Ψυχή

Τι λέει η Αγία Γραφή που μας βοηθάει να καταλάβουμε τι είναι η ψυχή;

Γέν. 2:7: «Ο Ιεχωβά Θεός έπλασε τον άνθρωπο από χώμα της γης και φύσηξε στα ρουθούνια του την πνοή της ζωής, και ο άνθρωπος έγινε ζωντανή ψυχή». (Παρατηρήστε πως δεν λέει ότι δόθηκε στον άνθρωπο ψυχή, αλλά ο άνθρωπος έγινε ψυχή, ένα ζωντανό άτομο.) (Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται εδώ «ψυχή» είναι η λέξη νέφες. Οι Ο΄, ΒΑΜ, ΛΧ συμφωνούν με αυτή την απόδοση. Η ΜΠΚ λέει «ον».)

1 Κορ. 15:45: «Έτσι είναι μάλιστα γραμμένο: “Ο πρώτος άνθρωπος Αδάμ έγινε ζωντανή ψυχή”. Ο τελευταίος Αδάμ έγινε πνεύμα που δίνει ζωή». (Επομένως, οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές συμφωνούν με τις Εβραϊκές Γραφές ως προς το τι είναι η ψυχή.) (Οι ΒΑΜ, ΚΔΒ λένε και αυτές «ψυχή». Οι ΚΔΤΚ, ΣΩΤ λένε «ον».)

1 Πέτρ. 3:20: «Στις ημέρες του Νώε . . . λίγοι άνθρωποι, συγκεκριμένα, οχτώ ψυχές, πέρασαν με ασφάλεια μέσα από το νερό». (Οι ΚΔΤΚ, ΒΑΜ, ΛΧ, ΚΔΒ λένε και αυτές «ψυχές». Η ΜΠΚ λέει «οχτώ όλοι κι όλοι».)

Γέν. 9:5: «Εκτός από αυτό, το αίμα σας των ψυχών [εβρ. νέφες] σας θα ζητήσω πίσω». (Εδώ λέγεται ότι η ψυχή έχει αίμα.)

Ιησ. Ναυή 11:11: «Πάταξαν κάθε ψυχή [εβρ. νέφες] που υπήρχε σε αυτήν με την κόψη του σπαθιού». (Εδώ φαίνεται ότι η ψυχή είναι κάτι το οποίο μπορεί να χτυπηθεί από σπαθί. Συνεπώς, οι ψυχές αυτές δεν θα μπορούσαν να είναι πνεύματα.)

Πού λέει η Αγία Γραφή ότι τα ζώα είναι ψυχές;

Γέν. 1:20, 21, 24, 25: «Είπε ο Θεός: “Ας βγάλουν τα νερά πλήθος ζωντανών ψυχών* . . .” Και άρχισε ο Θεός να δημιουργεί τα μεγάλα θαλάσσια τέρατα και κάθε ζωντανή ψυχή που κινείται, τα οποία έβγαλαν τα νερά, κατά τα είδη τους, και κάθε φτερωτό πετούμενο πλάσμα κατά το είδος του. . . . Και είπε ο Θεός: “Ας βγάλει η γη ζωντανές ψυχές κατά τα είδη τους . . .” Και άρχισε ο Θεός να κάνει τα θηρία της γης κατά το είδος τους και τα κατοικίδια ζώα κατά το είδος τους και κάθε κινούμενο ζώο της γης κατά το είδος του». (*Στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο υπάρχει η λέξη νέφες. Η Ο΄ λέει «ψυχή». Μερικές μεταφράσεις χρησιμοποιούν την απόδοση «οργανισμοί».)

Λευιτ. 24:17, 18: «Σε περίπτωση που κάποιος χτυπήσει θανάσιμα οποιαδήποτε ψυχή [εβρ. νέφες] από τους ανθρώπους, πρέπει εξάπαντος να θανατωθεί. Και εκείνος που θα χτυπήσει θανάσιμα την ψυχή [εβρ. νέφες] ενός κατοικίδιου ζώου πρέπει να δώσει αποζημίωση για αυτό, ψυχή αντί ψυχής». (Παρατηρήστε ότι η ίδια εβραϊκή λέξη που σημαίνει ψυχή εφαρμόζεται και στους ανθρώπους και στα ζώα.)

Αποκ. 16:3: «Έγινε αίμα σαν νεκρού ανθρώπου, και πέθανε κάθε ζωντανή ψυχή [ψυχή, Κείμενο], ναι, αυτά που είναι στη θάλασσα». (Συνεπώς, και οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές επίσης δείχνουν ότι τα ζώα είναι ψυχές.) (Οι ΒΑΜ, ΚΔΒ λένε και αυτές «ψυχή». Μερικοί μεταφραστές χρησιμοποιούν τις αποδόσεις «ύπαρξη», «ον», «πλάσμα».)

Παραδέχονται άλλοι λόγιοι που δεν είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά ότι αυτό λέει η Αγία Γραφή για την ψυχή;

«Η Π[αλαιά] Δ[ιαθήκη] δεν κάνει διάκριση μεταξύ σώματος και ψυχής. Η θεώρηση των Ισραηλιτών ήταν ολιστική, έβλεπαν τον άνθρωπο ως ένα άτομο και όχι ως σύνθετη ύπαρξη. Η λέξη νέπες [νέφες] . . . ποτέ δεν σημαίνει ότι η ψυχή είναι κάτι ξεχωριστό από το σώμα ή από το άτομο. . . . Στην Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] χρησιμοποιείται ως αντίστοιχη της λέξης νέπες η λέξη ψυχή. Μπορεί να σημαίνει το στοιχείο της ζωής, την ίδια τη ζωή ή το ζωντανό οργανισμό».​—Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια ([New Catholic Encyclopedia] 1967), Τόμ. 13, σ. 449, 450.

«Η εβραϊκή λέξη για την “ψυχή” (νέφες, αυτό που αναπνέει) χρησιμοποιήθηκε από τον Μωυσή . . . και σημαίνει τη “ζωντανή ύπαρξη”, ενώ μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου και σε μη ανθρώπινες υπάρξεις. . . . Η χρήση της λέξης ψυχή στην Καινή Διαθήκη είναι όμοια με τη χρήση της λέξης νέφες».​—Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα ([The New Encyclopædia Britannica] 1976), Macropædia, Τόμ. 15, σ. 152.

«Η δοξασία ότι η ψυχή εξακολουθεί να υπάρχει μετά το θάνατο του σώματος είναι μάλλον φιλοσοφική ή θεολογική εικασία παρά απλή πίστη, γι’ αυτό και δεν διδάσκεται ρητά πουθενά στις Άγιες Γραφές».​—Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια ([The Jewish Encyclopedia] 1910), Τόμ. 6, σ. 564.

«Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι, σχεδόν αυτονόητα, κατανοούν τη λέξη ψυχή περισσότερο με το αρχαιοελληνικό (κυρίως το πλατωνικό) και λιγότερο με το βιβλικό νόημά της: Πιστεύουν ότι, όπως υπάρχει μέσα στο σώμα του ανθρώπου το αίμα, η λέμφος, ο μυελός των οστών, έτσι υπάρχει και ένα άυλο στοιχείο, πνευματικό, ουσιαστικά διαφορετικό από τα υλικά συστατικά μας, κι αυτό ακριβώς είναι η ψυχή​—κάτι αερώδες και απροσδιόριστο, που όταν πεθαίνουμε βγαίνει από μέσα μας μαζί με την τελευταία πνοή και πηγαίνει “κάπου αλλού”. Δεν είναι όμως αυτό το βιβλικό νόημα της λέξης. Οι Εβδομήκοντα μεταφραστές της Π.Δ. μετέφεραν στα ελληνικά με τη λέξη ψυχή το εβραϊκό nephesch [νέφες] που είναι ένας πολυσήμαντος όρος. Ψυχή ονομάζεται κάθε τι έμβιο, κάθε ζώο, συνηθέστερα όμως μέσα στη Γραφή πρόκειται για τον άνθρωπο. . . . Δεν αναφέρεται σε ένα μόνο τμήμα της ανθρώπινης ύπαρξης​—το πνευματικό, σε αντίθεση προς το υλικό—​αλλά σημαίνει τον ολόκληρο άνθρωπο, ως ενιαία ζωντανή υπόσταση».​—Αλφαβητάρι της Πίστης, Χρ. Γιανναρά, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα, 1983, σελ. 88.

«Ο άνθρωπος κατά την Κ.Δ. είναι “ψυχή”, “ψυχή ζώσα”. Συνηθισμένοι καθώς είμαστε στην ελληνική έννοια της λέξης “ψυχή”, που δηλώνει το άυλο και πνευματικό στοιχείο του ανθρώπου, εκπλησσόμαστε όταν στα κείμενα της Κ.Δ. δεν συναντάμε τη διδασκαλία ότι ο άνθρωπος έχει ψυχή αλλά ότι ολόκληρος ο άνθρωπος είναι “ζώσα ψυχή”. Η ψυχή, το nephesh [νέφες] της Π.Δ., είναι η ζωή γενικά, ο ζωντανός άνθρωπος, η έδρα των συναισθημάτων και των σκέψεων, η βιολογική παρουσία του ανθρώπου μέσα στον κόσμο».​—Μελέτες Ερμηνείας και Θεολογίας της Καινής Διαθήκης, Ι. Καραβιδόπουλου, Εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, 1990, σ. 130.

Μπορεί η ανθρώπινη ψυχή να πεθάνει;

Ιεζ. 18:4: «Δείτε! Όλες οι ψυχές​—σε εμένα ανήκουν. Όπως η ψυχή του πατέρα έτσι και η ψυχή του γιου​—σε εμένα ανήκουν. Η ψυχή* που αμαρτάνει​—αυτή θα πεθάνει». (*Εβρ. κείμενο νέφες. Οι ΒΑΜ, ΛΧ λένε «ψυχή». Μερικές μεταφράσεις λένε «αυτός» ή «ο άνθρωπος».)

Ματθ. 10:28: «Μη φοβηθείτε εκείνους που θανατώνουν το σώμα αλλά δεν μπορούν να θανατώσουν την ψυχή [ή, «ζωή»]· απεναντίας, να φοβάστε αυτόν που μπορεί να καταστρέψει και την ψυχή [ψυχήν, Κείμενο] και το σώμα στη Γέεννα». (Οι ΚΔΤΚ, ΒΑΜ, ΜΠΚ, ΚΛΚ, ΚΔΒ λένε όλες «ψυχή».)

Πράξ. 3:23: «Πράγματι, όποια ψυχή [ψυχή, Κείμενο] δεν ακούσει εκείνον τον Προφήτη θα εξολοθρευτεί ανάμεσα από το λαό».

Είναι δυνατόν να ζουν για πάντα οι ανθρώπινες ψυχές (οι άνθρωποι);

Βλέπε σελίδες 192-197, στο λήμμα «Ζωή».

Είναι η ψυχή ένα και το αυτό με το πνεύμα;

Εκκλ. 12:7: «Τότε το χώμα επιστρέφει στη γη, όπως ήταν, και το πνεύμα [ή η δύναμη της ζωής· εβρ. ρούαχ] επιστρέφει στον αληθινό Θεό ο οποίος το έδωσε». (Παρατηρήστε ότι η εβραϊκή λέξη για το πνεύμα είναι ρούαχ, αλλά η λέξη που μεταφράζεται ψυχή είναι νέφες. Το εδάφιο δεν εννοεί ότι στο θάνατο το πνεύμα ταξιδεύει και πηγαίνει στην προσωπική παρουσία του Θεού, αλλά ότι οποιαδήποτε προοπτική για επαναφορά του ατόμου στη ζωή εξαρτάται από τον Θεό. Με παρόμοιο τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι, αν ο αγοραστής ενός ακινήτου δεν πληρώνει τις δόσεις, το ακίνητο «επιστρέφει» στον κάτοχό του.) (Οι Ο΄, ΒΑΜ, ΛΧ αποδίδουν τη λέξη ρούαχ εδώ ως «πνεύμα». Η ΜΠΚ λέει «πνοή της ζωής».)

Εκκλ. 3:19: «Υπάρχει κάποια κατάληξη για τους γιους των ανθρώπων και κάποια κατάληξη για το ζώο, και η κατάληξή τους είναι ίδια. Όπως πεθαίνει αυτό, έτσι πεθαίνει και εκείνος· και όλα έχουν ένα και το αυτό πνεύμα [εβρ. ρούαχ]». (Συνεπώς, τόσο ο άνθρωπος όσο και τα ζώα παρουσιάζονται να έχουν το ίδιο ρούαχ, ή πνεύμα. Για σχόλια στα εδάφια 20, 21, βλέπε σελίδα 381.)

Εβρ. 4:12: «Ο λόγος του Θεού είναι ζωντανός και ασκεί δύναμη και είναι κοφτερότερος από κάθε δίκοπο σπαθί και διεισδύει μέχρι διαίρεσης της ψυχής [ψυχῆς, Κείμενο] και του πνεύματος [πνεύματος, Κείμενο], και των αρθρώσεων και του μυελού τους, και μπορεί να διακρίνει σκέψεις και προθέσεις της καρδιάς». (Παρατηρήστε ότι στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο γίνεται διάκριση μεταξύ των λέξεων «πνεύμα» και «ψυχή».)

Τι συμβαίνει όταν το πνεύμα εγκαταλείπει το σώμα;

Ψαλμ. 146:4: «Το πνεύμα [εβρ. ρούαχ] του βγαίνει, αυτός επιστρέφει στη γη του· εκείνη την ημέρα οι σκέψεις του αφανίζονται». (Όταν το πνεύμα ενός ατόμου εγκαταλείπει το σώμα του, παύει εντελώς η λειτουργία της σκέψης. Συνεπώς, το πνεύμα δεν είναι κάποια άυλη ουσία που συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο του σώματος. Βλέπε επίσης Ψαλμός 104:29.)

Από πού προήλθε η δοξασία του Χριστιανικού κόσμου περί άυλης, αθάνατης ψυχής;

«Η Χριστιανική αντίληψη για μια πνευματική ψυχή, την οποία δημιούργησε ο Θεός και την εμφύτευσε στο σώμα κατά τη σύλληψη για να κάνει τον άνθρωπο ζωντανή ύπαρξη, είναι καρπός μιας μακράς εξελικτικής πορείας της Χριστιανικής φιλοσοφίας. Μόνο με τον Ωριγένη [που πέθανε γύρω στο 254 Κ.Χ.] στην Ανατολή και τον Άγιο Αυγουστίνο [που πέθανε το 430 Κ.Χ.] στη Δύση παγιώθηκε η ψυχή ως πνευματική οντότητα και σχηματίστηκε μια φιλοσοφική αντίληψη για τη φύση της. . . . Η διδασκαλία του [του Αυγουστίνου] . . . οφείλει πολλά (περιλαμβανομένων και μερικών ατελειών) στο νεοπλατωνισμό».​—Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (1967), Τόμ. 13, σ. 452, 454.

“Η ιδέα αυτή της αθανασίας της ψυχής η οποία γεννήθηκε στις μυστηριακές θρησκείες παρελήφθη κατόπιν από τη φιλοσοφία· ο Πλάτων είναι ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος, ο οποίος αφού την παρέλαβε από την ορφική παράδοση τη συστηματοποίησε και τη δίδαξε. Η αθανασία, διδάσκει ο Πλάτων, ανήκει στη φύση και στην ουσία της ψυχής. Αυτή η φιλοσοφική αντίληψη περί αθανασίας είχε τόση δύναμη και άσκησε τέτοια επίδραση επί του Χριστιανισμού, ώστε και σήμερα ακόμα μετά την παρέλευση δύο χιλετηρίδων, να θεωρείται μεταξύ διαφόρων φιλοσοφικών και θεολογικών κύκλων ως χαρακτηριστικώς χριστιανική διδασκαλία, ενώ κατ’ ουσίαν είναι αρχαία ελληνική φιλοσοφική αντίληψη”.​—Βιβλική Θεολογία και Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, υπό Ι. Καραβιδόπουλου, όπως δημοσιεύτηκε στο θεολογικό περιοδικό Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ορθόδοξης Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1963, σ. 85.

«Γενικά, πρέπει να σημειωθεί πως η ανάσταση των σωμάτων είναι η χαρακτηριστική βιβλική διδασκαλία ενώ η αθανασία της ψυχής η χαρακτηριστική ελληνική».​—Υδρία, Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων, Τόμ. 3, σ. 139.

«Ο χριστιανικός διαχωρισμός του σώματος από την ψυχή προήλθε από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και εισήχθη στην χριστιανική θεολογία από τον Άγιο Γρηγόριο τον Νύσσης (4ος μ.Χ. αιώνας) και τον Άγιο Αυγουστίνο (μέσα 4ου-μέσα 5ου μ.Χ. αιώνα)».​—Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Τόμ. 61, σ. 428.

“Κατά την αντίληψη των πρωτογόνων διά του θανάτου δεν επέρχεται διακοπή της ύπαρξης του νεκρού, αλλά μεταλλαγή της ζωής του, και αυτός εξακολουθεί να ζει μετατιθέμενος σε άλλη κατάσταση. . . . Στην παλαιά Αίγυπτο οι νεκροί ταριχεύονταν, διότι πιστευόταν ότι το σώμα εξακολουθεί να ζει και ότι πρέπει να υπάρχει μέχρι της στιγμής κατά την οποία θα επανερχόταν η αθάνατη ψυχή για να το ζωοποιήσει εκ νέου . . . Οι αρχαίοι Κέλτες πίστευαν στην αθανασία της ψυχής”.​—Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία (της Ορθόδοξης θεολογίας), Αθ. Μαρτίνου, Τόμ. 9, (Αθήνα, 1966), στ. 377-379.

«Είναι, κατά την γνώμην μας, κάτι τι ο θάνατος; . . . μήπως είναι τίποτ’ άλλο από τούτο: απαλλαγή της ψυχής από το σώμα; Και το ν’ αποθάνη κανείς δεν είναι τούτο: αφού αποχωρισθή από την ψυχήν να μείνη το σώμα του αυτό καθ’ εαυτό και η ψυχή του αφού αποχωρισθή από το σώμα να μείνη αυτή καθ’ εαυτήν; Μήπως είναι τίποτ’ άλλο ο θάνατος και όχι αυτό;​—Όχι, αυτό ακριβώς είναι. . . . Δεν αληθεύει λοιπόν, ότι η ψυχή δεν δέχεται τον θάνατον;​—Μάλιστα, δεν τον δέχεται.​—Είναι επομένως κάτι αθάνατον η ψυχή;​—Ναι, αθάνατον».​—Πλάτωνος Διάλογοι​–Φαίδων, Τμήματα 64, 105, σ. 59, 183, έκδοση 1957, Εκδοτικός Οίκος Ιωάννου Ν. Ζαχαροπούλου.

«Το πρόβλημα της αθανασίας, όπως διαπιστώσαμε, απασχόλησε σοβαρά τους Βαβυλώνιους θεολόγους. . . . Ούτε ο λαός ούτε οι ηγέτες της θρησκευτικής σκέψης αντιμετώπισαν ποτέ την πιθανότητα του ολοκληρωτικού αφανισμού αυτού που κάποτε ήρθε σε ύπαρξη. Ο θάνατος ήταν πέρασμα σε μια άλλη μορφή ζωής».​—Η Θρησκεία της Βαβυλωνίας και της Ασσυρίας ([The Religion of Babylonia and Assyria] Βοστώνη, 1898), Μ. Τζάστροου, σ. 556.

Βλέπε επίσης σελίδες 200-202, στο λήμμα «Θάνατος».