ΑΣΣΥΡΙΑ

(Ασσυρία).

Το όνομα αυτό αναφέρεται στη χώρα που κατά την αρχαιότητα καταλάμβανε το βόρειο άκρο της πεδιάδας της Μεσοποταμίας, δηλαδή το βορειότερο τμήμα του σημερινού Ιράκ. Βασικά βρισκόταν μέσα στο τρίγωνο που σχημάτιζαν οι ποταμοί Τίγρης και Μικρός Ζαμπ, οι οποίοι και αποτελούσαν σε γενικές γραμμές το δυτικό και το νότιο σύνορό της, ενώ βόρειο σύνορό της ήταν τα βουνά της αρχαίας Αρμενίας και ανατολικό της σύνορο η οροσειρά Ζάγρος μαζί με τη χώρα της Μηδίας. Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι αυτά τα σύνορα ήταν πολύ ευμετάβλητα, δεδομένου ότι η Ασσυρία επεκτεινόταν Ν του Μικρού Ζαμπ όταν η Βαβυλώνα εξασθενούσε, αλλά υποχωρούσε όταν η ίδια διερχόταν πολιτική κάμψη ενώ η Βαβυλώνα βρισκόταν σε άνοδο. Αυτές οι μεταβολές ίσχυαν και για τα άλλα σύνορα και κυρίως για το σύνορο του Τίγρη, καθώς η Ασσυρία επέκτεινε νωρίς την επιρροή της Δ αυτού του ποταμού. Φυσικά, η Ασσυριακή Αυτοκρατορία κατέληξε να περιλαμβάνει πολύ μεγαλύτερη έκταση.—ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 954.

Ανάμεσα στην Ασσυρία και στη Βαβυλώνα υπήρχε μια διαρκής στενή σχέση καθ’ όλη την ιστορία τους. Ήταν γειτονικά κράτη σε μια περιοχή που δεν διέθετε κάποιο φυσικό διαχωριστικό όριο ως σύνορο ανάμεσα στα εδάφη τους. Ωστόσο, η καθαυτό περιοχή της Ασσυρίας ήταν κατά κύριο λόγο ορεινή, είχε γενικά τραχύ έδαφος και το κλίμα της ήταν πιο αναζωογονητικό από αυτό της Βαβυλωνίας. Οι άνθρωποι ήταν πιο δραστήριοι και πιο μαχητικοί από τους Βαβυλωνίους. Στα ανάγλυφα αναπαριστώνται ρωμαλέοι, με σκουρόχρωμη επιδερμίδα, πυκνά φρύδια, πλούσια γενειάδα και μεγάλη μύτη.

Αρχική πρωτεύουσα της περιοχής θεωρείται η πόλη Ασσούρ, η οποία βρισκόταν Δ του Τίγρη. Μεταγενέστερα, όμως, η Νινευή έγινε η κυριότερη πρωτεύουσά της, ενώ τόσο η Χαλάχ όσο και η Χορσαμπάντ χρησιμοποιήθηκαν σε κάποιες περιόδους από Ασσύριους μονάρχες ως πρωτεύουσες. Μια εμπορική οδός προς τη Μεσόγειο και τη Μικρά Ασία διέσχιζε το βόρειο τμήμα της Ασσυρίας, ενώ άλλες οδοί διακλαδίζονταν προς την Αρμενία και την περιοχή της λίμνης Ουρμίας. Πολλοί από τους πολέμους της Ασσυρίας έγιναν για την εξασφάλιση ή τη διατήρηση του ελέγχου σε αυτές τις εμπορικές οδούς.

Στρατιωτικό Κράτος. Η Ασσυρία ήταν κατά βάση στρατιωτική δύναμη, και η εικόνα που έχουν αφήσει στην ιστορία τα επιτεύγματά της είναι εικόνα μεγάλης σκληρότητας και αρπαγής. (ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 1, σ. 958) Ένας από τους μονάρχες πολεμιστές της, ο Ασσουρνασιρπάλ, περιγράφει πώς τιμώρησε μερικές στασιαστικές πόλεις:

«Έχτισα μια στήλη απέναντι από την πύλη της πόλης του και έγδαρα όλους τους αρχηγούς που είχαν στασιάσει και κάλυψα τη στήλη με το δέρμα τους. Μερικούς τους έκλεισα μέσα στη στήλη, άλλους τους ανασκολόπισα σε πασσάλους πάνω στη στήλη, . . . και έκοψα τα άκρα των αξιωματούχων, των βασιλικών αξιωματούχων που είχαν στασιάσει. . . . Πολλούς αιχμαλώτους από ανάμεσά τους τούς έκαψα στην πυρά και πολλούς τους πήρα ζωντανούς. Έκοψα τα χέρια μερικών και τα δάχτυλά τους, τις μύτες άλλων, τα αφτιά και τα δάχτυλά(;) τους, και έβγαλα τα μάτια πολλών. Έφτιαξα μια στήλη με τους ζωντανούς και μια άλλη με κεφάλια, και έδεσα τα κεφάλια τους σε στύλους (κορμούς δέντρων) ολόγυρα στην πόλη. Τους νεαρούς τους και τις παρθένες τους τούς έκαψα στην πυρά. . . . Είκοσι άντρες συνέλαβα ζωντανούς και τους έχτισα στο τείχος του ανακτόρου του. . . . Τους υπόλοιπους [πολεμιστές τους] τούς άφησα να πεθάνουν από δίψα στην έρημο του Ευφράτη».—Αρχεία της Αρχαίας Ασσυρίας και Βαβυλωνίας (Ancient Records of Assyria and Babylonia), του Ντ. Ντ. Λάκενμπιλ, 1926, Τόμ. 1, σ. 145, 147, 153, 162.

Σε ανάγλυφα συχνά παρουσιάζονται είτε να σέρνουν τους αιχμαλώτους τους με σχοινιά περασμένα σε άγκιστρα που τρυπούσαν τη μύτη ή τα χείλη είτε να τους βγάζουν τα μάτια με την αιχμή ενός δόρατος. Τα σαδιστικά βασανιστήρια, λοιπόν, ήταν συνηθισμένο χαρακτηριστικό των πολέμων που διεξήγαν οι Ασσύριοι, οι οποίοι καυχιούνταν αναίσχυντα για όλα αυτά και τα κατέγραφαν επιμελώς. Η φήμη της σκληρότητάς τους αναμφίβολα τους έδινε ένα πλεονέκτημα στον πόλεμο επειδή έσπερνε τον τρόμο στις καρδιές εκείνων που βρίσκονταν στην πορεία της επέλασής τους και συχνά κατέλυε κάθε αντίσταση. Η πρωτεύουσα της Ασσυρίας, η Νινευή, περιγράφηκε εύστοχα από τον προφήτη Ναούμ ως «φωλιά των λιονταριών» και ως «πόλη της αιματοχυσίας».—Να 2:11, 12· 3:1.

Τι είδους θρησκεία είχαν οι Ασσύριοι;

Η ασσυριακή θρησκεία ήταν σε μεγάλο βαθμό κληροδότημα της Βαβυλώνας, και παρότι ο εθνικός θεός των Ασσυρίων, ο Ασσούρ, θεωρούνταν η ύψιστη θεότητά τους, αυτοί εξακολουθούσαν να βλέπουν τη Βαβυλώνα ως το κορυφαίο θρησκευτικό κέντρο. Ο Ασσύριος βασιλιάς υπηρετούσε ως ο αρχιερέας του Ασσούρ. Μια σφραγίδα την οποία βρήκε ο Ό. Χ. Λέιαρντ στα ερείπια ενός ασσυριακού ανακτόρου και η οποία φυλάσσεται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο απεικονίζει τον θεό Ασσούρ με τρία κεφάλια. Η πίστη σε τριάδες καθώς και σε πεντάδες θεών κατείχε εξέχουσα θέση στην ασσυριακή λατρεία. Η κυριότερη τριάδα αποτελούνταν από τον Ανού ο οποίος συμβόλιζε τον ουρανό, τον Βηλ ο οποίος συμβόλιζε την επικράτεια των ανθρώπων, των ζώων και των πουλιών και τον Έα ο οποίος συμβόλιζε τα επίγεια και υπόγεια νερά. Μια δεύτερη τριάδα αποτελούνταν από τον Σιν το θεό της σελήνης, τον Σαμάς το θεό του ήλιου και τον Ραμμάν το θεό της θύελλας, αν και συχνά έπαιρνε τη θέση του η Ιστάρ, η βασίλισσα των άστρων. (Παράβαλε 2Βα 23:5, 11.) Έπειτα υπήρχαν οι πέντε θεοί που συμβόλιζαν πέντε πλανήτες. Σχετικά με τους θεούς που αποτελούσαν τις τριάδες, το Βιβλικό Λεξικό του Άνγκερ ([Unger’s Bible Dictionary] 1965, σ. 102) δηλώνει: «Κατά καιρούς επικαλούνται αυτούς τους θεούς έναν έναν ξεχωριστά με ρήσεις που φαίνεται να εξυψώνουν διαδοχικά τον καθένα πάνω από τους υπόλοιπους». Ωστόσο, το πάνθεό τους περιλάμβανε αναρίθμητες άλλες κατώτερες θεότητες, πολλές από τις οποίες ήταν πολιούχοι. Ο Νισρώκ μνημονεύεται ως ο θεός στον οποίο απέδιδε λατρεία ο Σενναχειρείμ την ώρα που δολοφονήθηκε.—Ησ 37:37, 38.

Η θρησκεία που συνδεόταν με αυτούς τους θεούς ήταν ανιμιστική—οι Ασσύριοι πίστευαν δηλαδή ότι κάθε αντικείμενο και κάθε φυσικό φαινόμενο είχε μέσα του ένα ζωντανό πνεύμα. Διέφερε κάπως από τη λατρεία της φύσης που ήταν διαδεδομένη στα γύρω έθνη, από την άποψη ότι η βασικότερη έκφραση της εθνικής θρησκείας ήταν ο πόλεμος. (ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 956) Σε αρμονία με αυτό, ο Θεγλάθ-φελασάρ Α΄ είπε σχετικά με τους πολέμους του: «Ο Κύριός μου ο ΑΣΣΟΥΡ με παρότρυνε». Στα χρονικά του ο Ασσουρμπανιπάλ αναφέρει: «Κατ’ εντολήν του ΑΣΣΟΥΡ, του ΣΙΝ και του ΣΑΜΑΣ, των μεγάλων θεών και κυρίων μου που με προστάτεψαν, εισέβαλα στο Μιννί και προέλασα νικηφόρα». (Αρχεία του Παρελθόντος: Ασσυριακά και Αιγυπτιακά Μνημεία [Records of the Past: Assyrian and Egyptian Monuments], Λονδίνο, 1875, Τόμ. 5, σ. 18· 1877, Τόμ. 9, σ. 43) Ο Σαργών επικαλούνταν συστηματικά τη βοήθεια της Ιστάρ προτού πάει στον πόλεμο. Τα στρατεύματα βάδιζαν πίσω από τα εμβλήματα των θεών, τα οποία προφανώς ήταν ξύλινα ή μεταλλικά σύμβολα πάνω σε κοντάρια. Μεγάλη σπουδαιότητα απέδιδαν στους οιωνούς, τους οποίους εξακρίβωναν εξετάζοντας το συκώτι των θυσιασμένων ζώων ή το πέταγμα των πουλιών ή τη θέση των πλανητών. Το βιβλίο Αρχαίες Πόλεις ([Ancient Cities] 1886, σ. 25) του Γ. Μπ. Ράιτ δηλώνει: «Οι μάχες ήταν η ασχολία του έθνους, και οι ιερείς προωθούσαν ακατάπαυστα τον πόλεμο. Συντηρούνταν κατά κύριο λόγο από τα λάφυρα των κατακτήσεων και δικαιούνταν πάντοτε καθορισμένο ποσοστό από αυτά προτού αρχίσει η μοιρασιά στους υπόλοιπους, δεδομένου ότι αυτή η φυλή των λεηλατητών ήταν άκρως θρησκευόμενη».

Πολιτισμός, Γραπτά Κείμενα και Νόμοι. Οι Ασσύριοι έχτιζαν εντυπωσιακά ανάκτορα, διακοσμώντας τους τοίχους με ανάγλυφες πλάκες που απεικόνιζαν πολύ ρεαλιστικά σκηνές από τον πόλεμο και από περιόδους ειρήνης. Ανθρωπόμορφοι φτερωτοί ταύροι, λαξευμένοι σε ενιαία κομμάτια ασβεστόλιθων βάρους μέχρι και 36 τόνων, κοσμούσαν τις εισόδους. Οι σφραγιδοκύλινδροί τους έχουν περίπλοκα σκαλίσματα. (Βλέπε ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ.) Οι επιδόσεις τους στη χύτευση μετάλλων φανερώνουν αξιοσημείωτες γνώσεις μεταλλουργίας. Οι βασιλιάδες τους οικοδόμησαν υδραγωγεία και ανέπτυξαν αρδευτικά συστήματα, δημιούργησαν βασιλικούς βοτανικούς και ζωολογικούς κήπους με φυτά, δέντρα και ζώα από πολλές χώρες. Συχνά, τα ανάκτορά τους μαρτυρούν την ύπαρξη καλοσχεδιασμένου αποχετευτικού συστήματος και αξιόλογων μέτρων υγιεινής.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι μεγάλες βιβλιοθήκες που οικοδόμησαν κάποιοι Ασσύριοι μονάρχες και οι οποίες περιέχουν δεκάδες χιλιάδες πήλινες πινακίδες σφηνοειδούς γραφής, πρίσματα και κυλίνδρους που αναφέρουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα, πληροφορίες θρησκευτικού περιεχομένου, καθώς και νομικά και εμπορικά ζητήματα. Ωστόσο, μερικοί νόμοι μιας περιόδου της ασσυριακής ιστορίας καταδεικνύουν άλλη μια φορά τη σκληρότητα που τόσο συχνά χαρακτήριζε αυτό το έθνος. Ο ακρωτηριασμός ορίζεται ως ποινή για κάποια αδικήματα. Για παράδειγμα, δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορεί δημόσια μια δούλη με καλυμμένο το πρόσωπο, και αν παραβίαζε αυτόν τον κανόνα έπρεπε να της κόψουν τα αφτιά. Η έλλειψη νομικής προστασίας για την παντρεμένη γυναίκα φαίνεται από έναν νόμο ο οποίος αναφέρει: «Εκτός από τις ποινές που μπορούν να επιβληθούν σε μια παντρεμένη γυναίκα σύμφωνα με αυτή την πινακίδα, ο άντρας μπορεί να μαστιγώσει τη σύζυγό του, να της ξεριζώσει τα μαλλιά, να της κόψει στη μέση τα αφτιά και να τα τραυματίσει. Δεν υπάρχει ενοχή σε αυτό απέναντι στο νόμο».—Η Καθημερινή Ζωή στη Βαβυλωνία και στην Ασσυρία (Everyday Life in Babylonia and Assyria), του Χ. Γ. Φ. Σαγκς, 1965, σ. 152.

Βιβλικά και Άλλα Ιστορικά Στοιχεία. Η πρώτη μνεία της Ασσυρίας στο Βιβλικό υπόμνημα βρίσκεται στο εδάφιο Γένεση 2:14, όπου ο Μωυσής αναφέρει ότι στις ημέρες του ο ποταμός Χιδδέκελ (ο Τίγρης)—αρχικά ένα από τα τέσσερα παρακλάδια του ποταμού που εξερχόταν «από την Εδέμ»—πήγαινε «προς τα ανατολικά της Ασσυρίας».—Γε 2:10.

Η χώρα πήρε το όνομά της από τον Ασσούρ, το γιο του Σημ. (Γε 10:22) Φαίνεται, λοιπόν, ότι αρχικά, λίγο μετά τον Κατακλυσμό, η περιοχή κατοικούνταν από Σημίτες. Ωστόσο, από πολύ νωρίς διείσδυσαν εκεί και άλλοι, όπως ο εγγονός του Χαμ ο Νεβρώδ, ο οποίος πήγε στην Ασσυρία και έχτισε «τη Νινευή και τη Ρεχωβώθ-Ιρ και τη Χαλάχ και τη Ρεσέν ανάμεσα στη Νινευή και στη Χαλάχ· αυτή είναι η μεγάλη πόλη». (Γε 10:11, 12· παράβαλε Μιχ 5:6.) Το αν αυτό έγινε μετά την ανέγερση του Πύργου της Βαβέλ και την επακόλουθη σύγχυση των γλωσσών δεν αναφέρεται (Γε 11:1-9), παρότι σε αυτό το κεφάλαιο της Γένεσης, το δέκατο, ήδη γίνεται λόγος για διάφορες «γλώσσες». (Γε 10:5, 20, 31) Πάντως, είναι εξακριβωμένο ότι η Νινευή, η πρωτεύουσα της Ασσυρίας, ήταν αποφυάδα της Βαβυλώνας και η ιστορία συμφωνεί με αυτό. Αναφέρεται ότι, μεταγενέστερα, οι φυλές που προέρχονταν από τον Ισμαήλ, το γιο του Αβραάμ, έφτασαν με τις νομαδικές μετακινήσεις τους μέχρι την Ασσυρία.—Γε 25:18.

Η περίοδος από το 1100 περίπου ως το 900 Π.Κ.Χ. (μετά τη διακυβέρνηση του Θεγλάθ-φελασάρ Α΄) ήταν περίοδος παρακμής για την Ασσυρία, πράγμα που, όπως έχει υποστηριχτεί, ευνόησε την επέκταση των συνόρων του έθνους του Ισραήλ υπό τη διακυβέρνηση του Δαβίδ (1077-1038 Π.Κ.Χ.) και την περαιτέρω εξάπλωση της επιρροής του κατά τη διακυβέρνηση του Σολομώντα (1037-998 Π.Κ.Χ.). Φυσικά, η πραγματοποίηση αυτής της επέκτασης οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην υποστήριξη του Θεού και όχι στην αδυναμία των Ασσυρίων.—2Σα 8, 10· 1Βα 4:21-24.

Ασσουρνασιρπάλ Β΄ και Σαλμανασάρ Γ΄. Ο ασσυριακός επεκτατισμός άρχισε να στρέφεται εναντίον του Ισραήλ στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ασσουρνασιρπάλ Β΄, ο οποίος φημιζόταν για τις ανηλεείς πολεμικές εκστρατείες του και την ωμότητά του, όπως ήδη αναφέραμε. Διάφορες επιγραφές τον παρουσιάζουν να διασχίζει τον Ευφράτη, να καταλαμβάνει τη βόρεια Συρία και να αποσπά φόρο υποτελείας από τις πόλεις της Φοινίκης. Ο διάδοχός του ο Σαλμανασάρ Γ΄ είναι ο πρώτος βασιλιάς που αναφέρει ότι είχε άμεση σχέση με το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ. Τα ασσυριακά αρχεία δείχνουν ότι ο Σαλμανασάρ προέλασε μέχρι την Καρκάρ στον ποταμό Ορόντη, όπου ισχυρίζεται ότι πολέμησε εναντίον ενός συνασπισμού βασιλιάδων. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν αμφίρροπο. Ο Μαύρος Οβελίσκος του Σαλμανασάρ στη Νιμρούντ αναφέρει ότι ο Ιηού (περ. 904-877 Π.Κ.Χ.) του κατέβαλε φόρο υποτελείας και φέρει ένα ανάγλυφο το οποίο πιθανώς απεικονίζει τον απεσταλμένο του Ιηού να παραδίδει το φόρο στον Ασσύριο μονάρχη.—Βλέπε ΣΑΛΜΑΝΑΣΑΡ Αρ. 1.

Ο Αδάδ-νιραρί Γ΄ και οι διάδοχοί του. Μετά τον Σαμσί-αδάδ Ε΄, το διάδοχο του Σαλμανασάρ Γ΄, ανέβηκε στον ασσυριακό θρόνο ο Αδάδ-νιραρί Γ΄. Διάφορες επιγραφές αναφέρουν ότι επιτέθηκε στη Δαμασκό και απέσπασε φόρο υποτελείας από τον Ιωάς της Σαμάρειας. Ενδεχομένως γύρω στα μέσα του ένατου αιώνα Π.Κ.Χ. (περ. 844), έλαβε ο προφήτης Ιωνάς την αποστολή να πάει στην πρωτεύουσα της Ασσυρίας τη Νινευή, και ως αποτέλεσμα της προειδοποίησης που επέδωσε για επερχόμενη καταστροφή, ολόκληρη η πόλη, περιλαμβανομένου και του βασιλιά της, εκδήλωσε μετάνοια. (Ιων 3:2-6) Βασιλιάς της Ασσυρίας εκείνο το διάστημα ίσως ήταν ο Αδάδ-νιραρί Γ΄, αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο.

Σύμφωνα με την ιστορία, στους βασιλιάδες που διαδέχθηκαν τον Αδάδ-νιραρί Γ΄ συγκαταλέγεται ο Σαλμανασάρ Δ΄, ο Ασσούρ-νταν Γ΄ και ο Ασσούρ-νιραρί Ε΄—όλοι τους γιοι του Αδάδ-νιραρί Γ΄. Την εποχή αυτή ο ασσυριακός επεκτατισμός διανύει περίοδο ύφεσης.

Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄. Ο πρώτος Ασσύριος βασιλιάς που αναφέρεται ονομαστικά στην Αγία Γραφή είναι ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ (2Βα 15:29· 16:7, 10), ο αποκαλούμενος και «Πουλ» στο εδάφιο 2 Βασιλέων 15:19. Στο εδάφιο 1 Χρονικών 5:26 χρησιμοποιούνται και τα δύο ονόματα και αυτό έκανε μερικούς στο παρελθόν να τους θεωρούν δύο διαφορετικούς βασιλιάδες. Ωστόσο, οι Κατάλογοι των Βασιλιάδων της Βαβυλώνας και της Ασσυρίας αποδίδουν και τα δύο ονόματα στο ίδιο πρόσωπο. Μερικοί υποστηρίζουν ότι αυτός ο βασιλιάς ήταν αρχικά γνωστός ως Πουλ και ότι πήρε το όνομα Θεγλάθ-φελασάρ όταν ανέβηκε στο θρόνο της Ασσυρίας.—Βλέπε ΠΟΥΛ Αρ. 1.

Στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Μεναήμ, βασιλιά του Ισραήλ (περ. 790-781 Π.Κ.Χ.), ο Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ εισέβαλε στην επικράτεια του βόρειου βασιλείου. Ο Μεναήμ πλήρωσε σε αυτόν χίλια τάλαντα ασήμι ($6.606.000), εξασφαλίζοντας έτσι την αποχώρηση του Ασσυρίου. (2Βα 15:19, 20) Αργότερα, ωστόσο, ο Βασιλιάς Φεκά του Ισραήλ (περ. 778-759 Π.Κ.Χ.) συμμάχησε με τον Βασιλιά Ρεζίν της Συρίας εναντίον του Βασιλιά Άχαζ του Ιούδα (761-746 Π.Κ.Χ.). Παρότι ο Ησαΐας προφήτευσε πως ο βασιλιάς της Ασσυρίας θα εξουδετέρωνε οπωσδήποτε αυτή τη συροϊσραηλιτική απειλή (Ησ 7:1-9, 16, 17· 8:3, 4), ο Άχαζ, ενεργώντας άσοφα, προτίμησε να δωροδοκήσει τον Θεγλάθ-φελασάρ ώστε να επιτεθεί στο συνασπισμό και να απαλλάξει τον Ιούδα από την πίεση. Ο Ασσύριος μονάρχης ανταποκρίθηκε καταλαμβάνοντας αρκετές πόλεις στο βόρειο τμήμα του βασιλείου του Ισραήλ, καθώς και στη Γαλαάδ, στη Γαλιλαία και στην περιοχή του Νεφθαλί. Νωρίτερα στη διάρκεια της βασιλείας του, ο Θεγλάθ-φελασάρ είχε εγκαινιάσει μια τακτική μετεγκατάστασης των πληθυσμών των κατακτημένων περιοχών προκειμένου να μειώσει το ενδεχόμενο μελλοντικών εξεγέρσεων, και τώρα εκτόπισε μερικούς από τους Ισραηλίτες. (1Χρ 5:6, 26) Επιπλέον, ο Ιούδας ήταν τώρα σε μειονεκτική θέση απέναντι στην Ασσυρία, και ο βασιλιάς του ο Άχαζ ταξίδεψε μέχρι τη Δαμασκό, που είχε επίσης πέσει στα χέρια των Ασσυρίων, και προφανώς υπέβαλε τα σέβη του στον Θεγλάθ-φελασάρ.—2Βα 15:29· 16:5-10, 18· 2Χρ 28:16, 20, 21, παράβαλε Ησ 7:17-20.

Σαλμανασάρ Ε΄. Ο Σαλμανασάρ Ε΄ διαδέχθηκε τον Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄. Ο Ωσιέ (περ. 758-740 Π.Κ.Χ.), ο οποίος σφετερίστηκε το θρόνο του Ισραήλ, στην αρχή δέχτηκε την καταβολή φόρου υποτελείας στην Ασσυρία. Αργότερα συνωμότησε με την Αίγυπτο αποβλέποντας σε απελευθέρωση του Ισραήλ από τον ασσυριακό ζυγό, και ο Σαλμανασάρ άρχισε μια τριετή πολιορκία της πόλης της Σαμάρειας η οποία κατέληξε σε πτώση της (740 Π.Κ.Χ.) και σε εξορία του Ισραήλ. (2Βα 17:1-6· 18:9-11· Ωσ 7:11· 8:7-10) Τα περισσότερα εγκυκλοπαιδικά έργα αναφέρουν ότι ο Σαλμανασάρ πέθανε προτού ολοκληρώσει την πολιορκία της Σαμάρειας και ότι τον καιρό που έπεσε τελικά η πόλη βασιλιάς ήταν ο Σαργών Β΄.—Βλέπε, ωστόσο, ΣΑΛΜΑΝΑΣΑΡ Αρ. 2· ΣΑΡΓΩΝ.

Σαργών Β΄. Τα αρχεία του Σαργών αναφέρουν ότι 27.290 Ισραηλίτες εκτοπίστηκαν σε διάφορες τοποθεσίες στον Άνω Ευφράτη και στη Μηδία. Επίσης, περιγράφουν την εκστρατεία του στη Φιλιστία κατά την οποία κατέκτησε τη Γαθ, την Άζωτο και την Αζντουντίμμου. Τον καιρό αυτής της εκστρατείας, ο προφήτης Ησαΐας έλαβε την εντολή να προειδοποιήσει πόσο ανώφελη θα αποδεικνυόταν η εμπιστοσύνη στην Αίγυπτο ή στην Αιθιοπία για προστασία από τον Ασσύριο κατακτητή. (Ησ 20:1-6) Ίσως κατά τη βασιλεία του Σαργών να έγινε μια πρώτη μετακίνηση ανθρώπων από τη Βαβυλώνα και τη Συρία στη Σαμάρεια για την επανακατοίκισή της, αργότερα δε ο Ασσύριος βασιλιάς έστειλε εκεί έναν Ισραηλίτη ιερέα από την εξορία για να τους διδάξει «τη θρησκεία του Θεού αυτής της γης».—2Βα 17:24-28· βλέπε ΣΑΜΑΡΕΙΑ Αρ. 2· ΣΑΜΑΡΕΙΤΕΣ.

Σενναχειρείμ. Ο Σενναχειρείμ, ο γιος του Σαργών Β΄, επιτέθηκε στο βασίλειο του Ιούδα το 14ο έτος του Εζεκία (732 Π.Κ.Χ.). (2Βα 18:13· Ησ 36:1) Ο Εζεκίας είχε στασιάσει εναντίον του ασσυριακού ζυγού που είχε επιβληθεί ως αποτέλεσμα των ενεργειών του πατέρα του, του Άχαζ. (2Βα 18:7) Η απάντηση του Σενναχειρείμ ήταν μια σαρωτική επέλαση στον Ιούδα—αναφέρεται ότι κατέλαβε 46 πόλεις (παράβαλε Ησ 36:1, 2)—και στη συνέχεια, από το στρατόπεδό του στη Λαχείς, απαίτησε από τον Εζεκία ως φόρο υποτελείας 30 τάλαντα χρυσάφι (περ. $11.560.000) και 300 τάλαντα ασήμι (περ. $1.982.000). (2Βα 18:14-16· 2Χρ 32:1· παράβαλε Ησ 8:5-8.) Αν και του δόθηκε αυτό το ποσό, ο Σενναχειρείμ έστειλε εκπροσώπους του να απαιτήσουν την άνευ όρων παράδοση της Ιερουσαλήμ. (2Βα 18:17–19:34· 2Χρ 32:2-20) Τότε ο Ιεχωβά αφάνισε 185.000 στρατιώτες του μέσα σε μία νύχτα, αναγκάζοντας τον καυχησιολόγο Ασσύριο να αποσυρθεί και να επιστρέψει στη Νινευή. (2Βα 19:35, 36) Αργότερα δολοφονήθηκε εκεί από δύο γιους του και τη θέση του στο θρόνο πήρε ένας άλλος γιος του, ο Εσάρ-αδδών. (2Βα 19:37· 2Χρ 32:21, 22· Ησ 37:36-38) Αυτά τα γεγονότα, με εξαίρεση την καταστροφή των ασσυριακών στρατευμάτων, έχουν επίσης καταγραφεί σε ένα πρίσμα του Σενναχειρείμ καθώς και σε ένα πρίσμα του Εσάρ-αδδών.—ΕΙΚΟΝΕΣ, Τόμ. 1, σ. 957.

Εσάρ-αδδών. Στη διάρκεια της βασιλείας του Μανασσή (716-662 Π.Κ.Χ.), ο Ιεχωβά επέτρεψε στους στρατιωτικούς αρχηγούς της Ασσυρίας να πάρουν αυτόν το βασιλιά του Ιούδα αιχμάλωτο στη Βαβυλώνα (η οποία τότε βρισκόταν υπό ασσυριακή κυριαρχία). (2Χρ 33:11) Μερικοί πιστεύουν ότι αυτό ίσως έλαβε χώρα όταν ο Εσάρ-αδδών έκανε μια νικηφόρα εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου. Όπως και να έχουν τα πράγματα, ο Μενασί (Μανασσής) του Ιούδα κατονομάζεται στις επιγραφές ως ένας από τους φόρου υποτελείς του Εσάρ-αδδών. Αργότερα, ο Μανασσής αποκαταστάθηκε στο θρόνο του, στην Ιερουσαλήμ. (2Χρ 33:10-13) Από το εδάφιο Έσδρας 4:2 φαίνεται ότι η μετεγκατάσταση πληθυσμών προς και από το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ συνεχιζόταν στις ημέρες του Εσάρ-αδδών, πράγμα που πιθανόν να εξηγεί ποια ήταν η περίοδος των “εξήντα πέντε χρόνων” που αναφέρεται στην προφητεία του εδαφίου Ησαΐας 7:8.—Βλέπε ΑΧΑΖ Αρ. 1· ΕΣΑΡ-ΑΔΔΩΝ.

Ασσουρμπανιπάλ. Προτού πεθάνει ο Εσάρ-αδδών όρισε διάδοχό του στο θρόνο της Ασσυρίας το γιο του τον Ασσουρμπανιπάλ, και στο θρόνο της Βαβυλωνίας τον Σαμάς-σουμ-ουκίν, έναν άλλον γιο του. Αργότερα, ο Σαμάς-σουμ-ουκίν στασίασε εναντίον του αδελφού του, και ο Ασσουρμπανιπάλ κατέπνιξε την εξέγερση και λεηλάτησε την πόλη της Βαβυλώνας.

Ο Ασσουρμπανιπάλ πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη επέκταση της αυτοκρατορίας. Κατέστειλε μια εξέγερση στην Αίγυπτο και λεηλάτησε την πόλη των Θηβών (Νω-άμμων). Τα σύνορα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας περιέκλειαν τώρα τα εδάφη του Ελάμ, ένα τμήμα της Μηδίας ως το Αραράτ προς τα πάνω, εκτείνονταν Δ μέχρι την Κιλικία της Μικράς Ασίας, κατέβαιναν στη Συρία και στον Ισραήλ (μη περιλαμβανομένης της Ιερουσαλήμ), και έφταναν μέχρι την Αίγυπτο, την Αραβία και τη Βαβυλωνία. Προφανώς αυτός είναι «ο μεγάλος και αξιότιμος Ασεναφάρ» που μνημονεύεται στο εδάφιο Έσδρας 4:10.—Βλέπε ΑΣΕΝΑΦΑΡ.

Η πτώση της αυτοκρατορίας. Το Βαβυλωνιακό Χρονικό Β.Μ. (Βρετανικό Μουσείο) 21901 εξιστορεί την πτώση της Νινευή, της πρωτεύουσας της Ασσυρίας, μετά την πολιορκία που έστησαν εναντίον της οι συνδυασμένες δυνάμεις του Ναβοπολασσάρ, του βασιλιά της Βαβυλώνας, και του Κυαξάρη του Μήδου το 14ο έτος του Ναβοπολασσάρ (632 Π.Κ.Χ.): «Την πόλη τη μετέτρεψαν σε υψώματα ερειπίων και σε σωρούς από συντρίμμια». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Μπ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 305) Με αυτόν τον τρόπο, ήρθε το άδοξο τέλος της θηριώδους Ασσυριακής Αυτοκρατορίας.—Ησ 10:12, 24-26· 23:13· 30:30-33· 31:8, 9· Να 3:1-19· Σοφ 2:13.

Σύμφωνα με το ίδιο χρονικό, το 14ο έτος του Ναβοπολασσάρ (632 Π.Κ.Χ.), ο Ασσούρ-ουμπαλίτ Β΄ επιχείρησε να συνεχίσει την ασσυριακή κυριαρχία με πρωτεύουσά του τη Χαρράν. Αυτό το χρονικό επισημαίνει τα εξής σχετικά με το 17ο έτος του Ναβοπολασσάρ (629 Π.Κ.Χ.): «Το μήνα Ντου ούζου, ο Ασσούρ-ουμπαλίτ, βασιλιάς της Ασσυρίας, (και) ένα μεγάλο στράτευμα της Αιγύπτου που είχε έρθει σε βοήθειά του διέσχισαν τον ποταμό (Ευφράτη) και προέλασαν για την κατάκτηση της Χαρράν». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 305) Στην πραγματικότητα, ο Ασσούρ-ουμπαλίτ προσπαθούσε να την επανακτήσει μετά την εκδίωξή του από εκεί. Το υπόμνημα αυτό βρίσκεται σε αρμονία με την αφήγηση για τις κινήσεις του Φαραώ Νεχαώ στο εδάφιο 2 Βασιλέων 23:29, οι οποίες κατέληξαν στο θάνατο του Βασιλιά Ιωσία του Ιούδα (περ. 629 Π.Κ.Χ.). Το εδάφιο αναφέρει ότι «ανέβηκε ο Φαραώ Νεχαώ, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, στο βασιλιά της Ασσυρίας κοντά στον ποταμό Ευφράτη»—προφανώς για να τον βοηθήσει. “Ο βασιλιάς της Ασσυρίας” στον οποίο πήγε ο Νεχαώ μπορεί κάλλιστα να ήταν ο Ασσούρ-ουμπαλίτ Β΄. Η εκστρατεία τους εναντίον της Χαρράν δεν τελεσφόρησε. Η Ασσυριακή Αυτοκρατορία είχε φτάσει στο τέλος της.

Ο τίτλος “βασιλιάς της Ασσυρίας” χρησιμοποιήθηκε για τον Πέρση βασιλιά (Δαρείο Υστάσπη) ο οποίος είχε υπό την κυριαρχία του τη γη της Ασσυρίας τον καιρό της ανοικοδόμησης του ναού στην Ιερουσαλήμ (ο οποίος ολοκληρώθηκε το 515 Π.Κ.Χ.).—Εσδ 6:22.

Η Ασσυρία στις Προφητείες. Η Ασσυρία εμφανίζεται στην προφητεία που εξέφερε ο Βαλαάμ γύρω στο έτος 1473 Π.Κ.Χ. (Αρ 24:24) Αρκετές αναφορές στην Ασσυρία βρίσκουμε στις προφητείες του Ησαΐα, του Ιερεμία, του Ιεζεκιήλ, του Μιχαία, του Ναούμ, του Σοφονία και του Ζαχαρία, ενώ η προειδοποίηση για την καταστροφή του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ από την Ασσυρία επαναλαμβάνεται σε ολόκληρη την προφητεία του Ωσηέ. Συχνές είναι οι επικρίσεις για την εμπιστοσύνη που έθεταν σε τέτοια ειδωλολατρικά έθνη ο αποστατικός Ισραήλ και ο Ιούδας, παλινδρομώντας πολλές φορές ανάμεσα στην Αίγυπτο και στην Ασσυρία σαν «αφελές περιστέρι χωρίς καρδιά». (Ιερ 2:18, 36· Θρ 5:6· Ιεζ 16:26, 28· 23:5-12· Ωσ 7:11) Τα καταστροφικά αποτελέσματα αυτής της πορείας περιγράφηκαν παραστατικά. (Ιεζ 23:22-27) Κάτι άλλο που προφητεύτηκε ήταν η ταπείνωση των Ασσυρίων και η αποκατάσταση των εξόριστων Ισραηλιτών στην πατρίδα τους. (Ησ 11:11-16· 14:25· Ιερ 50:17, 18· Ιεζ 32:22· Ζαχ 10:10, 11) Τελικά, προλέχθηκε ακόμη και κάποια εποχή κατά την οποία θα υπήρχαν ειρηνικές σχέσεις ανάμεσα στην Ασσυρία και στην Αίγυπτο και αυτές θα ήταν ενωμένες με τον Ισραήλ στην εύνοια του Θεού και θα αποτελούσαν «ευλογία στο μέσο της γης».—Ησ 19:23-25.

[Εικόνα στη σελίδα 381]

Ανάγλυφο από το βόρειο ανάκτορο της Νινευή. Ο βασιλιάς και η βασίλισσα απολαμβάνουν ένα συμπόσιο στον κήπο. Στο δέντρο μπροστά από τον αρπιστή κρέμεται το κεφάλι ενός κατακτημένου βασιλιά

[Εικόνα στη σελίδα 383]

Ασσυριακά άρματα με θρησκευτικά εμβλήματα στη μάχη

[Εικόνα στη σελίδα 385]

Επιτοίχιο από τη Νιμρούντ που δείχνει Ασσύριους στρατιώτες να μεταφέρουν τους θεούς μιας κατακτημένης πόλης