζονται στα μυστικιστικά βιβλία του Ιουδαϊσμού που ονομάζονται Καββάλα. Σήμερα, οι ηγέτες τους καλούνται ρεβές (αντίστοιχο των «ραβίνων» στη γλώσσα γίντις), ή αλλιώς τζαντίκιμ, και αυτοί θεωρούνται από τους ακολούθους τους ως πάρα πολύ δίκαιοι ή άγιοι άνθρωποι.

Χασιδείμ υπάρχουν σήμερα κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ. Φορούν ένα χαρακτηριστικό είδος ανατολικοευρωπαϊκού ενδύματος του 18ου και 19ου αιώνα, κυρίως μαύρο, το οποίο τους κάνει να ξεχωρίζουν πολύ εύκολα, ιδίως στις σύγχρονες πόλεις. Σήμερα, είναι χωρισμένοι σε αιρέσεις που ακολουθούν διάφορους επιφανείς ρεβές. Μια πολύ δραστήρια ομάδα είναι οι Λουμπαβίτσερς, οι οποίοι ασκούν έντονο προσηλυτισμό μεταξύ των Ιουδαίων. Μερικές ομάδες πιστεύουν ότι μόνο ο Μεσσίας έχει το δικαίωμα να επανιδρύσει το Ισραήλ ανασυγκροτώντας το ιουδαϊκό έθνος, και γι’ αυτό δεν αποδέχονται το πολιτικό Κράτος του Ισραήλ.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ (που είναι γνωστός και με τα ονόματα «Φιλελεύθερος» και «Προοδευτικός»)—Αυτή η κίνηση ξεκίνησε στη Δυτική Ευρώπη, προς τις αρχές του 19ου αιώνα. Βασίζεται στις απόψεις του Μόζες Μέντελσον, ενός Εβραίου διανοούμενου του 18ου αιώνα ο οποίος πίστευε ότι οι Εβραίοι έπρεπε να αφομοιώνουν το δυτικό πολιτισμό και όχι να διαχωρίζουν τη θέση τους από τους Εθνικούς. Οι οπαδοί του Μεταρρυθμιστικού Ιουδαϊσμού δεν δέχονται ότι η Τορά αποτελεί αλήθεια αποκαλυμμένη από τον Θεό. Θεωρούν ξεπερασμένους τους Ιουδαϊκούς νόμους που αφορούν το διαιτολόγιο, την καθαριότητα και την ενδυμασία. Πιστεύουν σε αυτό που αποκαλούν «Μεσσιανική εποχή Παγκόσμιας αδελφοσύνης». Στα πρόσφατα χρόνια έχουν μεταβάλει τις θέσεις τους, προσεγγίζοντας περισσότερο τον παραδοσιακό Ιουδαϊσμό.

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΣ ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ—Αυτός είχε το ξεκίνημά του στη Γερμανία το 1845 ως παρακλάδι του Μεταρρυθμιστικού Ιουδαϊσμού, ο οποίος, σύμφωνα με την άποψη ορισμένων, είχε απορρίψει πάρα πολλές παραδοσιακές συνήθειες του Ιουδαϊσμού. Ο Συντηρητικός Ιουδαϊσμός δεν δέχεται ότι ο Μωυσής έλαβε από τον Θεό τον προφορικό νόμο, αλλά υποστηρίζει ότι οι ραβίνοι ήταν εκείνοι που επινόησαν την προφορική Τορά, επιδιώκοντας να προσαρμόσουν τον Ιουδαϊσμό σε μια καινούρια εποχή. Οι Συντηρητικοί Ιουδαίοι συμμορφώνονται με τα ηθικά εντάλματα της Αγίας Γραφής και με το ραβινικό νόμο, εφόσον αυτά «ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της Ιουδαϊκής ζωής». (Το Βιβλίο της Ιουδαϊκής Γνώσης [The Book of Jewish Knowledge]) Χρησιμοποιούν εβραϊκή και αγγλική γλώσσα στις λειτουργίες τους και τηρούν αυστηρούς διαιτητικούς νόμους (κασρούθ). Στη διάρκεια της λατρείας επιτρέπεται να κάθονται άντρες και γυναίκες μαζί, κάτι που δεν επιτρέπεται στον Ορθόδοξο Ιουδαϊσμό.

[Εικόνες]

Αριστερά, Εβραίοι στο Τείχος των Δακρύων στην Ιερουσαλήμ, και πάνω, ένας Εβραίος καθώς προσεύχεται με φόντο την Ιερουσαλήμ

[Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 230, 231]

Μερικές Σημαντικές Γιορτές και Έθιμα

Οι περισσότερες γιορτές του Ιουδαϊσμού βασίζονται στην Αγία Γραφή και, γενικά, είτε είναι εποχιακές γιορτές που σχετίζονται με τη συγκομιδή διάφορων προϊόντων είτε αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα.

▪ Σάββατο—Η έβδομη μέρα της ιουδαϊκής εβδομάδας (από τη δύση της Παρασκευής ως τη δύση του Σαββάτου) θεωρείται ότι καθαγιάζει την εβδομάδα και η ειδική τήρηση αυτής της μέρας αποτελεί ουσιώδες μέρος της λατρείας. Οι Εβραίοι πηγαίνουν στη συναγωγή όπου διαβάζεται η Τορά και γίνονται προσευχές.—Έξοδος 20:8-11.

▪ Γιομ Κιπούρ—Ημέρα του Εξιλασμού, επίσημη γιορτή που χαρακτηρίζεται από νηστεία και αυτοεξέταση. Αποτελεί το κορύφωμα των Δέκα Ημερών Μετάνοιας, πρώτη από τις οποίες είναι η Ρος Χασανά, η Πρωτοχρονιά των Εβραίων, η οποία πέφτει το Σεπτέμβριο σύμφωνα με το ιουδαϊκό πολιτικό ημερολόγιο.—Λευιτικόν 16:29-31· 23:26-32.

▪ Σουκότ (πάνω, δεξιά)—Γιορτή της Σκηνοπηγίας ή των Σκηνών ή της Συγκομιδής. Γιορτάζει το θερισμό και το τέλος του κύριου τμήματος του γεωργικού έτους. Πέφτει τον Οκτώβριο.—Λευιτικόν 23:34-43· Αριθμοί 29:12-38· Δευτερονόμιον 16:13-15.

▪ Χανουκά—Γιορτή της Αφιέρωσης. Μια δημοφιλής γιορτή που τηρείται το Δεκέμβριο στη μνήμη της ανάκτησης της ιουδαϊκής ανεξαρτησίας από την ελληνοσυριακή κατοχή, καθώς και της επαναφιέρωσης του ναού της Ιερουσαλήμ που συνέβηκε το Δεκέμβριο του 165 Π.Κ.Χ., επιτεύγματα τα οποία έγιναν στην περίοδο των Μακκαβαίων. Ιδιαίτερο γνώρισμά της αποτελεί συνήθως το άναμμα κεριών επί οχτώ μέρες.

▪ Φουρείμ—Γιορτή των Κλήρων. Διεξάγεται τέλη Φεβρουαρίου ή αρχές Μαρτίου, στη μνήμη της απελευθέρωσης των Ιουδαίων από τα χέρια του Αμάν και από τη γενοκτονική του σκευωρία, τότε που οι Ιουδαίοι βρίσκονταν στην Περσία τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ.—Εσθήρ 9:20-28.

▪ Πεσάχ—Γιορτή του Πάσχα. Καθιερώθηκε στη μνήμη της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από την αιχμαλωσία στην Αίγυπτο (1513 Π.Κ.Χ.). Είναι η μεγαλύτερη και παλιότερη ιουδαϊκή γιορτή. Διεξάγεται στις 14 Νισάν (ιουδαϊκό ημερολόγιο), που πέφτει συνήθως τέλη Μαρτίου ή αρχές Απριλίου. Η κάθε οικογένεια Εβραίων συγκεντρώνεται για να φάνε όλοι μαζί το πασχαλινό δείπνο, που λέγεται Σεντέρ. Στις επόμενες εφτά μέρες, δεν μπορούν να φάνε τίποτα που να περιέχει προζύμι. Αυτή η περίοδος ονομάζεται Γιορτή των Αζύμων (Ματσόθ).—Έξοδος 12:14-20, 24-27.

Μερικά Ιουδαϊκά Έθιμα

▪ Περιτομή—Για τα αγόρια των Ιουδαίων, είναι μια σημαντική τελετή που διεξάγεται όταν τα μωρά γίνουν οχτώ ημερών. Συχνά ονομάζεται Διαθήκη του Αβραάμ, εφόσον η περιτομή ήταν το σημάδι της διαθήκης την οποία σύναψε ο Θεός μαζί μ’ εκείνον. Και οι άντρες επίσης που προσηλυτίζονται στον Ιουδαϊσμό πρέπει να περιτέμνονται.—Γένεσις 17:9-14.

▪ Μπαρ Μιτζβά (κάτω)—Άλλη μια απαραίτητη τελετουργία του Ιουδαϊσμού, που σημαίνει κατά γράμμα «γιος της εντολής», «όρος που υποδηλώνει τόσο τη θρησκευτική και νομική ωρίμανση όσο και την περίσταση κατά την οποία εκπληρώνεται επίσημα αυτή η κατάσταση, όταν τα αγόρια φτάνουν στην ηλικία των 13 χρονών και μιας μέρας». Αυτό το έθιμο δεν εμφανίστηκε στον Ιουδαϊσμό παρά μόνο από το 15ο αιώνα Κ.Χ. και μετά.—Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια.

▪ Μεζουζάχ (πάνω)—Συνήθως είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς ποια είναι τα σπίτια των Εβραίων βλέποντας στα δεξιά της πόρτας, καθώς μπαίνει στο σπίτι, το μεζουζάχ, δηλαδή μια θήκη που περιέχει ένα ρόλο. Στην ουσία, το μεζουζάχ είναι μια μικρή περγαμηνή πάνω στην οποία είναι χαραγμένα τα λόγια των εδαφίων Δευτερονόμιον 6:4-9 και 11:13-21. Αυτή η περγαμηνή τυλίγεται και μπαίνει μέσα σε μια μικρή θήκη. Έπειτα η θήκη στερεώνεται στην πόρτα του κάθε δωματίου που χρησιμοποιείται για κατοίκηση.

▪ Γιαρμουλκέ (αντρικό κάλυμμα για το κεφάλι)—Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια: «Οι Ορθόδοξοι Ιουδαίοι . . . θεωρούν ότι η κάλυψη του κεφαλιού, μέσα κι έξω από τη συναγωγή, είναι ένδειξη υποταγής στην Ιουδαϊκή παράδοση». Η κάλυψη του κεφαλιού στη διάρκεια της λατρείας δεν αναφέρεται πουθενά στο Τανάκ, γι’ αυτό το Ταλμούδ αναφέρει ότι αυτό το έθιμο είναι προαιρετικό. Οι Χασιδικές Ιουδαίες ή φορούν συνεχώς κάλυμμα στο κεφάλι τους ή ξυρίζουν το κεφάλι τους και φορούν περούκα.

[Εικόνα στη σελίδα 206]

Ο Άβραμ (Αβραάμ), ο προπάτορας των Ιουδαίων, λάτρευε τον Ιεχωβά Θεό σχεδόν πριν από 4.000 χρόνια

[Εικόνα στη σελίδα 208]

Το άστρο του Δαβίδ—ένα μη Γραφικό σύμβολο του Ισραήλ και του Ιουδαϊσμού

[Εικόνα στη σελίδα 215]

Ιουδαίος γραμματέας που αντιγράφει εβραϊκό κείμενο

[Εικόνα στη σελίδα 222]

Οικογένεια Χασιδικών Ιουδαίων, καθώς γιορτάζει το Σάββατο

[Εικόνα στη σελίδα 233]

Εβραίοι ευσεβείς που φορούν στο χέρι και στο μέτωπο φυλακτήρια, δηλαδή θήκες που περιέχουν ρόλους με προσευχές